ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΙΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815-1894)
<<Πώς θα μάθεις να προσεύχεσαι>>,
εκδόσεις <<Έαρ>>, 2η έκδοση 2022, σελ. 32-36, μετάφραση από τα ρωσικά: Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου.
Ο όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος (κατά κόσμον Γεώργιος Βασίλιενιτς Γκόβορωφ) είναι ένας ιεράρχης της Ρωσικής Εκκλησίας και μεγάλος συγγραφέας του 19ου αιώνα.
Η ζωή του, από τη στιγμή της γέννησής του σε ιερατική οικογένεια το 1815 ως την ειρηνική κοίμησή του το 1894, ήταν γεμάτη από την παρουσία του Θεού.
Το συγγραφικό του έργο είναι τεράστιο και οι διαλέξεις του, τα κηρύγματά του, οι ερμηνείες του στις Επιστολές του αποστόλου Παύλου, οι μεταφράσεις ασκητικών βιβλίων, καθώς και οι απαντήσεις σε επιστολές που του έστειλαν, τον καθιστούν έναν από τους πολυγραφότατους συγγραφείς της ρωσικής Ορθοδοξίας.
Μάλιστα, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο το 1988.
Ο όσιος Θεοφάνης γεννήθηκε το 1815 σε ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Οι σπουδές του πραγματοποιήθηκαν στη Θεολογική Σχολή της επαρχίας αυτής, από όπου αποφοίτησε ως ο καλύτερος σπουδαστής, και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου.
Μετά την αποφοίτησή του με Μάστερ Θεολογίας το 1841, ενώ είχε ήδη γίνει μοναχός, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος.
Δίδαξε σε διάφορες Σχολές κι Ακαδημίες ως καθηγητής της Ηθικής, της Φιλοσοφίας, της Ψυχολογίας, της Λογικής και των Λατινικών.
Το 1847, κατόπιν αιτήματός του, διορίστηκε μέλος της Ρωσικής Εκκλησιαστικής Αποστολής στην Ιερουσαλήμ, όπου σπούδασε ζωγραφική, Ελληνκά, Γαλλικά, Εβραϊκά και Αραβικά και ήρθε σε επαφή με τον ελληνορθόδοξο μοναχισμό.
To 1857 ανακηρύχθηκε πρύτανης της Θεολογικής Σχολής της Πετρούπολης.
Το 1859 χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ, μιας από τις πιο εκτεταμένες και πολυπληθείς επισκοπές της Ρωσίας, και κατόπιν μεταφέρθηκε στην επισκοπή του Βλαντιμίρ, η οποία χρειαζόταν ορθόδοξο ιεραποστολικό έργο.
Ο επίσκοπος Θεοφάνης έδωσε ιδιαίτερη προσοχή στο κήρυγμα, το οποίο συνόδευε κάθε θεία Λειτουργία.
Το 1866 παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα και έζησε ασκητικά στην έρημο Βυσένσκ, απομονωμένος στο κελί του για 28 χρόνια, μέχρι την κοίμησή του.
Κατά τον εγκλεισμό του ασχολήθηκε με την αλληλογραφία. Κάθε μέρα έφταναν στο κελί του 20 με 40 γράμματα με διάφορες ερωτήσεις σχετικές με την χριστιανική πίστη και ζωή κι εκείνος απαντούσε σχεδόν σε όλες.
Έγραφε χαρακτηριστικά: <<Η γραφή είναι απαραίτητο εργαλείο για την Εκκλησία. Καλύτερος όμως τρόπος να αξιοποιήσει κανείς το δώρο της γραφής και της ομιλίας δεν υπάρχει από το να το απευθύνει σε αμαρτωλούς με σκοπό τη μεταστροφή τους>>.
Το βιβλίο αυτό αποτελεί ανθολογία συμβουλών μέσω επιστολών που έγραψε ο όσιος Θεοφάνης απαντώντας σε γραπτά ερωτήματα πιστών σχετικά με την προσευχή.
Με διαύγεια, ζωντάνια και απλότητα ο όσιος μας χαρίζει πρακτικές συμβουλές, οι οποίες αγγίζουν την ψυχή κάθε χριστιανού και μας προτρέπουν να εφαρμόσουμε το θέλημα του Θεού ενθυμούμενοι τα λόγια ου αποστόλου Παύλου: <<αδιαλείπτως προσεύχεσθε>> (Α' Θεσ. ε' 17).
Εγκάρδιες ευχαριστίες οφείλονται από τις εκδόσεις μας προς την κ. Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου για την ανιδιοτελή προσφορά της ιδιαιτέρως επιμελημένης μετάφρασης του ρωσικού κειμένου για πρώτη φορά στα Ελληνικά.
(Από τον πρόλογο της επιμελήτριας)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

Σχετικά με τις εκκλησιαστικές ακολουθίες

Περί της σπουδαιότητας του να πηγαίνουμε στην εκκλησία. Το να πηγαίνετε στην εκκλησία είναι το καλύτερο μέσο για να αποκαλυφθεί το προσευχητικό πνεύμα σας, ενώπιον του οποίου δεν θσ τολμήσει να πετρώσει η καρδιά. (Επιστολή 190, τόμος 1, σελ. 232). Η προσευχή στην εκκλησία είναι καλύτερη απ' την κατ' οίκον προσευχή. Η εκκλησία είναι η παραμυθία σας. Χρειάζεται ευγνωμοσύνη προς τον Θεό, που σας χαρίζει (ενν. το δώρο) να αισθάνεσθε την ευεργετική επίδραση της παρουσίας σας στην εκκλησία. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος αναφέρει ότι μπορούμε και στο σπίτι να προσευχηθούμε. Να προσευχηθείς όμως στο σπίτι όπως θα το κάνεις στην εκκλησία δεν γίνεται. (Επιστολή 448, τόμος 3, σελ. 90). Κάντε πιο τακτική την επίσκεψή σας στο ναό του Θεού. Αν το βρείτε βολικό, κάντε πιο συχνή την παρουσία σας στον ναό του Θεού. Πουθενά δεν αποκαλύπτεται με τέτοιο τρόπο το προσευχητικό πνεύμα, όπως στους ναούς, με την προσεκτική και ευλαβή παρουσία σ' αυτούς. Αν το κάνετε αυτό, σύντομα θα δείτε τον καρπό, εντούτοις όχι μετά την πρώτη ή την δεύτερη επίσκεψη στον ναό. Πρέπει να παλέψετε μήνες και να δείξετε σταθερότητα και υπομονή σε αυτό τον αγώνα. Και στο σημείο αυτό όμως θα προσθέσω: μη δεσμεύσετε τον εαυτό σας. Εάν εντούτοις δεσμευτείτε σε κάτι, ακολουθήστε το σταθερά, διότι έτσι καθορίζετε η καρποφορία μίας τέτοιας σποράς. (Επιστολή 191, τόμος 1, σελ. 234).  Να πηγαίνετε όσο το δυνατόν πιο συχνά στην εκκλησία. Στην εκκλησία προσεύχεσθε ωραία και δεν καταλαβαίνετε πως κυλά η Λειτουργία. Αυτό κι είναι καλό! Αν μπορείτε, να πηγαίνετε όσο το δυνατόν πιο συχνά στην εκκλησία. Αυτή είναι ο πραγματικός οίκος του Θεού, παρόλο που είναι κατασκευασμένη από τούβλα και ασβέστη. Η καρδιά συναισθάνεται ότι βρίσκεται στον οίκο του Πατέρα και γλυκαίνεται. Για την καλλιέργεια της προσευχής το καλύτερο απ' όλα είναι να πηγαίνετε στην εκκλησία. Στο σπίτι υπερνικά η ραθυμία, ενώ εκεί (στην εκκλησία) δεν υπάρχει χώρος για τεμπελιά. Διότι τι άλλο