ΤΑ «ΘΕΡΙΑ» ΤΗΣ ΕΠΟΠΟΙΙΑΣ ΤΟΥ 1940 ΠΟΥ ΔΟΞΑΣΑΝ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Όταν τα σύννεφα του πολέμου κύκλωσαν τη χώρα μας εκείνη τη σημαδιακή 28η Οκτωβρίου 1940, πολλοί ήταν αυτοί που στάθηκαν στο ύψος των περιστάσεων και πολέμησαν για τη λευτεριά του έθνους.

Αξιωματικοί και απλοί στρατιώτες έκαναν κάτι παραπάνω από το καθήκον τους όταν απέκρουσαν τον υπέρτερο ιταλικό στρατό και υπέγραψαν μια από τις πρώτες ήττες του Άξονα στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η ελληνική αντίσταση δεν τέλειωσε όμως στο Έπος του 1940, καθώς συνεχίστηκε και στα χρόνια της Κατοχής μετρώντας μερικούς ακόμα θριάμβους σε πείσμα της άνισης κατανομής δυνάμεων.

Οι χιλιάδες αυτοί ήρωες που πολέμησαν για τη λευτεριά και την απελευθέρωση κατόπιν του τόπου έδωσαν και τη ζωή τους ακόμα μη ζητώντας ποτέ αντάλλαγμα. Χρέος μας είναι να τους θυμόμαστε και να τους τιμάμε με τον ίδιο τρόπο που μνημονεύουμε τους γενναίους οπλαρχηγούς του 1821.

Άλλοι γνωστοί και άλλοι λιγότερο γνωστοί ήρωες της σύγχρονης ιστορίας μας, ας δούμε μια σειρά από έλληνες αξιωματικούς που έπραξαν το καθήκον τους και κοίταξαν στα μάτια τον εχθρό, πολεμώντας για την πατρίδα…

Ο αξιωματικός που ανέκοψε τη γερμανική επέλαση λέγοντας 38.000 μολυβένια «όχι», λοχίας Δημήτριος Ίτσιος

Υπάρχουν άντρες που θέλουν συντάγματα ολόκληρα για να σταματήσουν τον εχθρό και υπάρχει και ένας έφεδρος λοχίας Πεζικού που το μόνο που χρειαζόταν ήταν ένα πολυβολείο με πέντε άντρες!

Η ιστορία μας εξελίσσεται στα ελληνικά οχυρά της Γραμμής Μεταξά τα ξημερώματα της 6ης Απριλίου 1941, όταν οι Γερμανοί προσπαθούν να διασπάσουν την αμυντική παράταξη των εννιά πολυβολείων της περιοχής. Ο έφεδρος αξιωματικός Ίτσιος βρίσκεται επικεφαλής του πολυβολείου Π8 στην Ομορφοπλαγιά των Σερρών.

Έχει στην ευθύνη του πέντε ταλαιπωρημένους φαντάρους, που πολεμούν όμως σαν θεριά και δεν φαίνονται διατεθειμένοι να παραδοθούν. Το Π8 κάλυπτε εξάλλου την υποχώρηση των Ελλήνων και η αποστολή του να αντέξει όσο μπορούσε περισσότερο ήταν υψίστης σημασίας για την οπισθοχώρηση των στρατιωτών και την ανασύνταξη του στρατεύματός μας στα Κρούσια.

Τα οχτώ πολυβολεία καταλαμβάνονται και σιγούν και απομένει το Π8 του Ίτσιου, που πολεμά μέχρι να του τελειώσουν τα πυρομαχικά, κάπου 38.000 σφαίρες δηλαδή, που αναγκάζουν τους Γερμανούς σε περισσότερες από 250 απώλειες.

Μεταξύ των νεκρών Γερμανών, και ένας αντισυνταγματάρχης. Ο Ίτσιος, βλέποντας το τέλος να κοντοζυγώνει, διατάσσει τους πέντε άντρες του να φύγουν. Οι τρεις αποχωρούν, οι δυο συγχωριανοί του μένουν ωστόσο στο πλευρό του.

Μένουν για να πεθάνουν με τα όπλα στα χέρια, αγωνιζόμενοι σαν αγρίμια. Δεν πεθαίνουν όμως, καθώς τίποτα δεν μπορεί να τους καταβάλλει, ούτε οι βόμβες των στούκας ούτε τα βλήματα του πυροβολικού. Τους νίκησε μόνο το αναπόφευκτο, η εξάντληση των σφαιρών τους. Κι έτσι βγήκαν και παραδόθηκαν με το κεφάλι ψηλά.

Οι Γερμανοί πλησίασαν διστακτικά, μιας και τέτοια γενναιότητα κάποια έκπληξη θα έκρυβε, δεν μπορεί. Δεν έκρυβε. Ο στρατηγός των Γερμανών τον συγχαίρει και του αποδίδει τις στρατιωτικές τιμές. Και μετά του λέει «Μου στοίχισες πάνω από διακόσιους άνδρες» και τον σκοτώνει πυροβολώντας τον στο κεφάλι.

Οι δύο φαντάροι έζησαν για να διηγηθούν την απίστευτη ιστορία του πολυβολητή Ίτσιου. Μετά τον πόλεμο μάθαμε πως ο γερμανός διοικητής έγραψε στο ημερολόγιο του: «δεν μπορούσα να αφήσω στη ζωή έναν άνθρωπο που μου προξένησε τόσο μεγάλο κακό»…

Ο αρχιμάστορας της εποποιίας του 1940, αντιστράτηγος Χαράλαμπος Κατσιμήτρος

Όταν το Γενικό Επιτελείο Στρατού έστειλε την περιβόητη διαταγή στην Ογδόη Μεραρχία της Ηπείρου λίγους μήνες πριν από την ιταλική εισβολή καλώντας τη να οπισθοχωρήσει στη δεύτερη γραμμή άμυνας, ήταν μόνο ένας άνθρωπος αυτός που αψήφησε τα κελεύσματα των επιτελαρχών της Αθήνας και κράτησε τη σημαία της Ελλάδας ψηλά.

Ο ηρωικός διοικητής της Ογδόης, Χαράλαμπος Κατσιμήτρος, πολέμησε για την τιμή των όπλων και έγραψε τα πρώτα και πιο ένδοξα κεφάλαια της ελληνικής εποποιίας του 1940, πολεμώντας στην πρώτη γραμμή άμυνας και εκδίδοντας το δικό του γενναίο φιρμάνι: «Ουδεμία σκέψη διά υποχώρησιν, η τελευταία γραμμή αμύνης είναι εδώ, μέχρις εσχάτων»! 

Ο σύγχρονος αυτός Λεωνίδας πολέμησε μόνος και χωρίς ουσιαστική βοήθεια από το ΓΕΣ, χωρίς καν την πίστη κανενός στον αγώνα κατά των Ιταλών, κι όμως νίκησε! Στάθηκε αγέρωχα στην πρώτη γραμμή και όχι μόνο κράτησε τα σύνορά μας άθικτα, αλλά μέσα σε λίγες εβδομάδες άρχισε να προελαύνει επιθετικά εναντίον των εισβολέων μέσα στο αλβανικό έδαφος.

Ο Κατσιμήτρος και οι γενναίοι του φύλαξαν τις σύγχρονες Θερμοπύλες και έτρεψαν τον εισβολέα σε φυγή, αρνούμενος με το ηρωικό του «Κρατάω Καλπάκι» να συμμορφωθεί στις διαταγές για οπισθοχώρηση.

Ο αντιστράτηγος εξουδετέρωσε την ιταλική επίθεση με την ηρωική του αντίσταση, συμβάλλοντας τα μέγιστα στην τελική νίκη σε βάρος των Ιταλών. Αν ο διοικητής της Ογδόης είχε υπακούσει στους τακτικισμούς του Παπάγου, τότε η έκβαση του πολέμου θα ήταν προφανώς διαφορετική.

Ήταν η απείθειά του στις διαταγές της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας που έγραψε χρυσές πολεμικές σελίδες για το έθνος και οδήγησε στο Έπος του 1940. Κι όμως, αυτός ο σύγχρονος Σπαρτιάτης χάθηκε στη λήθη, πεθαίνοντας το 1962 όχι μόνο ξεχασμένος και παραγνωρισμένος, αλλά και με τη ρετσινιά του προδότη και του δωσίλογου των Γερμανών, καθώς συμμετείχε για λίγους μήνες στην κυβέρνηση Τσολάκογλου…

Ο αεροπόρος που ανατίναξε τα γραφεία της ναζιστικής οργάνωσης ΕΣΠΟ, υποσμηναγός Κώστας Περρίκος

Ο υποσμηναγός Περρίκος δεν έδειξε τον ηρωισμό και τον πατριωτισμό του μόνο στις πολεμικές επιχειρήσεις του Β’ Παγκοσμίου, αλλά και κατά την περίοδο της Κατοχής. Ο αξιωματικός και μέλος του κεντροαριστερού Εθνικού Ενωτικού Κόμματος του Κανελλόπουλου είχε αποταχθεί από την Πολεμική Αεροπορία το 1935 γιατί είχε ασκήσει κριτική στην πολιτική και στρατιωτική ηγεσία αναφορικά με το μη αξιόμαχο της αεροπορίας μας.

Αν και σφοδρός πολέμιος της μεταξικής δικτατορίας, όταν κηρύχθηκε ο Ελληνο-Ιταλικός Πόλεμος ζήτησε να επιστρέψει εθελοντικά στην ενεργό δράση για να πολεμήσει τον εχθρό. Επέστρεψε πράγματι στα καθήκοντά του, αλλά μετά την κατάρρευση του ελληνικού μετώπου αποπέμφθηκε και πάλι (Μάιος του 1941).

Κανένα πρόβλημα για το μαχητικό και αδούλωτο αυτό πνεύμα! Ιδρύει αμέσως στην Αθήνα μία από τις πρώτες αντιστασιακές οργανώσεις, τη Στρατιά των Σκλαβωμένων Νικητών, που θα δώσει προοδευτικά τη θέση της στην ΠΕΑΝ (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων).

Ψυχή της οργάνωσης και αρχηγός του παραστρατιωτικού σκέλους της («Ουλαμός Καταστροφών»), ο Περρίκος βάζει βόμβα τον Αύγουστο του 1942 στο εσωτερικό του κτιρίου του Γερμανικού Αναμορφωτηρίου.

Έξι μέρες αργότερα, δύο μέλη της οργάνωσής του επιδίδονται σε άλλο ένα βομβιστικό χτύπημα, τώρα στα γραφεία της προδοτικής οργάνωσης ΟΕΔΕ. Επίκειται όμως μια από τις μεγαλύτερες στιγμές της Εθνικής Αντίστασης, η ανατίναξη των γραφείων άλλης μιας συνωμοτικής εταιρίας, της Εθνικής Σοσιαλιστικής Πατριωτικής Οργάνωσης (ΕΣΠΟ), που συνεργαζόταν με τους ναζί στρατολογώντας Έλληνες για τους αγώνες του Γ’ Ράιχ.

Η ανατίναξη του κτιρίου της ΕΣΠΟ, που άφησε νεκρούς 39 δοσίλογους της ΕΣΠΟ και 43 Γερμανούς, χαιρετίστηκε από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς της Μόσχας ως το μεγαλύτερο σαμποτάζ που είχε γίνει μέχρι τότε στην κατεχόμενη Ευρώπη!

Η Γκεστάπο εξαπέλυσε ανθρωποκυνηγητό για την εξάρθρωση των δραστών του σοβαρού αυτού πλήγματος στον εγχώριο ναζιστικό θύλακα και -κατόπιν προδοσίας- ο Περρίκος και 12 αγωνιστές του συλλαμβάνονται σε ένα από τα κρησφύγετά τους στην Καλλιθέα.

Τον Φεβρουάριο του 1943, οι Γερμανοί τον οδηγούν στο Σκοπευτήριο Καισαριανής και τον εκτελούν. Πριν τον σκοτώσουν, γύρισε και είπε στους κατακτητές: «Δεν αισθάνομαι τίποτα εναντίον σας. Εσείς κάνατε το καθήκον σας. Ομοίως, έκανα κι εγώ το δικό μου. Είμαι έλληνας αξιωματικός της Αεροπορίας, υποσμηναγός. Σας ευχαριστώ πολύ».

Οι γερμανοί αξιωματικοί τον χαιρέτισαν στρατιωτικά. Πριν πέσει νεκρός από τις σφαίρες του αποσπάσματος, δεν παρέλειψε να βροντοφωνάξει: «Ζήτω η Ελλάς!». Λίγους μήνες αργότερα, το Υπουργείο Αεροπορίας τον επανέφερε στις τάξεις των μονίμων αξιωματικών και τον προήγαγε στον βαθμό του αντισμηνάρχου επ’ ανδραγαθία.

Ο άνθρωπος που απέκρουσε την ιταλική «Εαρινή Επίθεση» του 1941 στο Ύψωμα 731, ταγματάρχης Δημήτριος Κασλάς

Η διαταγή της Ανωτάτης Στρατιωτικής Διοίκησης φτάνει στο Ύψωμα 731: «Επί των θέσεών σας αμυνθήτε μέχρις εσχάτων, Η Πατρίς, η Ανωτάτη Διοίκησις απαιτεί να κρατήσητε ψηλά την τιμήν των όπλων». Ο διοικητής του 2ου Τάγματος του 5ου Συντάγματος Τρικάλων απαντά λακωνικά: «Οτιδήποτε και αν συμβή δεν θα εγκαταλείψωμεν το 731 και έχω πεποίθησιν ότι δεν θα περάσουν οι Ιταλοί».

