ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΝΑΣΛΙΜΗΣ (1910-1973) ΑΚΑΤΑΒΛΗΤΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΥΠΟΜΟΝΗΣ (ΜΕΡΟΣ 15ον)

 

''Το δε αναφερόμενο στις ''Αποστολικές Διαταγές''
ότι ο Απόστολος Σίμων Κανανίτης ανέχεται ''δι'
ανάγκην'' χειροτονία Επισκόπου υπό ενός, λόγω
διωγμού ή παρόμοιας δυσχερούς περιστάσεως,
απαιτεί σαφώς ''ψήφισμα της επιτροπής πλειόνων'',
προς παροχήν αδείας της εξ αιτίας ανάγκης τέτοιου
είδους χειροτονίας. Ως προς την επίκληση από τους
Βρεσθενίτες παραδειγμάτων από την ιστορία της
χειροτονίας επισκόπου από ένα μόνον επίσκοπο, αυτά
 ''ουδόλως ωφελούσιν ως αξιομίμητα, ήκιστα δε
δικαιολογούσι (καθόλου δεν δικαιολογούν) τας υπό
του θεοφιλ. Βρεσθένης αποτολμηθείσας αντικανονικάς
χειροτονίας''.

Το βιογραφικό βιβλίο του θεοφιλεστάτου Επισκόπου Γαρδικίου κ. Κλήμεντος της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών, υπό τον τίτλο ''ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΝΑΣΛΙΜΗΣ (1910-1973) ΑΚΑΤΑΒΛΗΤΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΥΠΟΜΟΝΗΣ'' Τόμος Α', αναφέρεται σε μία μεγάλη, πνευματική προσωπικότητα των καιρών μας, που κόσμισε θεάρεστα το Κίνημα των Γνησίων Ορθοδόξων από το 1924, έως σήμερα.

Επιλέξαμε -αποσπασματικά και μόνο- να μεταφέρουμε κάποιες παραθέσεις του βιβλίου, προς πνευματική ωφέλεια ημών και των αναγνωστών μας, χωρίς να αλλοιώνεται ή και να παρερμηνεύεται ο σκοπός και το πνεύμα του συγγράμματος. Αντί ημετέρων σχολίων, καταγράφουμε από τον πρόλογο της έκδοσης, τα λόγια του κ. Ιωάννη Πολέμη, καθηγητή Βυζαντινής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, που μας εισάγει στην ορθόδοξη πνευματικότητα του σύγχρονου αυτού ομολογητή της Εκκλησίας μας.

''Στην εκατόχρονη μαρτυρική πορεία του το Κίνημα των Γνησίων Ορθοδόξων δεν αναζωογόνησε μόνο το τοπίο της καθόλου ορθοδοξίας, τόσο στην χώρα μας όσο και στην αλλοδαπή, αλλά ανέδειξε και μαρτυρικές και ομολογιακές μορφές, εφάμιλλες των παλαιών πατέρων, που αγωνίσθηκαν τον αγώνα τον καλό υπέρ της πατρώας πίστεως. Ανάμεσά τους αναμφίβολα ξεχωρίζει ο Μαγνησίας Χρυσόστομος, του οποίου την βιογράφηση ανέλαβε με ζήλο και ευσυνειδησία ο θεοφιλέστατος επίσκοπος ΓΟΧ Γαρδικίου κ. Κλήμης.

Πρόκειται για μία απόλυτα τεκμηριωμένη και αξιόπιστη εργασία, η οποία με γλαφυρότητα αποτυπώνει τον βίο ενός ομολογητού των ημερών μας. Σε κάθε σελίδα του βιβλίου ο αναγνώστης μπορεί να οσφρανθεί το πολύτιμο μύρο της αγίας πίστεώς μας, το οποίο τόσο γενναιόδωρα σκόρπισε στο πέρασμά του από την εφήμερη τούτη ζωή ο Χρυσόστομος Νασλίμης.

Ο θεοφιλέστατος Γαρδικίου προβάλλει τον ταπεινό ομολογητή επίσκοπο Μαγνησίας ως πρότυπο αγωνιστού και για τις ημέρες μας και για τους σκοτεινούς καιρούς που έρχονται. Είθε ο Κύριος να τον αξιώσει να μας δώσει σύντομα και τον δεύτερο τόμο της βιογραφίας αυτής, η οποία ίσως λειτουργήσει και ως παρότρυνση σε άλλους ερευνητές να καταγράψουν την αγία βιοτή και άλλων μορφών της αγωνιζομένης ορθοδοξίας.

Κάποιοι πρέπει να διασώσουν όποια στοιχεία υπάρχουν ακόμη για τον παπα-Γιάννη Φλώρο, τον παπα-Ευγένιο Λεμονή, τον Κυκλάδων Παρθένιο, τον Φυλής Κυπριανό και τόσους άλλους. Έτσι θα δημιουργηθεί σταδιακά ο νέος Συναξαριστής της πραγματικής ορθοδοξίας και της γνήσιας αγιότητος στον ταραγμένο εικοστό αιώνα''.

ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

ΙΓ. Αντιμετώπιση της Ματθαιϊκής αντικανονικότητος

ΟΠΩΣ έχουμε ήδη αναφέρει, ο από του 1937 διαχωρισθής επίσκοπος Βρεσθένης Ματθαίος για λόγους κατά την γνώμη του  ακριβείας πίστεως και περιπέσας εν συνεχεία σε πολλά λάθη και αδιακρισίες στην κατά μόνας γραμμή και πορεία του, έφθασε στο ακραίο σημείο καταπατήσεως των ιερών Κανόνων διά της χειροτονίας από μόνος του ετέρων κληρικών του περιβάλλοντός του ως δήθεν επισκόπων, ώστε να διαιωνισθεί η θλιβερή σχισματική κατάσταση, την οποίαν είχε δημιουργήσει.

Σε αυτό συνείργησαν δύο κυρίως πρόσωπα στο χώρο του, η Ηγουμένη Μαριάμ της Γυναικείας Μονής της Παναγίας στην Κακιά Σκάλα Κερατέας Αττικής, όπου και αντικανονικώς διέμενε μόνιμα ο Ματθαίος, ως και ο μοιραίος πρωτοσύγγελός του Ευγένιος Τόμπρος, ένα θλιβερό πρόσωπο, του οποίου ο σκοτεινός ρόλος και σκοπός ως εγκαθέτου έχει ήδη αποκαλυφθεί και καταγγελθεί βάσει αδιάψευστων τεκμηρίων και εγγράφων1.

Ο Βρεσθένης Ματθαίος όπως προαναφέρθηκε, προέβη μόνος και εντελώς αντικανονικά σε χειροτονία επισκόπων τον Σεπτέμβριο του 1948, διάγων τότε το 88ο έτος της ηλικίας του, και ενώ μέχρι τις παραμονές σχεδόν του απενενοημένου τούτου διαβήματός του κατεβάλλοντο προσπάθειες για ειρήνευση και ένωση με την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας μας υπό τον Άγιο πρώην Φλωρίνης Χρυσόστομο2.

Το περιβάλλον όμως του Ματθαίου ήθελε πάση θυσία όχι την ειρήνευση, αλλά την τέλεση αντικανονικών χειροτονιών, για την εδραίωση της δικής τους σχισματικής συγκροτήσεως, για λόγους που ήδη έχουν θιγεί στα διαλαμβανόμενα περί των πραγματικών συμβάντων ως προς τον χωρισμό του 1937 στο παρόν έργο μας3. 

ΙΓ.1 Έναρξη της Αντι-ματθαιϊκής αρθρογραφίας

Οι οπαδοί της Ματθαιϊκής αντικανονικότητος για να δικαιολογήσουν την σχισματική τους πράξη, προέβησαν στην κυκλοφόρηση φυλλαδίου στις 1.11.1948, το οποίο υπέπεσε στην αντίληψη του βιογραφουμένου μας Αρχιμ. Χρυσοστόμου Νασλίμη.

Τότε αυτός ως εραστής της Κανονικής τάξεως της Εκκλησίας, κατενόησε ότι δεν δύναται πλέον να σιωπά έναντι της καταφώρου αυτής αδικίας και αυθαιρεσίας.

Για τον λόγο αυτό εισήλθε στον αγώνα αντιμετωπίσεως της παντόλμου εκείνης πράξεως, η οποία αποτέλεσε το έναυσμα για εξακολούθηση του αγώνος και κατά τα επόμενα έτη, ώστε να ριφθή άπλετο φως στο υπό εξέτασιν θέμα, για να αποδειχθή πασιφανώς το μέγεθος της παρανομίας και η περιφρόνηση της τάξεως της Εκκλησίας, βάσει ιστορικών, κανονικών και παραδοσιακών κριτηρίων.

Έτσι, τον Απρίλιο του 1949 είδε το φως της δημοσιότητος ένα σημαντικό κείμενο του Αρχιμ. Χρυσοστόμου Νασλίμη με τίτλο: ''Υπό το φως της Αληθείας: Ιστορικών Αληθειών Έλεγχος - Το Πραξικόπημα του Βρεσθένης''4. 

Εις αυτό, ο συγγραφέας μας βεβαιώνει ότι μελέτησε το φυλλάδιο των οπαδών του Βρεσθένης της 1.11.1948, μέσω του οποίου προσπαθούν να δικαιολογήσουν το Πραξικόπημά του να χειροτονήσει ΜΟΝΟΣ τέσσερεις Επισκόπους, παρά τους ιερούς Κανόνες, οι οποίοι απαιτούν για την έγκυρη χειροτονία Επισκόπου σύμπραξη τριών ή τουλάχιστον δύο Επισκόπων5.

Το δε αναφερόμενο στις ''Αποστολικές Διαταγές'' ότι ο Απόστολος Σίμων Κανανίτης ανέχεται ''δι' ανάγκην'' χειροτονία Επισκόπου υπό ενός, λόγω διωγμού ή παρόμοιας δυσχερούς περιστάσεως, απαιτεί σαφώς ''ψήφισμα της επιτροπής πλειόνων'', προς παροχήν αδείας της εξ αιτίας ανάγκης τέτοιου είδους χειροτονίας.

Ως προς την επίκληση από τους Βρεσθενίτες παραδειγμάτων από την ιστορία της χειροτονίας επισκόπου από ένα μόνον επίσκοπο, αυτά ''ουδόλως ωφελούσιν ως αξιομίμητα, ήκιστα δε δικαιολογούσι (καθόλου δεν δικαιολογούν) τας υπό του θεοφιλ. Βρεσθένης αποτολμηθείσας αντικανονικάς χειροτονίας''.

Το περιστατικό, το ιστορούμενο από τον Συνέσιο Κυρήνης6 ότι ο Επίσκοπος Φίλωνας χειροτόνησε μόνος τον Επίσκοπο Παλαιβίσκης Σιδήριο, ''κατ' οικονομίαν εκκλησιαστικήν δι' αποχρώντας (ειδικούς, εξαιρετικούς) λόγους γενομένην, επεκύρωσεν η Σύνοδος των Επισκόπων της Αλεξανδρινής Εκκλησίας, λαβούσα υπ' όψιν την κρισιμότητα των τότε περιστάσεων εν τη χώρα της Αφρικής''.

Τέτοιοι λόγοι δεν υφίστανται στην περίπτωση του Βρεσθένης, ώστε να φθάνει να καταπατεί σωρεία ιερών Κανόνων, ενώ θέλει να καυχάται ότι αμύνεται υπέρ αυτών!7

Το έτερο παράδειγμα που επικαλούνται οι Βρεσθενικοί είναι η αντικανονική χειροτονία του σχισματικού Παυλίνου, ο οποίος αντιμαχόμενος έναντι του κανονικού Επισκόπου Αντιοχείας Αγίου Μελετίου, και ευρισκόμενος προ του επικειμένου τέλους του, ψήφισε μόνος και χειροτόνησε κάποιον Ευάγριο, ώς διάδοχο του τίτλου και του σχίσματός του, πράγμα το οποίο ψέγει σαφώς ο αναφέρων τούτο Επίσκοπος Κύρου Θεοδώρητος8.

Λοιπόν, αναρωτιέται ο συγγραφέας μας (π. Χρ. Ν.), ο Βρεσθένης Ματθαίος που εναβρύνεται για την δήθεν ακριβή τήρηση των ιερών Κανόνων, τολμά να γίνεται μιμητής πράξεως, την οποίαν μόνον σχισματικοί και απονενοημένοι απετόλμησαν, διαταράξαντες την εκκλησιαστική ευταξία; 

Επίσης, ως προς τα γεγονότα που επικαλούνται οι Βρεσθενικοί του 1825 και 1832 για τις χειροτονίες του Επισκόπου Ζαρνάτας Γαβριήλ, έστω γνωστόν ότι αυτός καθηρέθη όχι διότι χειροτονησε μόνος του άλλους Επισκόπους, αλλά διότι σφετεριζόμενος πατριαρχικό αξίωμα, άνευ κανονικής ψήφου όλων των Επισκόπων της περιφερείας, χειροτόνησε με σύμπραξη και άλλων δύο Επισκόπων, παρ' ενορίαν, τέσσερεις Επισκόπους.

Αυτό διασώζει με σαφήνεια ο πολύς Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων9.

Και επιλέγει  ο συγγραφέας μας (π. Χρ. Ν.): Είναι απορίας άξιον πως οι του Βρεσθένης επικαλούμενοι σαθρά και ψευδή ιστορικά γεγονότα, λησμόνησαν το περίεργο γεγονός της αναδείξεως εις Επίσκοπον Νεοκαισαρείας του θαυματουργού Αγίου Γρηγορίου, τον οποίον μόνον με έγγραφο αναγνωρίσεως κατέστησε Επίσκοπο ο Αρχιεπίσκοπος Αμασείας Φαίδημος10.

Όμως, σπεύδει να διευκρινήσει ότι γίνεται μεν η υπενθύμιση αυτού του γεγονότος χωρίς εν τούτοις και να συνιστάται η μίμησή του, διότι οι ερμηνευτές των ιερών Κανόνων έχουν προβλέψει σαφώς και τονίσει ρητώς, 

ότι ''τα σπάνια νόμος της Εκκλησίας ου γίνεται, και τα παρά Κανόνας ποτέ (κάποτε) γενόμενα ως υπόδειγμα ουχ έλκεται (δεν αποτελούν υπόδειγμα)''4.

ΙΓ. 2. Εκτενέστερη ανάλυση του προβλήματος

Εξ ανάγκης και για να παρακολουθήσουμε την συνέχεια επί του θέματος αυτού, θα προβούμε σε πρωθύστερη εξιστόρηση στην παράθεση του υλικού στο παρόν Κεφάλαιόν μας, χάριν ενοποιημένης και αδιακόπου συνεχείας προς διευκόλυνσή μας.

Ένα νέο ενδιαφέρον και περιεκτικό άρθρο για το θέμα της Ματθαιϊκής αντικανονικότητος του βιογραφουμένου μας (π. Χρ. Ν.) δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 1953 με τίτλο: ''Νομοκανονικαί Έρευναι: Η χειροτονία του Επισκόπου εξ απόψεως Κανονικής''11.

Το θέμα προφανώς βρισκόταν στο προσκήνιο, ως πρόσφατο, και απασχολούσε γενικά το Ποίμνιο της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών Ελλάδος, γι' αυτό και ήταν ανάγκη να διευκρινίζεται όσο το δυνατόν περισσότερο, για να γίνεται κατανοητό το μέγεθος του προβλήματος και να υποδεικνύεται η εκκλησιαστική στάση και αντιμετώπισή του, βάσει των εκκλησιαστικών κριτηρίων.

Ο δε Αρχιμ. Χρυσόστομος Νασλίμης ως υπεύθυνος Ποιμένας, διακρινόμενος για το αμερόληπτον και ανεπίληπτον αυτού, όπως και για τις ειδικές γνώσεις του, ήταν ο πιο ενδεδειγμένος για το έργο αυτό, παρά το ότι η αναγκαία αυτή διακονία του αποτελούσε αιτία στοχοποιήσεώς του από τους διακρινόμενους για την σκληρότητα και τον φανατισμό τους ιθύνοντες των Ματθαιϊκών.

Αλλά είναι γνωστόν ότι η Αλήθεια έχει πάντοτε το τίμημά της και όποιος αναλαμβάνει, θεία χάριτι, να υπηρετήσει αυτήν θα υποστεί παντοειδείς επιθέσεις από τους θιγομένους, τους οποίους δεν ενδιαφέρει η Αλήθεια, παρά η δική τους επικράτηση, δικαίωση και επιβίωση πάση θυσία...

Στο υπ΄όψει νέο εμβριθές κείμενό του ο συγγραφέας μας (π. Χρ. Ν.) διευκρινίζει ότι το πραξικόπημα του Βρεσθένης Ματθαίου, μόνου ψηφίσαντος και χειροτονήσαντος αρχιερείς, αποτέλεσε αφορμή εκκλησιαστικού σάλου και δημιούργησε θέμα συζητήσεως περί του κατά πόσον τούτο ήταν κανονικό και πως θα μπορούσαν να τακτοποιηθούν εκ των υστέρων πρόσωπα και πράγματα που αναμίχθηκαν στην υπόθεση, έστω και κατ' άκραν εκκλησιαστικήν οικονομίαν και επιείκειαν, βάσει της πράξεως της Εκκλησίας για τις τέτοιου είδους περιπτώσεις κατά το παρελθόν.

Εξ αρχής κάνει γνωστόν ότι τα 3/4 των ιερών Κανόνων της Εκκλησίας διέπουν τα δικαιώματα και καθήκοντα των Επισκόπων, διότι ο Επίσκοπος είναι ''άρχων'' και ''κυβερνήτης'' ''παντός εκκλησιαστικού συγκροτήματος, διαχειριζόμενος απολύτως απάσας τας πνευματικάς και υλικάς της επαρχίας του εκκλησιαστικάς υποθέσεις''.

Για τον λόγο αυτό ανέκαθεν ο βαθμός του Επισκόπου υπήρξε ''επίζηλος'' και πολλοί επιχείρησαν να ανέλθουν εις αυτόν στερούμενοι όμως καταλλήλων προσόντων και υποκινούμενοι από πάθη κενοδοξίας και ιδιοτελείας.

Γι' αυτό θεσπίθηκαν ιεροί Κανόνες, αλλά και πολιτικοί νόμοι, ''ώστε το αξίωμα του Επισκόπου να μην εκπορθήται ευκόλως υπό των τυχοδιωκτών, αλλ' εις αυτό ν' αναβιβάζωνται οι ως άξιοι κατά πάντα, ψήφω και δοκιμασία κλήρου και λαού εκλεγόμενοι''11.

Η δε συμμετοχή του λαού καταργήθηκε με την πάροδο του χρόνου και η εκλογή ασκείται πλέον κατ' αποκλειστικό δικαίωμα υπό των εν ενεργεία Επισκόπων.

Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι

1. Βλ. Μοναχού Αντωνίου Γεωργαντά, Εκκλησία Γ.Ο.Χ. Ελλάδος 1924-2004, 80 έτη φωτός και σκότους, έκδ. Ιεράς Μονής Αγίου Νικοδήμου Ελληνικόν Γορτυνίας, σελ. 34-51, όπου παρατίθενται ακράδαντα στοιχεία στο πρωτότυπό τους, σχετικά με την ''μεταμέλεια''/''μετάνοια'' του Ευγενίου Τόμπρου και την ''αποκατάστασή'' του από τους Νεοημερολογίτες το 1938, οι οποίοι ήραν την καθαίρεση που του επεβλήθη το 1936, ώστε να τον χρησιμοποιήσουν σε ''οποιοδήποτε εκκλησιαστικό ζήτημα'' τον διέτασσαν, σύμφωνα με την γραπτή από 29.8.1938 δήλωσή του προς τον Νεοημερολογίτη Κερκύρας και Παξών Αλέξανδρο (σελ. 48). Είναι χαρακτηριστικό ότι αμέσως μετά προσχωρεί στην Ματθαιϊκή Παρασυναγωγή. όπου αναλαμβάνει ηγετική θέση. Παραποιημένο ιστορικό του από Ματθαιϊκής σκοπιάς βλ. στην Ποιμαντορική Εγκύκλιο προς άπαντας τους ευσεβείς Γ.Ο.Χ. κληρικούς και λαϊκούς της Ελλάδος και αλλαχού, Αθήναι 15 Σεπτεμβρίου 1954, σελ. 24, όπου και μας πληροφορούν εν τούτοις, ότι τελικά καθηρέθη και πάλι από τους Νεοημερολογίτες το έτος 1951! Δηλαδή, από του 1938 έως του 1951 η δημόσια δράση του δεν είχε ''ενοχλήσει'' τους διώκτες των Γνησίων Ορθοδόξων! Και αυτό έγινε μόλις μετά πάροδο 13 ολοκλήρων ετών, όταν πλέον έληξε προφανώς η διατεταγμένη υπηρεσία του (;), αφού άλλωστε είχαμε και νέα δεδομένα στην διοίκηση της κρατούσης εκκλησίας επί Σπυρίδωνος Βλάχου και ούτως ή άλλως η εδραίωση του Ματθαιϊκού σχήματος με τις αντικανονικές χειροτονίες του 1948 είχε πλέον συντελεσθεί.

2. Βλ. τα διαλαμβανόμενα στην ενότητα ΙΒ.5 του προηγουμένου Κεφαλαίου του παρόντος έργου (σελ. 371-372, 374-376).

3. Βλ. υποσημ. 15, Κεφ. Ζ' του παρόντος έργου (σελ. 173).

4. Περιοδ. ''Η Φωνή της Ορθοδοξίας'', αρ.φ.66/24.4.1949, σελ. 3-4, 7.

5. Ήδη στο άγιο Ευαγγέλιο διαβάζουμε ότι οι Απόστολοι εστέλνοντο ανά δύο (Μάρκ. στ' 7) και ακόμη μετέβαιναν μετά την Ανάσταση επίσης ανά δύο σε διάφορες περιοχές (Πράξ. η' 14, ιε' 35-41). Οι δε ιεροί Κανόνες είναι σαφείς, ότι χτειάζονται τρεις ή το λιγότερο δύο Επίσκοποι για την χειροτονία Επισκόπου (Α' Αποστολικός, Δ' της Α' Οικουμενικής κ.α.).

6. Βλ. Συνεσίου Κυρήνης, Επιστολή ΞΖ' 92): ''Τω αυτώ Θεώ'' (Θεοφίλω), PG τ. 66, στλ. 1415-1417. Η χειροτονία του Σιδηρίου περιγράφεται ότι έγινε ''εκθέσμως'', όχι ''ενθέσμως'' (στλ. 1415D). Η Παλαιβίσκη και ο Ύδραξ ήταν κώμες της κατά Λιβύην Πενταπόλεως. Το περιστατικό αυτό, όπως και άλλα από τα εν συνεχεία αναφερόμενα, θα συναντήσουμε και άλλες φορές στο πατόν Κεφάλαιο με κάποια ιδιαίτερα ή λεπτομερέστερα στοιχεία.

7. Οι ''Αποστολικές Διαταγές'' (Ββλ. Η', Κεφ. ΧΧVII) [Βλ. ΒΕΠΕΣ, τ. 2ος, έκδ. ΑΔΕΕ, Αθήναι 1955, ΣΕΛ. 162) προστάζουν εκείνος που θα χειροτονηθεί Επίσκοπος από έναν Επίσκοπο να καθαιρείται, μαζί με αυτό που τον χειροτόνησε, ''έξω μόνον αν κατά ανάγκην διωγμού, ή άλλην τινά αιτίαν, δεν ημπορούν πολλοί να συναχθούν, και με την ψήφον τούτων χειροτονηθή από ένα. Καθώς ο Σιδήριος εχειροτονήθη Επίσκοπος Παλαιβίσκης, κατά τον Συνέσιον, όχι υπό τριών, αλλ' υπό ενός Επισκόπου Φίλωνος, διά το απαρρησίαστον των Επισκόπων εν τοις καιροίς εκείνοις'' (Βλ. Ι. Πηδάλιον, Παράθεσις ''συμφωνίας'' στον Α' Αποστολικόν από τον Άγιο Νικόδημο Αγιορείτη, σελ. 3).

8. Βλ. Εκκλησιαστική Ιστορία, Βιβλ. Ε', Κεφ. ΚΓ', PG τ. 82, στλ. 1248CD.

9. Τα Σωζόμενα Εκκλησιαστικά Συγγράμματα, τ. Β', Αθήνησι 1864, σελ. 18-19.

10. Βλ. Συναξαριστήν 17ης Νοεμβρίου. Όπως όμως θα παρακολουθήσουμε εν συνεχεία, οι Ματθαιϊκοί ούτε αυτό το σπάνιο και εξαιρετικό άφησαν τελικά αχρησιμοποίητο, προκειμένου να το επιστρατεύσουν για την περίπτωσή τους.

11. Περιοδ. ''Η Φωνή της Ορθοδοξίας'', αρ. φ. 166/19.10.1953, σελ. 4-6.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια και παρουσίαση κειμένου 

ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

Σειρά αποσπασμάτων από το βιβλίο του 

Επισκόπου Γαρδικίου κ. Κλήμεντος 

της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών 

''ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΝΑΣΛΙΜΗΣ (1910-1973) 

ΑΚΑΤΑΒΛΗΤΟΣ ΑΓΩΝΙΣΤΗΣ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΥΠΟΜΟΝΗΣ'', 

τόμος Α', σελ. 392-400, Αθήνα 2019.