μπορείς να κάνεις από το να προσευχηθείς; (Επιστολή 256, τόμος 2, σελ. 92-93). Σχετικά με τη σπουδαιότητα των εκκλησιαστικών ακολουθιών. Τις εκκλησιαστικές ακολουθίες πρέπει να τις παρακολουθείς ολόκληρες όρθιος. Και θα σου πω ότι δεν υπάρχει καλύτερος τρόπος για την αποκάλυψη της νοεράς - καρδιακής προσευχής από το να βρίσκεσαι στον ναό, στις εκκλησιαστικές ακολουθίες. Σε αυτές κυριαρχεί το πνεύμα της προσευχής. Όποιος στέκεται καθ' όλη τη διάρκεια της ακολουθίας με προσοχή σε καθετί που διαβάζεται και ψέλνεται, δεν μπορεί να μη νιώσει τη θαλπωρή της προσευχητικής κατάστασης. Αν σήμερα και αύριο και μεθαύριο και στο εξής νιώσει έτσι, τότε επιτέλους θα ανάψει στην καρδιά του η φλόγα της προσευχής. Όταν όμως το δώσει αυτό ο Θεός, τόθε θα τρέξεις στην εκκλησία όπως θα έτρεχες σε γλέντι βασιλικό και τίποτε δεν θα σε συγκρατήσει. Μόνο προσπάθησε να δίνεις προσοχή στους εκκλησιαστικούς ψαλμούς και στα αναγνώσματα. Χωρίς προσοχή δεν θα βγει τίποτα. Ποιά στάση να τηρούμε κατά τη Λειτουργία στην εκκλησία. Σχετικά με την ραθυμία στις Λειτουργίες, πρέπει να εντείνεις την προσπάθεια να την υπερνικήσεις με τη συγκέντρωση της προσοχής σου και προσευχόμενος στον Κύριο ακριβώς γι' αυτή την <<ασθένεια>>. Και ο Κύριος θα βοηθήσει. Ποιά στάση να τηρείς κατά τη Λειτουργία; Να αναζωογονείς τον φόβο Θεού, να ανανεώνεις την ελπίδα της σωτηρίας κοιτάζοντας τον Κύριο, τον αυστηρό και πολυέλεο, τον <<πάντας ανθρώπους θέλοντα σωθήναι>> και πάντας εις σωτηρίαν καλούντα. Πρέπει να συνηθίσεις σε αυτά τα συναισθήματα και να προσεύχεσαι για τη δωρεά τους. Την ακολουθία της θείας Μεταλήψεως, πιστεύω, δεν είναι εσφαλμένο να την τελείς και περισσότερες από μία φορές, αλλά θεωρώ ότι μία φορά είναι καλύτερα. Το να τη μελετάς όμως στην εκκλησία δεν είναι καλή συνήθεια: η θεία λειτουργία απαιτεί κι αυτή τη δική της προσοχή. Ο εχθρός σου προκαλεί σύγχυση, ώστε να φύγεις τρέχοντας από την εκκλησία για να προσευχηθείς με περισσότερη θέρμη στο κελλί... ώστε και τη Λειτουργία να χάσεις και στο κελί να μην προσευχηθείς. Πρέπει και στις Λειτουργίες και στον κανόνα να στέκεται με προσοχή και με συναίσθημα. Τη δε νοερά προσευχή να την τελείς ιδιαίτερα στο σπίτι. Όμως και την Λειτουργία να την παρακολουθείς διά της νοεράς προσευχής. Το περιεχόμενο της Λειτουργίας βρίσκεται στον νου. Πρόσεχε, συλλογίσου και νιώσε αυτό που ψέλνεται και διαβάζεται: αυτό είναι η νοερά προσευχή. (Επιστολή 242, τόμος 2, σελ. 59).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου: <<Πώς να προσεύχεσαι>>,
εκδόσεις <<'Έαρ>>, 2η έκδοση 2022, σελ. 32-36.
Μετάφραση από τα ρωσικά: Κατερίνα Αμπατζή - Κουτσοπούλου.