ΟΣΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ: ΕΡΓΑ Ε', «Η ΣΤΕΝΗ ΠΥΛΗ» (ΜΕΡΟΣ 10ον)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη», σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'», Αθήνα 2014, σελ. 123-127.

Η στενή πύλη που πρέπει να διαβεί ο άνθρωπος για να οδηγηθεί στην αληθινή ζωή, δηλαδή στη Βασιλεία του Θεού, είναι η μετάνοια.
Από μόνη της η μετάνοια βέβαια δεν είναι αρκετή για να φτάσει κανείς εκεί. Την πύλη αυτή όμως είναι απαραίτητο να τη διαβεί. Πρέπει δηλαδή ν' αλλάξει, ν' αντιστρέψει τη στάση του πρώτου ανθρώπου, του Αδάμ. Ο Αδάμ υπάκουσε στο δικό του θέλημα, δεν έκαμε το θέλημα του Θεού. Εμείς πρέπει ν' αντιστρατευτούμε στο δικό μας θέλημα και να κάνουμε το θέλημα του Θεού. Μ' αυτόν τον τρόπο ανοίγει η στενή πύλη, όπως την ονομάζει ο Κύριος, η πύλη της μετάνοιας. Μια πύλη, που διέρχονται διά μέσου των αιώνων όλοι οι όσιοι, όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας.
Την πύλη αυτή τη διάβηκαν οι μάρτυρες που απαρνήθηκαν τον εαυτό τους, όχι μόνο το θέλημά τους, αλλά και τη ίδια τους την ύπαρξη θυσίασαν για τη χάρη του Θεού. Τη διαβαίνουν οι όσιοι που αφιερώνουν τη ζωή τους με το ν' απαρνηθούν το ίδιο θέλημα, είτε με την υποταγή στο Γέροντά τους, είτε αγωνιζόμενοι με κάθε τρόπο να ευαρεστήσουν στο Θεό.
Όλοι αυτοί διάλεξαν να διαβούν και ν' ακολουθήσουν τη στενή πύλη, τον μόνο αληθινό δρόμο που οδηγεί στη ζωή.
Δεν μπορεί όμως να είναι να είναι κανείς μέλος της Βασιλείας του Θεού, να γίνει άγιος, αν δε βρίσκεται μέσα στην Εκκλησία και δε βιώνει την εν Χριστώ σωτηρία, δε συμμετέχει δηλαδή στο Δείπνο της Βασιλεία, που είναι η θεία Ευχαριστία.
Ο όσιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ, ένας από τους φωτισμένους συγγραφείς και μεγάλους νηπτικούς της Ρωσικής, αλλά και γενικότερα της οικουμενικής Εκκλησίας ερμηνεύει την εντολή αυτή του Χριστού για τη στενή πύλη με τη γνωστή του βαθιά θεολογική προσέγγιση και μας προσφέρει μια διδασκαλία ορθόδοξη και πατερική, χωρίς ν' αφήνει αναπάντητες τις ανεπίτρεπτες παρεξηγήσεις και πλανεμένες απόψεις που κυριαρχούν πολλές φορές ανάμεσα στους πιστούς.
Στο ίδιο πνεύμα αναφέρονται και τα υπόλοιπα κείμενα του Οσίου, που έχουν συμπεριληφθεί στο βιβλίο αυτό.
Η χάρη του Κυρίου ας μας βοηθήσει να διαβούμε τη στενή πύλη της μετάνοιας, να γευτούμε απ' αυτή τη ζωή τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην Εκκλησία και ν' αξιωθούμε να τη ζήσουμε με πληρότητα, όταν ο Θεός ευδοκήσει να έρθει για να εγκαταστήσει τη Βασιλεία Του. Αμήν.
Πέτρος Μπότσης, Μάρτιος 2014
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ'

Η απερίσπαστη προσευχή

Ο όσιος Συμεών ο νέος Θεολόγος, που έζησε το δέκατο αιώνα, αναφερόμενος στο τρίτο στάδιο προσευχής λέει πως πολύ λίγοι είναι εκείνοι που προσεύχονται χωρίς περισπασμούς. 

Όταν ο όσιος Γρηγόριος ο Σιναϊτης (14ος αιώνας) έφτασε στο Άγιο Όρος, διαπίστωσε πως οι περισσότεροι μοναχοί που ζούσαν εκεί δεν ήξεραν τίποτα για τη νοερά προσευχή. Ασχολούνται μόνο με τους σωματικούς ασκητικούς αγώνες και την προφορική προσευχή.

Ο όσιος Νείλος Σόρσκυ (15ος αιώνας), που είχε επισκεφτεί κι αυτός το Άγιο Όρος, αναφέρει πως στον καιρό του ο αριθμός εκείνων που προσεύχονταν με εγρήγορση κι απερίσπαστα είχε μειωθεί πάρα πολύ.

Ο όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ έφυγε από το Άγιο Όρος το 1747 και πήγε στη Μολδαβία. Όταν ζούσε στον Άθωνα είχε επισκεφτεί όλα τα μοναστήρια και τις σκήτες κι είχε συζητήσει με πολλούς γέροντες που, κατά κοινή ομολογία στο Άγιο Όρος ήταν έμπειροι και άγιοι μοναχοί.

Όταν προχωρούσε η συζήτηση όμως στα βιβλία των αγίων πατέρων για τη νοερά προσευχή, εκείνοι όχι μόνο αγνοούσαν την ύπαρξη τέτοιων κειμένων, αλλά δεν γνώριζαν ούτε τα ονόματα των ιερών αυτών συγγραφέων.

Η Φιλοκαλία ήταν άγνωστη τότε, αφού δεν είχε τυπωθεί ακόμα. Η νηπτική προσευχή απαιτεί αυταπάρνηση. Εκείνοι που αποφασίζουν ν' απαρνηθούν τον εαυτό τους όμως είναι πολύ λίγοι, σπάνιοι.

Όποιος κλείνεται στον εαυτό του προσεύχεται, αλλά φτάνει σε κάποιο σημείο αμηχανίας επειδή παρατηρεί την αμαρτωλότητά του, δεν είναι ικανός και δεν πρέπει να μιλάει πολύ. Γενικά δεν μπορεί ν' αναλάβει το ρόλο του καθοδηγητή.

Και κείνοι που δεν γνωρίζουν τους μυστικούς αγώνες του, μπορεί να τον θεωρούν περίεργο κι αινιγματικό, ανεπαρκή από κάθε άποψη. Ανάμεσα στον άνθρωπο αυτό όμως και σε κείνον που βρίσκεται σε κατάσταση αυταπάτης, η διαφορά είναι πολύ μεγάλη.

Εκείνος δεν τρώει, δεν πίνει, δεν κοιμάται. Περιφέρεται το χειμώνα μ' ένα απλό ράσο, φοράει αλυσίδες, βλέπει οράματα και διδάσκει όποιον βρει μπροστά του. Μέμφεται τον καθένα με περισσή αυθάδεια και αναίδεια, δίχως κρίση και σύνεση και με μια έξαψη εμπαθή που του προκαλεί επικίνδυνο ερεθισμό και διέγερση.

Ούτε λίγο ούτε πολύ θέλει να παρουσιάζεται σαν άγιος! Μια αίσθηση προσέγγισης τέτοιων ανθρώπων έχει παρατηρηθεί από παλιά. Ο απόστολος Παύλος έγραφε στους Κορίνθιους:

<<Ανέχεσθε γαρ ει τις υμάς καταδουλοί, ει τις κατεσθίει, ει τις λαμβάνει, ει τις επαίρεται, ει τις υμάς εις πρόσωπον δέρει>>. (Β'. Κορ. ια' 20).

Ανέχεστε, λέει, όσους σας καταδουλώνουν, όσους σας εκμεταλλεύονται, σας πιάνουν σαν πουλιά μέσα στη φάκα, σας περιφρονούν ή σας κακομεταχειρίζονται. Και σ' άλλο σημείο ο άγιος απόστολος λέει πως όταν ήταν στην Κόρινθο δεν τολμούσε να τους μιλήσει με παρρησία και τόλμη.

Η συμπεριφορά του χαρακτηριζόταν από επιείκεια και πραότητα, <<διά της επιεικείας και πραότητος του Χριστού>> (Β' Κορ. ι' 1).

Όταν η δυτική Εκκλησία αποσχίστηκε από την Ανατολική και το Άγιο Πνεύμα δεν ενοικούσε πια εκεί, η πλειονότητα των ασκητών που η δυτική εκκλησία τους θεωρούσε ως τους μεγαλυτέρους αγίους της, προσεύχονταν με τον τρόπο που είπαμε παραπάνω.

Και βέβαια έβλεπαν οράματα και οπτασίες που ήταν σίγουρες πλάνες. Οι φαινομενικοί αυτοί άγιοι βρίσκονταν στη χειρότερη κατάσταση δαιμονικής πλάνης. Η πλάνη εδράζεται πάνω σ' ένα θεμέλιο βλασφημίας εναντίον του Θεού.

Η βλασφημία αυτή στην περίπτωση των αιρετικών έχει διαστρέψει την δογματική αλήθεια. Η καθοδήγηση των λατίνων δασκάλων του ασκητισμού που είχαν δεχτεί την πλάνη ήταν σχεδόν ανόητη, επειδή είχαν επηρεαστεί υπερβολικά από σωματική εμπαθή έξαψη.

Ο Ιγνάντιος Λογιόλα, που είχε ιδρύσει το τάγμα των Ιησουϊτών, ζούσε σε τέτοια πλανεμένη κατάσταση. Η φαντασία του είχε τόσο πολύ εξαφθεί ώστε, όπως ομολογούσε ο ίδιος, δεν είχε παρά να επιθυμήσει κάτι, να καταλάβει κάποια προσπάθεια και, σύμφωνα με την επιθυμία του, ο παράδεισος ή η κόλαση θα εμφανιζόταν μπροστά στα μάτια του.

Από μόνη της η δράση της ανθρώπινης φαντασίας δεν μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο. Η εμφάνιση αυτή γινόταν με τη βοήθεια των δαιμόνων.

Εκείνοι συμπλήρωναν την ασθενή ανθρώπινη ενέργεια με την πλούσια δική τους κι έτσι οι δυο ενέργειες αλληλοσυμπληρώνονταν. Ολοκλήρωναν την ανθρώπινη ενέργεια κι επιλογή κι οδηγούσαν τον δυστυχή άνθρωπο σε λάθος προσανατολισμό.

Είναι γνωστό πως τα οράματα παραχωρούνται από το Θεό αποκλειστικά στους αγίους Του, σύμφωνα με την ευδοκία και τη χάρη Του κι όχι σύμφωνα με τη θέληση και την προσπάθεια των ίδιων. Ο Θεός τα δίνει ξαφνικά, αναπάντεχα, σπάνια, όταν υπάρχει κάποια ιδιαίτερη ανάγκη, σύμφωνα με την πρόνοιά Του, δεν έρχονται τυχαία και χωρίς λόγο.

Ο αυστηρός ασκητισμός εκείνων που βρίσκονται σε πλάνη συνήθως συμβαδίζει με βαθιά διαφθορά. Η διαφθορά λειτουργεί σαν ένδειξη της φλόγας που κατακαίει εσωτερικά όσους βρίσκονται σε πλάνη.

Το επιβεβαιώνει αυτό η ιστορία κι η μαρτυρία των αγίων πατέρων. Λέει ο όσιος Μάξιμος ο Καυσοκαλυβίτης:

<<Εκείνος που βλέπει οράματα της πλάνης, δηλαδή οπτασίες που τις φαντάζεται ο ίδιος, πολύ συχνά πέφτει σε οργή και θυμό. Το άρωμα της ταπείνωσης, της προσευχής ή των δακρύων δεν έχει θέση σ' αυτόν. Αντίθετα μάλιστα, πάντα κομπάζει για τις αρετές του, είναι ματαιόδοξος κι επιδίδεται ελεύθερα κι άφοβα στα πονηρά πάθη>>.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη»,
σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'»,
Αθήνα 2014, σελ. 123-127.