Κ. Γ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ: Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΤΡΙΤΟ ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Κ. Γ. Παπαδημητρακοπούλου:
 «Η Κατάθλιψη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας»,
εκδόσεις  «Φωτοδότες», 4η έκδοση, σελ 24-28.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
 «ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Πρόλογος

Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας το 5 ο/ο του πληθυσμού στην Ευρώπη υποφέρει από κατάθλιψη, το 10 ο/ο των ανδρών και το 20 ο/ο των γυναικών βιώνουν καταθλιπτικά γεγονότα, ενώ 340 εκατ. άνθρωποι σ' όλο τον κόσμο υποφέρουν από τέτοιες διαταραχές! Δυστυχώς η κατάσταση αυτή συνεχώς επιδεινώνεται και εξελίσσεται σε μάστιγα του αιώνα μας... Και οι ιδικοί ψάχνουν για τις λύσεις! Τα ψυχοφάρμακα δίνουν και παίρνουν. Οι ψυχολόγοι (ακόμη δε και οι παιδοψυχολόγοι) και οι ψυχίατροι έγιναν το καταφύγιο των πολλών... Λύπη, μελαγχολία, κατάθλιψη!
Οι Πατέρες χρησιμοποιούν τον γενικότερο όρο «αθυμία», όταν αναφέρονται σ' αυτή την κατάσταση. Και πόσα δεν έχουν να πουν! Ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος είχε δύο ανθρώπους του περιβάλλοντός του, τον φίλο του Σταγείριο και την συνεργάτιδά του Οσία Ολυμπιάδα, οι οποίοι, αν και ήταν ενάρετοι όπως ο ίδιος αναφέρει, έπασχαν απ' την αθυμία, τους απηύθυνε δε πλήθος μακροσκελών επιστολών προκειμένου να τους βοηθήσει. Συνεπώς το πρόβλημα αγγίζει κάποτε και τους εναρέτους!
Οι Πατέρες μας εξηγούν με σαφήνεια ποιά είναι τα είδη της λύπης, και πώς μόνο για την αμαρτία, τη δική μας και των άλλων, πρέπει να λυπάται κανείς και για τίποτε άλλο! Πρόκειται για την αποκαλούμενη «κατά Θεόν λύπη» η οποία οδηγεί στη μετάνοια και τη σωτηρία μας. Αυτή είναι και η λύπη των Αγίων, αναφέροντας επ' αυτού πλήθος από παραδείγματα και χωρία της Αγίας Γραφής. Την αθυμία την περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα, την θεωρούν (όπως και είναι!) αφόρητη κατάσταση, τη χειρότερη απ' όλες τις δοκιμασίες, ακόμα δε και τον θάνατο που είναι το κορύφωμα όλων των δοκιμασιών! Την αποκαλούν νέφος πυκνό και ζοφερό, σκοτάδι, βαρύ φορτίο, τυραννίδα, μανιακό πέλαγος, φοβερό βασανιστήριο κ.λπ.
Τονίζουν ακόμα πως ο δαίμονας αυτούς που εξουσιάζει, το κατορθώνει αυτό μέσα απ' την υπερβολική αθυμία! Γι' αυτό και την χαρακτηρίζουν «πονηρό πνεύμα της λύπης»! Μας εξηγούν αναλυτικά τις αιτίες που μας συμβαίνουν αυτά, τις οποίες αξίζει να προσέξουμε πάρα πολύ, γιατί μέσα απ' αυτές μπορούμε μπορούμε να καθρεφτίσουμε τον εαυτό μας και να εντοπίσουμε το πρόβλημά μας. Και απ' τον εντοπισμό του προβλήματος μπορούμε ευκολότερα να οδηγηθούμε στην θεραπεία και την απαλλαγή μας απ' αυτήν. Μας περιγράφουν ποιές είναι οι συνέπειες της αθυμίας στη ζωή μας και γιατί την επιτρέπει ο Θεός.
Επιπλέον στέκονται πολύ στην αντιμετώπισή της. Τονίζουν πως σαφώς η αθυμία θεραπεύεται και προτείνουν τις λύσεις, οι οποίες είναι κυρίως πνευματικές. Ας τις εφαρμόσουμε με ακρίβεια και επιμέλεια στη ζωή μας, για να βρούμε την ίαση που τόσο ποθούμε. Αλλά πόσο υπέροχα εξηγούν και τα δάκρυα του Κυρίου, τόσο για τον φίλο του τον Λάζαρο εκεί λίγο πριν τον αναστήσει, όσο και για την κατάντια της Ιερουσαλήμ που θα γινόταν σύντομα κυριολεκτικά βορά των εχθρών της!
Όλα αυτά τα θαυμάσια τα παραθέτουν με τον δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο, με πλήθος παραδειγμάτων και σοφίας, που οικοδομούν οπωσδήποτε καθένα που θέλει να τους ακούσει. Ή έστω που επιθυμεί να ακούσει και μία άλλη άποψη! Αξίζει να αναφερθεί ότι το βιβλίο αυτό προήλθε μετά από μελέτη των συγγραμμάτων τους, την αποκαλουμένη Πατρολογία, απ' την οποία σταχυολογήσαμε κατά το δυνατόν ό,τι βρήκαμε γραμμένο σ' αυτήν, το ταξινομήσαμε σε ενότητες, το χωρίσαμε σε κεφάλαια κι πολλές παραγράφους, προβήκαμε σε πλήθος υπογραμμίσεων και γενικά σε ό,τι κρίναμε πρακτικό και χρήσιμο προκειμένου το κείμενο να είναι απλό, άνετο στη μελέτη και εύληπτο, ακόμη δε και για τον ολιγογράμματο.
Ελπίζουμε ότι ο φίλος αναγνώστης θα βρει πραγματικά χρήσιμη αυτή την προσπάθεια και θα ωφεληθεί πολύ. Κι όπως γράφει ο Άγ. Ισίδωρος Πηλουσιώτης «αν το έργο αυτό είναι καλό, ας το αποδώσει στον Θεό. Αν, όμως, ότι είναι γραμμένο με ελλείψεις, ας συγχωρήσει την ανθρώπινη αδυναμία, που δεν μπορεί να εκφράσει αυτό που θέλει»...

Κ.Γ.Π.

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Γ'. ΕΙΝΑΙ ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ ΚΙ ΑΠ' ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟ ΚΟΡΥΦΩΝΑ ΤΩΝ ΔΟΚΙΜΑΣΙΩΝ!

Προχωρώντας ακόμη περισσότερο, αναφέρει ο Άγ. Ιω. Χρυσόστομος:

«Κι όμως, τί είναι χειρότερο απ' τον θάνατο; Δεν φαίνεται να είναι αυτό το κορύφωμα των ανθρώπινων κακών, το φοβερό και αφόρητο κι άξιο μυρίων θρήνων; Δεν είπε ο Παύλος ότι αυτός είναι τιμωρία της χειρότερης παρανομίας; Γιατί αυτή είπε ότι είναι η τιμωρία για εκείνους που προσέρχονται ανάξια στα ιερά μυστήρια και μετέχουν στη φρικτή εκείνη Τράπεζα, λέγοντας: «Γι' αυτό ανάμεσά σας είναι πολλοί ασθενείς και άρρωστοι, και αρκετοί έχουν πεθάνει» (Α' Κορ. 11,30).
Και οι νομοθέτες δεν καταδικάζουν όλοι σ' αυτήν την ποινή εκείνους που διαπράττουν ανεπανόρθωτα πλημμελήματα; Αλλά και ο Θεός δεν επέβαλε αυτόν ως εσχάτη τιμωρία σε όσους διαπράττουν μεγάλα πλημμελήματα κατά τον Μωσαϊκό νόμο; ... Και ο μέγας εκείνος Ηλίας επίσης εξ αιτίας του φόβου του θανάτου, έγινε και δραπέτης και φυγάς και μετανάστης, φοβούμενος μόνο την απειλή μιας πορνευόμενης και κακόφημης γυναίκας... Πράγματι, η φύση του θανάτου είναι τρομακτική.
Γι' αυτό στην περίπτωση του κάθε νεκρού τόσο πολύ μας εκπλήσσει και μας συγχέει και μας συστέλλει, σαν να εμφανίζεται τότε ξαφνικά. Κι η μελέτη του χρόνου και η καθημερινή άσκηση σ' αυτό το θέαμα δεν έχει καμμιά ισχύ για την παρηγοριά μας... Αλλ' όμως αυτό το φοβερό απ' τα ίδια τα πράγματα και η δειλία των Αγίων εκείνων ανδρών, είναι πολύ ελαφρότερο της αθυμίας (=κατάθλιψης). Γι' αυτήν ακριβώς την αθυμία (=κατάθλιψη), έτρεξα τους μικρούς αυτούς διαύλους των λόγων, για να σε διδάξω ότι, όποια τιμωρία υφίστασαι, αντίστοιχή της, ή καλύτερα πολύ μεγαλύτερη αμοιβή περιμένεις. Και για να μάθεις ότι είναι έτσι αυτά τα πράγματα, θα καταφύγω τώρα σ' εκείνους που κυριεύτηκαν απ' αυτήν, στους οποίους επειγόμουν προηγουμένως να έλθω.
Πράγματι, ο λαός των Εβραίων, όταν ήλθε ο Μωυσής κι ευαγγελίστηκε ελευθερία και απαλλαγή απ' τα Αιγυπτιακά κακά, δεν ήθελε ούτε να τον ακούσει, και προβάλλοντας την αιτία ο νομοθέτης, έλεγε: «Λάλησε ο Μωυσής στο λαό κι από ολιγοψυχία ο λαός δεν άκουσε τον Μωυσή» (Έξ. 6,9). Κι όταν ο Θεός απείλησε τους Ιουδαίους με μεγάλες απειλές για την πολλή παρανομία τους μετά την αιχμαλωσία τους και τη διαβίωση στην ξενιτιά, προσθέτει κι αυτή την τιμωρία: «Θα τους δώσω καρδιά άθυμη, οφθαλμούς σβησμένους και ψυχή που να λειώνει» (Δευτ. 28,65). Αλλά τι χρειάζεται να αναφέρω τους Ιουδαίους, λαό άτακτο, αγνώμονα, δουλωμένο στη σάρκα, που δεν γνώριζε να φιλοσοφεί, αν και μπορούσε να πάρει πρότυπα από εκείνους τους μεγάλους και υψηλούς άνδρες;
Πράγματι ο χορός των Αποστόλων, που έζησε τρία χρόνια μαζί με τον Χριστό και διδάχθηκε πολλά για την αθανασία και τα άλλα απόρρητα που ενήργησε θαυμαστά και παράδοξα σημεία που είδαν αυτόν τον Ίδιο να θαυματουργεί τόσο καιρό, που κοινώνησαν μαζί Του της τράπεζας και της ομιλίας και τέτοιων λόγων κι εκπαιδεύτηκαν με κάθε τρόπο, ενώ Τον κρατούσαν συνεχώς και κρέμονταν απ' Αυτόν σαν παιδιά που θηλάζουν ακόμη και συνεχώς τον ρωτούσαν «πού πηγαίνεις;», όταν άκουσαν λόγια που τους προκάλεσαν αθυμία, τόσο πολύ έσβησαν απ' την τυραννία της αθυμίας αυτής και κυριεύτηκαν από τη λύπη, ώστε να μην τον ερωτούν πλέον κάτι τέτοιο.
Και κατηγορώντας τους γι' αυτό ο Χριστός έλεγε: «Ακούσατε ότι πηγαίνω προς Αυτόν που μ' έστειλε, κι ότι θα έλθω προς εσάς, και κανένας δεν με ρωτά, πού πηγαίνεις; Αλλά μόλις σας είπα αυτά τα λόγια, η λύπη πλημμύρισε την καρδιά σας» (Ιω. 14,28). Είδες πως η τυρρανίδα της αθυμίας επισκίασε τον έρωτα και πως τους αιχμαλώτισε και τους έκανε δικούς της; Ο Ηλίας πάλι εκείνος (δεν θα τον αφήσω κατά μέρος ούτε τώρα), μετά την φυγή και την αναχώρησή του από την Παλαιστίνη, μη υπομένοντας την τυραννία της αθυμίας (διότι αθυμούσε πολύ, αυτό ακριβώς δήλωνε ο συγγραφέας της διηγήσεως με τα λόγια «αναχώρησε για την ακακούφισή σου»), άκουσε τι λέγει στην προσευχή του:
«Αρκετά είναι τα τωρινά, Κύριε. Πάρτε μου τη ζωή, γιατί εγώ δεν είμαι ανώτερος απ' τους πατέρες μου» (Α' Βασ. 19,3). Κι εκείνο το φοβερότατο, το κορύφωμα της τιμωρίας, το κεφάλαιο των κακών, την τιμωρία κάθε αμαρτίας, αυτό το ζητεί με την προσευχή του και θέλει να το λάβει σαν χάρη. Τόσο βαρύτερο του θανάτου πράγμα είναι η αθυμία. Για να διαφύγει δηλαδή αυτήν, καταφεύγει σ' εκείνον! Εδώ ακριβώς θέλω να σου λύσω ένα ζήτημα. Πράγματι γνωρίζω πόσο επιθυμείς τη λύση τέτοιων προβλημάτων και αναγνωρίζω καλά πόσο θα σε χαροποιήσω. Ποιο, λοιπόν, είναι το ζήτημα; Αν νόμιζε ότι ο θάνατος είναι κάτι ελαφρύτερο από την αθυμία, τότε γιατί εγκατέλειψε και πατρίδα και έθνος και έφυγε, ώστε να μην περιπέσει στον θάνατο; Για να γνωρίζεις κι από εδώ καλά, πως η αθυμία είναι οδυνηρότερη απ' τον θάνατο.

Όταν, δηλαδή, τον τάρασσε μόνος του εκείνος ο φόβος, εύλογα έκανε τα πάντα, ώστε να ξεφύγει απ' αυτόν. Μόλις, όμως, η αθυμία εγκαταστάθηκε κι επέδειξε τη φύση της, κατατρώγοντας, λειώνοντας, λιανίζοντάς τον με τα δόντια της, έγινε ανυπόφορη. Τότε, λοιπόν, το βαρύτερο απ' όλα είναι ελαφρότερο απ' αυτόν. Έτσι και ο Ιωνάς, ξεφεύγοντας από εκείνη, κατέφυγε προς αυτόν (δηλ. τον θάνατο), ζητεί κι' αυτός τον θάνατο, λέγοντας: «Πάρε τη ψυχή μου από μένα, γιατί προτιμότερο είναι για μένα να πεθάνω, παρά να ζω» (Ιων. 4,3).
Και ο Δαβίδ, πάλι, γράφοντας έναν ψαλμό, είτε για τον εαυτό του είτε για κάποιους άλλους που οδύρονται, επισημαίνει ακριβώς το ίδιο. «Όταν ταράχθηκε ο αμαρτωλός εναντίον μου, λέγει, κουφάθηκα και ταπεινώθηκα και σιώπησα από αγαθά λόγια και ο πόνος μου αυξήθηκε» (Ψαλμ. 38,2).

Από την «10η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ»

 

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Κ. Γ. Παπαδημητρακοπούλου:
«Η Κατάθλιψη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας»,
εκδόσεις «Φωτοδότες», 4η έκδοση, σελ 24-28.