ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΨΩΜΑ

 

Απόσπασμα εκ του βιβλίου
''Ορθόδοξα Ελληνικά Χριστούγεννα''
σε ''Συλλογή και Επιμέλεια'' του θεολόγου Στεφάνου Κισιώτη,
εκδόσεις ''ΤΕΡΤΙΟΣ'', Κατερίνη, Νοέμβριος 1997, σελ. 126-129.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο στο μονοτονικό σύστημα, επιμέλεια και παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

Τα Χριστόψωμα

Τα ''Χριστόψωμα'', που τώρα τα Χριστούγεννα θα ζυμωθούν στις πιο πολλές από τις ελληνικές επαρχίες και που οι επιφάνειές τος θα γεμίσουν καλλιτεχνικά στολίσματα και παραστάσεις, είναι κι αυτά, σαν λαϊκά δημιουργήματα, μια από τις πιο αξιοπρόσεκτες εκδηλώσεις της λαογραφικής μας τέχνης.

Συγκεντρώνουν τρία σημαντικά στοιχεία για τη λαογραφική τους αξιολόγηση: Τη γιορταστική παρουσία του κάθε Χριστούγεννα' τη συμβολική προσφορά και σκοπιμότητά τους' τη φροντισμένη τεχνική της λαϊκής κατασκευής και της διακόσμησής τους. Τα ίδια βέβαια στοιχεία παρουσιάζουν κι οι γνωστές βασιλόπιτες της Πρωτοχρονιάς, αλλά εκείνες έχουν εξελιχθεί σ γλύκισμα επιδόρπιο, που το συνεπήρε η γενική ψυχολογία του κυνηγητού της Τύχης, και που με το νόμισμά του έχει γίνει ένα ακόμη δοκιμαστήριο της καλής ή κακής Μοίρας των συνδαιτημόνων.

Το Χριστόψωμο όμως έμεινε ο βασικός <<άρτος>> της γιορτής των Χριστουγέννων, το ευλογημένο ψωμί του τραπεζιού και του σπιτιού, που θα στηρίξει τη ζωή του νοικοκύρη και των σπιτικών του, ακόμα και των ζών και της σοδειάς. Είναι ένα μεγάλο, ειδικά ζυμωμένο για τη μεγάλη μέρα του Χριστού ψωμί, το φτιάχνουν σαν προσφορά και το τρώνε σαν μετάδοση, το μεσημέρι στο τραπέζι τους ή και αποβραδίς στο δείπνο, οι Έλληνες αγρότες.

Ιερά ψωμιά έφτιαχναν και στην αρχαία Ελλάδα, σαν απαρχές στην Δήμητρα ή στον Απόλλωνα. Ήταν προσφορές με παραγωγική σκοπιμότητα και συντρόφευαν συχνά κι από άλλους καρπούς της συγκομιδής. Μερικά απ' αυτά τα έλεγαν και <<ευετηρίες>>. Το φτιάξιμο του Χριστόψωμου (=Χριστουγεννόψωμο) ακολουθεί δύο τεχνικές, που τις καθορίζει η ιερότητα και η συμβολική σκοπιμότητά του.

Η πρώτη είναι η τεχνική του ζυμώματος με τα συμπληρωματικά υλικά' η δεύτερη είναι η φιλοτέχνηση της μορφής και της επιφάνειάς του. 1. Όπως όλα τα <<γιορτιάτικα ψωμιά>> στην Ελλάδα, τα Χριστόψωμα γίνονται με ακριβά και αγνά υλικά, που είτε περιορίζονται στο ψιλοσκονισμένο σιτάρι και το σησάμι (σαν τους <<μεταξωτούς άρτους>> των Βυζαντινών), είτε προχωρούν στην ανάμιξη μελιού και μπαχαρικών: γλυκάνισου, ζάχαρης, κανέλας, ροδόνερου, σταφίδας, γαρύφαλλου κ.λπ.

Κι η προσοχή την ώρα του ζυμώματος είναι σχεδόν ιεροτελεστική: <<Το αλεύρι περνιέται από ψιλή κρισάρα και ρίχνεται για ζύμωμα σε λεκάνη λευκή. Το προζύμι δεν θα είναι από μαγιά αγορασμένη, αλλά παλιό, σπιτίσιο. Η νοικοκυρά θα κάμει το σταυρό της, θα ευχηθεί κάθε καλό στο σπίτι, και θ' αρχίσει το ζύμωμα>>. (Πληροφορία από χωριό της Κορινθίας). 2. Ακολουθεί το στόλισμα και τα κεντίδια πάνω στην επιφάνεια του ψωμιού.

Τη μορφή και το σχήμα του -κυκλικό, κουλουρόσχημο, αβγωτό, παραλληλόγραμμο ή ρομβικό- τα κανονίζουν η παράδοση κι οι τοπικές συνήθειες. Η ίδια παράδοση καθορίζει και τα στολίδια. Ένας μεγάλος σταυρός στη μέση του ψωμιού είναι απαραίτητος. Τον κάνουν με πρόσθετη λουρίδα ζυμαριού, ή τον αποτυπώνουν με πραγματικόν ξύλινο του σπιτιού (συνήθως φερμένον από προσκύνημα).

Μπορεί να τον αντικαταστήσουν και με σφραγίδα εκκλησιαστική ή άλλη ξυλόγλυπτη, από εκείνες που πουλούσαν παλιότερα οι Αγιορείτες. (Το Μουσείο Μπενάκη έχει μια καλή συλλογή, με ποικίλα σχήματα και παραστάσεις' ξεχωρίζουν κι οι δικέφαλοι αετοί). Στις άκρες και στο κέντρο του σταυρού βάζουν άσπαστα μεγάλα καρύδια ή μύγδαλα. (Είναι μια λαϊκή ακροδιακοσμητική, αλλά αυτό σημαίνει και μια προσφορά καρπών, μαζί με το μεγάλο ψωμί.

Οι ξεροί καρποί είναι, στην περίοδο αυτή, οι πιο αντιπροσωπευτικοί της σοδειάς). Κι ύστερα κεντούν με το πηρούνι, ή με το μαχαίρι και το ψαλίδι, διάφορα σχέδια <<με σημασία>> πάνω στις ελεύθερες επιφάνειες. Η <<σημασία>> αυτή είναι συνήθως γεωργική ή τσοπάνικη. Σχεδιάζουν π.χ. στην Κεντρική Μακεδονία το αλέτρι με τα βόδια, τη θημωνιά, το βαρέλι και το σπίτι (Βλ. <<Λαογραφία>> ΙΒ', 1938, σελ. 94. 

Προσθέτουν κουλουράκια, στενόμακρα κι άλλα σαν σταυρουδάκια, που τα ονοματίζουν <<αρνάκια>> και <<κατσικάκια>> (Δ. Λουκοπούλου, <<Ποιμενικά της Ρούμελης>>, 1930, σελ. 173).

Σχεδιάζουν μια μαργαρίτα με τόσα φύλλα, όσα είναι τα μέλη της οικογένειας, κι από πάνω της μια σκεπή σπιτιού. Κάτω δεξιά ένα ζώο, για να συμβολίζει τα κατοικίδια' απάνω δεξιά ένα σύμπλεγμα, που δείχνει τα κοπάδια, κι απάνω αριστερά ένα κλωνάρι κληματαριάς, για να θυμίζει τ' αμπέλια. (Πληροφορία από χωριό της Λειβαδιάς).

Όλα αυτά τα σχέδια γίνονται όμορφα ή <<χοντρά>>, ανάλογα με την πείρα και το <<χέρι>> της ζυμώτρας. Υπάρχουν <<μερακλούδες>>, που βάλουν σ' αυτό όλη την τέχνη τους και μπορούν να σχεδιάσουν πάνω στο χριστόψωμο έναν ζωντανό κόσμο από σπίτια, πρόβατα ή γεωργικές δουλειές. (Εδώ μπορούμε να σκεφτούμε και τις Κρητικές ή Κυπριώτισσες ψωμοκεντήστρες, που φιλοτεχνούν θαυμαστές επιφάνειες πάνω στις κουλούρες του γάμου, ή στα ψωμιά που θέλουν να χαρίσουν σε αγαπημένα τους πρόσωπα).

Και δουλεύουν πάνω στο ζυμάρι υπομονετικά, με το πηρούνι ή με το ξύλο, χρησιμοποιώντας βοηθητικά και βελανόκουπες (Ρούμελη) ή τον ύπερο της παπαρούνας (Δωδεκάνησα). Ανακατεύουν μέσα στα σχέδια και στοιχεία θρησκευτικά, σταυρουδάκια, τριάδες, τ' άστρο της Βηθλεέμ, χέρια σταυρωτά ή και δάκτυλα, που λένε πως είναι από το χέρι του Χριστού, που κατέβηκε κι ευλόγησε το ψωμί (Κεφαλονιά). 

Και για να μην είναι μονόχρωμα όλα τούτα τα κεντίδια κι οι γραμμές, ξεφλουδίζουν αμύγδαλα και τα <<μπήγουν>> εδώ κι εκεί πάνω στο  ψωμί, μόνα τους ή σαν φύλλα λουλουδιύ, βάζουν και κομμάτια ζάχαρη <<καραμέλα>> κι αστράκια πολύχρωμα και <<ζαφουράνα>>, και καρύδια σπασμένα και σουσάμι μπόλικο... Πότε το κόβουν και πως τρώνε στο τραπέζι το Χριστουγεννιάτικο μεγαλόψωμο;

Ο νοικοκύρης είναι ο μεγάλος λειτουργός που θ' αναλάβει το κόψιμο και το μοίρασμά του. Το μεσημέρι της Γιορτής, σ' όλους σχεδόν τους τύπους του Χριστόψωμου, ο πατέρας θα το πρωτοσταυρώσει λέγοντας <<Χρόνια Πολλά>>, ή το <<Η Γέννησίς Σου>>. Μπορεί να έχει μέσα και νόμισμα, και να το κόψει σε κομμάτια. Υπάρχουν όμως και ξεχωριστές, πιο τελετουργικές περιπτώσεις.

Μαζί με τον Θεό, ο άνθρωπος δεν ξεχνά, σε καμμιά από τις τις θρησκευτικές εκδηλώσεις του, και τη Γη που τον τρέφει. Στην περίπτωση του Χριστόψωμου συναντήθηκαν, στα ελληνικά έθιμα, ο Χριστός και το ψωμί. Κι ήτανε φυσικό να τυπωθεί, πάνω στο χριστουγεννιάτικο ψωμί, το διπλό αυτό στοιχείο, όπως το σκέφτηκε συνδυασμένο ο λαός με την φαντασία και την τέχνη του, μια τέχνη λαογραφική και λατρευτική. 

Εισαγωγή στο διαδίκτυο στο μονοτονικό σύστημα, επιμέλεια και παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Απόσπασμα εκ του βιβλίου
''Ορθόδοξα Ελληνικά Χριστούγεννα'' 
σε ''Συλλογή και Επιμέλεια'' του θεολόγου Στεφάνου Κισιώτη,
εκδόσεις ''ΤΕΡΤΙΟΣ'', Κατερίνη, Νοέμβριος 1997, σελ. 126-129.

Ορθόδοξα Ελληνικά Χριστούγεννα

ΜΙΑ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΟΥ ΒΛΑΣΦΗΜΕΙ ΚΑΙ ΕΝΑΣ ΛΑΟΣ ΠΟΥ ΑΠΛΩΣ ΑΔΙΑΦΟΡΕΙ

<<Έσθλ’ αγορεύοντες, κακά δε φρεσί βυσσοδόμευον>>.

(Μιλούσαν ωραία ενώ στο μυαλό τους βυσσοδομούσαν κακά).

Όμηρος (Οδύσσεια ΙΖ’)

<<Η περίπτωση του κυρίου Μόσιαλου δεν διαφέρει από εκείνη του Δήμου Βερύκιου με την <<Παναγία την Αρουραία>>, του Στρατή Μπαλάσκα με την Παναγία την <<....>>
ή πιο παλαιότερα με εκείνη της Μαλβίνας Κάραλη, όταν από τηλεοράσεως αποκαλούσε την Παναγία <<...>>.
Το καφενειακό, χαμαίτυπο υβρεολόγιο στην εποχή μας απέκτησε δυναμική Λόγου, εκφωνημένου μάλιστα από δημόσιο βήμα!
Κι η γελοιοποίηση, ο χλευασμός κι η διαπόμπευση των θείων αποτελούν γι' αυτούς <<αριστεία>> ανάδειξης, προκοπής και περίσσιου κατορθώματος, πιστωμένα όλα στο βιογραφικό καρνέ
του ομολογιακού σφραγίσματός τους στο κράτος του Αντιχρίστου.
Γιατι το σφράγισμα -για το οποίο τόσος λόγος γίνεται τελευταία- προοϋποθέτει την δημόσια ομολογία!
Άνευ δημόσιας ομολογίας στον αντίποδα του Βαπτίσματος δεν λογίζεται σφράγισμα>>!

Η οδυνηρά βλάσφημη, ως και βδελυρά αποκρουστική ανάρτηση του πολιτικού εκμαυλιστή Ηλία Μόσιαλου -σχετικά με την εικόνα της Παναγίας και του Αγίου Ιωσήφ του μνήστορος- εκφράζει στο σύνολό της την πανθομολογούμενη, συρρικνωτική  απαξίωση, ως και την επί γνώσει αυτάρεσκη γελοιοποίηση της Ορθόδοξης Πίστης, από άτομα πνευματικά ευτελή και ηθικά ανεπαρκή και υπότροπα.

Και αυτό το -κατά καιρούς- σποραδικό και ηχηρό <<crescendum>> επωνύμων να ασελγούν μετ' επαίνων πάνω στο σώμα της Εκκλησίας, υποδηλώνει περίτρανα την ηθική αποποίηση, τον αξιολογικό κατακερματισμό και την ολική πτώση του ανθρώπου, να ακροβατεί σε μια πνευματική κατάσταση χειρότερη και από αυτή των άλογων ζώων! 

Η περίπτωση του κυρίου Μόσιαλου δεν διαφέρει κι από εκείνη του Δήμου Βερύκιου με την <<Παναγία την Αρουραία>>, του Στρατή Μπαλάσκα με την Παναγία την <<....>> ή πιο παλαιότερα της Μαλβίνας Κάραλη, όταν από τηλεοράσεως αποκαλούσε την Παναγία <<...>>. Το καφενειακό, χαμαίτυπο υβρεολόγιο στην εποχή μας απέκτησε δυναμική Λόγου, εκφωνημένου μάλιστα από δημόσια βήματα!

Κι η γελοιοποίηση, ο χλευασμός κι η διαπόμπευση των θείων αποτελούν γι' αυτούς <<αριστεία>> ανάδειξης, προκοπής και περίσσιου κατορθώματος, πιστωμένα όλα στο βιογραφικό καρνέ του ομολογιακού σφραγίσματός τους στο κράτος του Αντιχρίστου. Γιατι το σφράγισμα -για το οποίο τόσος λόγος γίνεται τελευταία- προοϋποθέτει την δημόσια ομολογία! Άνευ ομολογίας δεν λογίζεται σφράγισμα!

Ο κύριος Μόσιαλος όμως ομολόγησε με μια γελοιογραφία του συρμού, δημόσια και κυρίως αμετανόητα. Βλέπετε σήμερα, όλα τα υβρεολόγια καλύπτονται πίσω από τα πέπλα του αστεϊσμού, της ασυδοσίας, ως και του δήθεν βιασμού του λόγου και αυτής της -κουραστικά- ποικιλο-χρησιμοποιημένης σάτιρας... Όμως, όταν θίγονται δοξασίες αλλοθρήσκων, εκεί, οι αυτοί χριστολογικοί διώκτες υπεραμύνονται μέχρι και <<τελευταίας ρανίδος>> την... διαφορετικότητα των άλλων, αγνοώντας υποδειγματικά και επιδεικτικά την θεόθεν, πνευματική οντότητα ημών των Ορθοδόξων!

Το ζήτημα είναι αρκούντως κωμικό και αξίζει λίγο την ενθύμησή μας. Ο Δήμος Βερύκιος, μετά από εκείνη την -τραγικά- βλάσφημη ανάρτησή του για την Παναγία μας, έσπευσε δημοσίως να πει, πως είχε γίνει κατά λάθος, πως είχε και πνευματικό... και μάλιστα δημοσίευσε και στίχους του Δαυίδ (!), για να πιστοποιήσει την μετάνοιά του... Ας φαντασθούμε τώρα, κάποιος να είναι ενεργό μέλος της Εκκλησίας, να έχει πνευματικό, να μετέχει των θείων μυστηρίων και... ταυτόχρονα να βρίζει δημοσίως την Μητέρα του Θεού του!... Η αξιολύπητη και αμετανόητη πτώση του ιδίου, τον έκανε να <<διορθώσει>> το ένα κακό, με ένα άλλο, υπό την μορφή του ψέματος!

Στην περίπτωση της Γαλλικής, σατιρικής εφημερίδας <<Charlie Hebdo>>, που τον Ιανουάριο του 2015 θρήνησε θύματα από εξτρεμιστές της Αλ Κάιντα, επειδή υβρίζετο ο Μωάμεθ, η λογική είχε απωλέσει την ετυμολογία της! Όταν η εφημερίδα βλασφημούσε επί χρόνια και με συνεχείς γελοιογραφίες τον Χριστό μας, ουδείς ενχώριος, κυβερνητικός αξιωματούχος αντιδρούσε... Όταν, όμως, έβγαλαν σε πρωτοσέλιδη γελοιογραφία τον Μωάμεθ και συνέβησαν τα αιματηρά εκείνα γεγονότα, οι ίδιοι Γάλλοι κυβερνητικοί ακόλουθοι μίλησαν για το δικαίωμα της <<ελευθερίας του λόγου>>!... Αν όμως έβριζαν την μάννα τους, θα προσέφευγαν -αναντίρρητα- στα αστικά δικαστήρια... 

<<Η ψείρα τρώει τα φυτά, η σκουριά το σίδερο και το ψεύδος την ψυχή>> έγραφε για την Υποκρισία ο Τσέχωφ! Και αυτή η Υποκρισία συνώνυμη και συνετοιμόλογη με την πολιτική ψευτιά  και την κυβερνητική ανηθικότητα έγινε <<λάβαρο τιμής>> για τους κάθε λογής πολιτικούς μας μαστρωπούς!

Κι ας μην μιλήσουμε για θεατρικά έργα υψηλής... Τέχνης και κινηματογραφικές ταινίες απείρου... Κάλλους, που παρουσίαζαν τον Χριστό, πότε ως εραστή και πότε ως ομοφυλόφιλο! Όταν παιζόταν ο <<Τελευταίος Πειρασμός>> του Καζαντζάκη, εκεί γύρω στα 1988-9, θυμάμαι στον γνωστό αθηναϊκό κινηματογράφο <<Όπερα>>, που μπήκαν κάποια μέλη του ΕΛΚΙΣ για να διαμαρτυρηθούν για την -καταδικαστικά-  διαπομπευτική ιεροσυλία του έργου.

Ανάμεσα στον αιφνίδιο πανικό που ακολούθησε, δήλωναν: <<Αυτό το έργο προσβάλλει τον Θεό μας, την Πίστη μας, την Χώρα μας! Υπερασπιζόμαστε το δικαίωμά μας να μην καθυβρίζεται ο Χριστός μας>>! Στις πρώτες θέσεις κάθονταν κάποιοι γνωστοί, απομιμητικοί κουλτουροκάπηλοι της εποχής εκείνης, μονίμως χορηγούμενοι από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου της δεκαετίας του '80 και οι οποίοι μισογελούσαν απαξιωτικώ τω τρόπω...

Έτσι είναι. Στα λόγια είμαστε πρώτοι και στα έργα τελευταίοι! Ο Πρωθυπουργός της χώρας -από το βήμα της βουλής- ζήτησε συγνώμη για την λέξη <<κίναιδος>> που χρησιμοποίησε ο βουλευτής Καβάλας Μακάριος Λαζαρίδης. Τώρα όμως, που ο κυβερνητικός του αντιπρόσωπος σε διεθνείς οργανισμούς Ηλίας Μόσιαλος ανέβασε αυτή την κατάπτυστη γελοιογραφία της Θεοτόκου με τον Άγιο Ιωσήφ, τηρεί σιγή ανεκλάλητου ισχύος!

Ο ίδιος βεβαίως εποίησε και ένα άλλο αρκούντως τραγελαφικό και επηρμένο στραβοπάτημα! Όταν ο πρώην Μητροπολίτης Αιγιαλείας Αμβρόσιος αφόρισε τον Μάϊο του περασμένου έτους τον κ. Μητσοτάκη, ο τελευταίος έσπευσε στην Εκκλησία της Κρήτης για να εκδώσει η τελευταία ανακοίνωση, που να ακυρώνει τον αφορισμό του Αμβροσίου! <<.Περασμένα μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις...>>!

Εν κατακλείδι... Η Πτώση και η Έκπτωση των κυβερνητικών χειραγωγών μας, αυτών των επί χρήμασι κρατικών διωκτών και φλύαρων, λογοπληκτικών σπεκουλαδόρων μας δεν είναι τίποτ' άλλο από το alter ego ημών, των... αθώων, των... αγνών, των... αμωμήτων...! Ημών των ταπεινά θιγόντων και υπερηφάνως δρώντων.

Ημών των εν αποστασία καταφυγόντων, που κατορθώσαμε -εδώ και χρόνια- το ακατόρθωτο: να ορθοδοξεί ένας μονοψήφιος αριθμός ανθρώπων και να απουσιάζει εκκωφαντικά ένας ολόκληρος -σχεδόν- λαός! Όλα τα άλλα είναι είναι εκ του περισσού!

<<Όλα τα υβρεολόγια καλύπτονται πίσω από τα πέπλα του αστεϊσμού, της ασυδοσίας, ως και του δήθεν βιασμού του λόγου και αυτής της -κουραστικά- ποικιλο-χρησιμοποιημένης σάτιρας...

Όμως, όταν θίγονται δοξασίες αλλοθρήσκων, εκεί, οι αυτοί χριστολογικοί διώκτες υπεραμύνονται μέχρι και <<τελευταίας ρανίδος>> την... διαφορετικότητα των άλλων, αγνοώντας
υποδειγματικά και επιδεικτικά την θεόθεν, πνευματική οντότητα ημών των Ορθοδόξων! Το ζήτημα είναι αρκούντως κωμικό και αξίζει λίγο την ενθύμησή μας.
Ο Δήμος Βερύκιος, μετά από εκείνη την -τραγικά- βλάσφημη ανάρτησή του για την Παναγία μας, έσπευσε δημοσίως να πει, πως είχε γίνει κατά λάθος, πως είχε και πνευματικό... και μάλιστα
δημοσίευσε και στίχους του Δαυίδ (!), για να πιστοποιήσει την μετάνοιά του...
Ας φαντασθούμε τώρα, κάποιος να είναι ενεργό μέλος της Εκκλησίας, να έχει πνευματικό, να μετέχει των θείων μυστηρίων και... ταυτόχρονα να βρίζει δημοσίως την Μητέρα του Θεού του!...
Η αξιολύπητη και αμετανόητη πτώση του ιδίου, τον έκανε να <<διορθώσει>> το ένα κακό, με ένα άλλο, υπό την μορφή του ψέματος>>!

Υποσημείωση:

Προχθές ανακοινώθηκε ο θάνατος του αγγλικανού αρχιεπισκόπου Ν. Αμερικής Ντέσμοντ Τούτου, γνωστού  για τους αγώνες του κατά του καθεστώτος του απαρχάιντ στην Ν. Αμερική, την δεκαετία του '80. Διαβάσαμε στον Τύπο μερικές από τις <<κορυφαίες>> δηλώσεις του για τον Θεό, για να διαπιστώσουμε στο έπακρο, το μέγεθος και την ασύλληπτη διαβλητικότητα της αίρεσης, που οι Οικουμενιστές την ονομάζουν Εκκλησία!...

<<Ευχαριστώ από καρδιάς τον Θεό που δημιούργησε τον Δαλάι Λάμα. Πιστεύετε σοβαρά, όπως έχουν πει μερικοί, ότι ο Θεός λέει: "Σύμφωνοι, αυτός ο τύπος, ο Δαλάι Λάμα, είναι μια χαρά. Τι κρίμα που δεν είναι χριστιανός;" Εγώ δεν το πιστεύω, διότι, ξέρετε, ο Θεός δεν είναι χριστιανός>>.
 
(Ομιλία, Ιούλιος 2013)

<<Δεν θα σεβαστώ έναν ομοφοβικό Θεό (...) Θα αρνηθώ να πάω στον ομοφοβικό παράδεισο. Θα πω, όχι, λυπάμαι, προτιμώ μακράν να πάω στην άλλη πλευρά. Συμμετέχω και σ'αυτήν την εκστρατεία, όπως συμμετείχα στην εκστρατεία κατά του απαρτχάιντ. Για μένα, βρίσκονται στο ίδιο επίπεδο>>.

(Ιούνιος 2006, Βρυξέλλες)

Γιώργος  Δ. Δημακόπουλος

Δημοσιογράφος

ΑΓΙΟΥ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΩΝ: ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ

«Κατήχησις προς τους φωτιζομένους, περί Ενανθρωπήσεως».

«Ιωσήφ, υιός Δαβίδ, μη φοβηθείς παραλαβείν Μαριάμ την γυναίκα σου. Το γαρ εν αυτή γεννηθέν εκ Πνεύματος εστίν αγίου. Τέξεται δε υιόν και καλέσεις το όνομα αυτού Ιησούν. Αυτός γαρ σώσει τον λαόν αυτού από την αμαρτίαν αυτών. Τούτο δε όλον γέγονεν ίνα πληρωθεί το ρηθέν υπό του Κυρίου δια του προφήτου λέγοντος. Ιδού η παρθένος εν γαστρί έξει και τέξεται υιόν, και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ, ο εστί μεθερμηνευόμενον «μεθ’ ημών ο Θεός».

Αγνείας σύντροφοι και σωφροσύνης μαθηταί, ας ανυμνήσωμε με αγνισμένα χείλη τον Θεόν που εγεννήθη από την Πάναγνον Παρθένον. Εμείς που έχουμε καταξιωθή να μεταλάβωμε την σάρκα του νοητού προβάτου, ελάτε να μεταλάβωμε την κεφαλήν και τους πόδες. Ως κεφαλήν να εννοήσωμε την Θεότητα και ως πόδες να εκλάβωμε την ανθρωπότητα. Οι ακροαταί των αγίων Ευαγγελίων, ας πεισθούμε στον θεολόγον Ιωάννην, ο οποίος, αφού είπε «Εν αρχή ην ο Λόγος και ο Λόγος ην προς τον Θεόν και Θεός ην ο Λόγος», προσέθεσε. «Και ο Λόγος σαρξ εγένετο».

Πράγματι, δεν είναι ευσεβές ούτε να τον προσκυνούμε ως απλόν άνθρωπο, ούτε να τον ευλογούμε μόνον Θεόν χωρίς την ανθρωπίνην φύση Του. Διότι εάν ο Χριστός είναι Θεός, όπως βεβαίως και είναι, αλλά δεν ανέλαβε την ανθρωπίνη φύση, τότε δεν έχουμε καμμίαν σχέση με την σωτηρία. Να τον προσκυνούμε μεν ως Θεόν, αλλά να πιστεύωμε ότι και ενηνθρώπησε. Διότι ούτε να τον ομολογούμε άνθρωπο χωρίς την Θεότητα μας οφελεί, ούτε το να μην ομολογούμε ότι μαζί με την θείαν φύσιν έχει και την ανθρωπίνη, ημπορεί να μας σώση. Ας ομολογήσωμε την παρουσία του Βασιλέως και ιατρού. Διότι ο Βασιλεύς Ιησούς, προκειμένου να μας θεραπεύση, εζώσθη αντί στολής διακονητού, την ανθρωπίνη φύση και θεράπευσε την ασθένειά μας. Ο τέλειος διδάσκαλος των νηπίων, έγινε μαζί μας νήπιο για να σοφίση τους ανοήτους. Ο επουράνιος άρτος κατέβη στην γη, για να θρέψει τους πεινασμένους.

Και οι γνήσιοι απόγονοι των Ιουδαίων, αρνούμενοι αυτόν που ήλθε, προσδοκούν τον κακώς ερχόμενον. Απεξενώθησαν από τον αληθινόν Χριστόν, και περιμένουν οι πλανημένοι τον πλάνον. «Εγώ ελήλυθα εν τω ονόματι του Πατρός μου, και ου λαμβάνετέ με, εάν δε άλλος έλθη εν τω ονόματι τω ιδίω, εκείνον λήψεσθε». Καλόν ακόμη είναι να απευθύνωμε και μίαν ερώτηση στους Ιουδαίους: Αληθεύει ο Προφήτης Ησαϊας όταν λέγη πως ο Εμμανουήλ θα γεννηθεί από Παρθένον ή ψεύδεται; Εάν τον κατηγορούν ότι ψεύδεται, αυτό δεν είναι θαυμαστόν, αφού είναι συνηθισμένοι όχι μόνο να κατηγορούν τους Προφήτες ως ψεύστες, αλλά και να τους λιθοβολούν.

Εάν όμως ο Προφήτης λέγει την αλήθεια, δείξετε τον Εμμανουήλ, και πείτε μας: αυτός που πρόκειται να έλθη, ο προσδοκώμενος από σας, θα γεννηθή από Παρθένον ή όχι; Και αν δεν γεννάται από παρθένο, τότε κατηγορείτε τον Προφητην ως ψεύστη. Αν όμως προσδοκάτε να συμβή αυτό στο μέλλον, για ποίον λόγον απορρίπτετε αυτό που ήδη έγινε; Ας πλανώνται λοιπόν οι Ιουδαίοι, αφού το θέλουν, και ας δοξάζεται η Εκκλησία του Θεού. Διότι εμείς παραδεχόμεθα ότι ο Θεός Λόγος αληθώς έγινεν άνθρωπος, χωρίς να μεσολαβήση σαρκική επιθυμία, όπως λέγουν οι αιρετικοί.

Αλλά ενηνθρώπησε, όπως λέγει το Ευαγγέλιον, με την συνέργεια της Παρθένου και του Αγίου Πνεύματος, όχι κατά φαντασίαν, αλλά πραγματικώς. Και για το ότι αληθώς ενηνθρώπησε, περίμενε την συνέχεια του λόγου και θα λάβης σε λίγο τις αποδείξεις. 

Διότι είναι πολύπλοκος η πλάνη των αιρετικών, και άλλοι μεν λέγουν ότι κατά κανένα τρόπον δεν εγεννήθη από Παρθένον, άλλοι δε ότι εγεννήθη βεβαίως, όχι όμως από Παρθένον, αλλά από γυναίκα που ήλθε σε σχέση με άνδρα. Άλλοι πάλι λέγουν ότι ο Χριστός δεν είναι Θεός που ενηνθρώπησε, αλλά άνθρωπος που εθεοποιήθη. Ετόλμησαν δηλαδή να είπουν ότι δεν ήταν ο προϋπάρχων Λόγος που ενηνθρώπησε, αλλά κάποιος άνθρωπος που προέκοψε πολύ στην αρετή, και έλαβεν ως έπαθλο την θέωση.

Συ όμως μνημόνευσε όσα έχουμε ειπεί για την Θεότητα, πίστευσε ότι αυτός ο ίδιος ο Μονογενής Υιός του Θεού εγεννήθη πάλιν από την Παρθένο. Να πεισθής σ’ αυτό που λέγει ο Ευαγγελιστής Ιωάννης: «Και ο Λόγος σαρξ εγένετο και εσκήνωσεν εν ημίν». Ο μεν Λόγος βεβαίως είναι αιώνιος, αφού εγεννήθη προ πάντων των αιώνων από τον Πατέρα. Την δε σάρκα την ανέλαβε προσφάτως για να μας σώση. Αλλά πολλοί προβάλλουν αντιρρήσεις και λέγουν: Ποία τόσο μεγάλη ανάγκη έκανε τον Θεό να κατέλθη μέχρι την ανθρωπίνη φύση; Και είναι ποτέ δυνατόν να συναναστραφή η Θεία φύσις με τους ανθρώπους ή να γεννήση παρθένος χωρίς συνάφειαν ανδρός; Εμπρός λοιπόν, επειδή υπάρχουν πολλές αντιρρήσεις και η μάχη είναι πολύπλεύρος, ας διαλύσωμε με την χάρη του Χριστού και με τις ευχές των παρόντων κάθε μία χωριστά. Και πρώτα ας εξετάσωμε για ποιον λόγο κατήλθε στη γην ο Ιησούς. Και μην προσέξης στις ιδικές μου ευρεσιολογίες, διότι με αυτές ίσως εξαπατηθής.

Μην πιστέψης στα λεγόμενα, εαν δεν ακούσης για καθένα από τα γεγονότα κάποιαν μαρτυρία προφητικήν. Εάν δεν μάθεις και περί της Παρθένου και του τόπου και του χρόνου και του τρόπου από τις Θείες Γραφές, μη παραδεχθής κανενός ανθρώπου την μαρτυρία. Διότι αυτόν που βλέπει κανείς ενώπιόν του να διδάσκει, είναι δυνατόν να τον υποπτευθή. Ποίος όμως, εάν διαθέτη κοινόν νουν, ημπορεί να θεωρήση ύποπτον εκείνον που έχει προφητεύσει πριν από χίλια και περισσότερα χρόνια; Εάν λοιπόν ζητής την αιτία της παρουσίας του Χριστού στον κόσμο, να καταφύγης στο πρώτο βιβλίο της Γραφής. Σε έξι ημέρες εποίησεν ο Θεός τον κόσμον. Ο κόσμος όμως έγινε για τον άνθρωπο. Πράγματι και, ο ήλιος, ο οποίος ακτινοβολεί με τις λαμπρότατες ακτίνες του, έγινε για να φωτίζη τον άνθρωπο. Αλλά και όλα τα ζώα για να μας υπηρετούν εδημιουργήθησαν.

Τα φυτά και τα δένδρα εκτίσθησαν για την ιδική μας απόλαυση. Όλα τα δημιουργήματα καλά και ωραία είναι, κανένα όμως από αυτά δεν είναι εικόνα του Θεού, παρά μόνον ο άνθρωπος.

Ο ήλιος εδημιουργήθη μόνο με το πρόσταγμα του Θεού, ο άνθρωπος όμως επλάσθη με τα χέρια του Θεού, δηλαδή με ιδιαιτέραν ενέργεια και επιμέλεια: «ποιήσωμεν άνθρωπον κατ’ εικόνα ημετέραν και καθ’ ομοίωσιν. Εάν η ξύλινη εικόνα του επιγείου βασιλέως τιμάται, πόσο μάλλον η λογική εικόνα του Θεού; 

Αλλά αυτό το πλάσμα, το μεγαλύτερον από τα δημιουργήματα του Θεού, το οποίον εχόρευε μέσα στον Παράδεισο, το έβγαλεν από εκεί ο φθόνος του διαβόλου. Και έχαιρεν ο εχθρός για την πτώσιν εκείνου που αυτός εφθόνησε. Μηπως άραγε συ ήθελες να εξακολουθή να χαίρεται αιωνίως ο εχθρός; Αυτός, επειδή δεν ετόλμησε τότε να πλησιάση τον ανδρα, που ήταν ισχυρός, επλησίασε την Εύαν, ως ασθενεστέραν, η οποία ήταν ακόμη παρθένος. διότι ο «Αδάμ έγνω Εύαν την γυναίκα αυτού» μετά την πτώση και την έξωση από τον Παράδεισον.

Δεύτεροι διάδοχοι του ανθρωπίνου γένους ήταν ο Κάιν και ο Άβελ. Ο Κάιν ήταν και ο πρώτος ανθρωποκτόνος. Έπειτα επηκολούθησε ο κατακλυσμός εξ αιτίας της πολλής κακίας των ανθρώπων. Αργότερα κατήλθε πυρ επάνω στους Σοδομίτες για την παρανομία τους. Έπειτα από χρόνια εξέλεξεν ο Θεός τον λαό τού Ισραήλ, αλλά και αυτός διεστράφη, και έτσι το εκλεκτόν γένος ετραυματίσθη. Πράγματι, την στιγμήν που ο Μωυσής παρίστατο ενώπιον του Θεού επάνω στο Όρος, κάτω ο λαός προσκυνούσε αντί του Θεού τον μόσχον. Την εποχήν του νομοθέτου Μωυσέως, ο οποίος είπε το «Μη μοιχεύσης», κάποιος άνδρας ετόλμησε να εισέλθη σε ένα καμίνι και να πράξη την ακολασία. Μετά τον Μωυσή απεστάλησαν Προφήτες για να θεραπεύσουν τον Ισραήλ, αλλά δεν κατώρθωναν να νικήσουν την πνευματικήν του ασθένεια, και θρηνούσαν γι’ αυτό, ώστε κάποιος από αυτούς να λέγη: «οίμοι ότι απόλωλεν ευλαβής από της γής, και ο κατορθών εν ανθρώποις ουχ υπάρχει».

Και πάλιν: «πάντες εξέκλιναν, άμα ηχρειώθησαν, ουκ έστι ποιών χρηστότητα, ουκ έστιν έως ενός». Και παλιν: «αρά και κλοπή και μοιχεία και φόνος εκκέχυται επί της γης», «τους υιούς αυτών και τας θυγατέρας έθυσαν τοις δαιμονίοις» «οιωνίζοντο και εκληδονίζοντο (ησχολούντο δηλαδή με οιωνούς και μάγια)». Πολύ βαθειά λοιπόν προχωρημένο και εκτεταμένο το τραύμα της ανθρωπότητος. «Από ποδών έως κεφαλής ουκ ην αυτώ ολοκληρία.

Ουκ ην μάλαγμα επιθείναι (δεν ήταν δυνατόν δηλαδή να θεραπευθή με κατάπλασμα) ούτε έλαιον ούτε καταδέσμους». Και έλεγαν κατόπιν οι Προφήτες, θρηνώντας και υποφέροντας γι’ αυτήν την κατάσταση. «Τις δώσει εκ Σιών το σωτήριον»;

Και άλλος Προφήτης παρακαλούσε λέγοντας: «Κύριε κλίνον ουρανούς και κατάβηθι», τα τραύματα της ανθρωπότητος υπερβαίνουν τις θεραπευτικές μας ικανότητες. «Τους Προφήτας σου απέκτειναν και τα θυσιαστήριά σου κατέσκαψαν». Από εμάς είναι αδύνατον να διορθωθή το κακό, μόνο συ ημπορείς να το διορθώσης. Και ο Κύριος επήκουσε της δεήσεως των Προφητών. Δεν παρέβλεψε ο Πατέρας το γένος μας που εχάνετο. Εξαπέστειλε ιατρόν από τον Ουρανόν, τον Κύριον, τον Υιόν Του… Όταν δηλαδή απεδείχθη η δική μας αδυναμία, ανέλαβεν ο Κύριος να κάνη αυτό που επιζητούσε ο άνθρωπος. Και επειδή ο άνθρωπος ήθελε να ακούση κάποιον ομοιό του, ανέλαβε την ιδικήν μας φθαρτήν φύσιν ο Σωτήρ, ώστε να παιδαγωγηθούν πιο αποτελεσματικά οι άνθρωποι.

Υπάρχει όμως και άλλος λόγος. Ο Χριστός ήλθε κοντά μας για να βαπτισθή, και να αγιάση το Βάπτισμα. Ήλθε για να θαυματουργήση περιπατώντας στην επιφάνεια της θαλάσσης. Επειδή πριν από την ένσαρκον οικονομίαν «η θάλασσα είδε και έφυγε και ο Ιορδάνης εστράφη εις τα οπίσω», ανέλαβεν ο Κύριος το σώμα, ώστε η θάλασσα, όταν τον ιδή, να τον δεχθή επάνω της, και ο Ιορδάνης να τον υποδεχθή αφόβως. Αυτή λοιπόν είναι μία αιτία, υπάρχει όμως και δευτέρα. Ο θάνατος ήλθε στον κόσμο δια παρθένου, της Εύας. Έπρεπε δια παρθένου, ή μάλλον από παρθένο, να φανερωθή και η ζωή, ώστε καθώς εκείνην την είχεν πατήσει ο όφις, έτσι και αυτήν να την ευαγγελισθή ο Γαβριήλ. Αφού οι άνθρωποι εγκατέλειψαν τον Θεόν, εδημιούργησαν ανθρωπόμορφα είδωλα. Επειδή λοιπόν μέσα στην πλάνη τους οι άνθρωποι προσκυνούσαν ψευδή μορφήν ανθρώπου, έγινεν ο Θεός αληθώς άνθρωπος, ώστε να διαλυθή το ψεύδος.

Ο διάβολος είχε χρησιμοποιήσει ως όργανον εναντίον μας την σάρκα. Και αυτό γνωρίζοντας ο Παύλος λέγει: «Βλέπω δε έτερον νόμον εν τοις μέλεσί μου, αντιστρατευόμενον τω νόμω του νοός μου και αιχμαλωτίζοντά με» και τα λοιπά. Με τα ίδια λοιπόν όπλα με τα οποία μας πολεμούσε ο διάβολος, με αυτά ακριβώς και έχουμε σωθή. Ανέλαβεν ο Κύριος από εμάς την ιδική μας φύση, ώστε να της δώση ό,τι της έλειπε, την πλουσίαν χάρη. Για να γίνη η φύσις των ανθρώπων η αμαρτωλός, Θεού κοινωνός. Και έτσι «όπου επλεόνασεν η αμαρτία, υπερεπερίσσευσεν η χάρις». Έπρεπεν ο Κύριος να πάθη υπέρ ημών. Δεν θα τολμούσε όμως ο διάβολος να τον πλησιάση, εάν τον ανεγνώριζε. Το σώμα δηλαδή έγινε δόλωμα για τον θάνατον, ώστε ο δράκοντας, ενώ ήλπιζε ότι θα τον καταπιή, να εμέση και όσους είχεν ήδη καταπιή.

«Κατέπιε γαρ ο θάνατος ισχύσας» και «αφείλεν ο Θεός παν δάκρυον από προσώπου παντός», είχε προείπει ο Ησαϊας. Μήπως ο Χριστός ματαίως έγινεν άνθρωπος; Μήπως οι διδασκαλίες του είναι ρητορικά εφευρήματα και ανθρώπινα σοφίσματα; Δεν είναι οι θείες Γραφές που μας οδηγούν στην σωτηρία; Εκεί μέσα δεν συναντούμε τις προρρήσεις των Προφητών; Κράτα, λοιπόν, σε παρακαλώ σταθερά μέσα σου αυτήν την παρακαταθήκη, και κανείς ας μη σε μετακινήση. Πίστευε ότι αληθώς ο Θεός έγινεν άνθρωπος. Το ότι ήταν λοιπόν δυνατόν ο Θεός να γίνη άνθρωπος έχει αποδειχθή. Αν όμως οι Ιουδαίοι ακόμη απιστούν, θα τους κάνωμε την εξής ερώτηση: Τι παράδοξο κηρύττουμε λέγοντας ότι ο Θεός έγινεν άνθρωπος, αφού σεις οι ίδιοι λέγετε ότι ο Αβραάμ υπεδέχθη τον Κύριον; Τι παράδοξο κηρύττουμε αφού και ο Ιακώβ λέγει: «είδον γαρ Θεόν πρόσωπον προς πρόσωπον, και εσώθη μου η ψυχή». Ο Κύριος, ο οποίος εφιλοξενήθη και έφαγε στην σκηνήν του Αβραάμ, έφαγε και μαζί μας. Τι το παράδοξον λοιπόν κηρύττουμε;

Έχουμε όμως να παρουσιάσωμε και δύο μάρτυρες, οι οποίοι εστάθησαν στο όρος Σινά ενώπιον του ιδίου του Κυρίου. Ο Μωυσής, όταν ευρίσκετο μέσα στην οπή του βράχου, και ο Ηλίας αργότερα, που τον είδε επίσης μέσα στην οπή ενός σπηλαίου. Εκείνοι παρουσιάσθησαν κατά την Μεταμόρφωσή του και στο Όρος Θαβώρ και «έλεγον τοις μαθηταίς την έξοδον, ην έμελλε πληρούν εν Ιερουσαλήμ». Αλλά όπως προείπα, έχει αποδειχθή ότι ήταν δυνατόν να λάβη ο Θεός την ανθρωπίνη φύση. Ας αφήσωμε λοιπόν να ασχολούνται με τις αποδείξεις εκείνοι που αρέσκονται να επανέρχωνται συνεχώς στα ίδια. Έχουμε όμως υποσχεθή να ομιλήσωμε και για τον χρόνο, και για τον τόπο της ελεύσεως του Σωτήρος. Και δεν πρέπει να αναχωρήσωμε από εδώ, κατηγορούμενοι για ψεύδος, αλλά μάλλον να βοηθήσωμε τους νέους βλαστούς της Εκκλησίας να φύγουν από εδώ πιο εδραιωμένοι στην πίστη.

Ας αναζητήσωμε λοιπόν τον χρόνο, πότε δηλαδή ήλθε εδώ ο Κύριος. Επειδή η παρουσία του είναι πρόσφατος και, γι’ αυτό αμφισβητείται, και ακόμη επειδή «Χριστός Ιησούς χθες και σήμερον είναι ο αυτός και εις τους αιώνας».

Λέγει λοιπόν ο Προφήτης Μωυσής. «Προφήτην υμίν αναστήσει Κύριος ο Θεός υμών ως εμέ». Ας αφήσωμε προς το παρόν το «ως εμέ» για να. εξετασθή εκεί που πρέπει. Αλλά πότε θα έλθη αυτός ο προσδοκώμενος Προφήτης; Ανάτρεξε, λέγει, σ’ αυτά που έχω γράψει. Ερεύνησε με προσοχήν την προφητεία που είπε ο Ιακώβ προς τoν Ιούδα: «Ιούδα, σε αινέσαισαν (θα σε υμνήσουν) οι αδελφοί σου», και τα υπόλοιπα, για να μην τα ειπούμε όλα.

Και στην συνέχεια «Ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα ουδέ ηγούμενος εκ των μηρών αυτού (από τους απογόνους του δηλαδή) έως αν έλθη ω απόκειται, (αυτός στον οποίον έχει επιφυλαχθή), και αυτός προσδοκία» όχι των ‘Ιουδαίων, αλλά «Εθνών». Το ότι λοιπόν έπαυσε η εξουσία των Ιουδαίων είναι σημείον της παρουσίας του Χριστού. Εάν τώρα δεν ευρίσκωνται υπό την εξουσία των Ρωμαίων, δεν έχει έλθει ακόμη ο Χριστός. Εάν τους κυβερνά απόγονος του Ιούδα και του Δαυϊδ, δεν ήλθεν ακόμη ο προσδοκώμενος. Και εντρέπομαι να ομιλώ για τα πρόσφατα γεγονότα που συνέβησαν σ’ αυτούς, σχετικά με εκείνους που ονομάζουν τώρα πατριάρχες. Ποία δηλαδή είναι η καταγωγή τους και ποία η μητέρα τους. Τα αφήνω γι’ αυτούς που τα γνωρίζουν. Αλλά αυτός ο ερχόμενος, η προσδοκία των εθνών, ποίον άλλο σημείο έχει άραγε; Λέγει στην συνέχεια η Γραφή «δεσμεύων προς άμπελον τον πώλον (τον νεαρόν όνον δηλαδή) αυτού». Βλέπεις και εδώ σαφώς τον πώλο, τον οποίο προανήγγειλεν ο Ζαχαρίας, και εχρησιμοποίησεν ο Ιησούς.

Αλλά ζητείς και άλλην μαρτυρία για τον χρόνο της παρουσίας του; «Κύριος είπε προς με. Υιός μου ει συ, εγώ σήμερον γεγέννηκά σε», και μετά από λίγο λέγει «ποιμανείς αυτούς εν ράβδω σιδηρά». Είπα και προηγουμένως ότι ράβδος σιδηρά ονομάζεται σαφώς η βασιλεία των Ρωμαίων. Σχετικώς με αυτήν ας ξαναθυμηθουμε το χωρίον του Προφήτου Δανιήλ. Όταν δηλαδή εδιηγείτο και εξηγούσε στον Ναβουχοδονόσορα την εικόνα του αδριάντος, αναφέρει και όλη την οπτασία που είχε δει γι’ αυτόν, και «λίθον άνευ χειρός εξ όρους τμηθέντα», ο οποίος δεν κατεσκευάσθη από άνθρωπο, και θα επικρατήση σε όλην την οικουμένην. Και λέγει καθαρώτατα ότι «και εν ταις ημέραις των βασιλειών εκείνων αναστήσει ο Θεός του ουρανού βασιλείαν, ήτις εις τον αιώνα ου διαφθαρήσεται, και η βασιλεία αυτού λαώ ετέρω ουχ υπολειφθήσεται (δεν θα έχη διαδοχήν δηλαδή, θα είναι αιώνιος)». Ζητούμε όμως να μας αποδείξης με ακόμη μεγαλυτέραν διαφάνεια τον χρόνο της ελεύσεώς του, επειδή ο άνθρωπος είναι δύσπιστος, και εάν δεν του υπολογίσης και την ακριβή χρονολογία, δεν πιστεύει στα λεγόμενα. Ποίος είναι λοιπόν ο καιρός και ποίος ο χρόνος; Όταν παύσουν πλέον να υπάρχουν βασιλείς από την γενεάν του Ιούδα και βασιλεύση στο εξής αλλόφυλος, ο Ηρώδης δηλαδή. Λέγει λοιπόν ο άγγελος στον Δανιήλ: «Συ δε μοι σημείωσαι τα λεγόμενα, και γνώσει και συνήσεις (θα κατανοήσης δηλαδή). Από εξόδου λόγου του αποκριθήναι (από την ημέρα που θα εκδοθή διάταγμα) του ανοικοδομηθήναι Ιερουσαλήμ έως Χριστού ηγουμένου, εβδομάδες επτά και εβδομάδες εξήκοντα δύο». Εξήντα εννέα όμως εβδομάδες ετών απαριθμούν τετρακόσια ογδόντα τρία ετη.

Είπε λοιπόν ότι αφού περάσουν τετρακόσια ογδόντα τρία έτη από την ανοικοδόμηση της Ιερουσαλήμ, και εκλείψουν οι άρχοντες που προέρχονται από την φυλήν του Ιούδα, τότε έρχεται βασιλεύς αλλόφυλος, στις ημέρες του οποίου θα γεννηθή ο Χριστός. Ο Δαρείος λοιπόν ο Μήδος την ανοικοδόμησε κατά το έκτον έτος της βασιλείας του, που αντιστοιχεί στο πρώτον έτος της εξηκοστής έκτης Ολυμπιάδος των Ελλήνων. Οι Έλληνες ονομάζουν Ολυμπιάδα τον αγώνα που τελείται κάθε τέσσερα χρόνια χάριν της ημέρας που συμπληρώνεται κάθε τετραετία. Διότι, σύμφωνα με την πορεία του ηλίου, περισσεύουν κάθε έτος τρεις ώρες. Ο Ηρώδης λοιπόν εβασίλευσε το τέταρτον έτος της εκατοστής ογδοηκοστής έκτης Ολυμπιάδος. Από την εξηκοστήν έκτη λοιπόν μέχρι την εκατοστήν ογδοηκοστήν έκτη μεσολαβούν εκατόν είκοσι Ολυμπιάδες και κάτι ακόμη. Οι εκατόν είκοσι λοιπόν Ολυμπιάδες αντιστοιχούν σε τετρακόσια ογδόντα έτη. Τα υπόλοιπα τρία έτη ίσως είναι αυτά που περιλαμβάνονται μεταξύ του πρώτου και του τετάρτου, κατά το οποίον εβασίλευσε ο Ηρώδης. Έχεις λοιπόν την απόδειξη σύμφωνο με αυτό που λέγει η Γραφή, ότι «από εξόδου λόγου του αποκριθήναι και του οικοδομηθήναι Ιερουσαλήμ, έως Χριστού ηγουμένου, εβδομάδες επτά και εβδομάδες εξήκοντα δύο», δηλαδή τετρακόσια ογδόντα τρία έτη.

Έχεις λοιπόν τώρα πλέον την απόδειξη της χρονολογίας ελεύσεως του Χριστού, αν και υπάρχουν και άλλοι τρόποι που δίδουν το ίδιο αποτέλεσμα με βάση τις εβδομάδες των ετών για τις οποίες προείπεν ο Δανιήλ. Άκου τώρα τι λέγει ο Μιχαίας, σχετικά με τον τόπο της Γεννήσεως του Θεανθρώπου. «Και συ Βηθλεέμ οίκος του Ευφραθά, μη ολιγοστός ει του είναι εν χιλιάσιν Ιούδα (δέν έχεις ουτε χιλίους κατοίκους δηλαδή). Εκ σου γαρ μοι εξελεύσεται ηγούμενος του είναι εις άρχοντα εν τω Ισραήλ, και αι έξοδοι αυτού (η εξουσία του δηλαδή) απ’ αρχής εξ ημερών αιώνος». Ήδη όμως γνωρίζεις, αφού είσαι Ιεροσολυμίτης, ότι και στον εκατοστόν τριακοστόν πρώτον ψαλμόν αναφέρεται η περιοχή στην οποία θα γεννηθή ο Μεσσίας. «Ιδού ηκούσαμεν αυτήν εν Ευφραθά, εύρομεν αυτήν εν τοις πεδίοις του δρυμού». Και πράγματι, μέχρι προ ολίγων ετών ο τόπος αυτός ήταν δασώδης. Ήκουσες πάλι τον Αββακούμ που λέγει προς τον Κύριον. «Εν τω εγγίζειν τα έτη επιγνωσθήση, εν τω παρείναι τον καιρόν αναδειχθήση». Και ποιον είναι το σημείον, ω Προφήτα, του ερχομένου Κυρίου; Και αυτός συνεχίζει: «εν μέσω δύο ζώων (ανάμεσα σε δύο ζωές δηλαδή) γνωσθήση». Λέγει δηλαδή σαφώς προς τον Κύριον, ότι θα έλθης κοντά μας ένσαρκος, θα ζήσης την μία ζωή, θα αποθάνης, και αφού αναστηθής θα ζήσης πάλι.

Και από ποιό περίχωρο της Ιερουσαλήμ έρχεται; Από την Ανατολή, την Δύσι, τον Βορρά, τον Νότο; Ειπέ μας ακριβώς. Και αυτός αποκρίνεται σαφέστατα και λέγει: «ο Θεός από Θαιμάν ήξει (θα έλθει από τον Νότο, διότι Θαιμάν ερμηνεύεται νότος) και ο άγιος εξ όρους (Φαράν) κατασκίου (σκιερού) δασέος». Πράγμα με το οποίον συμφωνεί και ο Ψαλμωδός, ο οποίος είπεν «εύρομεν αυτήν εν τοις πεδίοις του δρυμού». Τώρα λοιπόν ζητούμε από ποιόν έρχεται και πώς έρχεται. Αυτό μας το λέγει ο Ησαϊας. «Ιδού η παρθένος εν γαστρί λήψεται, και τέξεται υιόν, και καλέσουσι το όνομα αυτού Εμμανουήλ». Οι Ιουδαίοι όμως αντιλέγουν σ’ αυτά (διότι έχουν συνηθίσει από παλαιά να αντιδρούν κακοπροαίρετα στην αλήθεια), και υποστηρίζουν ότι ο Προφήτης δεν έγραφε «η παρθένος» αλλά «η νεάνις» (η κόρη δηλαδή). Αλλά εγώ, και αν δεχθώ ως ορθόν αυτό που λέγουν, καταλήγω πάλι στην ιδίαν αλήθεια. Διότι πρέπει να τους ερωτήσωμε: Πότε φωνάζει μία παρθένος που βιάζεται; Καλεί σε βοήθεια πριν την διαφθείρουν ή μετά; Αν λοιπόν σε άλλο σημείο η Γραφή λέγει «εβόησεν η νεάνις και ουκ ην ο βοηθών αυτήν, άραγε δεν αναφέρεται σε παρθένον;

Και για να μάθης σαφέστερα ότι στην θεία Γραφή και η παρθένος ονομάζεται νεάνις, άκου τι λέγει το βιβλίο των Βασιλειών για την Αβισάκ την Σουναμίτιδα. «Και ην η νεάνις καλή (ωραία) σφόδρα» και το ότι εξελέγη και προσεφέρθη στον Δαυίδ, επειδή ήταν παρθένος, έχει σαφώς ομολογηθή. Λέγουν όμως πάλιν οι Ιουδαίοι, ότι αυτό ελέχθη από τον Προφήτη στον Άχαζ για τον Εζεκία. Ας αναγνώσωμε λοιπόν την Γραφή. Λέγει ο Θεός στον Άχαζ. «Αίτησαι σεαυτώ σημείον παρά Κυρίου του Θεού σου εις βάθος της γης ή εις ύψος του ουρανού». Αυτό το σημείο θα πρέπει να είναι πολύ παράδοξο, διότι σημείον είναι το ύδωρ που ανέβλυσε από την πέτρα, η θάλασσα που διεχωρίσθη, ο ήλιος που εστράφη οπίσω και τα παρόμοια. Δεν είναι λοιπόν παράδοξο σημείο το να συλλάβη μια νέα, αλλά το να παραμείνη παρά ταύτα παρθένος. Αυτά όμως που θα λεχθούν στην συνέχεια, θα ελέγξουν φανερώτερα τους Ιουδαίους. Γνωρίζω ότι λέγω πολλά, και οι ακροαταί έχουν κουρασθή. Ανεχθείτε όμως το πλήθος των λόγων, επειδή λέγονται για τον Χριστό και όχι για τυχαία πράγματα. Αυτό λοιπόν ελέχθη από τον Ησαϊαν, όταν εβασίλευεν ο Άχαζ, ο οποίος εβασίλευσε μόνο δέκα έξι ετη, και η προφητεία ελέχθη προς αυτόν κατά την διάρκειαν αυτών των ετών.

Έτσι την αντίρρηση των Ιουδαίων την καταρρίπτει ο ίδιος ο Εζεκίας, ο υιός και διάδοχος του Άχαζ, ο οποίος όταν έγινε βασιλεύς ήταν εικοσιπέντε ετών. Αφού λοιπόν η προφητεία ελέχθη μέσα στα δέκα έξι προηγούμενα έτη, ο Εζεκίας είχε γεννηθή εννέα έτη πριν την προφητεία. Ποία ανάγκη λοιπόν υπήρχε να λεχθή η προφητεία γι’ αυτόν ο οποίος είχεν ήδη γεννηθή, πριν από εννέα έτη και μάλιστα ο πατέρας του Άχαζ δεν είχε γίνει ακόμη βασιλεύς; Διότι δεν είπεν ότι «εν γαστρί έλαβεν η παρθένος» αλλά ότι «λήψεται (θα συλλάβη δηλαδή)» αφού ομίλησε προγνωστικώς… Αλλά και οι εθνικοί και οι Ιουδαίοι μας χλευάζουν, και ισχυρίζονται ότι ήταν αδύνατον ο Χριστός να γεννηθή από παρθένο. Τους εθνικούς κατ’ αρχήν θα τους αποστομώσωμε από τους ιδίους τους μύθους των. Σεις λοιπόν οι οποίοι υποστηρίζετε ότι είναι δυνατόν λίθοι ριπτόμενοι να μεταβάλλωνται σε ανθρώπους, πώς ισχυρίζεσθε ότι είναι αδύνατον να γεννήση παρθένος; Σεις που μυθολογείτε ότι έχει γεννηθή θυγατέρα από τον εγκέφαλο του πατέρα της, πώς λέγετε ότι είναι αδύνατον να γεννηθή υιός από παρθενικήν γαστέρα; Σεις που ισχυρίζεσθε ψευδώς ότι ο Διόνυσος εκυοφορήθη από τον μηρόν του Διός σας, πώς απορρίπτετε την ιδική μας αλήθεια; Γνωρίζω ότι με αυτά που λέγω υποτιμώ το πνευματικόν επίπεδο του ακροατηρίου αυτού, αλλά ανέφερα αυτά τα επιχειρήματα από την μυθολογία τους ώστε, όταν χρειασθή, να τους εντροπιάσης εσύ με τα ιδικά τους.

Προς δε τους Ιουδαίους απάντησε με την εξής ερώτηση: Ποίον είναι δύσκολο, να γεννήση μία γυναίκα ηλικιωμένη και στείρα, στην οποίαν έχουν εκλείνει οι προϋποθέσεις της γονιμότητος, ή μία νεαρά παρθένος; Στείρα ήταν η Σάρρα, και ενώ το γεννητικό της σύστηνα είχε παύσει να λειτουργή, εγέννησε με τρόπον υπερφυσικό. Και το να γεννήση λοιπόν στείρα, και το να γεννήση παρθένος είναι ξένο προς την φύση. Ή θα απορρίψης λοιπόν και τα δύο ή θα δεχθής και τα δύο. Διότι ο ίδιος Θεός είναι που πραγματοποίησε και εκείνο στην στείρα και τούτο στην Παρθένο. Πολλά άλλα θαυμαστά γεγονότα ημπορούμε να υπενθυμίσωμε από την ιστορία των Ιουδαίων, αλλά αυτοί δεν πείθονται με αυτά, εάν δεν πληροφορηθούν πειστικώς με άλλες παρόμοιες και παράδοξες περιπτώσεις αντιθέτων προς την φύση τοκετών. Υπόβαλέ τους λοιπόν την εξής ερώτηση: Η Εύα, η πρώτη γυναίκα, από ποιόν εγεννήθη; Ποία μητέρα την συνέλαβε, αφού δεν υπήρχε άλλη γυναίκα; Απαντά η Γραφή, ότι εδημιουργήθη από την πλευρά του Αδάμ. Άραγε λοιπόν η μεν Εύα εγεννήθη από την πλευρά του ανδρός χωρίς μητέρα, όμως δεν ημπορεί να γεννηθή παιδί άνευ ανδρός από παρθενικήν γαστέρα;

Την χρεωστούσε στους άνδρες το γένος του θήλεος αυτή την χάρη, διότι η Εύα εγεννήθη από τον Αδάμ και μάλιστα χωρίς να συλληφθή από μητέρα, αλλά προήλθε μόνον από άνδρα. Ανταπέδωσε λοιπόν η Μαρία το χρέος της χάριτος, γεννώντας με την δύναμη του Θεού, χωρίς την συμμετοχήν ανδρός, αλλά αφθόρως, μόνη της, «εκ Πνεύματος Αγίου». Ας αναφέρωμε όμως και το ακόμη μεγαλύτερο θαύμα. Διότι το να γεννηθούν σώματα από άλλα σώματα, αν και παράδοξον, είναι όμως δυνατόν. Το να γίνη όμως το χώμα της γης άνθρωπος, αυτό είναι θαυμαστότερον. Το να σχηματισθούν οι χιτώνες των οφθαλμών μόνον από μίγμα πηλού και να δέχωνται τις φωτεινές ακτίνες, αυτό είναι επίσης θαυμαστότερον. Το να δημιουργήται από ένα και το αυτό χώμα και η σκληρότης των οστών και η απαλότης των πνευμόνων, και οι διάφορες άλλες μορφές και δομές των μελών, αυτό είναι το θαυμαστόν. Το να λάβη ζωήν ο πηλός και να περιέρχεται αυτοκινήτως την οικουμένη και να οικοδομή, αυτό είναι το θαυμαστόν.

Το να διδάσκη ο πηλός και να ομιλή, να κτίζη και να βασιλεύη, αυτό είναι το θαυμαστόν. Ω αμαθέστατοι Ιουδαίοι, από πού λοιπόν έγινεν ο Αδάμ; Δεν «έλαβεν ο Θεός χουν από της γης» και έπλασεν αυτό το θαυμάσιον πλάσμα; Έπειτα, ο πηλός ημπορεί να μεταβληθή σε οφθαλμό, και η παρθένος να γεννήση δεν ημπορεί; Εκείνο που είναι εντελώς έξω από τις ανθρώπινες δυνατότητες ημπορεί να γίνη, και αυτό που είναι σχεδόν σ’ αυτά τα πλαίσια δεν γίνεται; Ας κρατούμε αυτά στην μνήμη μας, αδελφοί. Αυτά τα όργανα ας χρησιμοποιούμε για να αμυνώμεθα. Να μην ανεχώμεθα τους αιρετικούς, οι οποίοι διδάσκουν ότι είναι φανταστική η ένωσις των δύο φύσεων στον Χριστόν. Ας περιφρονήσωμε και αυτούς που λέγουν πως η γέννησις του Σωτήρος έγινε με την συνέργεια ανδρός και γυναικός, αυτούς οι οποίοι ετόλμησαν να ειπούν ότι προήλθε από τον Ιωσήφ και την Μαρία, επειδή γράφει «και παρέλαβε την γυναίκα αυτού». Ας ενθυμηθούμε τον Ιακώβ, ο οποίος πριν λάβη την Ραχήλ έλεγε στον Λάβαν: «Απόδος την γυναίκα μου». Όπως δηλαδή εκείνη ονομάζετο γυναίκα του Ιακώβ, πριν ακόμη τον γάμο και μόνο με την υπόσχεση που είχε δοθή, έτσι και η Μαρία, άπαξ και εμνηστεύθη ονομάζετο γυναίκα του Ιωσήφ.

Και πρόσεξε την ακρίβεια του Ευαγγελίου, που λέγει «εν δε τω μηνί τω έκτω απεστάλη ο Άγγελος Γαβριήλ από του Θεού εις πόλιν της Γαλιλαίας, ης όνομα Ναζαρέτ, προς παρθένον μεμνηστευμένην ανδρί, ω όνομα Ιωσήφ» και τα λοιπά. Και πάλιν, όταν ήταν η απογραφή, και ο Ιωσήφ ανέβη για να απογραφή, τι λέγει η Γραφή; «Ανέβη δε και Ιωσήφ από της Γαλιλαίας, απογράψασθαι συν Μαριάμ τη μεμνηστευμένη αυτώ γυναικί ούση εγκύω». Ήταν έγκυος λοιπόν. Δεν είπεν όμως «τη γυναικί αυτού», αλλά «τη μεμνηστευμένη αυτώ». Πράγματι, όπως λέγει ο Παύλος, «εξαπέστειλεν ο Θεός τον υιόν αυτού», ο οποίος εγεννήθη όχι από άνδρα και γυναίκα, αλλά «γενόμενον εκ γυναικός» μόνον, που σημαίνει από παρθένο. Το ότι και η παρθένος λέγεται γυναίκα το προαπεδείξαμε. Από παρθένο λοιπόν εγεννήθη ο παρθενοποιός των ψυχών. Αλλά απορείς με αυτό το γεγονός; Και αυτή η ιδία που τον εγέννησε ευρίσκετο σε απορία. Επειδή λέγει προς τον Γαβριήλ: «Πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;». Και αυτός απαντά: «Πνεύμα Άγιον επελεύσεται επί σε, και δύναμις Υψίστου επισκιάσει σοι.

Διό και το γεννώμενον άγιον κληθήσεται, Υιός Θεού». Άχραντος και αρρύπαρος η γέννησις. Διότι όπου πνέει το Άγιον Πνεύμα, εξαφανίζεται κάθε μολυσμός. Είναι αρρύπαρος η ένσαρκος γέννησις του Μονογενούς από την Παρθένο. Και αν αντιδρούν οι αιρετικοί προς την αλήθεια, θα τους ελέγξη το Πνεύμα το Άγιον. Θα αγανακτήση η Δύναμις του Υψίστου, η οποία επεσκίασε την Παρθένο. Θα έλθουν αντιμέτωποι με τον Γαβριήλ κατά την ημέρα της Κρίσεως. Θα τους καταισχύνη ο τόπος της Φάτνης, ο οποίος εδέχθη τον Δεσπότη. Θα καταθέσουν ως μάρτυρες οι ποιμένες που ευηγγελίσθησαν τότε, και η στρατιά των αγγέλων που έψαλλαν και υμνούσαν και έλεγαν. «Δόξα εν Υψίστοις Θεώ, και επί γης ειρήνη εν ανθρώποις ευδοκία». Θα μαρτυρήσουν ο Ναός, στον οποίον οδηγήθη την τεσσαρακοστήν ημέρα. Τα ζεύγη των τρυγόνων που προσεφέρθησαν υπέρ αυτού και ο Συμεών, ο οποίος τότε τον ενηγκαλίσθη και η Προφήτις Άννα που ήταν παρούσα. Αφού λοιπόν μαρτυρεί ο Θεός και συμμαρτυρεί το Αγιον Πνεύμα και ο Χριστός λέγει: «Τι με ζητείτε αποκτείναι, άνθρωπον oς την αλήθειαν υμίν λελάληκα», ας κλείσουν τα στόματά τους οι αιρετικοί που αντιλέγουν στην ανθρωπίνη φύση του Χριστού.

Πράγματι έρχονται σε διαφωνία με αυτόν που λέγει: «ψηλαφήσατέ με και ίδετε, ότι πνεύμα, σάρκα και οστέα ουκ έχει, καθώς εμέ θεωρείτε έχοντα». Ας προσκυνήσωμε τον Κύριο που εγεννήθη από Παρθένο, και ας μάθουν οι παρθένοι το έπαθλο της πολιτείας των. Ας μάθη και των μοναχών το τάγμα την δόξα της αγνότητος. Διότι δεν έχουμε στερηθή το αξίωμα της αγνότητος. Στην γαστέρα της Παρθένου έμεινεν ο Σωτήρ, εννέα μήνες και έγινεν ο Κύριος άνδρας τριάντα τριών ετών. Ώστε αν η Παρθένος καυχάται για το διάστημα των εννέα μηνών που τoν εκράτησε μέσα της, πολύ περισσότερον εμείς που τον είχαμε τόσο πολλά έτη κοντά μας. Ας τρέξωμε λοιπόν όλοι, με την χάρη του Θεού, στον δρόμο της αγνότητος, «νεανίσκοι και παρθένοι, πρεσβύτεροι μετά νεωτέρων», όχι ζώντας με ακολασίες, αλλά υμνώντας το όνομα του Χριστού. Να μην αγνοήσωμε την δόξα της αγνότητος, διότι είναι αγγελικός ο στέφανος και υπεράνθρωπον το κατόρθωμα.

Ας σεβασθούμε τα σώματα, που μέλλουν «να λάμψουν ως ο Ήλιος». Μη μολύνωμε για μία στιγμιαίαν ηδονή το σώμα, που έχει τοιαύτην και τόσο μεγάλην αξία. Πράγματι, η αμαρτία είναι σύντομος και προσωρινή, η εκτροπή όμως είναι πολυετής και αιώνιος. Άγγελοι που περιπατούν επάνω στην γη είναι όσοι αγωνίζονται για την αγνότητα. Οι παρθένοι θα ευρίσκωνται μαζί με την Παρθένο Μαρία. Ας εξορισθή κάθε καλλωπισμός και κάθε ολέθριον βλέμμα, κάθε βάδισμα συρόμενο και κάθε ένδυμα και άρωμα προκλητικόν. Ας είναι για όλους μας άρωμα η ευωδία της προσευχής και των αγαθών πράξεων και ο αγιασμός των σωμάτων, ώστε ο Κύριος, ο οποίος εγεννήθη από την Παρθένον, να ειπή και για μας, τους άνδρες που ζουν με αγνότητα, και τις γυναίκες που στεφανώνονται γι’ αυτήν: «ενοικήσω εν αυτοίς και εμπεριπατήσω, και έσομαι αυτών Θεός και αυτοί έσονταί μοι λαός». Ω η δόξα εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.

Από το βιβλίο <<Πατερικόν Κυριακοδρόμιον>>, σελίς 609 και εξής.
Επιμέλεια κειμένου, Δημήτρης Δημουλάς.

ΚΗΡΥΓΜΑΤΑ

ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΗΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ

1. Ὁ προσδοκώμενος Μεσσίας Βρισκόμαστε ἤδη λίγες ἡμέρες πρὶν ἀπὸ τὰ Χριστούγεννα καὶ ἡ Εὐαγγελικὴ περικοπὴ ποὺ ἀκούσαμε σήμερα, Κυριακὴ πρὸ τῆς Χριστοῦ Γεννήσεως, παραθέτει σὲ ἕνα μεγάλο μέρος της ἕνα μακρὺ κατάλογο ἑβραϊκῶν ὀνομάτων, ποὺ ἀποτελεῖ τὸν γενεαλογικὸ κατάλογο τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. Ἡ ἁλυσίδα αὐτὴ τῶν ὀνομάτων ξεκινᾶ ἀπὸ τὸν Πατριάρχη Ἀβραάμ, συνεχίζει μέχρι τὸν Δαβίδ, κατόπιν φθάνει στὴ βαβυλώνια αἰχμαλωσία καὶ τέλος καταλήγει στὸν Ἰωσήφ, τὸν μνήστορα τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Ἴσως σὲ κάποιους νὰ ἀκούγεται κουραστικὴ ὅλη αὐτὴ ἡ ἀλληλουχία τῶν ὀνομάτων, κάποια ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἴσως νὰ εἶναι καὶ ἄγνωστα. Ἡ ἀναφορά τους ὅμως ἔχει πολὺ μεγάλη σημασία, διότι ἐπιβεβαιώνει ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ἕνα πρόσωπο πραγματικό, ποὺ ἔζησε σὲ συγκεκριμένη χρονικὴ στιγμὴ τῆς ἱστορίας.

Ἐπιπλέον, μὲ τὴν παράθεση ὅλων αὐτῶν τῶν ὀνομάτων ὁ ἱερὸς εὐαγγελιστὴς Ματθαῖος ἀποδεικνύει στοὺς Ἑβραίους, στοὺς ὁποίους ἀπευθύνει πρωτίστως τὸ Εὐαγγέλιό του, ὅτι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς εἶναι ὁ Λυτρωτής, ποὺ ἐπὶ αἰῶνες περίμεναν. Διότι εἶναι ἀπόγονος τοῦ Ἀβραὰμ καὶ τοῦ Δαβίδ. Στὸ δὲ πρόσωπό του ἐπαληθεύονται οἱ προφητεῖες ἐκεῖνες, ποὺ ἔλεγαν ὅτι ὁ ἀναμενόμενος Μεσσίας θὰ προερχόταν ἀπὸ τὸ γένος τοῦ Ἀβραὰμ καὶ τοῦ Δαβίδ.

Ὅλες λοιπὸν αὐτὲς οἱ γενεὲς τῶν ἀν­θρώπων προσδοκοῦσαν τὴ λύτρωση. Οἱ ἄνθρωποι ἔρχονταν στὴ ζωὴ καὶ πέθαιναν ἔχοντας τὴ λαχτάρα μέσα τους νὰ ἀντικρίσουν τὸν Μεσσία, τὸν Χριστό· ἔχοντας τὴν ἀσίγαστη προσ­μονὴ νὰ ὑποδεχθοῦν τὸν Ἐλευθερωτή, ποὺ εἶχε προφητευθεῖ ὅτι ἐπρόκειτο νὰ ἔλθει. Τὸν λυτρωτὴ Ἰησοῦ, ποὺ ἐπὶ αἰῶνες προσδοκοῦσαν οἱ Ἑβραῖ­οι στὴν Παλαιὰ Διαθήκη, ἀλλὰ τελικὰ ὅταν ἦλθε, δὲν Τὸν ἀναγνώρισαν, κατὰ τὸ θεῖο του ἔλεος ἐμεῖς οἱ Χριστιανοὶ ἀξιωνόμαστε νὰ Τὸν συναντοῦμε μέσα στὴν ἁγία του Ἐκκλησία.

Θὰ Τὸν ὑποδεχθοῦμε μάλιστα σὲ λίγες ἡμέρες, ποὺ θὰ ἑορτάσουμε τὰ Χριστούγεννα, δηλαδὴ τὴν εἴσοδό του στὴν ἱστορία τοῦ κόσμου. Εἶναι Αὐτὸς ποὺ δίνει νόημα στὴν ἱστορία καὶ στὴ ζωὴ τοῦ καθενός μας. Καὶ ὄχι μόνο Τὸν συν­­αντοῦμε, ἀλλὰ ἐπιπλέον ἔχουμε τὴ δυνατότητα νὰ μένουμε ἑνωμένοι μαζί Του μὲ τὰ ἱερὰ Μυστήρια καὶ νὰ ἀπολαμβάνουμε τὰ ἀσύλληπτα ἀγαθὰ τῆς θείας Ἐνανθρωπήσεώς του. Γι᾿ αὐτὸ εἴμαστε ἀσυγ­κρίτως πιὸ εὐεργετημένοι ἀπὸ τοὺς προγόνους τοῦ Χριστοῦ.

2. Τὸ ὄνομα «Ἰησοῦς» Στὸ δεύτερο μέρος τῆς περικοπῆς ὁ ἱερὸς Εὐαγγελιστὴς ἑστιάζει τὴν προσ­οχή μας στὴν ὑπερφυσικὴ Γέννηση τοῦ Κυ­ρίου. Μᾶς πληροφορεῖ ὅτι, ὅταν ἡ Παρθένος Μαρία ἀρραβωνιάσθηκε μὲ τὸν Ἰωσήφ, προτοῦ συγκατοικήσουν ὡς σύζυγοι, βρέθηκε ἔγκυος μὲ τὴ δημιουργικὴ ἐπενέργεια τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Μόλις ὅμως ὁ Ἰωσὴφ ἀντιλήφθηκε τὴν ἐγκυμοσύνη της, σκέφθηκε νὰ τὴ διώξει κρυφά. Ἐπειδὴ ἦταν ἐνάρετος ἄνθρωπος, δὲν ἤθελε νὰ τὴ διαπομπεύσει δημόσια.

Ἀλλὰ τότε ἐμφανίσθηκε στὸ ὄνειρό του Ἄγγελος Κυρίου καὶ τοῦ εἶπε: Ἰωσήφ, μὴ διστάσεις καὶ μὴ φοβηθεῖς νὰ παραλάβεις στὸ σπίτι σου τὴ μνηστή σου Μαρία. Διότι τὸ παιδὶ ποὺ κυοφορεῖ, προέρχεται ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα. «Τέξεται δὲ υἱόν, καὶ καλέσεις τὸ ὄνομα αὐτοῦ Ἰησοῦν· αὐτὸς γὰρ σώσει τὸν λαὸν αὐτοῦ ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν αὐτῶν». Θὰ γεννήσει Υἱὸ κι ἐσὺ θὰ τοῦ δώσεις τὸ ὄνομα «Ἰησοῦς», ποὺ σημαίνει «Σωτήρας», διότι Αὐτὸς θὰ σώσει τὸν λαό του ἀπὸ τὶς ἁμαρτίες τους.

Μὲ ὅλα αὐτὰ ἐπαληθεύθηκε πλήρως ἐκεῖνο ποὺ εἶχε πεῖ ὁ Κύριος αἰῶνες πρὶν μέσῳ τοῦ προφήτη Ἡσαΐα: Ἰδού, ἡ Παρθένος θὰ συλλάβει καὶ θὰ γεννήσει Υἱό, καὶ ὅσοι θὰ πιστεύουν σ᾿ Αὐτόν, θὰ Τὸν ὀνομάσουν «Ἐμμανουήλ», ποὺ σημαίνει «ὁ Θεὸς εἶναι μαζί μας». Ὁ Ἰωσὴφ ἔπραξε ὅ,τι τοῦ εἶπε ὁ Ἄγγελος. Παρέλαβε τὴ Μαριὰμ στὸ σπίτι του, ἀλλὰ ποτὲ δὲν ἦλθε σὲ σχέση συζυγικὴ μαζί της. Ὅταν δὲ ἡ Παναγία γέννησε τὸν πρῶτο καὶ μονάκριβο Υἱό της, ὁ Ἰωσὴφ Τὸν ὀνόμασε «Ἰησοῦ».

«Ἰησοῦς», δηλαδὴ «Σωτήρας», «Λυτρωτής»· αὐτὸ εἶναι τὸ ὄνομα τοῦ ἐνανθρωπήσαντος Θεοῦ. Ἐκφράζει δὲ τὸν σκοπὸ τῆς ἐλεύσεώς του στὸν κόσμο, ποὺ εἶναι ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπινου γένους. Ὁ Θεὸς ἔγινε ἄνθρωπος γιὰ νὰ μᾶς λυτρώσει ὄχι ἀπὸ κάποιον ὁρατὸ ἐχθρό, ἀλλὰ ἀπὸ τὸν πιὸ ἀδυσώπητο δυνάστη, ποὺ ἐπὶ αἰῶνες καταδίκαζε τοὺς ἀνθρώπους σὲ θάνατο· γιὰ νὰ μᾶς ἀπαλλάξει ἀπὸ τὴν ἁμαρτία καὶ νὰ μᾶς καταστήσει ἀθάνατους καὶ κατὰ Χάριν υἱοὺς τοῦ Θεοῦ.

Γι᾿ αὐτὸ καὶ τὸ ὄνομα «Ἰησοῦς» εἶναι τὸ πιὸ ποθητὸ καὶ λατρευτὸ ὄνομα στὰ χείλη τῶν Μαρτύρων, τῶν Ὁσίων καὶ ὅλων τῶν Ἁγίων τῆς Ἐκκλησίας μας, ἀλλὰ καὶ στὰ χείλη κάθε πιστοῦ Χριστιανοῦ. Σὲ λίγες ἡμέρες θὰ γιορτάσουμε τὰ Χριστούγεννα καὶ θὰ ὑποδεχθοῦμε τὸν προσωπικό μας «Σωτήρα», τὸν Κύριο Ἰησοῦ Χριστό. Ἂς Τὸν εὐχαριστήσουμε γιὰ ὅ,τι ἔχει κάνει γιὰ τὴ σωτηρία μας κι ἂς ἀποθέσουμε ἐνώπιόν Του τὴν ἐλπίδα τῆς σωτηρίας ὅλου τοῦ κόσμου, ἀλλὰ καὶ τῆς ψυχῆς μας

Ο ΣΩΤΗΡ

ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΜΠΑΡΔΑΚΑ: ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΠΡΟ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΟΥ ΓΕΝΝΗΣΕΩΣ (2021)

Αρχιμανδρίτης π. Ευθύμιος Μπαρδάκας

ΟΣΙΟΥ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ: ''ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ'' (ΜΕΡΟΝ 17ον)

 

Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815-1894):
''ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ''.
Έκδοση Ι. Μ. Παρακλήτου, Αθήνα 1993, έκδοση εβδόμη, σελ. 100-110.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

ΠΡΟΛΟΓΟΣ ΕΚ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος αποτελεί μια σημαντική μορφή της ρωσικής Ορθοδοξίας, ιδιαίτερα γνωστή για την πλούσια συγγραφική προσφορά και τον ηρωϊσμό της. Ο ηρωϊσμός αυτός εκδηλώθηκε κυρίως με δύο παράλογες για το ορθολογιστικό πνεύμα της εποχής μας πράξεις: Πρώτον, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα, για να ζήση ασκητικά. Και δεύτερον, αυτοφυλακίσθηκε και παρέμεινε επί εικοσιοκτώ ολόκληρα χρόνια έγκλειστος σ' ένα κελλί της ερήμου Βισένσκ! Ενώ όμως εγκατέλειψε χάριν της ησυχαστικής ζωής την αρχιερατική του διακονία, ο Κύριος του Αμπελώνος του ανέθεσε μια άλλη ποιμαντική, την <<ταχυδρομική ποιμαντική>>. Δεχόταν καθημερινά από είκοσι μέχρι σαράντα επιστολές, από διάφορα πρόσωπα και μέρη, με ερωτήματα επί ποικίλων θεμάτων. Και συνήθως απαντούσε σε όλες. Έτσι στο διάστημα των εικοσιοκτώ ετών της έγκλειστης ζωής του έγραψε χιλιάδες επιστολές που διακρίνονται για την απλότητα, την φυσικότητα και τη ζωντάνια τους. Οι επιστολές αυτές πρόσφεραν και συνεχίζουν να προσφέρουν καθοδήγησι και παρηγορία σε αναρίθμητες ψυχές. Πολλές είχαν εκδοθή σε τόμους ενώ ακόμα ζούσε. Μια δειγματοληπτική επιλογή απ' αυτές προσφέρουμε κι εμείς στο ελληνικό κοινό, μέσα από τις σελίδες του παρόντος βιβλίου. Το περιεχόμενο είναι χωρισμένο σε δύο μέρη. Το πρώτο αναφέρεται κυρίως σε θέματα απλά, πρακτικά, της καθημερινής πνευματικής ζωής, σαν απαντήσεις σε αντίστοιχα ερωτήματα των πιστών. Το δεύτερο μέρος αναφέρεται κυρίως σε θέματα πίστεως. Η σύντομη βιογραφία του οσίου που ακολουθεί, είχε συμπεριληφθή και στην προγενέστερη έκδοσί μας <<Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου, Προς τις αδελφές Μοναχές>>. Κρίναμε όμως σκόπιμο να τη συμπεριλάβουμε και στην παρούσα έκδοσι, που είναι γενικωτέρου ενδιαφέροντος.

( Ε κ  τ ο υ  π ρ ο η γ ο υ μ έ ν ο υ )

Αιωνιότης της κολάσεως

Με την βοήθεια του Θεού θα προσπαθήσω να στηρίξω την κλονισμένη πίστι σας στην αιωνιότητα των βασάνων και να καθησυχάσω την ταραγμένη ψυχή σας. Ο ενδοιασμός σας είναι ο εξής: <<Πώς είναι δυνατόν τα βάσανα της κολάσεως να είναι αιώνια; Είναι αδύνατον. Είναι αυτό αντίθετο στην αγαθότητα του Θεού>>.

Πριν από κάθε άλλο, αναρωτηθήτε αν γνωρίζετε ότι ο Θεός αποκάλυψε την αλήθεια αυτή. Αν δεν το γνωρίζετε, διαβάστε τα εντελώς σαφή λόγια της Αγ. Γραφής: <<Και απελεύσονται ούτοι εις κόλασιν αιώνιον>> (Ματθ. 25, 46). Τα λόγια αυτά δεν αφήνουν περιθώρια για καμμιά άλλη ερμηνεία. Αναφέρουν πολύ καθαρά ότι η κόλασις είναι αιώνια. Αυτά λέει ο Κύριος που για μας τους ανθρώπους έλαβε ανθρώπινη σάρκα, υπέμεινε τα φρικτά πάθη, πέθανε, αναστήθηκε, αναλήφθηκε, κάθησε δεξιά του Πατρός, και από εκεί ενδιαφέρεται για την σωτηρία όλων και καθενός χωριστά.

Εφ' όσον λοιπόν τα λέει Εκείνος που τόσο υπέφερε για την σωτηρία μας και που τίποτε δεν επιθύμησε περισσότερο απ' αυτή, πρέπει να είναι λόγια αληθινά. Μου φαίνεται ότι στο συμπέρασμα αυτό δεν χωρεί καμιά αμφιβολία. Εμείς όμως με το φτωχό μας μυαλουδάκι τι πάθαμε; Παρασυρθήκαμε από την αμφιβολία. Βάλαμε υποψίες για την γνησιότητα της Αγ. Γραφής και την πιστότητα της ερμηνείας της λέγοντας: <<Ή δεν είναι έτσι γραμμένο στους κώδικες ή δεν είναι σωστά ερμηνευμένο>>. Τόσο μας ικανοποίησε αυτή η εκδοχή, που για χάρη της είμαστε έτοιμοι όλα να τα αναποδογυρίσουμε.

Έχουμε όμως τους παλαιούς κώδικες της Καινής Διαθήκης, πού γράφουν: «Και απελεύσονται ούτοι εις κόλασιν αιώνιον». Έχουμε επίσης μεταφράσεις της Καινής Διαθήκης. Όλες γράφουν: <<Οι αμαρτωλοί θα μεταβούν σε αιώνια κόλαση>>. Δεν υπάρχει λοιπόν καμιά αμφιβολία ότι ο Κύριος έτσι ακριβώς το είπε. Οι αδιόρθωτοι άπιστοι προσπάθησαν, έπειτα από την πρώτη αποτυχία τους, να δώσουν λανθασμένη ερμηνεία στην λέξι <<αιώνιον>>. Είπαν ότι η λέξις αναφέρεται με σχετική έννοια. 

Σημαίνει δηλαδή μεγάλη διάρκεια, αλλ’ όχι χωρίς τέλος. Ίσως τόσο μεγάλη πού θα φαίνεται σαν αιώνια, οπωσδήποτε όμως θα έχη κάποιο τέλος. Το σφάλμα της ερμηνείας αυτής αποδεικνύεται αμέσως από την επόμενη γραφική φράση: <<εις ζωήν αιώνιον>>. Την αιώνια ζωή και οι πλέον ανίδεοι ερμηνευτές την εννοούν σαν ζωή χωρίς τέλος. Έτσι ακριβώς πρέπει να εννοούμε και την αιώνια κόλασι. Και οι δυο εκφράσεις αναφέρονται παράλληλα. Δέχονται λοιπόν τις ίδιες ερμηνείες.

Ό,τι θα εννοηθή για την μια, ισχύει και για την άλλη. Εάν η ζωή είναι αιώνια, τότε και η κόλασις θα είναι αιώνια. Βλέπετε λοιπόν ότι ο ίδιος ο Θεός αποκάλυψε ότι η κόλασις είναι αιώνια; Μα πώς να μην το βλέπετε; Εφ' όσον λοιπόν το βλέπετε, έτσι να πιστεύετε με όλη σας την καρδιά. Να μην αιχμαλωτίζεσθε από την ολιγοπιστία και να διώχνετε αμέσως κάθε αμφιβολία στα θέματα της πίστεως. Αλλά ας επανέλθουμε στην αμφιβολία σας και ας ακούσουμε τα επιχειρήματα της:

<<Πως συμβιβάζεται η αιωνιότης των βασάνων της κολάσεως με την αγαθότητα του Θεού και με την απεριόριστη ευσπλαχνία Του; Είναι φρικτά τα βάσανα που αναφέρει το Ευαγγέλιο; Πυρ αιώνιο, σκώληξ ακοίμητος, σκότος εξώτερο, τριγμός οδόντων. Πώς ο πανάγαθος Κύριος θα βλέπη αυτά τα βασανιστήρια; Ο Κύριος μας είπε να συγχωρούμε, ο ίδιος δεν θα συγχωρήση; Πάνω στον Σταυρό προσευχόταν για τους σταυρωτές Του, για τους φοβερώτερους δηλαδή εγκληματίες. Δεν θα μπορούσε να συγχωρήση τους λιγότερο αμαρτωλούς στην μέλλουσα ζωή;>>.

Τί έχουμε να πούμε σε όλα αυτά; Νομίζω τα εξής: Θα είχαν κάποια λογική βάσι εάν αγνοούσαμε την αγαθότητα και την ευσπλαχνία του Θεού ή εάν καθώριζαν την αιωνιότητα της κολάσεως άνθρωποι σκληροί και αδυσώπητοι. Όταν όμως είμαστε βέβαιοι ότι την αιωνιότητα αυτή καθώρισε ο πανάγαθος Θεός, μπορούμε εμείς, τα πλάσματα Του, να λέμε ότι εδώ έσφαλε, έκανε κάτι αντίθετο με την αγαθότητα Του. Ή, μήπως έπαυσε ποτέ να είναι αγαθός; Ασφαλώς όχι! Εφ’ όσον λοιπόν δεν έπαυσε να είναι ποτέ αγαθός, άρα δεν θα πρέπει και ο καθορισμός της κολάσεως σαν αιωνίας, να προσκρούη στην αγαθότητα Του.

Διότι ο Θεός ποτέ τίποτε δεν κάνει και τίποτε δε λέει που να είναι αντίθετο με κάποια ιδιότητά Του. Για την απλοϊκή παιδική πίστι η εξήγησις αυτή είναι εντελώς επαρκής. Και εγώ σ’ αυτήν αναπαύομαι περισσότερο παρά σε οποιαδήποτε άλλη. Το ίδιο συνιστώ και σε σας. Ο Κύριος πάνω στον Σταυρό προσευχήθηκε για τους σταυρωτές Του και η προσευχή Του έφερε αμέσως καρπούς: Ο ληστής μετανόησε, πίστεψε στον Θεό και εισήλθε πρώτος στον παράδεισο. Ο εκατόνταρχος (ομολόγησε τον Κύριο ως Υιό του Θεού και συναριθμήθηκε με τους μάρτυρες. Έτσι και όλοι όσοι αμάρτησαν ενώπιον του Θεού και με δάκρυα μετανόησαν, έλαβαν την άφεσι και δεν συνάντησαν κλειστή την πύλη του παραδείσου.

Εάν όλοι οι αμαρτωλοί μετανοούσαν, όλοι θα πήγαιναν στον παράδεισο. Στην κόλασι θα υπήρχαν μόνο τα πονηρά πνεύματα, τα αποσκληρυμένα και αμετανόητα. Εσείς στηρίζεσθε και ελπίζετε στην συγγνώμη της εύσπλαγχνίας του Θεού. Η συγγνώμη όμως δεν δίνεται χωρίς προϋποθέσεις. Μετανοήστε και θα έχετε την συγγνώμη. Χωρίς όμως μετάνοια πως θα συγχωρηθήτε; Ο εύσπλαγχνος Κύριος είναι έτοιμος όλους να τους συγχώρηση. Αρκεί να μετανοήσουν και να καταφύγουν σ’ Αυτόν. Εάν και οι δαίμονες μετανοούσαν κι εκείνοι θ’ απολάμβαναν την ευσπλαχνία του Θεού.

Όμως έχουν σκληρυνθή και πεισματικά εναντιώνονται κατά του Θεού. Δεν υπάρχει λοιπόν γι' αυτούς έλεος. Το ίδιο ισχύει και για τους αμετανόητους ανθρώπους. Δεν είναι δυνατόν να συγχωρηθούν όσοι επιμένουν να στρέφωνται εναντίον του Θεού. Ότι υπάρχουν πολλοί τέτοιοι, νομίζω ότι το γνωρίζετε. Το ότι φεύγουν αρκετοί απ' αυτούς για την άλλη ζωή σαν θεομάχοι, σαν εχθροί του Θεού και αυτό, υποθέτω ότι δεν μπορείτε να το αρνηθήτε. Τι τους περιμένει εκεί; Είναι φανερό! Όπως αυτοί δεν θέλησαν να γνωρίσουν τον Θεό, έτσι και ο Θεός δεν θα τους αναγνωρίση σαν παιδιά Του. Θα τους δίωξη μακρυά Του: <<Ουκ οίδα υμάς. Απέλθετε…>>

Και όταν μια τέτοια απόφασι βγη από τα χείλη του Θεού, ποιος μπορεί να την αλλάξει; Ιδού η αιώνια αποδοκιμασία. Η σφραγίδα του Άδη. Προβάλλει τώρα ένα άλλο ερώτημα: Μπορούμε να ελπίζουμε σε μια μετά θάνατον μετάνοια; Ω, εάν ποτέ ήταν δυνατόν αυτό! Τί ευκολία θα ήταν για μας τους αμαρτωλούς! Ο Κύριος είναι τόσο εύσπλαγχνος που και μετά θάνατον, εάν μετανοούσαμε, θα μας συγχωρούσε. Εδώ όμως βρίσκεται η συμφορά μας. Μια τέτοια ελπίδα μελλοντικής μετανοίας, δεν έχουμε που να την στηρίξουμε. Ο νόμος της πνευματικής ζωής ορίζει ότι θα σωθή όποιος φυτέψη απ' εδώ, ακόμη και κατά την τελευταία του πνοή, τους σπόρους της μετανοίας. 

Οι σπόροι αυτοί θα βλαστήσουν και θα καρποφορήσουν την αιώνια σωτηρία. Όποιος δεν σπεύση απ’ εδώ να φυτέψη τους σπόρους της μετανοίας και μεταβή εκεί με πνεύμα αμετανόητο, εμμονής στην αμαρτία, τότε και εκεί θα μείνη μ’ αυτό το πνεύμα και θα θερίση τον ανάλογο καρπό, την αιώνια αποδοκιμασία του Θεού. Στην παραβολή του πλουσίου και του Λαζάρου, ο Αβραάμ σ’ ένα σημείο απαντά στον πλούσιο: <<Μεταξύ ημών και υμών χάσμα μέγα εστήρικται, όπως οι θέλοντες διαβήναι ένθεν προς υμάς μη δύνωνται, μηδέ οι εκείθεν προς ημάς διαπερώσιν>> (Λουκ. 16, 26). Τέλειος λοιπόν διαχωρισμός! Στην άλλη ζωή καθένας που βρίσκεται στα δεξιά είναι αδύνατον να μεταβή στ' αριστερά και καθένας που βρίσκεται στ’ αριστερά είναι αδύνατον να μεταβή στα δεξιά. Στην ίδια αυτή παραβολή αποκαλύπτεται και μια άλλη αλήθεια:

Όσο κι αν μετανοήση κανείς μετά θάνατον δεν θα ‘χη καμιά ωφέλεια. Εφαρμόζεται ο νόμος της δικαιοσύνης που ορίζει: <<Απόλαυσες τα ευχάριστα στη ζωή σου, τώρα υπόμεινε τα δυσάρεστα>>. Αλλοίμονο σε μας τους αμαρτωλούς. Ας βιαστούμε το συντομότερο να μετανοήσουμε εδώ και να συγχωρηθούμε. Αυτό θά 'χη αξία όχι μόνο στην γη, αλλά και στον ουρανό. Μήπως τρέφετε την ελπίδα ότι ο πανάγαθος Θεός θα μπορούσε να συγχωρήση τους αμαρτωλούς και να τους οδήγηση στον παράδεισο; 

Παρακαλώ σκεφθήτε αν αυτό είναι δίκαιο κι αν τέτοια άτομα μπορούν να σταθούν μέσα στον παράδεισο. Η αμαρτία δεν είναι κάτι το εξωτερικό, αλλά υπόθεσις εσωτερική. Όταν κάποιος αμαρτάνει, μολύνει και παραμορφώνει την εσωτερική του υπόσταση. Όταν λοιπόν συγχωρήσης έναν αμαρτωλό χωρίς προηγούμενη δική του μετάνοια και συντριβή, μπορεί εξωτερικά να φαίνεται συγχωρημένος, εσωτερικά όμως θα εξακολουθή να είναι μολυσμένος και παραμορφωμένος. Τέτοιος ακριβώς θα ήταν κι εκείνος τον οποίον ο Θεός θα συγχωρούσε με την παντοδύναμή Του εξουσία, χωρίς όμως να έχη προηγηθή η εσωτερική του κάθαρσις και μετάνοια.

Φαντασθήτε για μια στιγμή ένας τέτοιος ακάθαρτος και σκοτεινός άνθρωπος να μπαίνη στον παράδεισο! Ένας μαύρος (στην ψυχή) μεταξύ των λευκών, θά ’ταν άραγε ταιριαστό; Στις διάφορες οργανώσεις τα μέλη είναι άτομα με τις ίδιες πεποιθήσεις. Άτομα με διαφορετικές πεποιθήσεις αποφεύγουν να συμπεριληφθούν στην ίδια οργάνωσι. Κι αν ακόμη θελήσουν, δεν θα γίνουν δεκτοί. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Παράδεισο, θα εισέλθουν μόνον οι καθαροί και οι μετανοημένοι, θ' αποκλεισθούν όλοι οι άλλοι, θα 'ναι τελείως αταίριαστη ή παρουσία τους εκεί.

Φαντασθήτε έναν αμαρτωλό να μπαίνη στον παράδεισο! Τι ανορθογραφία! Τι θα κάνη εκεί; Γι' αυτόν ο παράδεισος θα είναι κόλασις. Δεν θα έχη το κατάλληλο αισθητήριο για να γευθή την γλυκύτητά του. Όλα εκεί θα τον πιέζουν και θα τον στενοχωρούν. Δεν θα βρίσκη πουθενά ανάπαυση, γιατί όλα θα είναι αντίθετα με την εσωτερική του διάθεσι. Προσκαλέστε σ' έναν κύκλο καλλιεργημένων πνευματικά ανθρώπων έναν αγράμματο. Θα νοιώθη ανάμεσά τους φοβερή δυσκολία. Το ίδιο θα νοιώθη και ένας αμαρτωλός που με όλη την ακαθαρσία του θα εισέλθη στον παράδεισο. Θα πήτε ίσως στο σημείο αυτό: Ας τον καθαρίσει κάποιος.

Μήπως αυτό είναι ακατόρθωτο στην παντοδύναμη ευσπλαχνία του Θεού; Θα σας απαντήσω: Εάν ήταν κατορθωτό, τότε και εδώ στην γη δεν θα υπήρχε ούτε ένας αμαρτωλός, θα έλεγε ο Θεός να γίνουν όλοι άγιοι και αυτόματα θα πραγματοποιόταν η διαταγή Του. Εδώ όμως είναι το πρόβλημα: Η κάθαρσις δεν μπορεί να συντελεσθή χωρίς την συμμετοχή της θελήσεως μας, η οποία εάν εδώ στην γη δεν υπάρχει, πολύ περισσότερο δεν θα ύπαρξη στην άλλη ζωή. Αρχή της καθάρσεως είναι η μετάνοια. Η μετάνοια όμως δεν έχει θέσι στην άλλη ζωή. Κι αν ακόμη είχε, δεν θα υπήρχε δυνατότης να ολοκληρωθή και να σφραγισθή με το μυστήριο της αφέσεως των αμαρτιών που μόνον εδώ, στην ζωή αυτή, επιτελείται.

Μετά την μετάνοια η κάθαρσις συνεχίζεται μέχρι τον θάνατο. Συνδυάζεται με ασκήσεις απονεκρώσεως των παθών, αγαθοεργίες, νηστείες, ελεημοσύνες και προσευχές. Όλα αυτά στην άλλη ζωή δεν είναι εφαρμόσιμα. Μάταια λοιπόν θα περιμένη κανείς εκεί την κάθαρσι. Εφ’ όσον λοιπόν έτσι συμβαίνει, οφείλετε, είτε το θέλετε είτε δεν το θέλετε, να συμφωνήσετε ότι αναπόφευκτα μια κατηγορία ανθρώπων θα μείνη έξω από την πόρτα του παραδείσου. Υποθέτω ότι ακούγοντας την φράσι <<θα μείνουν έξω από την πόρτα του παραδείσου», η ευσπλαγχνική υπαρξίς σας θα σκεφθή: <<Η παραμονή έξω από την πόρτα του παραδείσου δεν είναι απαραίτητο να συνδυάζεται με τα φρικτά βασανιστήρια, το άσβεστο πυρ, τον ακοίμητο σκώληκα, τον τριγμό των οδόντων, το εξώτερο σκοτάδι>>. Και όμως!

Έξω από την πόρτα του παραδείσου βρίσκεται ο Άδης. Και ο Άδης, όσο κι αν θελήση κανείς ν' απαλύνει την έννοια της λέξεως, είναι τόπος βασάνου. Βέβαια οι μωρές παρθένες έμειναν έξω από την πόρτα του νυμφώνος και εξωτερικά δεν φάνηκε να δοκίμασαν καμιά τιμωρία. Όμως δεν πρέπει να κρίνουμε εξωτερικά, αλλά να συλλογισθούμε πόσο πόνεσαν και πικράθηκαν, όταν άκουσαν την φωνή του νυμφίου να τις διώχνη. Ασφαλώς θα υπάρχουν διαβαθμίσεις στην τιμωρία, όπως θα υπάρχουν διαβαθμίσεις στην μακαριότητα. Στον Άδη οι αμαρτωλοί θα υπομένουν τα βάσανα μέχρι το τελευταίο σημείο της αντοχής τους, πέρα από το όποιο θα διαλυόταν ή υπαρξίς τους. Όμως δεν θα διαλυθή, αλλά θα βασανίζεται χωρίς τέλος.

Οι εκφράσεις <<σκώληξ ακοίμητος>>, <<πυρ άσβεστον>>, <<σκότος το εξώτερον>> φανερώνουν το έσχατο όριο των τιμωριών. Όπως προκειμένου για την μακαριότητα των δικαίων ο απόστολος Παύλος είπε ότι είναι ετοιμασμένα αγαθά πού οφθαλμός δεν είδε ποτέ, αυτί δεν άκουσε, και καρδιά δεν επιθύμησε, έτσι δεν γνωρίζουμε ακριβώς ποιες θα είναι οι συγκεκριμένες σωματικές και ψυχικές τιμωρίες πού περιμένουν τους αμαρτωλούς. Ασφαλώς νοιώθουμε φόβο και φρίκη αναλογιζόμενοι τις τιμωρίες της κολάσεως. Αλλά ακριβώς γι’ αυτό μας έχουν αποκαλυφθεί, για να φοβούνται και να σωφρονίζωνται οι αμαρτωλοί.

Ο Θεός επειδή επιζητεί την μετάνοια και την σωτηρία κάθε πλάσματὀς Του, αποκάλυψε τι περιμένουν τον αμαρτωλό. Γνώρισα κάποιον πού συνήθιζε να λέη: <<Τί σοφό πράγμα σκέφθηκε ο Κύριος: Τον θάνατο και τον Άδη. Εάν δεν υπήρχαν αυτά, θα κυλιόμουν στην αμαρτία. Όσο κι αν προσπάθησα να μη σκέπτωμαι τον θάνατο και τον Άδη δεν τα κατάφερα, και η διαρκής θύμησίς τους επηρεάζει αδιάκοπα την ζωή μου>>. Εσείς έχετε συμπόνια. Αλλά μήπως ο Θεός δεν συμπονά; Νομίζετε ότι έτσι τυχαία θα πη τον τελευταίο του λόγο για τους αμαρτωλούς <<απέλθετε απ’ εμού>>; Όχι! θα τον πη αφού δοκιμάσει όλα τα μέσα και τους τρόπους για να νικήση την αμετανοησία τους. 

Με πόσο ενδιαφέρον αγωνίζεται να σώση κάθε ψυχή! Και όταν όλα τα δοκιμάση και με τίποτε δεν μπορεί να την μεταβάλλη, τότε της λέει: <<Κάνε όπως νομίζεις>>. Βλέπουμε τους Ισραηλίτες. Πόσο δεν αγωνίσθηκε γι' αυτούς! Τελικά τους εγκατάλειψε, αφού προηγουμένως έκανε κάθε προσπάθεια για να τους σώση. Το ίδιο συμβαίνει και με κάθε αμετανόητο αμαρτωλό. Ο Θεός αποφασίζει την αποδοκιμασία και την εγκατάλειψί του, όταν πια τίποτε περισσότερο δεν μπορεί να κάνη μαζί του και τον βλέπει πωρωμένο στην αμαρτωλότητά του. Ο άνθρωπος που ομοιώνεται με τον διάβολο, που αλλού ταιριάζει να βρεθή στην αιωνιότητα παρά μαζί του;

Εσείς όλο σκέπτεσθε την αγαθότητα του Θεού και λησμονείτε την δικαιοσύνη του. Ο Κύριος όμως είναι και αγαθός και δίκαιος. Όταν λοιπόν η αγαθότης Του εξαντλεί όλα της τα μέσα, τότε ασφαλώς φθάνει η ώρα να ενεργήση και η δικαιοσύνη Του>>.

( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου:
''ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ''.
Έκδοση Ι. Μ. Παρακλήτου, Αθήνα 1993, έκδοση εβδόμη, σελ. 100-110.

Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος