ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (11ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 117-122.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

5. Πνευματική ζωή

Λες πως η ανικανότητά σου ν' αντισταθείς στους πειρασμούς, η καθυστέρηση στην περιστολή των παθών σου και η γενική ψυχική ατονία σου σε καταπιέζουν και σ' αποθαρρύνουν τρομερά. Όλ' αυτά όμως αποδεικνύουν ότι λογαριάζεις να σωθείς αποκλειστικά με τις δικές σου δυνάμεις!

Εγώ θέλω να σου πω ένα πράγμα μονάχα, και κράτησέ το: Στην κατάσταση που βρίσκεσαι σήμερα, ίσως θα μπορούσες να περιστείλεις τα πάθη που σε πιέζουν. Αλλά μόνο στο μέτρο που θα πολεμήσεις και θα περικόψεις ένα απ' αυτά. Ένα μόνο, που αποτελεί όμως τη ρίζα όλων των άλλων. Και φαίνεται πως αυτό το ένα δεν σ' έχει απασχολήσει μέχρι τώρα, γιατί ποτέ δεν υποψιάστηκες ότι κρύβεται μέσα σου. Ξέρεις ποιός είναι; Η υπερηφάνεια.

Κοίταξε λοιπόν: Αν έχουμε ταπεινό φρόνημα, ο Θεός μας βοηθάει να πολεμήσουμε την αμαρτία και τα πάθη. Αν είμαστε υπερήφανοι, δεν μας βοηθάει. Και πώς αλλιώς μπορούμε ν' αποκτήσουμε ταπεινό φρόνημα, αν όχι με την αδιάκοπη αυτομεμψία, με τη συνείδηση ότι είμαστε οι χειρότεροι απ' όλους τους αμαρτωλούς -όπως πράγματι είμαστε- και με τη συνεχή βίωση της μετάνοιας;

Αν ο καθημερινός μας αγώνας -ο συνεχής πόλεμος εναντίον των παθών και της ραθυμίας- δεν μας κρατούσε σε μόνιμη πνευματική επαγρύπνηση, θα φτάναμε στο σημείο να ζούμε με την πλάνη ότι είμαστε αναμάρτητοι, τροφοδοτώντας έτσι μ' ευχαρίστηση τη ματαιοδοξία μας. Και μετά από λίγο θα κυλιόμασταν μέσα στο βούρκο της πιο σιχαμερής αμαρτίας, της πιο φρικτής πλάνης: της ψευδαισθήσεως πως είμαστε άγιοι.

Να είσαι σίγουρη πως, όταν θα πας στο μοναστήρι, και ιδιαίτερα μετά την κουρά σου, αυτός ο πόλεμος θα ενταθεί. Είναι παραχώρηση του Θεού, για ν' αντιληφθείς την απόλυτη μηδαμινότητά σου, και να εργαστείς για το ξερίζωμα της υπερηφάνειας σου... Λες πως ο πατέρας σου έδωσε τελικά τη συγκατάθεσή του να γίνεις μοναχή. Δόξα τω Θεώ!

Έχεις και τη δική μου ευλογία. Αλλά κοίταξε: Τώρα πρέπει να προχωρήσεις με πολύ μεγάλη προσοχή. Μην κόψεις απότομα τους δεσμούς που σε συνδέουν με την οικογένεια και τα φιλικά σου πρόσωπα. Πριν τους κόψεις, χαλάρωσέ τους μαλακά και διακριτικά. Από εδώ και πέρα το πιο σπουδαίο πράγμα για σένα είναι η προσοχή.

Μην κόψεις απότομα τους δεσμούς που σε συνδέουν με την οικογένεια και τα φιλικά σου πρόσωπα. Πριν τους κόψεις, χαλάρωσέ τους μαλακά και διακριτικά. Από δω και πέρα το πιο σπουδαίο πράγμα για σένα είναι η προσευχή. Να προσεύχεσαι για να γίνει το θέλημα του Θεού. Άφησε ολοκληρωτικά τον εαυτό σου στα χέρια Του.

Παρόλο που σκέφτηκα την άποψή σου -ότι δηλαδή οι μεγάλες στενοχώριες και συμφορές, που έπεσαν πάνω στις αδελφές σου, είναι συνέπεια της αθετήσεως των πνευματικών τους υποχρεώσεων- δεν μπορώ ν' αποφανθώ αν πραγματικά έτσι έχει το πράγμα.

Εμείς πάντως πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε πόσο σπλαχνικός είναι ο Κύριός μας. Και πρέπει να γνωρίζουμε ότι η πνευματική ζωή δεν είναι πλέγμα υποχρεώσεων, που επιβάλλονται με οποιοδήποτε ηθικό ή ψυχικό καταναγκασμό.

Η πνευματική ζωή είναι η η φυσική ζωή της ψυχής, η αναπνοή της ψυχής του <<κατ' εικόνα Θεού>> πλασμένου ανθρώπου. Γι' αυτό πρέπει να βιώνεται σαν ανάγκη, όχι σαν υποχρέωση.

Τέλος πάντων, αν είναι αλήθεια ότι έδειξαν ασυνέπεια στην πνευματική τους ζωή εξαιτίας περιστάσεων που δεν μπορούσαν να ελέγξουν, ή εξαιτίας σκληρής δουλειάς για την κάλυψη βιοτικών αναγκών, ας δείξουν τώρα μετάνοια, κι ας ενημερώσουν για το όλο θέμα τον πνευματικό τους με κάθε λεπτομέρεια.

Μην αμφιβάλλεις ότι ο Κύριος θα τις συγχωρήσει. Θα είναι όμως καλύτερα γι' αυτές να ζητήσουν από τον πνευματικό την τροποποίηση του καθημερινού τους κανόνα πνευματικής ζωής, αφού δεν έχουν τη δυνατότητα να τον εκτελέσουν. Εύκολα, νομίζω, θα μπορέσει να τον αντικαταστήσει μ' έναν άλλο, ελαφρότερο, που θα τον εκτελούν χωρίς να πέφτουν σε παρακοή. Αυτή, τελικά, ίσως είναι η καλύτερη λύση.

Όσο άτοπη είναι η κατάκρισή σου για τις μοναχές της μονής Χ., άλλο τόσο πλανεμένες είναι και οι απόψεις σου για το μοναχισμό. Η κλήση στο δρόμο μιας ανώτερης πνευματικής ζωής, όπως είναι η μοναχική, γίνεται βέβαια από τον ίδιο το Θεό, αν κι εμείς τις αποδεχόμαστε με απόλυτη ελευθερία για να σώσουμε τις ψυχές μας.

Για ν' αναγνωρίσουν όμως οι άνθρωποι την πνευματική τους φτώχεια και να συνειδητοποιήσουν τα ψυχικά τους έλκη, απαιτούνται μακροχρόνιες δοκιμασίες, πολλοί πειρασμοί και πικρές θλίψεις. Όλ' αυτά καθαρίζουν την καρδιά, την εξαγνίζουν, και αποκαθιστούν την υγεία στην άρρωστη ψυχή, που χωρίστηκε από το Υπέρτατο Αγαθό με το προπατορικό αμάρτημα.

Επομένως τα μοναστήρια δεν είναι -και δεν μπορούν να είναι- <<οι γαλήνιοι ουρανοί, όπου αντηχούν μόνο οι αδιάλειπτες προσευχές, και όπου βασιλεύει η αδιάκριτη υπακοή>>, όπως φαντάζεσαι. Αυτή η πλάνη σου είναι στ' αλήθεια σοβαρή, γιατί, ούτε λίγο ούτε πολύ, θέλεις τους μοναχούς να είναι όντα, που θα ζουν και θα κινούνται σαν κουρντισμένες μηχανές.

Τέτοια όντα όμως απέχουν πολύ από την αληθινή τελειότητα, και με κανένα τρόπο δεν θα μπορούσαν να τη φτάσουν. Αν και δεν έχεις ιδέα τί ύπουλους πειρασμούς αντιμετωπίζουν και τί σκληρές μάχες δίνουν οι μοναχοί, θα μπορέσεις να καταλάβεις σε γενικές γραμμές τί εννοώ, αν διαβάσεις προσεκτικά τους πέντε πρώτους λόγους του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος:

περί αποταγής, περί απροσπαθείας, περί ξενιτείας, περί υπακοής και περί μετανοίας. Επιπλέον πρέπει να ξέρεις ότι οι συνειδητά πιστοί άνθρωποι, και μάλιστα οι μοναχοί, όταν τους κουτσομπολεύουν ή τους κατακρίνουν, βρίσκουν την ευκαιρία να ταπεινωθούν. 

Χρησιμοποιούν τις κακολογίες των ανθρώπων σαν μέσα πνευματικής προκοπής και σαν όπλα τελειώσεως. Μερικοί από μας δεν μπορούμε ν' αποκτήσουμε απλότητα, πραότητα, ανεξικακία και ταπείνωση, αν δεν υποστούμε άγρια πλήγματα:

Δηλαδή τα κουτσομπολιά που διαδίδουν κάποιοι σκανδαλοθήρες, και προπαντός τις μεγάλες πνευματικές πτώσεις -ο Θεός να φυλάει- και που τις ακολουθεί ο διάχυτος μαύρος καπνός των σχολίων... Εσύ όμως οφείλεις ν' ασχοληθείς άμεσα με τον εαυτό σου.

Αγωνίσου σκληρά για να γίνεις μια σωστή χριστιανή σύζυγος και μητέρα. Αυτό δεν είναι εύκολο. Αν πράγματι αγωνιστείς γι' αυτό, θα βρεις μέσα στον κόσμο σου τόσες παγίδες και τόσους πειρασμούς, όσους βρίσκουμε κι εμείς στον κόσμο μας. Οι δικοί σου ίσως είναι άλλης μορφής, όχι όμως και ευκατάβλητοι.

Να θυμάσαι πάντα ότι, εφόσον αποφασίσαμε συνειδητά ν' ακολουθήσουμε το δρόμο του Θεού, δεν μπορούμε ν' αποφύγουμε τις συμφορές και τις θλίψεις, οπουδήποτε κι αν είμαστε. Μας το βεβαιώνει και ο θεόπνευστος Σειράχ: <<Τέκνον, ει προσέρχη δουλεύειν Κυρίω Θεώ, ετοίμασον την ψυχήν σου εις πειρασμόν>> (2:1).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 117-122.