Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 30-38.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
( Ε κ τ ο υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )
Πώς να προσευχόμαστε, όταν είμαστε άρρωστοι; Δεν αμαρτάνουμε, όταν ζητάμε από το Θεό να μας θεραπεύσει. Κάθε φορά που το ζητάμε, όμως, ας προσθέτουμε και τη φράση: <<αν είναι θέλημά Σου, Κύριε!>>.
Όταν υποτασσόμαστε ολοκληρωτικά στο θείο θέλημα και δεχόμαστε το καθετί ως θεία ευεργεσία, τότε και η ψυχή μας παραμένει ειρηνική και ο Θεός γίνεται πιο ελεητικός απέναντί μας.
Έτσι μας χαρίζει είτε την υγεία είτε, τουλάχιστον, παρηγοριά και παράκληση μέσα στον πόνο. Γιατί ο Θεός επιτρέπει την παράταση μιας ασθένειας; Ο Κύριος αφήνει μιαν αρρώστια να παρατείνεται, όταν βλέπει ότι αυτή συμβάλλει περισσότερο από την υγεία στη σωτηρία του ανθρώπου.
Ας οικοδομήσουμε μέσα μας ναό πνευματικό. Είστε κατάκοιτη και γι' αυτό δεν μπορείτε πια να πηγαίνετε στον μοναστηριακό σας ναό για τις ιερές ακολουθίες. Εύχομαι να οικοδομήσετε μέσα σας,
με τη βοήθεια του Κυρίου, ένα ναό αχειροποίητο, πνευματικό, όπου η ψυχή σας αδιάλειπτα θα προσφέρει <<θυσίας ευπροσδέκτους τω Θεώ διά Ιησού Χριστού» (Α ' Πέτρ. 2:5) με τη νοερά και καρδιακή προσευχή.
Όλοι οι χριστιανοί, βέβαια, είμαστε ζωντανοί ναοί, όπως μας λέει ο άγιος απόστολος: <<Ναός Θεού έστε και το Πνεύμα του Θεού οικεί εν υμίν>> (Α' Κορ. 3:16). <<Το σώμα υμών ναός του εν υμίν Αγίου Πνεύματός έστιν, ου έχετε από Θεού>> (Α' Κορ. 6:19).
Ο καθένας μας, λοιπόν, οφείλει όχι μόνο να διατηρεί καθαρό, αγνό, άσπιλο και αμόλυντο από κάθε αμαρτία το <<ναό>> του, αλλά και να τον καταστήσει τόπο ακατάπαυστης δοξολογίας του Θεού.
Οι κοσμικοί άνθρωποι, βυθισμένοι στις μέριμνες του βίου, λησμονούν ή υποβαθμίζουν τον υψηλό τούτο σκοπό, την ιερή τούτη λειτουργία της ψυχοσωματικής μας οντότητος. Οι μοναχοί και οι μοναχές, όμως, γι' αυτό ακριβώς ακολουθούν έναν ιδιαίτερο τρόπο ζωής, για να πραγματώσουν, με ευνοϊκές συνθήκες, τα παραπάνω αποστολικά λόγια.
Εσείς, λοιπόν, που είστε μοναχή αλλά και βαριά άρρωστη, διαθέτετε τις καλύτερες προϋποθέσεις για την καλλιέργεια της εσωτερικής προσευχής, για την εκτέλεση αδιάλειπτης νοεράς εργασίας, για την δόμηση του ναού της ψυχής σας.
Κλείστε τα μάτια σας. Ξεχάστε τα εγκόσμια. Ατενίστε νοερά τον Κύριο, που είναι <<πανταχού παρών και τα πάντα πληρών>>. Μόνο Αυτός ας είναι μέσα στο νου σας. Δοξάζετε, ευχαριστείτε, αινείτε Τον...
Να, έτσι γίνεστε ναός Του. Τοιχοδομή του ναού αυτού είναι η υπομονή. Θυσιαστήριό του είναι η καρδιά που ξεχειλίζει από αγάπη και ευγνωμοσύνη προς το Θεό. 'Υμνοι είναι οι προσευχές και τα ευλαβικά αισθήματα.
Και ψάλτης του ναού είναι το καλοπροαίρετο πνεύμα, που συνθέτει τους ύμνους και τους εκτελεί με σταθερό ευσεβή λογισμό. Θεραπεία με θεία και ανθρώπινα μέσα. Η θεία Κοινωνία και ο Αγιασμός έχουν αναμφισβήτητη ιαματική δύναμη.
Θεραπεύουν όχι μόνο την ψυχή, αλλά και το σώμα. Ωστόσο σε κάθε περίπτωση η αποτελεσματικότητά τους εξαρτάται από τη δική μας πίστη και από τη βουλή του Θεού. Δεν είναι κακό, πάντως, να χρησιμοποιούμε και φάρμακα για τη θεραπεία μας.
Είναι, βέβαια, μέσα ανθρώπινα, αλλά και σ' αυτά υπάρχει η ιαματική ενέργεια του Θεού, αφού αποτελούν δώρα Εκείνου στο γένος μας. Τα θεία και τα ανθρώπινα, λοιπόν, αλληλοπεριχωρούνται. Τά θεία δώρα προσφέρονται σ' εμάς με ανθρώπινα μέσα.
Η προσευχή, προσευχή! Και ο γιατρός, γιατρός! Ο Θεός μάς έδωσε και τους γιατρούς. Γι' αυτό το θέλημά Του είναι να καταφεύγουμε στη γνώση και την πείρα τους, όταν χρειάζεται.
'Αμεσα παρέχει τη βοήθειά Του ο Κύριος, όταν τα ιατρικά μέσα αποδεικνύονται ανεπαρκή. Και προσευχή, λοιπόν, θα κάνουμε για τη θεραπεία μας, όταν αρρωσταίνουμε, αλλά και την ιατρική επιστήμη δεν θα περιφρονούμε.
<<Αιτείτε και λήψεσθε!>> (Ιω. 16:24). Η αρνητική θέση σας για τη φαρμακευτική αγωγή δεν είναι σωστή. Ο Θεός δημιούργησε τα φάρμακα και τους φαρμακοποιούς όχι μόνο για να υπάρχουν, αλλά και για να χρησιμοποιούνται από τους ασθενείς.
Όλα από τον Κύριο εξαρτώνται και προέρχονται. Αυτός παραχωρεί τις αρρώστιες, Αυτός μάς δίνει και τη δυνατότητα της θεραπείας. Αν έχουμε χρέος να προστατεύουμε και να διαφυλάσσουμε τη ζωή, ως θείο δώρο, τότε έχουμε χρέος να ενδιαφερόμαστε και για τη θεραπεία μας, όταν αρρωσταίνουμε.
Ίσως, βέβαια, να μην το κάνουμε, είτε γιατί θέλουμε ν' ασκήσουμε τον εαυτό μας στην υπομονή είτε γιατί προσμένουμε από το Θεό τη γιατρειά. Τέτοιοι σκοποί, όμως, είναι πολύ υψηλοί και γι' αυτό πολύ τολμηροί.
Αν θέλετε ν' ασκηθείτε στην υπομονή και αν εγκαταλείπετε την υγεία και τη ζωή σας στα χέρια του Θεού, τότε, όσο κι αν υποφέρετε, στην καρδιά και στα χείλη σας δεν πρέπει να έχετε άλλο τίποτε από την ευγνώμονα ευχαριστία.
Σ' αυτή την περίπτωση κάθε ωχ! είναι ανεπίτρεπτο. Σας έγραψα και σας ξαναγράφω ότι δεν είναι αμαρτία να χρησιμοποιούμε φάρμακα, όταν είναι απαραίτητα, γιατί κι αυτά του Θεού είναι.
Ο Θεός δημιούργησε τα φαρμακευτικά βότανα και ο Θεός φώτισε τούς ανθρώπους, ώστε ν' ανακαλύψουν τις θεραπευτικές ιδιότητες αυτών των βοτάνων, όπως παραδέχονται οι ειλικρινείς και ταπεινοί γιατροί.
Επομένως κι εσείς δεν αμαρτάνετε, καταφεύγοντας στους γιατρούς και τα φάρμακα, φτάνει να έχετε την ελπίδα της γιατρειάς σας στον Κύριο. Ο Πλάστης μας, όμως, εκτός από τα φυσικά μέσα θεραπείας, μας έδωσε και τα υπερφυσικά.
Από κανένα μας δεν έχει αφαιρεθεί η δυνατότητα χρησιμοποιήσεως αυτών των μέσων. Όλοι μπορούμε να περάσουμε τη θύρα του θείου ελέους. Μόνο που χρειαζόμαστε ένα κλειδί: την πίστη.
Αν, λοιπόν, η πίστη μας δεν είναι δυνατή, ας παρακαλάμε τον Κύριο: <<Βοήθει μου τη απιστία!>> (Μάρκ. 9:24). Κι Εκείνος θα μας δώσει και πίστη δυνατή και υγεία, αν μας συμφέρει πνευματικά.
Ας χρησιμοποιούμε για τη θεραπεία μας όλα τα μέσα που μας παρέχει η ευσπλαχνία του Θεού, τόσο τα φυσικά όσο και τα υπερφυσικά, γιατί δεν ξέρουμε πού βρίσκεται κρυμμένο κάθε φορά το έλεός Του. Πώς να προσευχόμαστε.
Η προσευχή βρίσκεται στο κέντρο της πνευματικής ζωής του χριστιανού. Είναι η αναπνοή της ψυχής. Yπάρχει προσευχή; Υπάρχει ζωή στην ψυχή. Δεν υπάρχει προσευχή; Δεν υπάρχει ζωή στην ψυχή.
Δεν είναι προσευχή το να στεκόμαστε μπροστά στις εικόνες και να κάνουμε μετάνοιες. Αυτά είναι μόνο τα <<σκεύη>> της προσευχής. Δεν είναι ακόμα προσευχή το να διαβάζουμε προσευχές από βιβλία ή να τις λέμε απ' έξω ή να τις ακούμε στο ναό.
Αυτά είναι τα μέσα για την ανακάλυψη της προσευχής ή για τη γέννησή της. Η αληθινή προσευχή αρχίζει με την εμφάνιση στην καρδιά αλλεπάλληλων ευλαβικών αισθημάτων συντριβής και αυτομεμψίας, ευγνωμοσύνης και δοξολογίας του Θεού, αφοσιώσεως και υποταγής στο θέλημά Του κ.ά.
Όλος ο προσευχητικός μας αγώνας συνίσταται και στοχεύει στη διέγερση τέτοιων αισθημάτων μέσα στην καρδιά μας και στην πλήρωσή της μ' αυτά. Προσευχή σημαίνει απερίσπαστη προσήλωση της καρδιάς στο Θεό.
Μετά το πρώτο βήμα γι' αυτή την προσήλωση, τη γέννηση δηλαδή των αισθημάτων που αναφέραμε, πρέπει να σταθεροποιήσουμε την προσευχή στην καρδιά. Και πώς θα πετύχουμε τη σταθεροποίησή της; Με την αδιάλειπτη καλλιέργειά της.
Θ' αρχίσουμε με την επιμελή ανάγνωση και ακρόαση των καθημερινών προσευχών, στο σπίτι ή στο ναό. Διάβαζε και άκουε προσεκτικά τις ακολουθίες. Έτσι, σιγά-σιγά, θ' ανεβάσεις την καρδιά σου ως το Θεό.
Οι προσευχές, που έχουν συντάξει οι άγιοι πατέρες, κρύβουν μεγάλη δύναμη. Όποιος, λοιπόν, εισχωρεί στα νοήματά τους με προσοχή και ζήλο, οπωσδήποτε θα πάρει κάτι από τη δύναμή τους, λιγότερο ή περισσότερο, ανάλογα με τη θερμότητα της διαθέσεώς του.
Για να γίνει η ακολουθία ενεργητικό μέσο προσευχητικής αγωγής, είναι απαραίτητο να την επιτελείς έτσι, ώστε και ο νους και η καρδιά σου να αφομοιώνουν το περιεχόμενό της. Και να τρείς απλοί κανόνες για να το πετύχεις:
α) Μήν αρχίζεις την ακολουθία χωρίς την κατάλληλη ψυχική προετοιμασία: β) μην την κάνεις απρόσεκτα, με βιασύνη και προχειρότητα, αλλά με προσοχή, συναίσθηση και ευλάβεια γ) όταν την τελειώνεις, μην καταπιάνεσαι αμέσως με τις συνηθισμένες βιοτικές ασχολίες σου. Φαντασία του Θεού στην προσευχή.
Ο Θεός είναι ασώματος και αόρατος, γι' αυτό δεν πρέπει να Τον φανταζόμαστε με οποιαδήποτε μορφή την ώρα της προσευχής. Ο Υιός του Θεού, βέβαια, ο Ιησούς Χριστός, πήρε τη δική μας φύση, έγινε και παραμένει ο μοναδικός Θεάνθρωπος.
Εικονίζεται, λοιπόν, με την ιστορική ανθρώπινη μορφή Του. Μ' αυτή τη μορφή μπορούμε να Τον έχουμε και στο νου μας. Η θεία Του φύση, ωστόσο, ούτε εικονίζεται ούτε συλλαμβάνεται με το νου.
Το ίδιο συμβαίνει και με τα άλλα δύο Πρόσωπα της Αγίας Τριάδος, που είναι άπειρη και ακατάληπτη από την περιορισμένη διάνοιά μας. Έτσι, όταν προσευχόμαστε στο Θεό, καλύτερα είναι να μη σχηματίζουμε στο νου μας καμιά παράσταση.
Ας προσευχόμαστε απλά με την πίστη ότι ο Κύριος υπάρχει, είναι κοντά μας, μας βλέπει και μας ακούει. Ρωτάτε: <<Πώς να φαντάζομαι τον Κύριο, καθισμένο στο θρόνο Του ή σταυρωμένο;>>.
Όταν συλλογίζεστε ή μιλάτε για τον Κύριο, τότε μπορείτε να έχετε στο νου σας κάποιαν εικόνα Του, ανάλογα με την περίσταση. Όταν, όμως, προσεύχεστε, δεν επιτρέπεται να φαντάζεστε γι' Αυτόν κανένα σχήμα και καμιά μορφή.
Ο Θεός βρίσκεται παντού, επομένως όχι μόνο κοντά σας, αλλά και μέσα σας. Όλα τα βλέπει. Όλα τ' ακούει. Και επιθυμεί τη σωτηρία σας. Αρκεσθείτε σ' αυτή την πεποίθηση. Και επικαλεσθείτε Τον μέ τήν προσευχή χωρίς να Τον φαντάζεστε, χωρίς να σχηματίζετε κάποια παράστασή Του στη διάνοιά σας.
<<Νά παραμείνω στην καρδιά>>, <<Να σταθώ με την προσοχή στην καρδιά>>, <<Να κατεβάσω το νου στην καρδιά>> – όλα αυτά δηλώνουν το ίδιο πράγμα. Σημασία έχει να συγκεντρώνετε την προσοχή στην καρδιά και να στέκεστε μπροστά στον αόρατο, απερίγραπτο και απεριόριστο Κύριο όχι εγκεφαλικά, αλλά καρδιακά.
Και τούτο, ώσπου να κυριευθεί η καρδιά σας από τη θεία θέρμη. Γιατί τότε μπαίνετε σ' έναν άλλο κόσμο... <<Όταν η προσοχή μου γλιστράει προς την καρδιά, φοβάμαι να την κρατήσω εκεί>>. Απεναντίας, πρέπει να τη συγκρατείτε.
Και όσο περισσότερο, τόσο το καλύτερο. Μήν επιτρέπετε στον εαυτό σας να χαλαρώνει και να διασπάται με διάφορους λογισμούς. Αμαρτωλότητα και προσευχή. Λέτε ότι δεν σας απέμεινε άλλη ελπίδα από το Θεό. Πάντα έτσι να νιώθετε.
Γιατί, δίχως τη βοήθεια του Θεού, και χίλιων ανθρώπων, η βοήθεια είναι ανεπαρκής. Ωστόσο η σκέψη σας, <<Είμαι αμαρτωλή και γι' αυτό δεν τολμώ να προσευχηθώ>>, είναι λαθεμένη.
Ο Κύριος γυρίζει το πρόσωπό Του μακριά από τους αμαρτωλούς, όταν επιμένουν πεισματικά στην κακία και δεν θέλουν να μετανοήσουν. Όταν, όμως, επιστρέφουν κοντά Του με μετάνοια και αγωνίζονται να διορθωθούν, τότε αφήνει όλους τους δικαίους και σπεύδει να στηρίξει τους μετανοημένους στο δρόμο της επιστροφής τους.
Μην παραμελείτε, λοιπόν, την προσευχή με την πρόφαση της αμαρτωλότητος, γιατί έτσι απλά συγκαλύπτετε την οκνηρία σας. Όσο για τις προσευχές των άλλων, μάθετε ότι αυτές μπορούν μόνο να ενισχύσουν τη δική σας, όχι και να την αντικαταστήσουν.
Κοινό καθήκον όλων μας είναι τούτο: Και οι ίδιοι να προσευχόμαστε και των αδελφών μας τις προσευχές να ζητάμε, αφού, όπως βεβαίωσε ο Σωτήρας μας, <<εάν δύο συμφωνήσωσιν επί της γης περί παντός πράγματoς oυ εάν αιτήσωνται, γενήσεται αυτοίς>> (Ματθ. 18:19).
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου