Η ΠΑΤΕΡΙΚΗ ΣΤΑΣΗ ΕΝΑΝΤΙ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΣΜΟΥ

Επικαλούμαι τὶς προσευχές σας, ἀλλὰ καὶ τὴν ὑπομονὴ καὶ τὴν προσοχή σας, ὥστε 

νὰ προσεγγίσουμε μαζὶ ἕνα σύγχρονο ἀνησυχητικὸ φαινόμενο, νὰ ἀναλύσουμε αὐτὸ 

καὶ νὰ ἐμβαθύνουμε στὶς ἄμεσες καὶ ἔμμεσες ἀπόρροιές του. Πρόκειται γιὰ τὸ φαινόμενο 

τῆς Διαθρησκειακῆς Συνεργασίας, ἡ ὁποία στὶς ἡμέρες μας παρουσιάζει μίαν συνεχῶς αὔξουσα τάσι,

 ἰδιαίτερα μετὰ τὴν γνωστὴ τραγωδία τῆς 11ης Σεπτεμβρίου τοῦ παρελθόντος ἔτους 

στὶς ῾Ηνωμένες Πολιτεῖες τῆς ᾿Αμερικῆς. Τὸ αἴτημα τῆς εἰρηνικῆς συνυπάρξεως τῶν ἀνθρώπων, 

παρὰ τὶς ἐθνικές, πολιτιστικὲς καὶ θρησκευτικὲς διαφορές τους, ἔδωσε μία νέα ὤθησι 

στὴν προσπάθεια γιὰ συνεργασία τῶν Θρησκειῶν πρὸς ὑπέρβασιν τῆς κρίσεως. 

Ταυτόχρονα ὅμως, ἔθεσε ἐπὶ τάπητος ἐκ νέου τὸν ζωηρὸ προβληματισμὸ κατὰ πόσον

 εἶναι ἐπιτρεπτὴ ἡ Διαθρησκειακὴ Συνεργασία, ἔστω καὶ σὲ ἐπίπεδο ἐγκοσμίων δραστηριοτήτων, 

ποιούς κινδύνους ἐμπερικλείει αὐτή, τελικὰ δὲ ἂν ὄντως εἶναι ἀναγκαία καὶ ἀποτελεσματικὴ γιὰ τὴν εἰρήνη τοῦ κόσμου.

του Μακαριστού Μητροπολίτη Ωρωπού και Φυλής κ. Κυπριανού

῾Η κριτικὴ θεώρησις τοῦ σοβαρωτάτου καὶ ἐπικαίρου αὐτοῦ ζητήματος μᾶς ἀφορᾶ ὡς ᾿Ορθοδόξους Χριστιανοὺς ἄμεσα, ἐφ᾿ ὅσον ἡ ἐπιδιωκομένη συνεργασία τῶν Θρησκειῶν ἐνεφανίσθη κατὰ τὸν προηγούμενο αἰῶνα κυρίως μέσα στὰ ὅρια τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως, πρὸς τὴν ὁποία βεβαίως εἴμεθα ἄκρως ἀντίθετοι. ῞Οπως εἶχα διεξοδικὰ ἀναπτύξει καὶ πάλι ἀπὸ τοῦ βήματος αὐτοῦ κατὰ τὸ ἔτος 1992, τὸ ἀρχικὸ ὅραμα τῆς ὠργανομένης Οἰκουμενικῆς Κινήσεως ἦταν παγχριστιανικό, δηλαδὴ ἡ συνεργασία τῶν Χριστιανικῶν ῾Ομολογιῶν καὶ Κοινοτήτων τῆς Οἰκουμένης, μὲ ἀπώτερο σκοπὸ τὴν ἕνωσι ὅλων στὴν Μία, ῾Αγία, Καθολικὴ καὶ ᾿Αποστολικὴ ᾿Εκκλησία.

Κατὰ τὴν πορεία ὅμως τῆς Διαχριστιανικῆς Συνεργασίας, παρατηρεῖται μία σταδιακὴ διεύρυνσις τοῦ ὁράματος αὐτοῦ. ῾Η Οἰκουμενικὴ Κίνησις σὺν τῷ χρόνῳ περιέλαβε στοὺς κόλπους της καὶ τὶς ἄλλες Θρησκεῖες τοῦ κόσμου οὕτως, ὥστε νὰ εὑρισκώμεθα πλέον ἐνώπιον ἑνὸς νέου καὶ πρωτοφανοῦς ἱστορικοῦ φαινομένου, δηλαδὴ τοῦ Διαθρησκειακοῦ Οἰκουμενισμοῦ. ῾Η διάβασις ὅμως αὐτὴ ἀπὸ τῆς Διαχριστιανικῆς στὴν Διαθρησκειακὴ Συνεργασία, κατὰ τὸ διάστημα τῶν τελευταίων ἰδίως τριάντα ἐτῶν, δὲν ἦταν δυστυχῶς οὔτε ἀκίνδυνος οὔτε ἀδάπανος. Στὶς συνειδήσεις δηλαδὴ τῶν Οἰκουμενιστῶν προεκλήθη ἕνας βαθὺς χριστιανικὸς ἐκφυλισμός, παρὰ τὸ ὅτι οἱ συζητήσεις καὶ οἱ συνεργασίες μεταξὺ τῶν Θρησκειῶν ἀφοροῦσαν ἐκ πρώτης ὄψεως ἐμπειρίες καὶ προβληματισμοὺς σχετικὰ μὲ κρίσιμα κοινὰ ἀνθρώπινα προβλήματα. ῏Αρά γε, ποῦ ὀφείλεται αὐτὸς ὁ ἐκφυλισμός; Γιατί ἐγκυμονεῖ κινδύνους ἡ Διαθρησκειακὴ Συνεργασία;

᾿Επειδὴ τὸ θέμα μας εἶναι δύσκολο, ἔχουμε θέσει ὅπως πάντοτε τὴν προσπάθειά μας ὑπὸ τὴν ἰδιαίτερη προστασία τῆς Παναγίας Μητέρας μας, καθὼς ἐπίσης καὶ τοῦ ῾Αγίου ᾿Ιωάννου τοῦ Χρυσοστόμου, τῶν ὁποίων τὴν βοήθεια ἐπικαλοῦμαι, ὥστε καὶ μὲ τὴν χάρι τοῦ ῾Αγίου Σωφρονίου ῾Ιεροσολύμων, τοῦ ὁποίου τὴν μνήμη ἐπιτελοῦμε σήμερα, νὰ ἐκφράσω τὸ εὐσεβὲς τῆς ῾Αγιωτάτης ᾿Ορθοδόξου ᾿Εκκλησίας μας φρόνημα. Ένα πρώτο θέμα, τὸ ὁποῖο θὰ ἤθελα νὰ διευκρινίσω εἰσαγωγικά, εἶναι ἡ ὁρολογία. Διαθρησκειακὴ Συνεργασία καὶ Συγκρητισμὸς. Σὲ ὅλες τὶς ἐτήσιες «Συνάξεις» μας γίνεται πάντοτε ἀναφορὰ στὸν Συγκρητισμό, τὸν Διαχριστιανικὸ Συγκρητισμό, τὸν Δογματικὸ Συγκρητισμό, τὸν Πανθρησκειακὸ Συγκρητισμὸ ἢ τὸν Διαθρησκειακὸ Συγκρητισμό. ῍Αν καὶ ἔχη ἀποσαφηνισθῆ κατ᾿ ἐπανάληψιν ἡ ἔννοια τοῦ Συγκρητισμοῦ, θεωρῶ σκόπιμο νὰ ἐπανέλθω στὴν ἐξήγησί της, ἐφ᾿ ὅσον μάλιστα ἀπόψε ἀπαιτεῖ τοῦτο καὶ τὸ θέμα τῆς «Συνάξεώς» μας.

᾿Εν πρώτοις, ὁ ὅρος Συγκρητισμὸς δὲν ἔχει σχέσι μὲ τὴν λέξι σύγκρισις καὶ τὸ ρῆμα συγκρίνω, ἀλλὰ προῆλθε ἀπὸ τοὺς Κρήτας, δηλαδὴ τοὺς Κρητικούς. Οἱ Κρῆτες, ὅπως μᾶς πληροφορεῖ ὁ Πλούταρχος, ἐν καιρῷ ἐξωτερικοῦ κινδύνου, λησμονοῦσαν τὶς μεταξύ τους ἐσωτερικὲς διαιρέσεις καὶ ἔριδες, καὶ συνη- σπίζοντο οὕτως, ὥστε ἑνωμένοι νὰ ἀντιμετωπίσουν τὸν κοινὸ ἐχθρὸ ποὺ τοὺς ἀπειλοῦσε. Συγκρητισμὸς ἑπομένως σημαίνει πρωτογενῶς ἕνωσι καὶ συνάφεια παρὰ τὶς διαφορές, πρὸς ἀντιμετώπισιν μιᾶς ἀπειλῆς. Περαιτέρω, μὲ τὸν ἴδιο ὅρο χαρακτηρίζεται σὲ γενικὲς γραμμὲς τὸ φαινόμενο καὶ οἱ τάσεις συμφιλιώσεως, ἀναμείξεως, ἑνοποιήσεως καὶ συγχωνεύσεως γλωσσῶν, φιλοσοφικῶν ἰδεῶν, πολιτισμῶν καὶ θρησκειῶν. Διαθρησκειακὴ Συνεργασία καὶ Συγκρητισμὸς 3. Πλουτάρχου, ᾿Ηθικά, 490ΑΒ: «῎Ετι τοίνυν ἐκεῖνο δὴ μνημονεύειν ἐν ταῖς πρὸς τοὺς τοῦτο τὸ Κρητῶν, οἳ πολλάκις στασιάζοντες ἀλλήλοις καὶ πολεμοῦντες, ἔξωθεν ἐπιόντων πολεμίων, διελύοντο καὶ συνίσταντο· καὶ τοῦτ᾿ ἦν ὁ καλούμενος ὑπ᾿ αὐτῶν ῾῾συγκρητισμός᾿᾿». «Συγκρητίσαι λέγουσιν οἱ Κρῆτες, ὅταν ἑνωθεῖσιν αὐτοῖς γένοιτο πόλεμος· ἐστασίαζον γὰρ ἀεὶ» (᾿Ετυμολογικὸν Μέγα, 732, 54, ἐκδ. T. Gaisford, Oxford 1848). ᾿Εξ οὗ καὶ τὸ ρῆμα: συν-κρητίζω – συγκρητίζω.

Τὸ ἰδιαίτερα ἀξιοπρόσεκτο κατὰ τὴν διαδικασία τοῦ δευτερογενοῦς αὐτοῦ Συγκρητισμοῦ εἶναι, ὅτι «παραθεωροῦνται τυχὸν διαφορὲς καὶ τονίζονται σημαντικὲς ὁμοιότητες ἢ καὶ συμπτώσεις» μεταξὺ τῶν μερῶν ποὺ εὑρίσκονται σὲ συνάφεια καὶ ἀλληλεπίδρασι. Θὰ πρέπει ἐπίσης νὰ σημειωθῆ, ὅτι τὸ φαινόμενο τοῦ Συγκρητισμοῦ εἶναι πανάρχαιο καὶ παγκόσμιο, ἀκόμη δὲ καὶ στὶς ἡμέρες μας «ὑπάρχουν τάσεις θρησκευτικοῦ συγκρητισμοῦ, οἱ ὁποῖες ἀναζητοῦν πανθρη- σκειακὴ ἑνότητα», ὅπως γιὰ παράδειγμα αὐτὲς ποὺ ἐκφράζονται μέσῳ τοῦ πολυμόρφου κινήματος τῆς «Νέας ᾿Εποχῆς». Ως φαίνεται, μὲ τὴν χάρι τοῦ Κυρίου μας, ὁ «σπόρος» τῶν δέκα μέχρι τώρα «Συνάξεών» μας ἄρχισε νὰ δίδη καρπούς, νὰ εὑρίσκη ἀπήχησι. Εἶναι ἰδιαίτερα ἐνθαρρυντικὸ τὸ γεγονός, ὅτι ἐσχά- τως γίνεται ἀπὸ ἔγκριτα πρόσωπα τῆς ᾿Εκκλησίας τοῦ Νέου ῾Ημερολογίου ὅλο καὶ περισσότερο λόγος γιὰ τὸν Συγκρητισμὸ καὶ τὰ ἀρνητικά του ἀποτελέσματα. «῾Η πρόσφατη ἔλευση τοῦ Πάπα στὴν ῾Ελλάδα», ἔγραψε τὸν περασμένο Δεκέμβριο διακεκριμένος ῾Ιεράρχης, «συνετέλεσε στὴν ἀνάδειξη μιᾶς τραγικῆς πραγματικότητος. Στὸ ὅτι, δηλαδή, μερικοὶ ἐκκλησιαστικοὶ ἄρχοντες διακρίνονται ἀπὸ τὸν τραγικὸ αὐτὸ διαχριστιανικὸ καὶ διαθρησκειακὸ συγκρητισμό.

Αὐτὴ εἶναι ἡ μεγαλύτερη Διαθρησκειακὴ Συνεργασία καὶ Συγκρητισμὸς Φιλοσοφίας, πλάνη τῆς ἐποχῆς μας, ὁ μεγαλύτερος καὶ ἰσχυ- ρότερος πειρασμός». Γιατί ὅμως ὁ Συγκρητισμὸς χαρακτηρίζεται ὡς «ἡ μεγαλύτερη πλάνη τῆς ἐποχῆς μας, ὁ μεγαλύτερος καὶ ἰσχυρότερος πειρασμός»; Τὴν ἀπάντησι στὸ ἐρώτημα αὐτὸ θὰ ἐπιχειρήση ἡ ἀποψινή μας «Σύναξις». Πάντως, εἶναι δυνατὸν νὰ λεχθῆ εἰσαγωγικὰ καὶ περιληπτικά, ὅτι ἡ «πλάνη» καὶ ὁ «πειρασμὸς» ἐντοπί- ζονται στὴν ἑξῆς τραγικὴ πραγματικότητα: μέσῳ τῆς συνεργασίας σὲ θεολογικὸ καὶ πρακτικὸ ἐπίπεδο ᾿Ορθοδόξων, ῾Ετεροδόξων καὶ ᾿Αλλοθρήσκων, πρωτίστως μὲν καθιερώνεται καὶ ἐπίσημα πλέον ἡ ἁρμονικὴ καὶ ἀδιατάρακτος συνύπαρξις καὶ συνάφεια ᾿Αληθείας καὶ πλάνης, Φωτὸς καὶ σκότους· περαιτέρω δέ, ἐπέρχεται μία σταδιακὴ σχετικοποίησις τῆς ᾿Αληθείας τοῦ Εὐαγγελίου· ἡ ᾿Εκκλησία «συσχηματίζεται» πρὸς τὸν κόσμο καὶ τελικὰ μεταβάλλεται σὲ «κόσμο», δηλαδὴ σὲ ἕναν ἀνθρωποκεντρικὸ ὀργανισμό, σὲ ἕνα ἐγκοσμιοκρατικὸ σύστημα, σὲ μία ἰδεολογία. Διαθρησκειακὴ Συνεργασία καὶ Συγκρητισμὸς.

Διαθρησκειακὴ Συνάντησις Βρυξελλῶν (19-20.2001). ῾Η Συνάντησις αὐτὴ ὠργανώθηκε ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως. ῎Ελαβαν μέρος ἐκπρόσωποι τοῦ Χριστιανισμοῦ, τοῦ ᾿Ιουδαϊσμοῦ καὶ τοῦ Μουσουλμανισμοῦ. ῾Η «Διακήρυξις τῶν Βρυξελλῶν», ἡ ὁποία ἔγινε ὁμόφωνα ἀποδεκτή, ἄνοιξε μία νέα ἐποχὴ στοὺς Διαθρησκειακοὺς Διαλόγους, ἐφ᾿ ὅσον «ὅλες οἱ θρησκεῖες ὀφείλουν νὰ ὑποστηρίξουν τὶς ἀρχὲς» «τῆς πολυθρησκευ- τικῆς συνεργασίας» καὶ ἀναγνωρίζεται ὁ ἐξέχων ρόλος τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, τὸ ὁποῖο «προτρέπεται νὰ δημιουργήσει τὶς ἀναγκαῖες θεσμικὲς ἐκφράσεις γιὰ τὸν συντονισμὸ τῆς προετοιμασίας καὶ τῆς συνεχείας τοῦ διαθρησκειακοῦ διαλόγου». Θὰ ἤθελα νὰ ἐπιμείνω περισσότερο στὰ δύο κύρια στοιχεῖα τῆς συγκρητιστικῆς διεργασίας, ὥστε νὰ συνειδητοποιηθῆ βαθύτερα ἡ «πλάνη» καὶ ὁ «πειρασμός». Τὰ στοιχεῖα λοιπὸν αὐτὰ εἶναι τὰ ἑξῆς:

Πρῶτον, ἡ ἐπιδίωξις τῆς συνεργασίας, μὲ κύριο σκοπὸ τὴν ἀντιμετώπισι ἑνὸς κοινοῦ ἐξωτερικοῦ ἐχθροῦ· καὶ δεύτερον, ἡ μείωσις τῆς σημασίας τῶν διαφορῶν καὶ ἡ προβολὴ τῶν συγγενῶν σημείων. ᾿Ακριβῶς τὰ δύο αὐτὰ χαρακτηριστικὰ στοιχεῖα ἦσαν ἀνέκαθεν ἔντονα στὰ ὅρια τῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως, τόσο τῆς Διαχριστιανικῆς ὅσο καὶ τῆς Διαθρησκειακῆς. ῍Αν καὶ στὶς «Συνάξεις» μας ἔχουμε ἀναφερθῆ πολλάκις στὰ θεμελιώδη αὐτὰ γνωρίσματα τοῦ Οἰκουμενισμοῦ, θεωρεῖται σκόπιμη μία ἐνδεικτικὴ ἀναδρομή, προκειμένου τὰ συμπεράσματά μας νὰ εἶναι τεκμηριωμένα. Όσον αφορά τὸ πρῶτο στοιχεῖο, δηλαδὴ τοῦ συνασπισμοῦ πρὸ τοῦ κοινοῦ κινδύνου, οἱ πηγὲς εἶναι πολλὲς καὶ σαφεῖς. α. Γιὰ τὸν Διαχριστιανικὸ Συγκρητισμό, ὑπενθυμίζω ἕνα ἀντιπροσωπευτικὸ κείμενο, τὴν ᾿Εγκύκλιο τοῦ 1920, τὸν ἀκρογωνιαῖο αὐτὸν λίθο τῆς Χριστιανικῆς Οἰκουμενικῆς Κινήσεως. Μὲ τὴν ᾿Εγκύκλιο αὐτή, τὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως ἀπευθύνεται στὶς αἱρετικὲς Κοινότητες τῆς Δύσεως καὶ προτείνει τὴν προσέγγισι, τὴν συνεργασία καὶ τελικὰ τὴν σύμπηξι μιᾶς «συναφείας καὶ κοινωνίας μεταξὺ τῶν ᾿Εκκλησιῶν». ῏Αρά γε, πῶς δικαιολογοῦσε τὸ Πατριαρχεῖο τὴν πρωτοφανῆ αὐτὴ πρότασί του:

῾Η «συνάφεια» αὐτή, διευκρινίζεται στὴν ᾿Εγκύκλιο, θὰ εἶναι δῆθεν «χρήσιμος καὶ ὠφέλιμος», διότι «παντοῖοι κίνδυνοι» ἀπειλοῦν τὶς ἐπὶ μέρους ᾿Εκκλησίες, ὅπως εἶναι ὁ ἀλκοολισμός, ἡ πολυτέλεια, ἡ φιληδονία, ἡ ἀκολασταίνουσα ἀσχημοσύνη, ἡ θεοποίησις τοῦ πλούτου κ.ἄ. Οἱ Οἰκουμενισταὶ λοιπὸν τοῦ Φαναρίου θεωροῦν τὴν προσέγγισι καὶ τὸν συνασπισμὸ ᾿Ορθοδόξων καὶ ῾Ετεροδόξων ὡς δῆθεν «εὐκταίαν καὶ ἀναγκαίαν» καὶ «πολλαχῶς χρήσιμον», ἡ ὁποία μάλιστα δῆθεν «οὐκ ἀποκλείεται ὑπὸ τῶν ὑφισταμένων μεταξὺ αὐτῶν δογματικῶν διαφορῶν». ᾿Εν τούτοις, εἶναι προφανέστατον, ὅτι ἤδη ἡ ᾿Εγκύκλιος θέτει τὰ θεμέλια τῆς διαδικασίας τοῦ Συγκρητισμοῦ, ἐφ᾿ ὅσον τοποθετεῖ ᾿Ορθοδόξους καὶ Αἱρετικοὺς ἐντὸς τῆς ᾿Εκκλησίας, ἐνδιαφέρεται «ὑπὲρ τοῦ ὅλου τῆς ᾿Εκκλησίας σώματος», καὶ χαρακτηρίζει τὶς αἱρετικὲς Κοινότητες τῆς Δύσεως ὡς «σεβασμίας Χριστια- νικὰς ᾿Εκκλησίας»! β. Γιὰ τὸν Διαθρησκειακὸ Συγκρητισμό, ἐπιστρατεύονται τὰ ἴδια ἀκριβῶς ἐπιχειρήματα ἀπὸ τοὺς Οἰκουμενιστὰς τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως.

῎Ηδη ἀπὸ τοῦ 19613, τόσο σὲ συλλογικὸ ἐπίπεδο, ὅσο καὶ μεμονωμένα ἡ ᾿Εκκλησία Κωνσταντινουπόλεως, διακηρύσσουν συνεχῶς ὅτι εἶναι ἀναγκαία ἡ Διαθρησκειακὴ Συνεργασία. Καὶ πῶς δικαιολογοῦν τὸ πανθρησκειακὸ μέτωπο, τὸ ὁποῖο προτείνουν; ᾿Επιβάλλεται ἡ Συνεργασία, λέγουν οἱ Οἰκουμενισταί, προκειμένου νὰ ἀντιμετωπισθοῦν ἀπὸ κοινοῦ «τὰ μεγάλα καὶ σοβαρὰ προβλήματα τῆς καταπτώσεως τῶν ἠθικῶν καὶ πνευματικῶν ἀξιῶν ἐν γένει καὶ εἰδικώτερον τῆς καταπατήσεως τῆς ἀξίας τοῦ ἀνθρωπίνου προσώπου». ᾿Απαιτεῖται, ὑποστηρίζουν οἱ Οἰκουμενισταί, ἡ Συνεργασία ᾿Ορθοδόξων καὶ ᾿Αλλοθρήσκων «γιὰ τὴν ἀποτελεσματικώτερη ἀντιμετώπιση τῶν πιεστικῶν κοινῶν προβλημάτων τοῦ ἀνθρώπου τῆς ἐποχῆς μας». Τὰ δύο κύρια στοιχεῖα τοῦ Συγκρητισμοῦ συγχρόνου ἀνθρώπου, ἀνεξαρτήτως φυλῆς καὶ θρησκεύματος».

Εἶναι ἀξιοσημείωτο, ὅτι οἱ Οἰκουμενισταὶ γνωρίζουν τὴν κατηγορία ποὺ διατυπώνεται 

ἐναντίον τους γιὰ Συγκρητισμὸ καὶ προσπαθοῦν νὰ τὴν ἀποσείσουν. ῎Αλλοτε λοιπὸν δηλώνουν, 

ὅτι ἡ Διαθρησκειακὴ Συνεργασία δῆθεν «ἀποκλείει τὸν συγκρητισμόν», καὶ ἄλλοτε προεξαγγέλουν 

τὴν λῆψι δῆθεν τῶν ἀναγκαίων μέτρων «πρὸς ἀποφυγὴν ἐμφιλοχωρήσεως συγκρητιστικῶν τάσεων

 εἰς τὸ Παγκόσμιον Συμβούλιον ᾿Εκκλησιῶν».

