ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ (1772-1850) - ΤΑ ΠΡΟ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΕΩΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου: Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 484-487.
<<Και το βιβλίο αυτό είναι καρπός ευγνωμοσύνης προς τους πολυπληθείς ακροατές/μαθητές μου του <<Λαϊκού Πανεπιστημίου>>, που κατακλύζουν κάθε Τρίτη την αίθουσα τελετών της γεραράς <<Εταιρείας Φίλων του Λαού>>, για να ακούσουν πέμπτη χρονιά φέτος τα μαθήματά μου, παρά το νυκτερινό της ώρας (7-9 μ.μ.).
Στα μαθήματα αυτά προσέρχονται παιδιά όλων των ηλικιών, από 20 έως 85 ετών. Άλλα κρατούν σημειώσεις, άλλα κρατούν μαγνητόφωνα.
Αυτά μου έδωσαν το έναυσμα, το ερέθισμα και την ώθηση να δώσω στις παραδόσεις μου μορφή βιβλίου.
Την πρώτη χρονιά εδίδαξα έναν κύκλο μαθημάτων υπό τον τίτλο Το βυζαντινό ναυτικό, που πήρε μορφή καλαίσθητου βιβλίου από τις εκδόσεις Ιω. Σιδέρη (2007), τη δεύτερη χρονιά εδίδαξα τους πολιτικούς θεσμούς και τα πολιτικά σώματα της σπαρτιατικής πολιτείας, την τρίτη την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
που το 2008/09 σε πολύ διευρυμένη μορφή και με σπάνια βιβλιογραφία εκδόθηκε από τις Εκδόσεις ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΩΝ - ΚΑΡΤΕΡΗΣ, την τέταρτη χρονιά παρέδωσα <<Το λυκόφως της Σπάρτης>>,
που μαζί με τις προηγούμενες παραδόσεις μου αποτέλεσαν την πρωταρχική μαγιά για να συγγραφεί και να εκδοθεί το δίτομο έργο μου Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης (Gutenberg, 2006).
Πέρσι είχα την ευκαιρία να διδάξω τρεις κύκλους μαθημάτων: α) Οι Τούρκοι και το Βυζάντιο, β) Το τουρκικό imperium και γ) Τουρκοκρατία, που πήραν μορφή βιβλίου και εκδόθηκαν σε καλαίσθητη μορφή από τις εκδόσεις Λεωνίδα Γεωργιάδη.
Τα φετινά μαθήματα θα είναι αφιερωμένα στην Ελληνική Επανάσταση. Αλλά το βιβλίο αυτό δεν εξετάζει καταλεπτώς το μεγάλο εκείνο γεγονός.
Περιορίζεται αυστηρώς σε όσα προτίθεμαι να παραδώσω και αυτά είναι ό,τι λέγει ο τίτλος: Μεγάλες μορφές και μεγάλες στιγμές του '21.
Όχι όλος ο Αγώνας στην πολυμορφία και την πολύπτυχη διάστασή του.
Οι βασικοί λόγοι είναι δύο: Εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να συμπεριληφθεί όλος ο Αγώνας σε σειρά δίωρων -ανά δεκαπενθήμερο- μαθημάτων ενός εξαμήνου και, δεύτερον -πέρα από άλλες εκδοτικές μου δραστηριότητες- μία τρίτομη ή τετράτομη Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως,
που θα εξετάζει εξονυχιστικά, με πνεύμα κριτικό και -στο μέτρο του ανθρώπινα δυνατού- αντικειμενικά κάθε γεγονός, είτε αυτό είναι στρατιωτικό, είτε πολιτικό, είτε διπλωματικό.
Και για τον λόγο αυτό υπάρχει ένας διαχωρισμός:
Στους δύο πρώτους τόμους εξετάζονται τα στρατιωτικά γεγονότα και στον τρίτο τα πολιτικά, διπλωματικά, οικονομικά γεγονότα, καθώς και ό,τι μπορεί να έχει σχέση με την οργάνωση της παιδείας στη διάρκεια της πολυχρονίου πολεμικής δοκιμασίας.
Το βιβλίο αυτό, λόγω όγκου και τεράστιου κόστους, μόνο αν βρεθεί χορηγός θα καταστεί εφικτό να εκδοθεί.
Ευελπιστούμε ότι κάποιος θα συνδράμει.
Όχι πάντως η ελληνική πολιτεία.
Αυτή με τίμησε και με τιμά με το υπέρτατο βραβείον: το κώνειον>>!
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

ΛΥΚΟΥΡΓΟΣ ΛΟΓΟΘΕΤΗΣ (1772-1850) 

Τα προ της Επαναστάσεως

Η Σάμος, παρότι απέχει από τις μικρασιατικές ακτές απόσταση «άλματος άνευ φοράς» (τη χωρίζει το στενό της Μυκάλης), κατόρθωσε από την αρχή της Επαναστάσεως μέχρι το τέλος να μείνει «απάτητη» από τους Τούρκους, να οργανώσει μια υποδειγματική πολιτική και στρατιωτική διοίκηση, να αποκρούσει επιθέσεις, να κάνει επιδρομές στη Μικρά Ασία και μάλιστα σε βάθος και να μεταλαμπαδεύσει την Επανάσταση και στη Χίο, ανεξάρτητα από το τραγικό αποτέλεσμα.
Και μπορεί βέβαια να μη συμπεριελήφθη στα εδάφη του ελεύθερου ελληνικού κράτους, κατόρθωσε όμως να ανακηρυχτεί αυτόνομη ηγεμονία με χριστιανικό ηγεμόνα υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου. Και όλα αυτά τα οφείλει στο μεγάλο τέκνο της, τον Λυκούργο Λογοθέτη, έναν άνδρα που συνδύαζε πολλαπλά προσόντα, πολιτικά, στρατιωτικά και επαγγελματικά.
Ο πολυτάλαντος αυτός άνθρωπος γεννήθηκε στο Καρλόβασι το έτος 1772 και του δόθηκε το βαφτιστικό όνομα Γεώργιος. Επειδή όμως ο πατέρας του ασκούσε το επάγγελμα του παπλωματά, ήταν γνωστός ως την Επανάσταση με το όνομα Γεώργιος Παπλωματάς. Αργότερα κατά την παραμονή του μετά το 1795 στις Ηγεμονίες, ο Γεώργιος έλαβε τον τίτλο του λογοθέτη, οπότε το Παπλωματάς άρχισε να υποχωρεί έναντι του επισημότερου Λογοθέτης. Τέλος, όταν μυήθηκε το 1819 από τον Αριστείδη Παπά στη Φιλική, έλαβε ως συνωμοτικό ψευδώνυμο το όνομα του ξακουστού για τη νομοθεσία του Λυκούργου. Το όνομα αυτό, γράφει ο ιστορικός της Σάμου Επαμεινώνδας Σταματιάδης,
... διετήρησεν και εν τω μετέπειτα χρόνω, τούτο μεν ίνα διαρκή σώζη την ανάμνησιν των έργων της [Φιλικής] Εταιρίας, ης εγένετο μέλος, τούτο δε θέλων διά τοιούτου κλασικού ονόματος ίνα εφελκύση σέβας μεν εις εαυτόν, βαρύτητα δε εις τους νόμους τους οποίους εψήφιζεν...
Τα πρώτα γράμματα, που ως φαίνεται ήσαν γράμματα σπουδαία, ο νεαρός Σάμιος τα έμαθε στην πατρίδα του. Ενωρίς έδειξε δείγματα της ευφυϊας του και σε ηλικία 16 ετών μετέβη στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στον μεγαλύτερο αδελφό του, Αλέξανδρο, που αργότερα θα γίνει μοναχός. Ο Γεώργιος, αφού διδάχτηκε τη Λογική του Ευγενίου Βουλγάρεως και συμπλήρωσε τη μόρφωσή του, έγινε γραμματικός στο Πατριαρχείο. Αλλ' η θέση αυτή ελάχιστα κάλυπτε τα ενδιαφέροντά του.
Το 1795 βρίσκεται στις Ηγεμονίες. Εδώ του ανοίγονται ευρύτεροι ορίζοντες. Διορίζεται γραμματέας στο ηγεμονικό γραφείο και γρήγορα λαμβάνει προαγωγή. Ο διαδεχθείς τον Αλέξανδρο Υψηλάντη (παππούς του αρχηγού της Φιλικής) Αλέξανδρος Σούτσος τον κάνει δεύτερο λογοθέτη, απ' όπου η δεύτερη επωνυμία. Η σχέση με έναν Ούγγρο γιατρό του δίνει αρκετές γνώσεις πρακτικής ιατρικής, ώστε, χάρη και στην έμφυτη κλίση του, να εξελιχτεί σε εμπορικό γιατρό. Τα χρήματα που έβγαζε ήσαν πολλά και γι' αυτό το 1802, με «κομπόδεμα» γερό, έφθασε στην Κωνσταντινούπολη.
Εν τω μεταξύ, στη Σάμο ξέσπασαν κοινωνικές συγκρούσεις. Οι κάτοικοι είχαν χωριστεί σε δύο παρατάξεις: τους προύχοντες και τους φτωχούς αγρότες. Κάτω από την επιρροή των ιδεών της Γαλλικής Επαναστάσεως, η παράταξη των αγροτών που ήθελαν <<γης αναδασμόν» και συμμετοχή στη διοίκηση ονομάστηκε «Καρμανιόλοι». Αυτοί ονόμαζαν τους προύχοντες χλευαστικά «Καλλικάντζαρους». Επειδή, όμως, οι Καρμανιόλοι δεν είχαν τον κατάλληλο αρχηγό, ζήτησαν τη συνδρομή του Λογοθέτη, που η φήμη του είχε φθάσει στο νησί. Ανταποκρίθηκε στο αίτημα και με τη στήριξη των Καρμανιόλων ανέλαβε τη διοίκηση της Σάμου.

Αλλ' οι Καλλικάντζαροι ήσαν ισχυροί και πέτυχαν την εκδίωξή του. Ζήτησε καταφύγιο στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και εκεί δεν ένιωθε ασφαλής. Διαβλήθηκε στην Πύλη και παραλίγο, το 1808, να αποκεφαλιστεί.

Κρύφτηκε για ένα διάστημα, αλλά συνελήφθη και για εξορία και σωφρονισμό στάλθηκε στο Άγιο Όρος. Εδώ στάθηκε τυχερός. Χάρη στις ιατρικές γνώσεις και στη διοικητική του πείρα προσέφερε σημαντική βοήθεια.

Έτσι, με τη βοήθεια των μοναχών και ισχυρών φίλων του απελευθερώθηκε και επέστρεψε στη Σάμο, αφού νυμφεύθηκε τη Λουλουδίτσα, αδελφή του καπετάν Σταμάτη Γεωργιάδη. Χάρη στο προσωπικό του κύρος και στο κύρος που του έδωσε ο γάμος, το 1812 εκλέχτηκε προεστός σε επτά χωριά.

Η σύγκρουσή του με με έναν ισχυρό παράγοντα τον ξανάστειλε στην ξενιτιά, αρχικά στη Μύκονο και μετά στην Κέρκυρα. Το 1814 ξαναγύρισε κρυφά στο νησί, υπό την κάλυψη του πεθερού του. Αλλ' επειδή κινδύνευε διαρκώς να συλληφθεί ή να δολοφονηθεί, αναγκάστηκε να καταφύγει στη Σμύρνη.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίου του Σαράντου Καργάκου:
Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 484-487.