Η ΘΗΒΑΪΔΑ ΤΟΥ ΒΟΡΡΑ (4ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου: <<Η Θηβαϊδα του Βορρά>> σε μετάφραση και επιμέλεια του Πέτρου Μπότση,
δ' έκδοση, σελ. 105-109, 116, Αθήνα 1988.
<<Ο μοναχισμός στη Ρωσία ξεκίνησε με τους οσίους Αντώνιο και Θεοδόσιο του Κιέβου. Εκείνοι έθεσαν τα θεμέλια της άσκησης και ήταν οι πρώτοι που έφεραν στην απέραντη αυτή χώρα το μήνυμα της ολοκληρωτικής αφιέρωσης στο Θεό και του αγώνα για εσωτερική τελείωση. Εκείνος όμως που δημιούργησε μια μεγάλη άνθιση, που εξελίχτηκε σ' ένα τεράστιο ξέσπασμα του μοναχισμού και αγκάλιασε ολόκληρη τη βορειοανατολική Ρωσία, που δίκαια αποκλήθηκε "Θηβαΐδα του Βορρά",
ήταν ο μεγάλος άγιος Σέργιος του Ραντονέζ.
Ο άγιος Σέργιος ήταν μια γιγαντιαία μορφή που δημιούργησε τη "χρυσή εποχή" για το μοναχισμό της Ρωσίας, εποχή που κράτησε τρεις αιώνες περίπου και χάρισε στην Ορθόδοξη Εκκλησία χιλιάδες αγίους. Ο ίδιος έφτιαξε πενήντα μοναστήρια και από εκείνα δημιουργήθηκαν άλλα σαράντα. Δίκαια του απονεμήθηκε ο τίτλος του "μεγάλου γέροντα της ρωσικής γης" και του "αββά της Θηβαΐδας του Βορρά". Ο συναρπαστικός βίος του, όπως και οι βίοι άλλων χαρακτηριστικών μορφών της Θηβαΐδας του Βορρά, σκιαγραφούνται στο βιβλίο αυτό που εκδίδεται για πρώτη φορά στην Ελληνική.
Οι βίοι των αγίων αυτών συγκεντρώθηκαν από διάφορες πηγές στη Ρωσική και εκδόθηκαν για πρώτη φορά συλλογικά στην Αγγλική από το μοναστήρι του αγίου Γερμανού της Αλάσκας, που είναι στην Καλιφόρνια των Η.Π.Α. και που είχε την καλοσύνη να μου επιτρέψει τη μετάφραση και έκδοση του βιβλίου αυτού στην Ελληνική. Στην εισαγωγή του καθηγητή Κόντζεβιτς (...) υπάρχει μια ιστορική αναδρομή στη Θηβαΐδα αυτή του Βορρά και στα διάφορα ρεύματα που συνετέλεσαν τόσο στην απαρχή της, κατά το 14ο αιώνα, όσο και στην αρχή της παρακμής της, κατά το 17ο αιώνα.
Στον επίλογο επίσης, που γράφτηκε από τους εκδότες της αγγλικής έκδοσης, αναφέρονται οι δεσμοί και η επίδραση της Θηβαΐδας του Βορρά στη μεγάλη μοναχική κίνηση του 18ου αιώνα, που εκφράστηκε από τον όσιο Παΐσιο Βελιτσκόφσκυ και έδωσε στην Ορθόδοξη Ρωσική Εκκλησία τους μεγάλους στάρετς που τη δόξασαν και την δοξάζουν μέχρι σήμερα με την άφθαστη πνευματικότητά τους>>.
Πέτρος Αθ. Μπότσης
Από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

Όσιος Σαββάτιος του Σολόφσκυ

ΣΗΜΕΙΩΣΗ ΕΚΔΟΤΩΝ ΤΗΣ ΑΓΓΛΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

Το ιερό μοναστήρι των οσίων Σαββατίου, Ζωσιμά και Γερμανού είναι η βορειότερη Λαύρα της Ρωσικής Θηβαϊδας. Οι πύργοι και οι ερειπωμένες εκκλησίες του μοναστηριού του Σολόφσκυ που κείτονται στα παγωμένα νερά της Λευκής Θάλασσας, στέκονται σαν σιωπηλοί μάρτυρες ασκητικών αγώνων και θείων ενασχολήσεων πέντε αιώνων.

Σήμερα το μοναστήρι έχει αναστηλωθεί σαν ιστορικό σημείο, αλλά το άθεο καθεστώς δε θα επιτρέψει βέβαια ούτε καν να μνημονευτεί η ουσία του έργου του Σολόφσκυ -η αγιότητά του δηλαδή, που αποδείχνεται από τους μοναστικούς αγώνες, και η ιεραποστολική του δράση προς τους βόρειους νομάδες.

Σ' αυτή τη διπλή σημασία του Σολόφσκυ οι Σοβιετικοί πρόσθεσαν μια τρίτη διάσταση, μετατρέποντάς το σε τόπο μαρτυρίου για ορθόδοξους χριστιανούς. Το Σολόφσκυ, αρχίζοντας ακριβώς εδώ και πενήντα χρόνια, ήταν ο κύριος τόπος αγιασμού για κληρικούς και κυρίως επισκόπους.

Εκεί οι διάδοχοι των Αποστόλων εργάστηκαν τα έργα τους, όπως το ψάρεμα και την επιδιόρθωση των διχτυών. Ένας από τους νέους μάρτυρες του Σολόφσκυ, ο αρχιεπίσκοπος Ιλαρίων (Τρόϊτσκυ), σημείωσε ότι: <<Το Άγιο Πνεύμα μετέτρεψε τους ψαράδες σε Αποστόλους και οι Μποσεβίκοι μετέτρεψαν τους Αποστόλους σε ψαράδες>>.

Αυτοί οι τελευταίοι ψαράδες των ανθρωπίνων ψυχών, εφοδιασμένων με τα εξωτερικά σημεία της αποστολικής τους διαδοχής, έγιναν έτσι ακόμη μεγαλύτεροι, πλημμυρισμένοι με Άγιο Πνεύμα, και σήμερα λάμπουν πανένδοξα σαν μια μεγάλη πηγή φωτός, για το σύγχρονο κόσμο που βυθίζεται όλο και περισσότερο στα σκοτάδια της αθεϊας.

Οι άγιοι και οι ασκητές του Σολόφσκυ, ενωμένοι τώρα με το χορό των νεομαρτύρων, είναι ολοζώντανοι στα ουράνια σκηνώματα του ζωντανού Θεού για μας, τους τελευταίους χριστιανούς, που ελπίζουμε ότι με τις προσευχές τους θα αποκτήσουμε τη δύναμη και την έμπνευση να προπαρασκευαστούμε για την ένωσή μας μαζί τους.

Η βεβήλωση των ιερών χώρων που δεν έχει ούτε στο ελάχιστο στερήσει το Σολόφσκυ απ' τον πνευματικό θησαυρό, που, γι' αυτούς που μπορούν να διακρίνουν, φαίνεται ακόμη ότι δημιούργησε τη ζωντανή κληρονομιά μας και απόκτησε αιώνιο στέφανο.

Δεν είναι γνωστό από ποια πόλη ή χωριό καταγόταν ο όσιος Σαββάτιος, ούτε ποιοι ήταν οι γονείς του, ούτε σε ποια ηλικία έλαβε τη μοναχική κουρά. Το μόνο γνωστό είναι ότι ο θαυμαστός γέροντας Σαββάτιος αγνωνίστηκε στο μοναστήρι του οσίου Κυρίλλου της Λευκής Λίμνης, στις μέρες του μητροπολίτη Φωτίου (1408-1431).

Ο αφιερωμένος ασκητής υπόταξε το σώμα του με την προσευχή, με ακατάπαυστες αγρυπνίες, με πείνα και δίψα και άλλους αναρίθμητους αγώνες σκληρής μοναχικής ζωής. Αγωνιζόταν με ζήλο σε είδος μοναχικής πάλης, με συνεχή υπακοή στον ηγούμενο και τους αδελφούς.

Και για την ακριβή τήρηση των μοναχικών του όρκων, ο Σαββάτιος ήταν αγαπητός και σεβαστός σε όλους και γινόταν παράδειγμα ενάρετης και φιλόπονης ζωής στους άλλους αδελφούς του μοναστηριού. Έτσι το όνομά του εγκωμιαζόταν συνέχεια απ' την αδελφότητα και τον ηγούμενο.

Ο όσιος Σαββάτιος άκουσε κάποτε ότι στην ίδια επαρχία του Νόβγκοροντ υπήρχε η λίμνη Λάτογκα, μέσα στην οποία υπήρχε ένα νησί που ονομαζόταν Βαλαάμ. Εκεί βρισκόταν ένα μοναστήρι αφιερωμένο στη Μεταμόρφωση του Σωτήρος και οι μοναχοί του αγωνίζονταν σκληρά, αναπέμποντας ακατάπαυστες προσευχές στο Θεό, και τρεφόμενοι με την προσωπική τους εργασία.

Τότε άρχισε να παρακαλεί τον ηγούμενο και τους αδελφούς της μονής του οσίου Κυρίλλου να του επιτρέψουν να πάει με τις ευλογίες του και να ζήσει στο μοναστήρι του Βαλαάμ. Αφού αναχώρησε απ' εκεί ο Όσιος με τις ευχές τους, ήρθε στο Βαλαάμ, όπου έγινε δεκτός με μεγάλη χαρά απ' την αδελφότητα και έζησε αρκετό χρόνο ασκούμενος στους δύσκολους αγώνες των εκεί μοναχών και αυξάνοντας συνέχεια τους κόπους του.

Όπως στο μοναστήρι του οσίου Κυρίλλου έτσι κι εδώ ο όσιος Σαββάτιος τους ξεπέρασε όλους στους ασκητικούς αγώνες και η ενάρετη ζωή του άρχισε να γίνεται γνωστή σε όλους στο Βαλαάμ, γιατι ταπείνωσε το σώμα του στο έπακρο και απόδειξε ότι ήταν κατοικητήριο του Αγίου Πνεύματος.

Ως έμπειρος στην ασκητική ζωή, ο όσιος Σαββάτιος ήταν στο μοναστήρι του Βαλαάμ γέροντας για αρχάριους μοναχούς, τους οποίους καθοδηγούσε στους ασκητικούς αγώνες τους. Ανάμεσα στους μαθητές του ήταν και ο Γεννάδιος, που αργότερα έγινε αρχιεπίσκοπος του Νόβγκοροντ (1484-1504).

Επειδή όμως και στη νέα του κατοικία ο Όσιος άρχισε να γίνεται σεβαστός και να εγκωμιάζεται, κυριεύτηκε από λύπη, βρίσκοντας δύσκολο το να υποφέρει το σεβασμό και τα εγκώμια των αδελφών και σκέφτηκε πάλι να βρει ένα τόπο ήσυχο και μοναχικό για τους αγώνες του.

Νωρίτερα ο Όσιος είχε ακούσει για το ακατοίκητο νησί Σολοβέτσκυ, που βρισκόταν στα παγωμένα νερά της Λευκής θάλασσας, δυο μέρες ταξίδι απ' την ξηρά.

Ακούγοντας ξανά τους μύθους για το ακατοίκητο νησί, αισθάνθηκε πνευματική αγαλλίαση και κυριεύτηκε από σφοδρή επιθυμία να εκατασταθεί εκεί και ν' αγωνιστεί στην ησυχία. 

Έτσι άρχισε να παρακαλεί θερμά τον ηγούμενο της μονής Βαλαάμ να του επιτρέψει να φύγει. Ο ηγούμενος όμως μαζί με τους αδελφούς που αγαπούσαν τον Όσιο και τον σέβονταν σαν απεσταλμένο απ' το Θεό, δεν ήθελαν να χάσουν ένα τόσο εξαίρετο γέροντα, που ήταν παράδειγμα αρετής για όλους τους, και τον παρακάλεσαν να μην τους εγκαταλείψει.

Ο Όσιος υπάκουσε στις παρακλήσεις των μοναχών του Βαλαάμ και έζησε στο μοναστήρι για ένα μικρό χρονικό διάστημα ακόμη. Αργότερα, καθοδηγούμενος και συντηρούμενος απ' το Θεό, ο όσιος Σαββάτιος οδήγησε τα βήματά του προς το νησί Σολοβέτσκυ.

