Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 44-49.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
( Ε κ τ ο υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )
Αρχίζεις να κάνεις κάτι; Λέγε: <<Κύριε, ευλόγησε την εργασία!>>. Τελείωσες; Κράξε ολόψυχα: <<Δόξα σοι, Κύριε, δόξα σοι!>>. Ξεσηκώθηκε μέσα σου κάποιο πάθος; Ικέτεψε: <<Σώσε με, Κύριε, χάνομαι!>>. Σε κυκλώνουν και σε σκοτίζουν οι λογισμοί;
Αναφώνησε: <<Εξάγαγε εκ φυλακής την ψυχήν μου!>> (Ψαλμ. 141:8). Υπάρχει φόβος να διαπράξεις κάτι κακό; Παρακάλεσε: <<Κύριε, οδήγησόν με εν τη δικαιοσύνη σου!>> (Ψαλμ. 5:9). Ελκύεσαι από την αμαρτία και κινδυνεύεις να πέσεις;
Προσευχήσου: <<Μή δώης εις σάλον τον πόδα μου!>> (πρβλ. Ψαλμ. 120:3). Αναλογίζεσαι τα πολλά σου παραπτώματα και βυθίζεσαι στην απόγνωση; Κραύγασε σαν τον τελώνη: <<Ο Θεός, ιλάσθητί μοι τω αμαρτωλώ!>> (Λουκ. 18:13).
Έτσι να κάνεις σε κάθε περίσταση ή, πιο απλά, να επαναλαμβάνεις μερικές σύντομες και στερεότυπες ικετευτικές φράσεις: <<Κύριε, ελέησον!>>, <<Υπεραγία Θεοτόκε, σώσον με!", <<Αγγελέ μου άγιε, μη εγκαταλίπης με τον αμαρτωλόν!>> και άλλες παρόμοιες.
Προσπάθησε μόνο α) να τις λες όσο μπορείς συχνότερα και β) να βγαίνουν από τα βάθη της καρδιάς σου. Μ' αυτόν τον τρόπο η ψυχή σου θα έθιστεί στη συνεχή προσευχητική επαφή με τον Πλάστη και Σωτήρα σου.
Με τούς παραπάνω τρείς τρόπους, λοιπόν, δηλαδή με τις ιερές σκέψεις, με την τέλεση κάθε έργου για τη δόξα του Θεού και με τις συχνές μικρές δεήσεις, καλλιεργείται η άμεση κοινωνία του ανθρώπου με τον Κύριο.
Όποιος εφαρμόσει αυτή την τριπλή μέθοδο, πολύ σύντομα θα υψωθεί νοερά και καρδιακά ως τα επουράνια και θα γεύεται την άφατη γλυκύτητα των θείων, βλέποντας <<δι' εσόπτρου εν αινίγματι>> Εκείνον που θ' αντικρύσει κάποτε <<πρόσωπον προς πρόσωπον>> (Α' Κορ. 13:12).
Η ψυχρότητα στην προσευχή και τα αίτιά της. Η ψυχρότητα στην προσευχή οφείλεται είτε σε ψυχική κόπωση είτε σε πνευματικό κορεσμό είτε σε σωματικές απολαύσεις και αναπαύσεις είτε σε πάθη, πού κυριεύουν την ψυχή, προπαντός στην έπαρση.
Όλα αυτά είναι ενάντια στην πνευματική ζωή, μέσα στην οποία κεντρική θέση κατέχει η προσευχή. Έτσι, πρώτα και κύρια προκαλούν το στέρεμα της πηγής της προσευχής μέσα μας. Αυτό, όμως, μπορεί να οφείλεται και σε απομάκρυνση της χάριτος, που συμβαίνει με θεία παραχώρηση.
Και να γιατί: Όταν η ψυχή μας φλέγεται από τον πόθο του Θεού και από την καρδιά μας ξεχύνεται ολόθερμη προσευχή, δεν έχουμε παρά ελεητική επίσκεψη της χάριτος. Εμείς όμως, όταν η ευλογημένη αυτή κατάσταση παρατείνεται για πολύ, νομίζουμε ότι κατορθώσαμε κάτι σπουδαίο με τον δικό μας αγώνα και κυριευόμαστε από την κενοδοξία.
Για λόγους παιδαγωγικούς, λοιπόν, απομακρύνεται η χάρη και μένει η ψυχή μας μόνη της, γυμνή και αδύναμη, ανίκανη να ζήσει πνευματικά, ψυχρή και απρόθυμη να προσευχηθεί... Τί θα κάνουμε, λοιπόν, για να ξεφύγουμε απ' αυτή την κατάσταση;
Πρώτα-πρώτα θα φροντίσουμε να εξουδετερώσουμε τις αιτίες της. Και ύστερα, παρ' όλη την ψυχρότητα της ψυχής μας, θα κάνουμε με επιμονή και υπομονή τον καθημερινό προσευχητικό κανόνα μας, προσπαθώντας αφενός να συγκεντρώνουμε το νου μας στα λόγια των ευχών και αφετέρου να ξεσηκώνουμε μέσα στην καρδιά μας αισθήματα φιλόθεα.
Με τον καιρό ο Θεός, βλέποντας την ταπείνωση και την καρτερία μας, θα μας ξαναστείλει τη χάρη Του, που θα διώξει το πνεύμα της ψυχρότητος, όπως ο άνεμος διώχνει την ομίχλη. Πώς θ' αποκτήσουμε θερμότητα στην προσευχή.
Με αγώνα και υπομονή, μ' αυτά τα δυο θα ζωντανέψει μέσα μας η φλογερή προσευχή. Απαιτούνται χρόνος και κόπος πολύς. Όμως, ας μη λιποψυχήσουμε, ας μην αποκάνουμε, ας μη βαρεθούμε.
Η προσπάθειά μας, αν είναι συστηματική και επίμονη, θα στεφανωθεί οπωσδήποτε, αργά ή γρήγορα, με επιτυχία. Θα στεφανωθεί όχι χάρη σ' εμάς, αλλά χάρη στο άπειρο έλεος του Θεού.
Είναι καλό να συνηθίσει η γλώσσα σας την ευχή του Ιησού, το <<Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με>>, ή οποιαδήποτε άλλη σύντομη προσευχή με το νου συγκεντρωμένο στην καρδιά. Αγωνιστείτε να προξενήσετε στην καρδιά σας, ας το πω έτσι, μια μικρή πληγή.
Ο συστηματικός κόπος σας σύντομα θα δημιουργήσει την πληγή αυτή. Και τότε ο Κύριος θα σας επιβραβεύσει με τη δική του χαρισματική προσευχή. Η έννοια της αδιάλειπτης προσευχής. <<Να προσεύχομαι αδιάλειπτα -τί σημαίνει αυτό;>>.
Σημαίνει να βρίσκεστε σε διαρκή κατάσταση προσευχής με το νου και την καρδιά, να είστε δηλαδή σταθερά ενωμένος με το Θεό τόσο με τη σκέψη όσο και με το αίσθημα. Το πρώτο σημαίνει: μνήμη του Θεού και επίγνωση της <<πανταχού παρουσίας>> Του, της παγγνωσίας Του και της ευεργετικής πρόνοιάς Του για όλη την κτίση.
Το δεύτερο σημαίνει: φόβος Θεού, αγάπη στο Θεό, ακατάσβεστος πόθος τηρήσεως των εντολών Του, ολοπρόθυμη υποταγή στο άγιο θέλημά Του. Αυτή η ολοκληρωτική αφοσίωση στο Θεό, όταν σταθεροποιηθεί μέσα σας, θα είναι φανερή σε κάθε πράξη σας και θα κατευθύνει σύνολη τη ζωή σας.
Ίσως από τις διάφορες μέριμνες και εργασίες να ξεφεύγει κάπου-κάπου η σκέψη σας και ν' απομακρύνεται από τον Κύριο, σιγά-σιγά όμως θα συνηθίσει να τα κάνει όλα χωρίς να χάνει τη μνήμη Εκείνου.
Φροντίστε, λοιπόν, επίμονα να στρέψετε το νου και την καρδιά σας προς το Θεό και να μείνετε μ' αυτά τα δυο κοντά Του. Τότε θα βρίσκεστε σε κατάσταση προσευχής έστω και χωρίς λόγια προσευχής.
Η βραδινή προσευχή ύστερ' από μια κουραστική μέρα. Το βράδυ, κατάκοπη καθώς είμαι από το μόχθο της ημέρας, δεν έχω όρεξη για προσευχή. 'Αλλωστε, για τί να προσευχηθώ;... Μα πώς είναι δυνατό να μην έχει κανείς διάθεση επικοινωνίας με τον Κύριο, έστω και εξουθενωμένος σωματικά;
Μήπως οι οποιεσδήποτε διασκεδάσεις ξεκουράζουν τον άνθρωπο; Όχι, αυτές τον καταπονούν περισσότερο, ενώ η προσευχή έλκει τη θεία χάρη, που αναπαύει σώμα και ψυχή. Δεν προσεύχεστε, λοιπόν...
Ή είστε θυμωμένη με το Θεό ή πιστεύετε ότι δεν Τον έχετε ανάγκη. <<Για τί να προσευχηθώ;>>, αναρωτιέστε. Νιώθετε αυτάρκεια και αυτοϊκανοποίηση. Είστε χορτάτη! Και δεν θέλετε να ζητάτε...
Κάθε βράδυ, όσο κουρασμένη κι αν είστε, μην παραλείπετε να καταφεύγετε σ' Εκείνον. Να προσεύχεστε γονατιστή ή καθισμένη. Και όταν μπορείτε, να σηκώνεστε όρθια. Δεν έχει τόση σημασία η στάση, φτάνει να προσεύχεστε.
Να ευχαριστείτε τον Κύριο για την ημέρα που πέρασε, όσο δύσκολη κι αν ήταν, να Τον παρακαλάτε για μια καλή νύχτα και να ζητάτε συγχώρηση με βαθειά μετάνοια για τα σφάλματά σας. Προσευχή τη νύχτα στο κρεβάτι.
Στη διάρκεια της νύχτας, όποτε ξυπνάτε για λίγο και πριν σας ξαναπάρει ο ύπνος, να προσεύχεστε έτσι όπως είστε ξαπλωμένος. Αυτό δεν είναι κακό. Απεναντίας μάλιστα, αν συνηθίσετε να λέτε την ευχή ή κάποιον ψαλμό στα μεσοδιαστήματα του ύπνου, θα διώχνετε όλους τους κακούς λογισμούς, που σας πολεμούν εκείνη την ώρα.
Προσευχή και μετάνοια. Όταν προσεύχεστε, την καρδιά σας πλημμυρίζει το αίσθημα της μετάνοιας και από τα μάτια σας τρέχουν δάκρυα. Αυτά δείχνουν ότι η προσευχή σας είναι αληθινή προσευχή.
Δίχως μετάνοια στην καρδιά, η προσευχή είναι μάταιη, ανώφελη, ψεύτικη. Να καλλιεργείτε και ν' αυξάνετε τα δάκρυα. Να κραυγάζετε νοερά πάνω από τον εαυτό σας όπως πάνω από έναν νεκρό.
Να σκέφτεστε τη φοβερή ώρα της Κρίσεως, τότε που ο Κύριος θα πει αφενός το <<Δεύτε οι ευλογημένοι του πατρός μου...>> (Ματθ. 25:34) και αφετέρου το <<Πορεύεσθε απ' εμού οι κατηραμένοι...» (Ματθ. 25:41). Κύριε, ελέησον!
Πώς είναι δυνατό να μην κλαίμε, όταν κάθε άλλο παρά βέβαιοι είμαστε ότι δεν θα βρεθούμε ανάμεσα σ' εκείνους που θ' ακούσουν το <<Πορεύεσθε απ' εμού...>>; Η βιασύνη στην προσευχή. Σάς ελέγχει η συνείδηση, επειδή κάνετε πολύ βιαστικά την προσευχή σας. Και είναι εύλογο. Γιατί υπακούτε στον εχθρό;
Εκείνος είναι που σας παρακινεί: <<Γρήγορα... πιο γρήγορα...>>. Η βιαστική προσευχή δεν έχει πνευματικό καρπό. Βάλτε, λοιπόν, κανόνα στον εαυτό σας να μη βιάζεστε. Να προσεύχεστε έτσι, ώστε ούτε μια λέξη να μην προφέρουν τα χείλη σας, που να μην την κατανοεί ο νους σας και να μην τη βιώνει η καρδιά σας.
Πρέπει να ριχθείτε σ' αυτόν τον αγώνα με αποφασιστικότητα στρατιωτική. Και όταν ο εχθρός σας ψιθυρίζει, <<Κάνε τούτο ή εκείνο>>, εσείς να του αποκρίνεστε: <<Ξέρω τί θα κάνω. Δεν σε χρειάζομαι. Φύγε από δώ!>>.
Την ψυχή την τρέφει μόνο η προσευχή. Η δική σας προσευχή, όμως, είναι επιφανειακή, όχι ουσιαστική. Γι' αυτό η ψυχή σας μένει ανικανοποίητη, πεινασμένη...
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου