ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: ΛΟΓΟΣ ΣΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ (Α' ΜΕΡΟΣ)

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του θεολόγου - Φιλολόγου Αθανασίου Α. Φραγκοπούλου
«Πατερικές Ομιλίες Στη Γέννηση του Σωτήρος Χριστού»,
έκδοση δεύτερη, Βιβλιοπωλείο ο «Σωτήρ», Αθήνα 2013, σελ. 49-55.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Οι εορτές της Εκκλησίας μας, και μάλιστα οι Δεσποτικές - αυτές δηλαδή που αναφέρονται στα γεγονότα της επί γης ζωής του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού - περιέχουν έναν πλούτο χάριτος και αληθείας τον οποίο μπορούν να ανακαλύψουν και να χαρούν αληθινά οι καθαρές από την αμαρτία ψυχές, οι άγιοί μας.
Αυτοί αγάπησαν τον Κύριο με όλη την καρδιά τους, έθεσαν το θέλημά Του αυστηρά ρυθμιστικό κανόνα της ζωής τους, πάλαιψαν σκληρά με τα πάθη τους και τα νίκησαν, και έτσι χώρεσαν τον Θεό στην καρδιά τους, έγιναν κατοικητήρια του Αγίου Πνεύματος. Αυτοί είναι τα πιο κατάλληλα πρόσωπα να μας μιλήσουν για τον Θεό και την αγάπη Του, διότι Τον έζησαν, διότι όντως ανταποκρίθηκαν σ' αυτήν. Ο λόγος τους είναι βιωματικός, εμπνευσμένος, φωτισμένος, ζωντανός.
Γι' αυτόν τον λόγο, εν όψει της μεγάλης εορτής των Χριστουγέννων, κρίναμε ότι θα ήταν ωφέλιμο να εκδώσουμε χριστουγεννιάτικες ομιλίες αγίων Πατέρων συγκεντρωμένες σε ένα βιβλίο και με απόδοση στην κοινή Νεοελληνική, ώστε να είναι προσιτές στον μέσο αναγνώστη. Είναι εντυπωσιακό ότι και οι έξι ομιλίες που εκδίδονται παρουσιάζουν κοινό χαρακτηριστικό: συνδυάζουν την θεολογική εμβάθυνση στο μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού με πρακτικές συμβουλές για τον αγώνα του πιστού, συνταιριάζουν αρμονικά το δόγμα με το ήθος' και αυθόρμητα κινούν τον ευλαβή αναγνώστη αφενός μεν σε θαυμασμό για το βάθος του μυστηρίου και σε βαθιά ευγνωμοσύνη για τον πλούτο των υψηλών ευεργεσιών που κομίζει στην ανθρωπότητα η επίσκεψη του Θεού -ο Θεός έγινε άνθρωπος! μυστήριο θείας συγκαταβάσεως, θείας δυνάμεως, θείας αγάπης!
Αφετέρου δε του γεννούν την αίσθηση ότι η πρωτοβουλία του Θεού δημιούργησε μια εκκρεμότητα: τη δική μας απάντηση στην αγάπη Του, τη δική μας κένωση, τη ζωή της μετανοίας και του αγιασμού. Σ' αυτό ευχόμαστε να συντελέσει με τη χάρη του Θεού το απλό αυτό βιβλίο, διά πρεσβειών των αγίων Πατέρων στους οποίους ανήκουν οι ομιλίες, Γρηγορίου του Θεολόγου, Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Αμφιλοχίου Ικονίου και Πρόκλου Κωνσταντινουπόλεως. (Εκ του προλόγου).

Α.Α.Φ.

 ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ

ΣΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΓΙΟΥ ΙΩΑΝΝΟΥ ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ,
[385] ΛΟΓΟΣ ΣΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ, 
 ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΜΑΣ ΙΗΣΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

Ο ουρανός και η γη γιορτάζουν
την ενανθρώπηση του Υιού του Θεού

1. Βλέπω μυστήριο καινοφανές και παράδοξο: Βοσκοί με τις φλογέρες τους πλημμύρισαν την ακοή μου, που δεν παίζουν τραγούδι ερημικό αλλά ψάλλουν ουράνιο ύμνο. Οι άγγελοι ψάλλουν, οι αρχάγγελοι ανυμνούν, τα Χερουβείμ υμνούν, τα Σεραφείμ δοξολογούν, όλοι γιορτάζουν καθώς βλέπουν τον Θεό στη γη και τον άνθρωπο στους ουρανούς. Βλέπουν Αυτόν που είναι επάνω στον ουρανό να έχει κατεβεί στη γη για να εξασφαλίσει τη σωτηρία στο ανθρώπινο γένος, κι αυτόν που είναι κάτω (τον άνθρωπο) να έχει ανεβεί ψηλά στον ουρανό χάρη στη φιλανθρωπία του Θεού. Σήμερα η Βηθλεέμ έμοιασε στον ουρανό' αντί για αστέρια δέχθηκε αγγέλους υμνωδούς' αντί για ήλιο χώρεσε τον Ήλιο της δικαιοσύνης με τρόπο που δεν μπορεί να περιγραφεί.

Και μη ζητάς το πώς' γιατί όπου θέλει ο Θεός υπερβαίνεται ο νόμος της φύσεως. Πράγματι, θέλησε, μπόρεσε, κατέβηκε, έσωσε - τα πάντα υπηρέτησαν τον Θεό. Σήμερα «ο ων» [386] γεννιέται, και «ο ων» γίνεται αυτό που δεν ήταν: δηλαδή, ενώ ήταν Θεός, γίνεται άνθρωπος, χωρίς να παύσει να είναι Θεός. Διότι δεν έχει γίνει άνθρωπος χάνοντας τη θεία φύση Του' ούτε πάλι ήταν άνθρωπος και έφθασε να γίνει Θεός με προκοπή στην αρετή. Αλλά ήταν ο Λόγος που έγινε άνθρωπος, και λόγω της απάθειάς Του η θεία φύση Του δεν υπέστη μεταβολή.

Αντίθετα με τους Ιουδαίους
όλοι προσκυνούν τον ενανθρωπήσαντα.
Ποικίλες πτυχές του θαυμαστού μυστηρίου
της θείας ενανθρωπήσεως

Όμως όταν γεννήθηκε, οι Ιουδαίοι αρνούνταν την παράδοξη γέννησή Του, οι Φαρισαίοι παρερμήνευσαν τις θείες Γραφές και οι γραμματείς δίδασκαν αντίθετα με τον Νόμο. Ο Ηρώδης αναζητούσε τον γεννημένο, όχι για να Τον τιμήσει, αλλά για να τον εξοντώσει. Σήμερα όλα αντίθετα τα είδαν. Διότι, όπως γράφει ο  Ψαλμωδός, «ουκ εκρύβη από των τέκνων αυτών εις γενεάν ετέραν». Ήλθαν δηλαδή οι βασιλείς και απορούσαν για τον επουράνιο Βασιλέα, πώς ήλθε στη γη χωρίς να έχει μαζί Του αγγέλους ούτε αρχαγγέλους [387] θρόνους, κυριότητες, δυνάμεις, εξουσίες, αλλά προήλθε από παρθενική κοιλία, αφού βάδισε δρόμο παράδοξο που δεν είχε βαδίσει άλλος ξανά' κι ούτε έπαυσε να βασιλεύει στους αγγέλους Του, ούτε με την ενανθρώπησή Του και την επίσκεψή Του σ' εμάς έχασε κάτι από τη θεότητά Του.

Αλλά οι βασιλείς ήλθαν για να προσκυνήσουν τον επουράνιο Βασιλέα της δόξης, οι στρατιώτες για να υπηρετήσουν τον Αρχιστράτηγο των επουρανίων δυνάμεων'  οι γυναίκες Αυτόν που γεννήθηκε από γυναίκα για να μετατρέψει τις λύπες της γυναίκας σε χαρά, οι παρθένοι το παιδί της Παρθένου, γεμάτες έκπληξη για το πώς ο δημιουργός του γάλακτος και των μαστών έδωσε ώστε οι μαστοί της μητέρας Του να δίνουν γάλα από μόνοι τους, κι έλαβε ο Ίδιος παιδική τροφή από μητέρα παρθένο. Τα νήπια ήλθαν να προσκυνήσουν Αυτόν που έγινε νήπιο, ώστε «εκ στόματος νηπίων και θηλαζόντων» να «καταρτίση αίνον» τα παιδιά Αυτόν που τα ανέδειξε μάρτυρες εξαιτίας της φονικής μανίας του Ηρώδη' οι άνδρες Αυτόν που έγινε άνθρωπος και φρόντισε για τα βάσανα των δούλων'