Κατόπιν γυρνά στους άντρες του και βροντοφωνάζει: «Όποιος γυρίσει την πλάτη στον εχθρό θα τουφεκίζεται». Η εντολή του ταγματάρχη Κασλά σφράγισε άλλη μια ηρωική σελίδα στην πολεμική εποποιία του 1940, ένα από αυτά τα περιστατικά αυταπάρνησης και ανδρείας που επιφυλάσσονται συνήθως για τον Μαραθώνα, τη Σαλαμίνα και την Επανάσταση του 1821.

Κι όμως, ο πολεμικός άθλος του Κασλά στο Ύψωμα 731 κατά τη διάρκεια της «Εαρινής Επίθεσης» των Ιταλών στα μέσα Μαρτίου του 1941 είναι ένα ανδραγάθημα γραμμένο με αίμα και τόλμη, ένας απίστευτος πραγματικά σε έκταση, σημασία και συμβολική αγώνας. 

Οι ιταλικές φασιστικές δυνάμεις, με την παρουσία του ίδιου του Μουσολίνι, λαχταρούν να δρέψουν την πρώτη νίκη κατά της Ελλάδας και να εισέλθουν στην Αθήνα θριαμβευτές. Στο διάβα τους μπαίνει όμως το καταραμένο γι’ αυτούς Ύψωμα 731, εκεί όπου επί επτά ημέρες το σύνταγμα δοκιμάστηκε σκληρά, αλλά απέκρουσε τα κύματα των επιτιθέμενων αντιπάλων.

Το ύψωμα 731 κράτησε όλες τις λυσσαλέες επιθέσεις των Ιταλών και πέρασε στην παγκόσμια ιστορία ως ένα από τα πιο αιματοβαμμένα υψώματα ολόκληρου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όσο για τον ταγματάρχη Κασλά που το κράτησε όρθιο, ανάγκασε τους Ιταλούς σε οπισθοχώρηση δίνοντας τέλος στα εχθρικά σχέδιά τους: η τύχη του Ελληνο-Ιταλικού Πολέμου έχει κριθεί και έφερε τη σφραγίδα του διοικητή του Υψώματος 731.

Η μετέπειτα πορεία του έμελλε όμως να συναντηθεί με τα σημεία-κλειδιά της σύγχρονης ελληνικής ιστορίας, όπως η Αντίσταση και το ταραγμένο κλίμα της μετεμφυλιακής Ελλάδας. Ο Κασλάς εντάσσεται στην Εθνική Αντίσταση, πρώτα με τον ΕΔΕΣ και μετά με τον ΕΛΑΣ, και είδε τη ζωή του να παίρνει την κάτω βόλτα, οδηγούμενος ως κομμουνιστής στην εξορία από το 1945-1948.

Μετά την απελευθέρωσή του, είναι βουτηγμένος στην ντροπή και αρνείται πως είναι αυτός ο ήρωας του 1940 Κασλάς! Πεθαίνει ατιμασμένος και προδομένος απ’ όλους, κυρίως όμως από μια πατρίδα που τόσο γενναία πολέμησε για τη λευτεριά της…

Ο «κανονιέρης» του ελληνο-αλβανικού μετώπου, ταγματάρχης Δημήτριος Κωστάκης

Ο απόστρατος ταγματάρχης ή «γεροταγματάρχης», όπως έμεινε στη στρατιωτική μας ιστορία, ανακλήθηκε εσπευσμένα τον Αύγουστο του 1940 στην ενεργό υπηρεσία ως έφεδρος εκ μονίμων. Οι επιτελείς ήξεραν καλά γιατί τον επανέφεραν στο μέτωπο: γιατί με τον Κωστάκη δεν θα πήγαινε καμιά κανονιά χαμένη!

Πάντα στην πρώτη γραμμή ανάμεσα στους μπαρουτοκαπνισμένους άντρες του, ο ταγματάρχης έγινε σύμβολο κάθε αγωνιζόμενου Έλληνα, φίλος, αδελφός και πατέρας του απλού στρατιώτη που πολεμούσε στο πλευρό του ως ίσος προς ίσο. Γι’ αυτό ίσως και μετά τον Πόλεμο του 1940 οι στρατιώτες του απαντούσαν στην ερώτηση για το πού είχαν πολεμήσει με το χαρακτηριστικό: «Ήμουν με τον Κωστάκη!».

Ο αξιωματικός του ορεινού πυροβολικού, πλάι στον υποστράτηγο Κατσιμήτρο και τον συνταγματάρχη Μαυρογιάννη, ήταν η ψυχή του Έπους του 1940, συμμετέχοντας στις επιτελικές αποφάσεις της ηρωικής 8ης Μεραρχίας. Κάτω από τις διαταγές του, το ελληνικό Πυροβολικό, με τα στρατηγικά παραταγμένα παρατηρητήριά του, θέρισε τους Ιταλούς και οι Έλληνες τον άκουγαν να βροντοφωνάζει συνεχώς με τη στεντόρεια φωνή του:

«Μη σκιάζεστε! Ο Θεός είναι Ρωμιός μωρέ, θα τους πετάξουμε στη θάλασσα!». Όπως ορκίζονταν μάλιστα οι άντρες του, ο Κωστάκης δεν χρησιμοποίησε ποτέ όργανα μέτρησης. Εργαλεία ήταν για τον ταγματάρχη οι γροθιές του, με τις οποίες έδειχνε στους πυροβολητές τις μοίρες και έκανε τα βλήματα να βρίσκουν πάντα διάνα.

Τα επεισόδια της πολεμικής δράσης του γερόλυκου αυτού είναι πραγματικά αμέτρητα, γι’ αυτό και δοξάστηκε τόσο σε κείνα τα μαρτυρικά βουνά της Ηπείρου. Τα ιταλικά άρματα της Μεραρχίας Κενταύρων που επιτέθηκε στο Καλπάκι τον ξέρουν καλά τον Κωστάκη, ο οποίος κατέστρεψε πολλά και ανάγκασε τα υπόλοιπα να οπισθοχωρούν σε πλήρη αταξία. 

Αργότερα βούλιαξε μερικά ακόμα στους βάλτους του Καλαμά και ανέκοψε όλες τις ιταλικές επιχειρήσεις των τεθωρακισμένων. Η συντριβή των ιταλικών τανκς ήταν έργο του Κωστάκη που αποθέωσε το ελληνικό Πυροβολικό! Πέρα όμως από φαρμακερός «κανονιέρης», ο ταγματάρχης ήταν και μεγάλος άνθρωπος, δείχνοντας έλεος και επιείκεια στον εχθρό όπου και όποτε μπόρεσε.

Όταν ο ελληνικός στρατός πέρασε στην αντεπίθεση, ο Κωστάκης έδειξε την ανθρωπιά του στους φτωχούς Αλβανούς. Έτσι τον θυμόταν εξάλλου και ο Τερζάκης: «Θεός εφέσιος στεκότανε για μας, εκεί στην Αλβανία, ο Κωστάκης … Ο γέροντας αυτός με την κολοκοτρωνέικη μορφή, την κόψη του οπλαρχηγού, ήταν ανώτερός μας, όμως όχι και διαφορετικός. Ο ταγματάρχης Κωστάκης ερχόταν ολόισια από τα σπλάχνα του λαού»…

Ο υπερασπιστής του Οχυρού Ρούπελ που ανάγκασε τους Γερμανούς να σταθούν προσοχή μπροστά του, ταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος

Όταν ο διοικητής του Ρούπελ είπε το θρυλικό «τα οχυρά δεν παραδίδονται, καταλαμβάνονται», δεν είχε προφανώς επίγνωση του άθλου που ήταν έτοιμος να κάνει, έναν άθλο που θα μετέφερε το στίγμα της γενναίας ελληνικής αντίστασης στα πέρατα της συμμαχικής Ευρώπης.

Ως άλλος ένας σύγχρονος Λεωνίδας, ο διοικητής του οχυρού Γεώργιος Δουράτσος αρνείται να υποκύψει στον εχθρό, αρνείται να υπακούσει στο φιρμάνι για παράδοση που φτάνει στα αυτιά του και εκτοξεύει ένα «μολών λαβέ» που θα έκανε υπερήφανους τους αρχαίους Σπαρτιάτες για την πορεία του νεοελληνικού έθνους.

Με τους ταλαιπωρημένους και μπαρουτοκαπνισμένους στρατιώτες του έκανε μια τέτοια αντίσταση στα ελληνο-βουλγαρικά σύνορα που θα έστελνε το Ρούπελ του στην Ιστορία σαν άλλο παραμύθι. Σε πείσμα μάλιστα της ίδιας Ιστορίας που ήθελε το οχυρό να πέφτει εύκολα στη στρατιωτική παντοδυναμία της ναζιστικής λαίλαπας.

Ο Δουράτσος απέκρουσε όλες μα όλες τις επιθέσεις του γερμανικού συντάγματος, αφήνοντας τις σφοδρές μάχες να μαίνονται για μέρες. Η χώρα μας εντωμεταξύ συνθηκολογεί, ο Δουράτσος όμως εκεί, πολεμά για την τιμή των όπλων. Δεν πιστεύει μάλιστα τους απεσταλμένους των Γερμανών που του μεταφέρουν τα νέα για την ελληνική ήττα και τη συνθηκολόγηση που έχει υπογραφεί στη Θεσσαλονίκη και αντιγυρνά:

«Ο αγών θα συνεχιστεί. Πάσαν δέ απόπειρα προσεγγίσεως του οχυρού θα συντριβεί»!Αποκομμένος και περικυκλωμένος, μάχεται σαν αγρίμι και σταματά την ηρωική αντίσταση μόνο όταν καταφτάνει η επίσημη διαταγή για κατάπαυση του πυρός. Βγαίνει όμως από το Ρούπελ με το κεφάλι ψηλά ως νικητής, καθώς ξέρει ότι τον έπιασαν μόνο επειδή τον ανάγκασαν να παραδοθεί.

Και την ώρα που βγαίνει, αντικρίζει τους Γερμανούς να του αποδίδουν στρατιωτικές τιμές! Ο διοικητής των εχθρών έβαλε τους άντρες του να παρουσιάσουν τα όπλα τους μονολογώντας πως τέτοια αντίσταση δεν είχε ξαναδεί.

Την απογοήτευση του Δουράτσου και των γενναίων του για την παράδοσή τους απάλυνε ελαφρώς η διαταγή του ίδιου του Χίτλερ που άφηνε τους ήρωες του Ρούπελ ελεύθερους. Ο ταγματάρχης Δουράτσος τιμήθηκε εκτεταμένα για τις υπηρεσίες που προσέφερε στην πατρίδα και αποστρατεύτηκε το 1950 με τον βαθμό του υποστράτηγου…

Ο ήρωας της Πίνδου, συνταγματάρχης Κωνσταντίνος Δαβάκης

Η θρυλική μορφή του Ελληνο-Ιταλικού Πολέμου είχε δείξει την ανδρεία του ήδη από τη Μικρασιατική Εκστρατεία, όταν πήρε μέρος εθελοντικά (και τιμήθηκε κατόπιν με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας). Πρωτοπόρος του μηχανοκίνητου Πεζικού αλλά και των τεθωρακισμένων, ο Δαβάκης αποστρατεύτηκε το 1937 ως συνταγματάρχης, καθώς η υγεία του δεν ήταν πια σε καλή κατάσταση.

Κάτι που προφανώς δεν έπαιξε κανέναν ρόλο για τον ίδιο όταν ανακλήθηκε άρον-άρον στην ενεργό υπηρεσία τον Αύγουστο του 1940 και τοποθετήθηκε διοικητής του ευαίσθητου Αποσπάσματος Πίνδου. Με τους 2.000 άντρες του 51ου Συντάγματος Πεζικού του θα αντιμετωπίσει μόνος την επίλεκτη 3η Ιταλική Μεραρχία Αλπινιστών («Τζιούλια») των 10.000 στρατιωτών στις πρώτες κρίσιμες στιγμές του πολέμου την 28η Οκτωβρίου.

Παρά τα εναντίον του προγνωστικά, ο Δαβάκης κράτησε το μέτωπο και την 1η Νοεμβρίου πέρασε κιόλας στην αντεπίθεση, ενισχυμένος πια από την 1η Μεραρχία Πεζικού. Κράτησε μόνος έναν νευραλγικό τομέα ευθύνης 35 χιλιομέτρων. Οι άντρες του τον θυμούνταν ανήσυχο και νευρώδη να τηλεφωνεί συνεχώς στα απομακρυσμένα φυλάκιά του και να ενημερώνεται για την κατάσταση.

Το λιοντάρι της Πίνδου τραυματίστηκε όμως σύντομα, σε αναγνωριστική επιχείρηση της ελληνικής αντεπίθεσης, και τέθηκε εκτός μάχης. Οι άντρες που έτρεξαν να περιποιηθούν τα τραύματά του συνάντησαν όμως τη μήνη του συνταγματάρχη, ο οποίος συγκεντρώνοντας τις δυνάμεις του τους διέταξε: «Άσε με εμένα, πες με πεθαμένο! Και κοίτα να μη σου πάρουν τις θέσεις! Τράβα!».

Μεταφέρθηκε αναίσθητος στο Επταχώρι της Πίνδου και -ακόμα χειρότερα- τον Δεκέμβριο του 1942 έπεσε στα χέρια των ιταλικών δυνάμεων κατοχής, που τον κατηγόρησαν ως μέλος αντιστασιακής ομάδα αξιωματικών του στρατού και τον συνέλαβαν όντας ακόμα σε κατάσταση νοσηλείας στην Αθήνα. Τους έβαλαν σε ατμόπλοιο με πλώρη στρατόπεδο αιχμαλώτων της Ιταλίας, το πλοίο τορπιλίστηκε όμως από συμμαχικό υποβρύχιο τον Ιανουάριο του 1943 και βυθίστηκε στα ανοιχτά των αλβανικών ακτών, στέλνοντας στον υγρό τάφο όλους τους επιβάτες.

Ο κυβερνήτης του υποβρυχίου «Παπανικολής» που έγινε φόβος και τρόμος της Αδριατικής, πλωτάρχης Μίλτων Ιατρίδης

Ο θρυλικός «Παπανικολής» του Ιατρίδη δεν ήταν άλλο ένα υποβρύχιο του Β’ Παγκοσμίου που επιχειρούσε στις αιματοβαμμένες θάλασσες σε σχηματισμό. Ήταν ένας μοναχικός λύκος, ένας αδέσποτος σκοπευτής της Αδριατικής που έσπειρε πανικό και όλεθρο στις ιταλικές νηοπομπές και τα σούρτα-φέρτα του Άξονα.

Το υποβρύχιο φάντασμα που στοίχειωνε το ιταλικό Πολεμικό Ναυτικό απέδειξε περίτρανα τη ναυτοσύνη του ελληνικού έθνους και τη μαχητικότητα του πνεύματός του, δείχνοντας εμπράκτως ότι οι Έλληνες μπορούσαν να αποκρούσουν τους παντοδύναμους Ιταλούς ακόμα και με τα παμπάλαια καριδότσουφλά τους.

Πέρα από τις στρατηγικής σημασίας επιθέσεις του, ο «Παπανικολής» του Ιατρίδη τροφοδότησε με δύναμη και ελπίδα το αμυνόμενο γένος και ανέκοψε πολλούς ιταλικούς ανεφοδιασμούς στις μεραρχίες που πολεμούσαν τους Έλληνες στο Καλπάκι. Ο ατρόμητος αγωνιστής Ιατρίδης ανέλαβε τα ηνία του μυθικών πια διαστάσεων «Παπανικολή» για να γράψει ένα δικό του κεφάλαιο στην εποποιία του 1940, έχοντας στις πλάτες του την εντονότερη και μεθοδικότερη ναυτική δράση στον αγώνα κατά του Άξονα.

Το υποβρύχιό του ήταν το πρώτο που απέπλευσε την 28η Οκτωβρίου 1940 και το πρώτο που έγραψε τις παρθενικές ναυτικές επιτυχίες στον Ελληνο-Ιταλικό Πόλεμο, χαρίζοντας πλατιά χαμόγελα στον ανήσυχο λαό και τους στρατιώτες του. Με την ασίγαστη δράση του Ιατρίδη, ο ιταλικός στόλος έχασε το αήττητο του περιβλήματός του και φάνηκε πως η κυριαρχία του μπορούσε κάλλιστα να αμφισβητηθεί από τις ελληνικές δυνάμεις.

Ο «Παπανικολής» βύθιζε ό,τι έβρισκε στο διάβα του εκεί στις κύριες γραμμές του ιταλικού ανεφοδιασμού στην Αδριατική κάνοντας τον κυβερνήτη του ήρωα, όταν του χτύπησε δηλαδή η Ιστορία την πόρτα. Τα πλήγματά του στον ιταλικό στόλο, πέρα από την αδιαμφισβήτητη στρατιωτική τους σημασία, ενείχαν και καίριο συμβολικό εκτόπισμα για την πολεμική προσπάθεια του έθνους, που νίκησε τελικά τους Ιταλούς σε πείσμα των προγνωστικών.

Ο Ιατρίδης εκτέλεσε πλήθος πολεμικών περιπολιών και αποστολών και βύθισε εμπορικά και πολεμικά, αν και αυτό που βύθισε εντέλει ήταν το ίδιο το ιταλικό ηθικό. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο, ο θρύλος των θαλασσών τοποθετήθηκε στη Βάση Υποβρυχίων και σε άλλες στεριανές υπηρεσίες του Πολεμικού Ναυτικού αργότερα, αν και η μοίρα θα του έδειχνε το αχάριστό πρόσωπό της: σκοτώθηκε σε τροχαίο δυστύχημα το 1960, όντας μόλις 54 ετών…

Ο κρητικός χωροφύλακας που υπέγραψε την απαγωγή του ναζί στρατηγού Χάινριχ Κράιπε, Μανώλης Πατεράκης

Έναν άθλο εντελώς ιδιαίτερο σφράγισε ο αντιστασιακός της λεβεντογέννας Κρήτης, όταν η μοίρα τον έφερε κοντά με τους δυο βρετανούς κομάντο που θέλησαν να οργανώσουν την απαγωγή του γερμανού στρατιωτικού διοικητή του Ηρακλείου.

Μετά τη συνθηκολόγηση της Ελλάδας, ο νεαρός χωροφύλακας βρέθηκε στη Μέση Ανατολή για να εκπαιδευτεί ως κομάντο και αλεξιπτωτιστής στη Χάιφα και το Κάιρο, όπου θα γνωρίσει δύο βρετανούς αξιωματικούς, κάποιους Πάτρικ Λι-Φέρμορ και Γουόλτερ Στάνλεϊ Μος, οι οποίοι είχαν ήδη λάβει το πράσινο φως των Συμμάχων για την απαγωγή του δαφνοστεφή Κράιπε.

Όταν στις 17 Μαΐου 1944 ένα συμμαχικό αεροσκάφος προσγειώνεται στο Κάιρο, μεταφέροντας αιχμάλωτο στην αιγυπτιακή πρωτεύουσα τον γερμανό στρατηγό, το όνομα του Πατεράκη θα φτάσει ως το Λονδίνο, καθώς ήταν αυτός που συμμετείχε από την αρχή στον σχεδιασμό της επικίνδυνης επιχείρησης και οργάνωσε τον κρητικό λαό που πήρε μέρος στην απαγωγή της 26ης Απριλίου.

Ο Κράιπε δεν θα έπεφτε ποτέ στα χέρια των Συμμάχων χωρίς τη βοήθεια τόσο του ηρωικού κρητικού λαού όσο και μεμονωμένων ανταρτών του νησιού, προεξάρχοντος του Πατεράκη, που μετατράπηκε σε αγρίμι του Ψηλορείτη και συνέβαλε τα μέγιστα σε μια από τις πιο εμβληματικές στιγμές όλου του Β’ Παγκοσμίου. Κρήτες και Σύμμαχοι ήθελαν βέβαια να πιάσουν τον προηγούμενο φρούραρχο του Ηρακλείου, τον διαβόητο «Χασάπη της Κρήτης», στρατηγό Φρίντριχ Βίλχελμ Μιούλερ.

Η ιστορία της απαγωγής του Κράιπε συναρπάζει με τα ηρωικά κατορθώματα των πρωταγωνιστών και υπνωτίζει με τη σχεδόν κινηματογραφική εξέλιξή της. Παραμένει όμως κάτι περισσότερο από ένα χρονικό δράσης μερικών γενναίων παλικαριών, μιας και είναι η ιστορία ενός ολόκληρου πληθυσμού που αψηφώντας τον παντοδύναμο αντίπαλο σήκωσε στους ώμους του ένα κατόρθωμα που φωτίζει ακόμη τον αστείρευτο ηρωισμό των Κρητών στον Β’ Παγκόσμιο.

Ο επικεφαλής των ντόπιων αγωνιστών Μανώλης Πατεράκης συμμετείχε από την αρχή στην επιχείρηση και ήταν ουσιαστικά ο ιθύνων νους στη συνεργασία των Βρετανών με τους ντόπιους. Ο χωροφύλακας ήταν στην ομάδα που εκπαιδεύτηκε στη Χάιφα και το Κάιρο, απέκτησε επιχειρησιακή εμπειρία στην Ιταλία και έζησε όλο το χρονικό της απαγωγής του Κράιπε, μέχρι να τον επιβιβάσουν τουλάχιστον στο υποβρύχιο για το συμμαχικό στρατηγείο της Μέσης Ανατολής.

Μετά τον πόλεμο όμως, ο Πατεράκης βρέθηκε χωρίς δουλειά και χωρίς καμία αναγνώριση από το ελληνικό κράτος. Η τραγική ειρωνεία της ιστορίας του είναι η κατάληξή της, μιας και τη σημασία του άθλου του την κατάλαβαν τελικά οι Γερμανοί, οι οποίοι σε αναγνώριση της ιπποτικής συμπεριφοράς του απέναντι στον αιχμάλωτο Κράιπε, τον διόρισαν φύλακα στο γερμανικό στρατιωτικό νεκροταφείο της Κρήτης, δίνοντάς του έτσι την ευκαιρία να ζήσει με αξιοπρέπεια τα χρόνια της ειρήνης. *Εκ του ιστολογίου <<Newsbeast>>. Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.