Όταν έφτασε στη θάλασσα, συνάντησε μερικούς ανθρώπους που ζούσαν στην ακτή, απέναντι από το νησί, και άρχισε να τους ρωτά γι' αυτό. Τον πληροφόρησαν ότι το νησί Σολοβέτσκυ βρισκόταν μακριά απ' την ακτή, ότι το ταξίδι του για κει ήταν δύσκολο και επικίνδυνο και ότι οι ταξιδιώτες έφταναν στο νησί μόλις μετά από δυο μέρες ταξίδι και εφ' όσον ο καιρός ήταν καλός.

Ο Όσιος ερεύνησε με λεπτομέρειες τα του νησιού και κατέληξε στη σκέψη ότι αυτός ήταν ο πιο κατάλληλος τρόπος για ν' αγωνιστεί με ησυχία και μοναχική ηρεμία. Πληροφορήθηκε ότι η περιφέρεια του νησιού ήταν πάνω από εβδομήντα μίλια' ότι κοντά του ψάρευαν και κυνηγούσαν θαλασσινά ζώα'

και ότι πάνω στο νησί υπήρχαν γλυκά, πόσιμα νερά, λίμνες ψαρέματος, βουνά των οποίων οι κορυφές ήταν καλυμμένες με δέντρα κατάλληλα για ξυλεία, κοιλάδες με πλούσια βλάστηση και άλλα μικρότερα και βατοειδή δέντρα. Έμαθε ακόμη ο Όσιος ότι το νησί ήταν πάρα πολύ κατάλληλο για ανθρώπινη διαμονή και ότι αν ήταν ακατοίκητο οφειλόταν στη δυσκολία επικοινωνίας με την ξηρά.

Πολλοί που επιθυμούσαν να εγκατασταθούν εκεί δεν τολμούσαν να το κάνουν, γιατι φοβούνταν τυχόν δυστύχημα στη θάλασσα. Σπάνια μόνο κι όταν ο καιρός ήταν καλός έρχονταν ψαράδες στο νησί, αλλά μόλις τέλειωναν το ψάρεμα επέστρεφαν γρήγορα στη στεριά.

Ακούγοντας όλα αυτά απ' τους κατοίκους της παραλίας, ο όσιος Σαββάτιος φλεγόταν από μια σφοδρή επιθυμία να εγκατασταθεί στο νησί Σολοβέτσκυ. Εκείνοι, διαπιστώνοντας την πρόθεση του Οσίου, προσπαθούσαν να τον μεταπείσουν από τέτοιες σκέψεις λέγοντας:

-Γέροντα, με τι θα τραφείς και θα ντυθείς στο νησί, αφού βρίσκεσαι σε τόσο προχωρημένη ηλικία και δεν έχεις καμμιά περιουσία;

Και πως θα ζήσεις σ' αυτόν τον ψυχρό τόπο τόσο μακριά απ' τους ανθρώπους, όταν δεν έχεις πια τη δύναμη να κάνεις τίποτα για τον εαυτό σου; Και ο Όσιος τους απάντησε:

-Εγώ, παιδιά μου, έχω έναν Κύριο που κάνει τη φύση ενός ηλικιωμένου ανθρώπου νέα, όπως επίσης ανατρέφει και αυξάνει ένα νήπιο μέχρι τα ώριμα χρόνια ενός γέρου. Αυτός πλουτίζει τους φτωχούς, δίνει τα απαραίτητα στους ενδεείς, ντύνει τους γυμνούς και χορταίνει τους πεινασμένους, όπως χόρτασε στην έρημο πέντε χιλιάδες άντρες με πέντε άρτους (Ιωάννης, 6, 5-13). [...]

Ο όσιος Σαββάτιος κοιμήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου του 1435. Κατ' αυτή τη μέρα η μνήμη του γιορτάζεται προς δόξα του Τριαδικού Θεού, Πατρός, Υιού και Αγίου Πνεύματος, στον οποίο πρέπει η δόξα και η προσκύνηση στους αιώνες. Αμήν.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου: <<Η Θηβαϊδα του Βορρά>>
σε μετάφραση και επιμέλεια του Πέτρου Μπότση,
δ' έκδοση, σελ. 105-109, 116, Αθήνα 1988.