οι ποιμένες «τον ποιμένα τον καλόν» που έδωσε τη ζωή Του για τα λογικά πρόβατά Του, οι ιερείς Αυτόν που έγινε «αρχιερεύς κατά την τάξιν Μελχισεδέκ», οι δούλοι Αυτόν που έλαβε μορφή δούλου για να τιμήσει τη δουλεία μας με ελευθερία, οι ψαράδες Αυτόν που από ψαράδες αναδεικνύει πρόσωπα ικανά να ελκύουν ανθρώπους στον Θεό, οι τελώνες Αυτόν που από τους τελώνες ανέδειξε Ευαγγελιστή, οι πόρνες Αυτόν που δεν αρνήθηκε να βραχούν τα πόδια Του με τα δάκρυα της πόρνης, και για να το πω με συντομία, όλοι οι αμαρτωλοί ήλθαν να δουν «τον αμνόν του Θεού τον αίροντα την αμαρτία του κόσμου»:

οι Μάγοι φέρνοντας δώρα, οι ποιμένες δοξολογώντας, οι τελώνες ευαγγελιζόμενοι, οι πόρνες φέρνοντας μύρα, η Σαμαρείτιδα διψώντας για την πηγή της ζωής, η Χαναναία έχοντας πίστη ακλόνητη. Λοιπόν καθώς όλοι σκιρτούν, θέλω κι εγώ να σκιρτήσω, θέλω να χορεύσω, θέλω να πανηγυρίσω. Χορεύω χωρίς να παίζω κιθάρα, χωρίς να κινώ θύρσο, χωρίς να έχω αυλούς, χωρίς να ανάβω δαυλούς, αλλά φέροντας αντί για μουσικά όργανα τα σπάργανα του Χριστού. Αυτά είναι η ελπίδα μου, αυτά είναι η ζωή μου, αυτά η σωτηρία μου, αυτά ο αυλός μου, αυτά η κιθάρα μου. Γι' αυτό και έρχομαι μ' αυτά, ώστε με τη δύναμή τους να μπορέσω να μιλήσω και να πω μαζί με τους αγγέλους:  «Δόξα εν υψίστοις Θεώ»' και μαζί με τους ποιμένες:  «Και επί γης ειρήνη, εν ανθρώποις ευδοκία».

Οι δύο γεννήσεις του Υιού του Θεού

Σήμερα γεννιέται για μένα από την Παρθένο με τρόπο που δεν μπορεί να περιγραφεί. Εκείνος που γεννήθηκε από τον Πατέρα με τρόπο που δεν μπορεί να εκφράσει ανθρώπινη γλώσσα. Τότε μεν κατά φύσιν γεννήθηκε από τον Πατέρα προαιωνίως, όπως γνωρίζει Εκείνος που Τον γέννησε' σήμερα εξάλλου, γεννήθηκε όχι σύμφωνα με τους νόμους της φύσεως, όπως ακριβώς γνωρίζει η χάρη του Αγίου Πνεύματος. Και η άνω γέννησή Του είναι πραγματική, και η κάτω γέννησή Του είναι αδιαμφισβήτητη' και αληθινός Θεός γεννήθηκε από τον Θεό (Πατέρα), και αληθινός άνθρωπος ο Ίδιος γεννήθηκε από την Παρθένο. Άνω μόνος από μόνον μονογενής, κάτω μόνος από μόνη την Παρθένο μονογενής ο Ίδιος. Γιατί όπως στην άνω γέννηση είναι ασέβεια να δεχθούμε μητέρα, ομοίως και στην κάτω γέννηση είναι βλάσφημο να υποθέσουμε τη συνέργεια πατέρα.

Ο Πατήρ αρρεύστως εγέννησε, και η Παρθένος αφθόρως γέννησε' γιατί ούτε ο Θεός υπέστη μεταβολή επειδή γέννησε τον Υιό -διότι Τον γέννησε όπως αρμόζει στον Θεό-, ούτε η Παρθένος υπέστη φθορά της παρθενίας της με τη γέννα -διότι γέννησε σύμφωνα με τους πνευματικούς νόμους. Συνεπώς ούτε η άνω γέννησή Του μπορεί να εξηγηθεί, ούτε [388] ούτε η έλευσή του κατά τους έσχατους χρόνους της Παλαιάς Διαθήκης επιδέχεται φιλοπερίεργη εξέταση. Ότι λοιπόν η Παρθένος γέννησε σήμερα, το γνωρίζω' και ότι ο Θεός γέννησε αχρόνως, το πιστεύω. Τον τρόπο όμως της γεννήσεως έχω διδαχθεί να τον τιμώ με τη σιωπή, και παρέλαβα από τους παλαιοτέρους να μην τον πολυσυζητώ. Γιατί σε όσα ενεργεί ο Θεός, δεν πρέπει να λαμβάνουμε υπ' όψιν τη φύση των πραγμάτων αλλά να πιστεύουμε στη δύναμη Εκείνου που ενεργεί.

Διότι ισχύει ο νόμος της φύσεως, όταν μια γυναίκα παντρευτεί και γεννήσει' όταν όμως μια παρθένος, που δεν έχει πείρα γάμου, παραμείνει παρθένος αφού γεννήσει, τότε αυτό είναι υπερφυσικό. Αυτό λοιπόν που γίνεται σύμφωνα με τους νόμους της φύσεως, ας ερευνάται' το υπερφυσικό όμως ας τιμάται με τη σιωπή -όχι ως κάτι που πρέπει να αποφεύγουμε ως παράλογο ή επικίνδυνο, αλλά ως κάτι που δεν είναι δυνατόν να εκφραστεί με λόγια και το οποίο αρμόζει να τιμάται με τη σιωπή. Αλλά συγχωρέστε με, παρακαλώ, που θέλω να σταματήσω να μιλάω ενώ βρίσκομαι ακόμη στην αρχή της ομιλίας μου. Γιατί διστάζω να ερευνώ τα ουράνια και δεν ξέρω πώς ή πού να στρέψω το πηδάλιο του λόγου. Τί να πω ή τί να λαλήσω;

Βλέπω τη μητέρα, βλέπω τον γεννημένο, αλλά αδυνατώ να συλλάβω τον τρόπο της γεννήσεως. Διότι υπερβαίνεται η φύση, υπερβαίνονται τα όρια της φυσικής τάξεως, όπου θέλει ο Θεός. Διότι δεν έχει γίνει αυτό σύμφωνα με τους νόμους της φύσεως, αλλά είναι υπερφυσικό το θαυμαστό αυτό γεγονός. Δεν λειτούργησαν οι φυσικοί νόμοι, αλλά ενήργησε το θέλημα του Δεσπότη. Ω ανέκφραστη χάρη! Ο προαιώνιος μονογενής. Αυτός που δεν είναι δυνατόν να ψηλαφηθεί και είναι απλούς και ασώματος, εισήλθε μέσα στο φθαρτό και ορατό σώμα μου. Γιατί; Για να μπορούμε να Τον βλέπουμε και έτσι να μας διδάξει εποπτικά' και διδάσκοντάς μας να μας χειραγωγήσει στα μη βλεπόμενα. Επειδή δηλαδή οι άνθρωποι θεωρούν την όραση πιο αξιόπιστη από την ακοή και αμφιβάλλουν για ό,τι δεν βλέπουν, γι' αυτό καταδέχθηκε να γίνει ορατός -καθώς με την ενανθρώπησή Του έλαβε σώμα- ούτως ώστε να δώσει τέλος στην αμφισβήτησή τους.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του θεολόγου - Φιλολόγου Αθανασίου Α. Φραγκοπούλου
«Πατερικές Ομιλίες Στη Γέννηση του Σωτήρος Χριστού»,
έκδοση δεύτερη, Βιβλιοπωλείο ο «Σωτήρ», Αθήνα 2013, σελ. 49-55.