ΟΣΙΟΥ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ: ''ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ'' (ΜΕΡΟΝ 1ον)

Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815-1894):
''ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ''.
Έκδοση Ι. Μ. Παρακλήτου, Αθήνα 1993, έκδοση εβδόμη, σελ. 22-26.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΚ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος αποτελεί μια σημαντική μορφή της ρωσικής Ορθοδοξίας, ιδιαίτερα γνωστή για την πλούσια συγγραφική προσφορά και τον ηρωϊσμό της. Ο ηρωϊσμός αυτός εκδηλώθηκε κυρίως με δύο παράλογες για το ορθολογιστικό πνεύμα της εποχής μας πράξεις: Πρώτον, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα, για να ζήση ασκητικά. Και δεύτερον, αυτοφυλακίσθηκε και παρέμεινε επί εικοσιοκτώ ολόκληρα χρόνια έγκλειστος σ' ένα κελλί της ερήμου Βισένσκ! Ενώ όμως εγκατέλειψε χάριν της ησυχαστικής ζωής την αρχιερατική του διακονία, ο Κύριος του Αμπελώνος του ανέθεσε μια άλλη ποιμαντική, την <<ταχυδρομική ποιμαντική>>. Δεχόταν καθημερινά από είκοσι μέχρι σαράντα επιστολές, από διάφορα πρόσωπα και μέρη, με ερωτήματα επί ποικίλων θεμάτων. Και συνήθως απαντούσε σε όλες. Έτσι στο διάστημα των εικοσιοκτώ ετών της έγκλειστης ζωής του έγραψε χιλιάδες επιστολές που διακρίνονται για την απλότητα, την φυσικότητα και τη ζωντάνια τους. Οι επιστολές αυτές πρόσφεραν και συνεχίζουν να προσφέρουν καθοδήγησι και παρηγορία σε αναρίθμητες ψυχές. Πολλές είχαν εκδοθή σε τόμους ενώ ακόμα ζούσε. Μια δειγματοληπτική επιλογή απ' αυτές προσφέρουμε κι εμείς στο ελληνικό κοινό, μέσα από τις σελίδες του παρόντος βιβλίου. Το περιεχόμενο είναι χωρισμένο σε δύο μέρη. Το πρώτο αναφέρεται κυρίως σε θέματα απλά, πρακτικά, της καθημερινής πνευματικής ζωής, σαν απαντήσεις σε αντίστοιχα ερωτήματα των πιστών. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται κυρίως σε θέματα πίστεως. Η σύντομη βιογραφία του οσίου που ακολουθεί, είχε συμπεριληφθή και στην προγενέστερη έκδοσί μας <<Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, Προς τις αδελφές Μοναχές>>. Κρίναμε όμως σκόπιμο να τη συμπεριλάβουμε και στην παρούσα έκδοσι, που είναι γενικωτέρου ενδιαφέροντος.

ΠΟΙΜΗΝ ΚΑΙ ΠΟΙΜΝΙΟ

Μου γράφετε, ότι είχατε έναν καλό ιερέα, ο οποίος όμως διορίστηκε σε άλλη ενορία.

 Στη θέση του ήλθε κάποιος που σας στεναχωρεί με την συμπεριφορά του. Είναι απρόσεκτος και 

βιαστικός στις ακολουθίες, ελαφρός στις συζητήσεις, αμελής και ασαφής στο κήρυγμα. 

Με ρωτάτε πώς μπορείτε ν' απαλλαγείτε απ' αυτόν τον πειρασμό. Μάθετε ότι εσείς φταίτε γι' αυτόν! 

Δεν εκμεταλλευθήκατε τον καλό ιερέα και ο Κύριος σας τον πήρε. Σας ρωτώ: 

Γίνατε καλύτεροι με τον προηγούμενο καλό ιερέα; 

Ασφαλώς δυσκολεύεσθε, ν' απαντήσετε καταφατικά.

 Κι εγώ από μακρυά θα συμφωνήσω μαζί σας ότι δεν γίνατε καλύτεροι, κρίνοντας την κριτική

 που κάνετε στον νέο σας ιερέα, χωρίς να συγκρατείτε καθόλου τα εναντίον του αισθήματά σας. 

Πριν από τον καλό ιερέα είχατε και άλλον επίσης καλό. Και πριν κι από αυτόν είχατε κι άλλον καλό. Βλέπετε, πόσους καλούς ιερείς σας έστειλε ο Θεός; Κι όμως εσείς μείνατε αδιόρθωτοι. Σκέφθηκε λοιπόν ο Θεός: Γιατί να θυσιάσω γι' αυτούς τους αδιόρθωτους τους καλούς μου ιερείς; Θα τους στείλω έναν που να τους ταιριάζει.

Και σας τον έστειλε! Θα έπρεπε λοιπόν το συντομότερο να κάνατε αυτοκριτική, να μετανοούσατε και να διορθωνόσασθε. Εσείς όμως κρίνατε και κατακρίνατε! Διορθωθείτε εσείς και θα διορθωθεί και ο ιερέας. Διότι τότε θα σκεφθεί: Με τέτοιους ευσεβείς και ενάρετους πιστούς, πώς μπορώ να συμπεριφέρομαι απρόσεκτα; 

Πώς μπορώ να λειτουργώ χωρίς ευλάβεια; Πώς μπορώ ν' αδιαφορώ για την πνευματική τους οικοδομή; Εάν οι ποιμένες είναι απρόσεκτοι και βιαστικοί στις ακολουθίες και δεν έχουν βάθος στις συζητήσεις, αυτό κατά ένα μεγάλο μέρος οφείλεται στο ότι προσαρμόζονται με το ποίμνιο, με τους ενορίτες. Λέγοντας αυτά δεν δικαιολογώ τον νέο σας ιερέα.

Γι΄αυτόν δεν υπάρχει συγχώρησις, ούτε όταν ενεργεί παρά τους κανόνες και την εκκλησιαστική τάξη, ούτε όταν ενεργεί σύμφωνα με το τυπικό, αλλά χωρίς διάκριση και προσοχή, σκανδαλίζοντας τους πιστούς, τις ψυχές, που του εμπιστεύθηκαν. Εδώ απλώς λέω για σας, τί πρέπει να κάνετε στην περίπτωση αυτή. Το πρώτο ήδη σας το ανέφερα:

Μην κατηγορείτε και μην κατακρίνετε κανένα, αλλά στραφείτε στους εαυτούς σας. Διορθωθείτε στην προσευχή, στις συζητήσεις και σ' όλη σας την διαγωγή. Προσευχηθείτε έπειτα εγκάρδια, για να διορθώσει ο Θεός τον Ιερέα. Και θα τον διορθώσει! Μόνο να προσεύχεσθε, όπως πρέπει. 

Ο Κύριος είπε: ''Εάν δύο υμών συμφωνήσωσιν επί της γης περί παντός πράγματος ου εάν αιτήσωνται γεννήσεται αυτοίς''. (Ματθ. 18, 19). Συγκεντρωθείτε λοιπόν όσοι πονάτε την ενορία σας και αρχίστε να προσεύχεσθε για τον Ιερέα. Ενώστε με την προσευχή την νηστεία και διπλασιάστε την ελεημοσύνη.

Και αυτό όχι μια ημέρα, ούτε δυο, αλλά εβδομάδες και μήνες και χρόνο. Κοπιάστε με ταπείνωση και συντριβή και οπωσδήποτε η προσευχή σας θα φέρει το ποθητό αποτέλεσμα. Δεν είναι πολύς καιρός που άκουσα για την θαυμαστή αμοιβή ενός παρομοίου κόπου. Μια γερόντισσα, απλοική και πολύ ευσεβής, πληροφορήθηκε ότι κάποιος που εκτιμούσε, άρχισε σιγά - σιγά να παρεκκλίνει από την αυστηρή πνευματική του ζωή και λυπήθηκε πολύ γι' αυτό.

Πήγε λοιπόν στο σπίτι της, κλείσθηκε στο δωμάτιό της και άρχισε γεμάτη πίστη να προσεύχεται με τα εξής λόγια: -Κύριε, δεν θα σηκωθώ απ' την την θέση, δεν θα βάλω ψίχουλο στο στόμα μου, δεν θα πιω σταγόνα νερό, δεν θα κλείσω νυσταγμένη τα μάτια μου, έως ότου μ' ακούσεις και επαναφέρεις τον άνθρωπο αυτό στην προηγούμενη τακτική του. 

Καταπονούσε δηλαδή τον εαυτό της και με δάκρυα ικέτευε τον Κύριο να την ακούσει. Και όταν οι λιγοστές δυνάμεις της άρχισαν να την εγκαταλείπουν, αυτή επέμενε: -Και να πεθάνω, δεν θα υποχωρήσω, έως ότου μ' ακούσει ο Κύριος. Το αποτέλεσμα μιας τόσο θερμής και ζωντανής προσευχής δεν άργησε να έλθει.

Έλαβε εσωτερική πληροφορία ότι εκείνος για τον οποίον προσευχόταν διορθώθηκε. Άρχισε να συμπεριφέρεται και να σκέπτεται και ν' αγωνίζεται όπως και πριν. Έπρεπε να το διαπιστώσει η ίδια και χάρηκε πολύ. Δεν είχαν τέλος τότε τα δάκρυα της ευγνωμοσύνης της στον Θεό. Να, τί είδος προσευχή οφείλετε να κάνετε.

Αν όχι στην μορφή, γιατι για σας μπορεί να μην είναι εύκολο, τουλάχιστον στην ζέση της καρδιάς, στην αυτοθυσία, στην επιμονή και στην καρτερία. Και οπωσδήποτε ο Κύριος θ' ανταποκριθεί. Θα χαρείτε αυτό που ποθείτε. 

Εάν όμως αρκεσθείτε, είτε στο σπίτι, είτε στην Εκκλησία, είτε στον δρόμο, να πείτε χωρίς πόνο και συντριβή, ένα ξερό και αδιάφορο ''Κύριε, βοήθησε τον παπά μας να διορθωθεί'', τί είδους καρπό περιμένετε από μια τέτοια ψυχρή προσευχή; Αυτή δεν είναι προσευχή, αλλά μια αργολογία. 

Κυρίως θα ήθελα να σας τονίσω το προηγούμενο μέτρο, που πρέπει να λάβετε. Θα προσθέσω ακόμη ένα. Για να το εφαρμόσει όμως κανείς αποδοτικά και να φέρει ανάλογο αποτέλεσμα, πρέπει να κοπιάσει αρκετά: Θα μπορούσατε εσείς οι καλοπροαίρετοι, που χαίρετε κάποιας τιμής, να πλησιάσετε τον Ιερέα και να τον παρακαλέσετε ν' αλλάξει εκείνες τις συγκεκριμένες εκδηλώσεις, που σας ταράζουν και σας σκανδαλίζουν.

Η ενέργεια αυτή δεν φαίνεται να έχει καμμιά δυσκολία. Έχει όμως πολλή δυσκολία προκειμένου να γίνει με τέτοιο τρόπο, ώστε να φέρει καρπό. Θα πρέπει τότε και το βλέμμα σας και το ύφος και ο τόνος της φωνής, δηλαδή όχι μόνο το περιεχόμενο των λόγων, αλλά και ο τρόπος εκφράσεώς τους, να εκδηλώνουν την πιο θερμή και αληθινή αγάπη.

Τότε μπορούμε να ελπίζουμε, ότι αυτή η προσπάθεια θα φέρει το ποθούμενο αποτέλεσμα. Χωρίς όμως αυτόν τον τρόπο καλύτερα να μην επιχειρήσει κανείς ούτε ένα βήμα, γιατι θα προκύψει χειρότερο αποτέλεσμα. Θα δημιουργηθεί διάστασις, που είναι το πλέον οδυνηρό στις σχέσεις ποιμένος και ποιμνίου. 

Ίσως να είναι ευκολώτερο να του τα γράψει κανείς με πολλή αγάπη και ταπείνωση. Αλλά πάλι το αποτέλεσμα θα είναι αβέβαιο. Μπορεί και με τον τρόπο αυτόν επίσης να έχουμε μια καταστρεπτική αποτυχία. Να, γιατι δεν αποφασίζω να σας προτρέψω σε κάτι τέτοιο. Σε όλες μας τις ενέργειες παίζουν σοβαρότατο ρόλο οι προυποθέσεις με τις οποίες ξεκινάμε.

Το να συζητήσει κανείς με τον Ιερέα σας ή να του γράψει με τον πιο ευγενικό τρόπο, μπορεί εύκολα να το κάνει. Για να πετύχει όμως τον σκοπό του δεν αρκεί μόνον η ευγένεια. Η ευγένεια χωρίς την αγάπη είναι κεντρί που πληγώνει. Νομίζω ότι οι άνθρωποι σε μερικές περιπτώσεις συμπεριφέρονται έτσι και χωρίς έλεγχο συνειδήσεως για το αρνητικό αποτέλεσμα των προσπαθειών τους, διαλαλούν:

''Κάναμε ό,τι μπορούσαμε''! Καλύτερα όμως θα ήταν να μην έκαναν τίποτε! Δεν μπορώ εγώ να σας συστήσω τίποτε περισσότερο από αυτά, παρά μόνο να κάνετε υπομονή. Υπάρχουν βέβαια και διοικητικά μέσα, αναφορές στην Μητρόπολη κ.τ.λ., αλλά προτιμώ να μη φθάσετε έως εκεί. Ας εφαρμόσετε τα ηπιότερα μέσα που σας ανέφερα προηγουμένως.

Να, γιατι δεν αποφασίζω να σας προτρέψω σε κάτι τέτοιο. Σε όλες μας τις ενέργειες 

παίζουν σοβαρότατο ρόλο οι προυποθέσεις με τις οποίες ξεκινάμε. 

Το να συζητήσει κανείς με τον Ιερέα σας 

ή να του γράψει με τον πιο ευγενικό τρόπο, μπορεί εύκολα να το κάνει. 

Για να πετύχει όμως τον σκοπό του δεν αρκεί μόνον η ευγένεια. 

Η ευγένεια χωρίς την αγάπη είναι κεντρί που πληγώνει. 

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου:
''ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ''.
Έκδοση Ι. Μ. Παρακλήτου, Αθήνα 1993, έκδοση εβδόμη, σελ. 17-22.

Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος