Η ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΟΠΩΣ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ. ΓΕΓΟΝΟΣ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΙ ΟΧΙ ΝΟΜΙΚΙΣΜΟΥ

 

 

Εἶναι συγκλονιστικό αὐτό,

πού ἔχει λεχθεῖ, ὅτι καί ἄν ἀκόμη εἶχε χαθεῖ ὅλο τό Εὐαγγέλιο καί τά Πατερικά κείμενα,

μόνο ἡ παραβολή τοῦ Ἀσώτου ἔφθανε γιά τή σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου,

μέσα ἀπό τήν κατανόηση τῆς πραγματικῆς Μετανοίας!

Θεωροῦμε, πώς ἀπό τήν συγκεκριμένη περικοπή μποροῦμε νά καταλάβουμε, μελετώντας προσεκτικά,

πώς ἡ μόνη χαρά τοῦ ἀνθρώπου, ἡ μεγάλη χαρά, ἀπό τήν ὁποία πηγάζουν ὅλες οἱ χαρές, ἡ χαρά ἡ μόνη τοῦ ἀνθρώπου,

εἶναι ὁ Θεός.

Γι᾿ αὐτό καί ἡ Ἐκκλησία μας καταλάμπεται ἀπό αὐτήν τή χαρά.

Αὐτή ἡ χαρά δέν εἶναι μία χαρά κοινή, τοῦ Πάσχα, ἀλλά ἔχει καί τήν Μ. Παρασκευή προηγουμένως.

Δέν εἶναι μιά κοινή εὐφορία, εἶναι ἡ χαρά πού εἶχαν οἱ Ἅγιοι, ἡ πραγματική χαρά, ἡ χαρά τῆς μετανοίας.

Πρέπει νά προσέξουμε νά μήν κατανοοῦμε τή μετάνοια ψυχολογικά καί ἀτομιστικά μόνο.Ὅπως ὀρθά παρατηρεῖ ὁ πρωτοπρεσβύτερος π.Νικόλαος Λουδοβίκος καθηγητής τῆς Δογματικῆς,ἡ μετάνοια δέν εἶναι μιά μεταβολή στήν αὐτογνωσία καί μόνο,πού μᾶς δίδαξαν οἱ δυτικοί Θεολόγοι.Δέν εἶναι μόνο μιά μεταβολή στή γνώση τοῦ ἑαυτοῦ μας.Εἶναι κάτι πού ἀφορᾶ τήν ἴδια τήν ὕπαρξή μου, τήν ὀντολογία.Θά λέγαμε εἶναι κάτι πού ἀφορᾶ τό γεγονός,τό εἶναι,τήν ὕπαρξη.Εἶναι κοινωνία!Καί ὡς πεπτωκότες ἄνθρωποι ἔχουμε ἐκπέσει τῆς κοινωνίας καί δέν ἔχουμε τό εἶναι μας.Δέν ἔχουμε τή ζωή,παρόλο πού φαίνεται πώς τήν ἔχουμε.Εἶναι τό αἴσθημα διά τοῦ ὁποίου ὁ ἄνθρωπος πραγματικά φαίνεται νά σταυροῦται τῷ κόσμῳ,φαίνεται νά ἀρνεῖται τήν κοινή εὐφορία τοῦ κόσμου,πλήν ὅμως αἰσθανόμενος ὅτι τό εἶναι, ἡ ζωή,ἐνεργεῖται πολύ βαθύτερα, πολύ πληρέστερα,ἀπ᾿ ὅτι ὁ κόσμος συνήθως μπορεῖ νά καταλάβει.Ἔτσι ὁ ἄνθρωπος πραγματικά μέ τή μετάνοια ἀνήκει σέ ὅλους!

Καί καταλαβαίνει τήν ἀληθινή ζωή μέ τό νά ἀνήκει σέ ὅλους καί μέ τό νά προσπαθήσει καί τελικά νά μπορέσει νά προσφερθεῖ σέ ὅλους.Μετἀνοια καί πνευματική ζωή εἶναι (μεταξύ ἄλλων) καί αὐτό,τό νά μάθει ὁ ἄνθρωπος τήν τέχνη τοῦ νά προσφέρεται σέ ὅλους, τό νά μάθει τήν ἁπλότητα τοῦ Θεοῦ,καί νά τό ποῦμε μέ ἄλλα λόγια,νά μάθει,πώς ὁ Θεός φανερά μετέδωσε τήν ἁπλότητα πρός ὅλους καί ἐνῶ ἐμεῖς,κυρίως σήμερα, ἔχουμε γίνει τόσο περίπλοκοι,ὁ καθένας,καθώς εἴμαστε κλεισμένοι-ἀκριβῶς γι᾿ αὐτό- στή φιλαυτία μας.Ἡ μετάνοια εἶναι μιά μεγάλη καί ἰσόβια σπουδή,εἶναι μιά μεγάλη καί ἰσόβια χαρά(π. Ν. Λουδοβίκος).Τό μυστήριο τοῦ Σταυροῦ εἶναι μυστήριο τῆς ἀναστάσεως.Ὁ Σταυρός εἶναι ἡ μετάνοια.Εἶναι αὐτό πού βιώνουν καί λένε οἱ Πατέρες μας,ὅτι δηλαδή ὅλος ὁ κόσμος εἶναι ἔργο τοῦ Θεοῦ καί μόνον διά τοῦ Θεοῦ ἀληθεύει.Στή μετάνοια ξαναβρίσκουμε τά ἴχνη τοῦ Θεοῦ στόν κόσμο.Μαθαίνομε τόν τρόπο αὐτῆς τῆς ἁπλότητος τοῦ εἶναι.Μαθαίνομε,πώς τό εἶναι ἐνεργεῖται,ὑπάρχει ὡς κοινωνία.Μαθαίνομε,ὅτι ὅλοι εἴμαστε ἕνα.

Καί ἐπίσης μαθαίνομε,ὅτι ἡ ζωή αὐτή τῆς ἑνότητος εἶναι ἡ ζωή τοῦ τοῦ Ἴδιου τοῦ Θεοῦ καί ὅτι ἡ Ἐκκλησία δέν εἶναι μιά ὀργάνωση,ἀλλά εἶναι αὐτή ἡ αἴσθηση τοῦ Θεοῦ μέσῳ τῶν ἱερῶν Μυστηρίων. Εἶναι πολύ βασικό νά κατανοήσουμε οἱ πάντες,πώς ἡ μετάνοια,ὅπως κηρύττεται ὀρθοδόξως,δέν εἶναι νομική πράξη,δέν εἶναι νομικισμός.Εἶναι ὁ τρόπος μέ τόν ὁποῖο καταλαβαίνουμε πραγματικά τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί ἀνοιγόμαστε καί ἐμεῖς στήν ἀγάπη αὐτήν.Πρέπει νά κατανοηθεῖ πώς ἡ μετάνοια εἶναι ἕνα ἐρωτικό γεγονός.Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς βλέπομε στό Εὐαγγέλιο/παραβολή τοῦ Ἀσώτου,ὅτι ὁ μετανοῶν ἁμαρτωλός,αὐτός ὁ ὁποῖος ἐσκόρπισε τίποτε ὀλιγώτερον ἀπό τήν οὐσίαν του-ἡ λέξη αὐτή «οὐσία» ἔχει πολλές σημασίες-ἐσκόρπισε τόν ἑαυτό του χωρίς οὐσία,θά μπορούσαμε νά ποῦμε. Ὅμως μέ τήν μετάνοια αὐτός ὁ ἄνθρωπος ἔχει τόν «μόσχον τόν σιτευτόν»,πού λέει ἡ παραβολή.Ἔχει ἕνα κομμάτι χαρᾶς,ὅπως γράφει ὁ ἅγιος Συμεών ὁ Νέος Θεολόγος,πού δέν μπορεῖ κανείς νά τοῦ τό πάρει.Καί ὁ ἄλλος ἀδελφός,ὁ πρεσβύτερος,ἔχοντας τή σκληρότητα τήν νομική,δέν ἔχει «μόσχον σιτευτόν»! Οὐδέποτε, λέγει,ἔλαβα ἔρριφον!Τίποτε δέν ἔχω λάβει.

Οὐσιατικά λέει:δέν ἔχω χαρά!!!Ὄντως,ἡ μεγαλύτερη κατηγορία,πού ἀπευθύνθηκε ποτέ στούς Χριστιανούς εἶναι αὐτή πού ἀπηύθυνε ὁ Νίτσε:ὅτι οἱ Χριστανοί δέν ἔχουν χαρά! Καί δέν ἐννοοῦμε αὐτή τήν χαρά κόσμου μέ τίς ποικίλες διασκεδάσεις, ἀπολαύσεις κλπ.,ἀλλά ἐννοῦμε αὐτή τή χαρά,τήν ὁποία εἶχε ὁ ἄσωτος μέ τόν «μόσχον τόν σιτευτόν»!Ἐννοῶ τήν χαρά,ὅτι ἔλαβε μέρος στή Θεία Ζωή!Τήν ἔκπληξη,τήν ἀναπάντεχη αὐτήν,τήν ἐρωτική θα μπορούσαμε νά ποῦμε,ἔκπληξη τοῦ προσώπου πού βρέθηκε μπροστά στό πέλαγος τῆς Θείας ἀγάπης,μέ τή μετάνοια.Ναι,διότι ὁ Θεός ὀνομάζεται ἀπό τους Πατέρες μας ἔρωτας,«ἔρως καί ἐραστόν»!Ἀγαπάει καί αγαπιέται!Κινεῖ δέ πρός αὐτόν «πάντα τά ἀγάπης καί ἔρωτος δεκτικά» (Μάξιμος ὁ Ὀμολογητής)!Αὐτά εἶναι λόγια καί καταθέσεις ψυχῆς,εἶναι λόγια ἐμπειρικά μεγάλων Πατέρων,πού ἔζησαν ὑπαρξιακά αὐτή τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ,τόν θεῖον αὐτόν ἐκστατικό καί «μανικόν ἔρωτα»(Μ. Βασίλειος).Αὐτό εἶδε,ὅτι στερήθηκε μέσα ἀπό την πτώση του καί ἔσπευσε νά τό ζήσει ὁ ἄσωτος!Ἐνῶ ὁ ἄλλος,ὁ πρεσβὐτερος υἱός,πλήρης ἐντολῶν καί τηρήσεων (ἐντολές πού δέν τόν ὁδηγοῦσαν πρός τό ἄνοιγμα καί τήν ἀγάπη),ἦταν ἀδύνατον νά καταλάβει τόν θεῖο ἔρωτα.

Εἰπώθηκε ἀπό Γέροντες,ὅτι εἶναι πολύ παράξενο τό γεγονός αὐτό· το,πῶς κοσμικοί ἄνθρωποι,ὅταν τούς πεῖς γιά τόν θεῖο ἔρωτα τόν καταλαβαίνουν,καί ἄνθρωποι χριστιανοί δέν καταλαβαίνουν τόν θεῖο ἔρωτα.Δέν ἔχει σπάσει μέσα τους κάτι,τό ἐγώ,δέν ἔχει βρεῖ τήν διέξοδό του πρός τήν ἀγάπη. Μπορεῖ νά εἶναι γεμάτοι ἀπό ἀρετές,ἀλλά καί τίς ἀρετές αὐτές τίς χρησιμοποιοῦν γιά νά θωρακίσουν τό ἐγώ τους.Δέν τίς χρησιμοποιοῦν ὁρθά καί ὅπως πρέπει, δηλαδή ὡς ὁδούς, ὡς διοδεύσεις πρός τό μυστήριο τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ. Ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής γράφει στά σπουδαιότατα κείμενά του,ὅτι «ἡ ἀρετή ἔστω διά τήν ἀλήθειαν». Οἱ ἀρετές εἶναι μέσα,δέν εἶναι αὐτοσκοποί, ὅπως εἶναι αὐτοσκοποί στή φιλοσοφική ἀρετή.Δέν εἶναι αὐτοσκοπός νά εἶμαι ἐλεήμων, ἀγαθός,φιλάνθρωπος.Εἶναι ἰδιώματα τοῦ Θεοῦ,πού γιά μένα εἶναι «ἄκτιστες ἐνέργειες»,ἤ ἀλλιῶς, «ἄκτιστοι λόγοι», πού μέ ἱκανώνουν νά ζήσω ἐν τῷ Θεῷ.Ἡ ἀλήθεια εἶναι ὁ σκοπός,ἡ ἀγάπη τοῦ Θεοῦ εἶναι ὁ σκοπός.

Δέν εἶναι τό νά εἶμαι ἐνάρετος ἁπλῶς· μπορεῖ νά σημαίνει μεγάλη φτώχεια ἡ ἀρετή,ὅταν συνοδεύεται μέ τό θανάσιμο αὐτό κλείσιμο.Τό κλείσιμο αὐτό σπάει ἀκριβῶς ἡ μετάνοια καί ὁδηγεῖ τό εἶναι ἐν κοινωνίᾳ μετά τοῦ Θεοῦ καί μέ ὅλη τήν κτίση.Γι᾿ αὐτό ἀκριβῶς πάντοτε οἱ Πατέρες μιλοῦν γιά τίς ἀρετές,συνδέοντάς τες πάντοτε,μέ τήν μετάνοια καί τήν ταπείνωση!Νά μήν ξεχνοῦμε,ὅτι κατά την πατερική διδασκαλία,ἡ θεοπτία,ἡ πρώτη θέα τοῦ Θεοῦ ἐντός τοῦ εἶναι μας εἶναι ἡ μετάνοια!Ἡ κατάσταση τῆς αἰώνιας ζωῆς εἶναι μιά κατάσταση,ἡ ὁποία ὁδοποιεῖται διά τῆς μετανοίας,ἀλλά ὄχι μέ τήν νομική αἴσθηση ἡ ἔννοια τῆς μετανοίας,ἀλλά μέ αὐτήν τήν ἐρωτική καί χαρμόσυνη αἴσθηση,ὅτι ὁ Θεός μέ ἀγαπάει καί ἐγώ εἶμαι ἀνάξιος τῆς ἀγάπης Του.Καί ἔρχεται λοιπόν «ὁ μόσχος ὁ σιτευτός καί ὁ δακτύλιος» καί τά καινούρια ροῦχα,πού λέει,ὅτι ἐνέδυσε ὁ εὔσπλαγχνος Πατέρας τόν ἐπιστρέφοντα ἄσωτο υἱό του.Εἶνα ὅλα αὐτά τά ἐσχατολογικά δῶρα,τά ἐνδύματα τά ὁποῖα ἐπιφυλάσσει ὁ Θεός σέ ἐκείνους πού μετανοοῦν.Καί παραδόξως οἱ ἄλλοι,αὐτοί πού ἔχουν τίς ἀρετές καί τίποτε ἄλλο,ὅπως τό βλέπουμε,στεροῦνται τῶν ὑψηλοτέρων, δέν ἔχουν αὐτή τή δυνατότητα τοῦ ἐπιστρέφοντος ἀσώτου υἱοῦ, τοῦ ταπεινοῦ.Ἡ λογική αὐτή εἶναι παράξενη,θά λέγαμε ὅτι εἶναι ἐρωτική λογική.Δέν ἐξηγεῖται διαφορετικά.Δέν νομίζω,ὅτι μποροῦμε νά τό καταλάβουμε ἀλλιῶς.

Ἕνας ἄνθρωπος ἀκοινώνητος, γεμάτος ἀρετές,δέν ἔχει Θεό.Καί ἕνας ἄνθρωπος παναμαρτωλός, γεμάτος μετάνοια εἶναι ὁ «ἄσωτος υἱός».Ἀξλιζει ἐπίσης να υπογραμμίσουμε,ὅτι ἡ μετάνοια δέν πρέπει νά εἶναι ἠθική, ἀλλά ὀντολογική! Ἠθική μετάνοια εἶναι νά μετανοήσω (προσωρινά),γιατί παρέβηκα ἕνα νόμο,μιά ἐντολή.Ἡ ὀντολογική μετάνοια εἶναι νά αἰσθάνομαι,ὅτι εἶμαι παιδί τοῦ Θεοῦ διά τῆς υἱοθεσίας (βάπτισμα) καί δέν τό ἀξίζω!Μοῦ ἀνοίγει διάπλατα ὁ Θεός τήν πόρτα τῆς Βασιλείας του ἐνῶ εἶμαι ἀνάξιος.Αὐτή εἶναι ἡ πραγματική μετάνοια! Δέν εἶναι πύλη,ἀλλά ὁδός!Δέν εἶναι στιγμή,ἀλλά ζωή,τρόπος καί στάση,ὕφος καί ἦθος,αἴσθηση τῆς ἀναξιότητας καί προσπάθεια διαρκῆς γιά τήν ἔνταξή μου μέσα στο σῶμα τοῦ Χριστοῦ την Ἐκκλησία,ἀπό τήν ὁποία βγαίνω κάθε φορά πού ἁμαρτάνω καί ἀλλοτριοῦμαι τοῦ Θεοῦ...Αὐτό εἶναι ἡ πραγματική μετάνοια,πού καλούμαστε να ἀποκτήσουμε μέ τή βοήθεια τοῦ Θεοῦ,μέσα στό πλαίσιο τῆς Ἐκκλησίας πάντοτε...Αὐτό εἶναι χαρμόσυνο γιά ὅλους μας,γιατί ἀρετές μπορεῖ νά μήν ἔχουμε,ἔχουμε ὅμως ἁμαρτίες,ἔχουμε ἐλλείψεις,ἀλλά μποροῦμε νά ἔχουμε αὐτή τήν πνευματική τήν σταυροαναστάσιμη χαρά τῆς μετάνοιας.Αὐτό μᾶς δίνει κουράγιο στήν πνευματική ζωή.Αὐτό εἶναι μεγάλο πράγμα.

Ἐκφράζει ἰσοβίως τήν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ καί τήν ἔκπτωσή μας (διά τῆς ἁμαρτίας) ἀπό τήν ἀγάπη αὐτή.Αὐτό εἶναι,πού πρέπει νά ἐπιτύχουμε:νά δεχθοῦμε πραγματικά,νά ἀγωνισθοῦμε,νά σβήσουμε τή φιλαυτία καί νά κοιτάξουμε ὅλο τόν ἑαυτό μας,νά τόν «προσάξωμεν,ὡς θυσία δοξολογική»,ἔτσι,ὅπως ὁ ἄσωτος,ὁ ὁποῖος ἐπιστρέφει δοξολογώντας.Ἐνῶ ὁ ἄλλος,ὁ νομικός «ἄμεμπτος» ἀδελφός,«ὁ μεγάλος»,ὁ «ἐνάρετος» ἁπλῶς καί μόνον,δέν μπορεῖ νά φθάσει στή θεοπτία,δέν ἔχει πνεῦμα Θεοῦ.Ἦταν μέσα στό σπίτι,στήν οἰκία σωματικά,ἀλλά οὐσιστικά ἤταν ἔξω,ἐνῶ ὁ ἀποστάτης ἀπό μακρυά,ἦταν μέσα στήν πατρική οἰκία καρδιακή...Ἕτσι λοιπόν, ἐπαναλαβάνουμε,ὅτι «διά τήν ἀλήθειαν ἔστω ἡ ἀρετή»!Οἱ ἀρετές τί εἶναι; Δεσμεύσεις γιά τόν ἄνθρωπο,ὅπως συνήθως τις θεωροῦμε;Ὄχι!Εἶναι δρόμοι πρός τή συνάντηση μέ τόν Θεό!Ναί,ὑπάρχει δέσμευση,ἀλλά μέσα ἀπό τή μικρή δέσμευση ἔρχεται/περνάει τό φῶς.Καί ἡ λάμπα βιδώνεται καί δεσμεύεται στό κατἀλληλο σημεῖο ἐκεῖ στήν ὀροφή τοῦ δωματίου μας,γιατί,ἄν δέν δεσμευθεί,δέν θά πάρει τό φῶς γιά νά τό μεταδώσει!

Οἱ ἐντολές τοῦ Θεοῦ,πού διδονται σέ μᾶς γιά τίς τηρήσουμε, ὅσο μποροῦμε, εἶναι τόποι θεανθρώπινης ζωῆς,

εἶναι τό Θεανθρώπινον τοῦ Θεοῦ, τό ὁποῖο,ὅταν τό ἀποκτήσουμε, τό πλησιάσουμε,

μᾶς ὁδηγεῖ, ὅπως λέγει ὁ ἅγιος Σεραφείμ τοῦ Σάρωφ,στήν ἀπόκτηση τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Οἱ ἀρετές εἶναι «χώροι τοῦ Ἁγίου Πνεύματος», ἔλεγε ὁ ἅγιος Σεραφείμ.

Καί διά τῶν ἀρετῶν ἐλπίζουμε πραγματικά,

τά αἰώνια αὐτά χαρίσματα, τά ὁποῖα δέν εἶναι μακριά μας.

Οὔτε ἡ θεοπτία (ἡ θέα τοῦ Θεοῦ ἐσωτερικά) εἶναι κάτι πού εἶναι πολύ μακριά ἀπό μᾶς,

ὅπως πιστεύομε.

Γιατί ὅμως;

Διότι ἀπό τήν πρώτη στιγμή πού θά πεῖ κανείς «μετανοῶ» ἐσωτερικά,

ἔχει πρώτου βαθμοῦ θεοπτία.

Ἔχει μιά πρώτη θέα τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ!

Ἑπομένως, μιά δοκιμή θά μᾶς πείσει…

 

Ιερομόναχος π. Νικηφόρος Νάσσος