 Οἱ ἐξαγγελίες ὅμως αὐτὲς στεροῦνται οὐσιαστικοῦ περιεχομένου, ἀλλὰ καὶ εἰλικρινείας. 

Πρὸς κατανόησιν τῆς θέσεώς μας αὐτῆς, ἀρκεῖ νὰ σκεφθῆ κανεὶς τὰ ἑξῆς.

 ῾Η Οἰκουμενικὴ Κίνησις, τόσο ἡ Διαχριστιανικὴ ὅσο καὶ ἡ Διαθρησκειακή, πρὸ τῶν μεγάλων ἀδιεξόδων, 

στὰ ὁποῖα ὡδηγήθησαν οἱ ποικίλοι Διάλογοι, ἔχει προβῆ σὲ ἕναν ἱστορικὸ συμβιβασμό, 

δηλαδὴ ἔχει ἀποδεχθῆ στὴν πρᾶξι τὸ ἦθος τῆς ἀνοχῆς, τῆς ἀνεκτικότητος. Βεβαίως, 

ἡ ἀνοχὴ ἔναντι τοῦ ᾿Αλλοδόξου καὶ τοῦ ᾿Αλλοθρήσκου εἶναι ὁπωσδήποτε ἀναγκαία, 

προκειμένου νὰ μὴν κακοποιοῦμε, νὰ μὴν διώκουμε, νὰ μὴν ἐξουθενώνουμε αὐτοὺς 

ποὺ τυχὸν ἔχουν διαφορετικὴ πίστι ἀπὸ τὴν ἰδική μας. ᾿Εν τούτοις, τὸ ἦθος τῆς ἀνοχῆς εἶναι 

«μόνο ἀνθρώπινο μέτρο», τὸ ὁποῖο προβάλλεται καὶ καλλιεργεῖται συνήθως καὶ ὀρθῶς 

ἀπὸ Κυβερνήσεις καὶ Κινήματα μέσα στὰ πλαίσια τοῦ οὑμανιστικοῦ ἰδεώδους. 

῾Η ᾿Ορθόδοξος ᾿Εκκλησία ὅμως,

 ὡς Θεῖος ᾿Οργανισμός, βιώνει καὶ ἔχει ὡς ὁδηγό Της πάντοτε τὸ ἀπόλυτο θεανθρώπινο μέτρο, 

δηλαδὴ τὴν ἐν Χριστῷ ᾿Αγάπη, ἡ ὁποία ὄχι ἁπλῶς ἀνέχεται τὸν ῎Αλλον, ἀλλὰ θυσιάζεται χάριν Αὐτοῦ, 

ἐπιδιώκει τὴν σωτηρία του καὶ τοῦ ἀποκαλύπτει μὲ εἰλικρίνεια καὶ αἴσθημα εὐθύνης τὴν ᾿Αλήθεια. 

{Συνεχίζεται...}.

Εκ του βιβλίου του Μακαριστού Μητροπολίτη Ωρωπού και Φυλής κ. Κυπριανού, 

''ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΕΚΚΛΗΣΙΩΝ ΚΑΙ ΔΙΑΘΡΗΣΚΕΙΑΚΗ ΚΙΝΗΣΙΣ ''. 

Έχουν αφαιρεθεί οι παραπομπές 

προκειμένου το κείμενο να είναι πιο ευανάγνωστο, με ευθύνη δική μας.

 Όλο το βιβλίο μπορείτε να το διαβάσετε ΕΔΩ. 

Τίτλος, επιμέλεια κειμένου ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

Μακαριστός Μητροπολίτης Ωρωπού και Φυλής κ. Κυπριανός