Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 23-30.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
( Ε κ τ ο υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )
Όλα τα καλά γεννιούνται μέσα μας με τη συνεργασία της ελεύθερης βουλήσεώς μας και της χάριτος του Θεού. Και πώς πραγματώνεται αυτή η συνεργασία; Ο άνθρωπος αρχίζει με καλή προαίρεση και ένθεο ζήλο ν' αγωνίζεται λ.χ. για κάποιαν αρετή.
Ο Θεός, βλέποντας την αγνότητα των προθέσεων και την ειλικρίνεια της επιθυμίας του, τον αξιώνει να την αποκτήσει. Θέλεις ν' απαλλαγείς από την οργή; Αγωνίσου εντατικά γι' αυτό, και ο Θεός θα σου χαρίσει την πραότητα.
Θέλεις ν' αποκτήσεις την αδιάλειπτη προσευχή; Κοπίασε εγκάρδια στην προσευχή, και ο Θεός θα σου τη δώσει. Μόνος σου, δίχως τη θεία χάρη, τίποτα δεν θα κατορθώσεις. Αλλά και η χάρη τίποτα δεν θα σου προσφέρει, αν πρώτα δεν αγωνιστείς.
Ευεργετικότητα. Κοπιάζετε ευεργετώντας τους συνανθρώπους σας. Ο Κύριος να σας βοηθήσει. Είναι προσφορά δύσκολη και πολυμέριμνη, πάντοτε όμως συνοδεύεται από μεγάλη ψυχική παρηγορία.
Υπάρχει, λένε, κάποια υπέροχη βαφή, που τόσο βαθιά εισχωρεί στα αντικείμενα, ώστε παραμένει αιώνια ανεξίτηλη, στολίζοντας λαμπρά ό,τι βαφτεί μ' αυτήν. Έτσι στολίζει την ψυχή και η ευεργεσία!
Μα πάνω απ' όλα, πραγματώνει και ακτινοβολεί το <<καθ' ομοίωσιν>> Θεού. Ελεημοσύνη με ευχαρίστηση και καλοσύνη. Τα έργα της ευσπλαχνίας και της ελεημοσύνης έχουν αξία, όταν γίνονται με ευχαρίστηση, καλοσύνη και ευμένεια καρδιακή.
Γι' αυτό και ο απόστολος συμβουλεύει όποιον ελεεί, να το κάνει <<εν ιλαρότητα>> (Ρωμ. 12:8), τονίζοντας ότι τον <<ιλαρόν δότην αγαπά ο Θεός>> (Β' Κορ. 9:7). Εσείς, όταν κάνετε μιαν αγαθοεργία, αισθάνεστε αυτή την ευχαρίστηση;
Από την ελεήμονα και φιλάνθρωπη καρδιά σας προέρχεται, άραγε, η καλή πράξη; Ή μήπως έχει άλλα κίνητρα; Ρωτήστε τη συνείδησή σας, και θα σας απαντήσει αλάθητα. Εξετάστε, επίσης, αν
η ευσπλαχνία και η ελεητικότητα είναι φυσικό στοιχείο του χαρακτήρα σας, ανεξάρτητο από την προαίρεση και τη βούλησή σας, ή συνειδητό και εκούσιο γέννημα της αγάπης σας στο Θεό και της υποταγής σας στο θέλημά Του.
Βέβαια, και της φυσικής καλοσύνης η εκδήλωση είναι ευάρεστη στον Κύριο, γιατι προέρχεται απ' Αυτόν. Εκείνος την έσπειρε μέσα σας. Ωστόσο, για να είναι ολοκληρωμένη, πρέπει ν' αγιαστεί με τη φιλοθεία και την υποταγή στις θείες εντολές.
Όλα να τα κάνετε σαν να σας έχουν ανατεθεί από τον ίδιο το Θεό. Ελεημοσύνη και ευσέβεια. Ζηλεύετε εκείνους τους πλουσίους, που, με τις γενναίες ελεημοσύνες τους, εξασφαλίζουν τις προσευχές των φτωχών για τη σωτηρία τους.
Μα είναι δυνατό να σκέφτεστε στα σοβαρά και να αισθάνεστε στ' αλήθεια έτσι; Πρέπει να σας πληροφορήσω, πως ούτε οι ελεημοσύνες αυτές καθ' εαυτές, ως εξωτερικές πράξεις, ούτε οι προσευχές των άλλων μπορούν να μας σώσουν.
Μην ξεχνάτε τί γράφει ο απόστολος: <<Και εάν ψωμίσω πάντα τα υπάρχοντά μου>> –κι αν μοιράσω, δηλαδή, στους φτωχούς όλη μου την περιουσία- <<αγάπην δε μη έχω, ουδέν ωφελούμαι>> (Α' Κορ. 13:3).
Η ελεημοσύνη, λοιπόν, από μόνη της είναι ανώφελη. Δεν μας σώζει. Είναι απλά ένα αβέβαιο βοηθητικό μέσο στο δρόμο μας προς τη σωτηρία. Ο δρόμος, όμως, είναι η γνήσια ευσέβεια –η αληθινή δικαιοσύνη, η απέραντη αγάπη, η ειλικρινής μετάνοια, η ζωντανή πίστη στον Σωτήρα Χριστό και στο έργο της ένσαρκης οικονομίας Του.
Όταν υπάρχει αυτή η ευσέβεια, τότε και η ελεημοσύνη αποκτάει αξία, συμβάλλοντας στη σωτηρία. Όταν δεν υπάρχει η ευσέβεια, τότε η ελεημοσύνη, που τόσο ζηλεύετε, κινδυνεύει ν' αποδειχθεί μάταιη.
Γενικά, τα καλά μας έργα πρέπει να γίνονται για τον Κύριο και να εμπνέονται από την πίστη και την αγάπη σ' Αυτόν, που μας σώζει <<δωρεάν>>, με τη χάρη και το έλεός Του. Οι σωματικές ασθένειες: σωτήριες ή καταστροφικές.
Η υγεία σας κλονίστηκε. Η κλονισμένη υγεία του σώματος μπορεί να κλονίσει και την υγεία της ψυχής, διακυβεύοντας τη σωτηρία της, αν ο άρρωστος άνθρωπος βαρυγγωμάει, αγανακτεί ή απελπίζεται.
Εύχομαι, με τη βοήθεια του Κυρίου, ν' απαλλαγείτε και από τη μία και από την άλλη συμφορά. Τόσο η υγεία όσο και η ασθένεια χρησιμοποιούνται από τη θεία πρόνοια ως μέσα σωτηρίας μας, φτάνει να τα εκμεταλλευόμαστε με πνεύμα πίστεως.
Τα ίδια, όμως, μπορούν να γίνουν και μέσα καταστροφής μας, αν τα αντιμετωπίσουμε σφαλερά. Τί σας χρειάζεται, λοιπόν, τώρα, στον καιρό της αρρώστιάς σας; Μεγαλόψυχη υπομονή και υποταγή στο θέλημα του Θεού.
Μόλις η ψυχή σας αποκτήσει αυτή τη διάθεση, θα μπει στο δρόμο της σωτηρίας, θα μπει στον παράδεισο! Τα ίδια έχω να σας πω και για την ασθένεια της κόρης σας. Είναι μεγάλος ο πόνος σας, το καταλαβαίνω.
Αφού, όμως, δοκιμάσατε όλους τούς τρόπους θεραπείας και χρησιμοποιήσατε όλα τα ανθρώπινα μέσα δίχως αποτέλεσμα, σας απομένει ένα πράγμα, ό,τι δηλαδή σας συμβούλεψα ήδη:
Να συμφιλιωθείτε και μ' αυτή τη συμφορά και να τη σηκώσετε με διάθεση υποταγής στο Θεό, πιστεύοντας ότι είναι απαραίτητη για τη σωτηρία τη δική σας, της κόρης σας και του συζύγου σας.
Να θυμάστε τους μάρτυρες, που βασανίζονταν φριχτά και ρίχνονταν στις φυλακές για πέντε, δέκα ή είκοσι ολόκληρα χρόνια. Και όλα τα υπέμεναν με γενναιότητα, έχοντας ως μοναδική παρηγοριά την προσδοκία του παραδείσου, που τον κέρδιζαν χάρη στην υπομονή τους...
Να υπομείνετε μεγαλόψυχα την ασθένειά σας και να ευχαριστείτε γι' αυτήν το Θεό. Γιατί, αν δεν είχατε αρρωστήσει, θα πετούσατε στα σύννεφα, ενώ τώρα πατάτε σταθερά στη γη. Από το άλλο μέρος, αν ήσασταν υγιής και επιθυμούσατε τη σωτηρία σας, θα έπρεπε να κάνετε νηστείες, αγρυπνίες, κόπους πολλούς.
Όλα αυτά τα αντικαθιστάτε τώρα με την υπομονή στην ασθένεια. Κάνετε, λοιπόν, υπομονή και μην ανησυχείτε για τίποτ' άλλο, παρά μόνο για την ψυχή σας. Πνευματικά είστε υγιής.
Οφείλετε, επομένως, να διακονήσετε τον Κύριο ολοκληρωτικά –με τη νήψη, με τη γενναιοφροσύνη, με τη συντριβή και την ταπείνωση, με την αδιάλειπτη προσευχή, με την απόρριψη των κακών λογισμών,
με την αποφυγή της καταλαλιάς, με τη μνήμη του Θεού και του θανάτου, με το <<χαίρειν μετά χαιρόντων και κλαίειν μετά κλαιόντων>> (Ρωμ. 12:15) και με άλλα παρόμοια. Να, λοιπόν, η σωτηρία σας!
Όλοι μας πρέπει να έχουμε πάντα στο νου μας το νόμο του Θεού. Με το νόμο Του κρίνει ο Κύριος την πολιτεία μας πάνω στη γη. Ό,τι μας συμβαίνει εδώ, καλό ή κακό, από το μικρότερο ως το μεγαλύτερο, προέρχεται ή παραχωρείται από το Θεό και είναι μέρος του συνόλου έργου της ετοιμασίας μας για τη μέλλουσα ζωή.
Αυτόν το σκοπό υπηρετούν τόσο η υγεία όσο και η ασθένεια. Αυτόν το σκοπό υπηρετεί και της φίλης σας ή ασθένεια. Στην πορεία της προς την αιώνια μακαριότητα, πρέπει, σύμφωνα με τη σοφή και αγαθή κρίση του Θεού, να κάνει υπομονή.
Αυτό να πιστεύετε. Αυτό να εμπνεύσετε και σ' εκείνη. Τότε το φορτίο της ασθένειας θα πάψει να βαραίνει την ψυχή της. Τότε θ' ανακουφιστεί και θα παρηγορηθεί. Το πιο δραστικό φάρμακο της ψυχής είναι η πίστη, ενωμένη με την ελπίδα και την αγάπη.
Με μια τέτοια εσωτερική τοποθέτηση, φροντίστε την με στοργή και κάντε ό,τι μπορείτε για τη θεραπεία της, έχοντας ειρήνη στην καρδιά και απόλυτη εμπιστοσύνη στο Θεό. Το ίδιο και η φίλη σας. Η εγκόσμια ευτυχία είναι ένα αγαθό που όλοι θέλουμε.
Αν, όμως, ο Κύριος κρίνει ότι είναι καλύτερα για μας να στερηθούμε το κομμάτι της ευτυχίας που λέγεται υγεία, ας γίνει το θέλημά Του!... Τα αίτια των ασθενειών. Απευθυνθείτε στο γιατρό σας.
Συνάμα, όμως, και πολύ περισσότερο, απευθυνθείτε με την προσευχή στον Κύριο. Παρακαλέστε Τον να φωτίσει το γιατρό, ώστε να δώσει στην αδελφή σας το κατάλληλο φάρμακο.
Και στις πρεσβείες των αγίων να καταφεύγετε και όλα όσα κάνουν οι ευσεβείς χριστιανοί σ' αυτές τις περιπτώσεις να κάνετε –μόνο τους κομπογιαννίτες ν' αποφεύγετε-,
γιατί δεν γνωρίζετε πού είναι κρυμμένη και από πού θα έρθει η θεία βοήθεια. Ίσως ο Θεός ν' αφήσει ισόβια την αδελφή σας σ' αυτή την κατάσταση, αν είναι πιο ωφέλιμη για την ψυχή της.
Ας την υπομείνει, λοιπόν, σ' όλη την υπόλοιπη ζωή της για χάρη της σωτηρίας της. Ίσως πάλι ο Θεός να παρατείνει την αρρώστια για ένα χρονικό διάστημα, θέλοντας να δοκιμάσει την πίστη τη δική της, τη δική σας και των γονιών σας.
Μόνο Εκείνος τα γνωρίζει όλα αυτά. Η αρρώστια δεν είναι ντροπή ούτε δείγμα αποδοκιμασίας του Θεού. Απεναντίας, και εδώ βρίσκεται το έλεός Του. Ό,τι προέρχεται ή παραχωρείται από το Θεό είναι έλεος -ασθένεια, φτώχεια, συμφορά.
Ας προσεύχεται η αδελφή σας εγκάρδια, λέγοντας: <<Κύριε, κάνε με καλά! Ας μη γίνει, όμως, το δικό μου θέλημα, αλλά το δικό Σου. Δόξα σ' Εσένα, Θεέ μου! Πιστεύω πως όσο καλή είναι η υγεία, άλλο τόσο και τούτη η αρρώστια.
Σ' ευγνωμονώ για όλα, πολυεύσπλαχνε Πλάστη μου>>! Η αντιμετώπιση των ασθενειών. Όλα δίνονται από το Θεό. Και όλα δίνονται για τη σωτηρία μας. Μ' αυτή τη σκέψη να δεχθείς
κι εσύ την ασθένειά σου, ευχαριστώντας το Θεό, που φροντίζει για τη σωτηρία σου. Τώρα, το πώς συντελεί στη σωτηρία μας οτιδήποτε παραχωρεί ο Κύριος, μόνο Εκείνος το γνωρίζει.
Εμείς συνήθως δεν μπορούμε να το αντιληφθούμε. Στέλνει λ.χ. μια συμφορά άλλοτε για να μας παιδαγωγήσει, άλλοτε για να μας αφυπνίσει πνευματικά, άλλοτε για να μας γλυτώσει από ένα μεγαλύτερο κακό, άλλοτε για να μας αυξήσει τον ουράνιο μισθό, άλλοτε για να μας απαλλάξει από κάποιο πάθος κ.ο.κ.
Εσύ, λοιπόν, ν' αναλογίζεσαι τις αμαρτίες σου και να λες: <<Δόξα σ' Εσένα, Κύριε, που με τιμωρείς δίκαια>>! Να συλλογίζεσαι ότι πρωτύτερα είχες ξεχάσει το Θεό και να λες: <<Δόξα σ' Εσένα, Κύριε, που μου έδωσες αφορμή και γνώση για να Σε θυμάμαι συχνά>>!
Να σκέφτεσαι ότι, αν ήσουν υγιής, πιθανότατα δεν θα έκανες το καλό, και να λες: <<Δόξα σ' Εσένα, Κύριε, που μ' εμπόδισες από την αμαρτία!>>. Αν αντιμετωπίζεις μ' αυτόν τον τρόπο και
μ' αυτές τις σκέψεις την ασθένειά σου, το φορτίο σου θα γίνει πολύ ελαφρό. Από το άλλο μέρος, μολονότι οι ασθένειες παραχωρούνται από το Θεό, η φροντίδα για τη θεραπεία δεν είναι αμαρτία.
Γιατί τόσο η ιατρική επιστήμη όσο και τα φάρμακα είναι δώρα κι αυτά του Θεού στο ανθρώπινο γένος. Καταφεύγοντας, λοιπόν, στους γιατρούς, πάλι στο Θεό καταφεύγουμε. Μέσ' από την αρρώστια ας μαθαίνουμε και ας αποκτούμε την ταπείνωση, την υπομονή, τη γενναιοψυχία, το αίσθημα της ευγνωμοσύνης προς το Θεό.
Ανθρώπινη, βέβαια, είναι η ανυπομονησία, η λιποψυχία. Μόλις, όμως, εμφανιστεί, πρέπει να τη διώχνουμε. Όλες οι δύσκολες καταστάσεις έχουν ένα βάρος, αυτό πού πρέπει να σηκώσουμε, αυτό που πρέπει να υπομείνουμε.
Χωρίς βάρος, δεν μπορούμε να μιλάμε για υπομονή. Πάντως, η επιθυμία απαλλαγής από το βάρος δεν είναι εφάμαρτη. Είναι φυσική ανάγκη της ψυχής. Αμαρτία διαπράττουμε, όταν, από τη φυσική αυτή ανάγκη, οδηγούμαστε στην αδημονία και το γογγυσμό.
Αν νιώσεις μέσα σου κάτι τέτοιο, απομάκρυνέ το αμέσως, ευχαριστώντας το Θεό. Αν αρρωστήσατε από υπαιτιότητά σας, μετανοήστε ενώπιον του Θεού και ζητήστε Του συγχώρηση, επειδή δεν φυλάξατε το δώρο της υγείας, το δώρο πού Εκείνος σας πρόσφερε.
Αν πάλι η αρρώστια σας παραχωρήθηκε από τον Κύριο –γιατί τυχαία τίποτα δεν γίνεται-, ευχαριστήστε Τον εγκάρδια. Και η αρρώστια, βλέπετε, είναι θείο δώρο, γιατί ταπεινώνει, μαλακώνει την ψυχή και απαλλάσσει από τις πολλές μέριμνες.
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου