Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ: Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ (2ο ΜΕΡΟΣ)

 

[...] Τα κείμενα, που δημοσιεύονται σ' αυτό τον τόμο αναφέρονται: είτε στην Παναγία Μητέρα του Χριστού και Θεού μας, που όλα τα πιστά τέκνα της Εκκλησίας την αγαπούν και την αναγνωρίζουν ωσάν Μάνα στοργική και γλυκυτάτη, και τρέχουνε κοντά της σ' όποια δύσκολη στιγμή του βίου τους για να βρούνε μπάλσαμο και παρηγοριά στον πόνο τους' είτε στον αγαπημένο Νυμφίο της Εκκλησίας μας, το Χριστό, και τ' Άχραντα Πάθη Του. Είναι κείμενα, που, άλλα μεταδόθηκαν ως ραδιοφωνικές ομιλίες από το Α' Πρόγραμμα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και Τηλεοράσεως, και άλλα δόθηκαν ως διαλέξεις στην Αθήνα ή και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος, με τις εόρτιες ευκαιρίες των Χριστουγέννων, των Χαιρετισμών της Θεοτόκου, της Μεγάλης Εβδομάδος και του Πάσχα. Επειδή ο συγγραφέας τους δεν μπορούσε ν' ανταποκριθεί ξεχωριστά στις αιτήσεις πολλών ακροατών, που συχνά του ζητούσαν να τους στείλει αντίγραφα των ομιλιών, αποφάσισε να τα συγκεντρώσει όλα μαζί σε έναν εύχρηστο τόμο, γνωρίζοντας βέβαια τις αναπόφευκτες αδυναμίες των κειμένων -γραμμένων για περιορισμένης διάρκειας χρονικά όρια-, αλλά υποχωρώντας από αγάπη στους αδελφούς του, που τα ήθελαν για πνευματικούς κυρίως λόγους. Και για έν' άλλο θέμα πρέπει να σημειώσω εδώ δυο λόγια. Σε τούτο το βιβλίο μου ο αναγνώστης θα βρει, όπως σημειώνεται και στον υπότιτλο, «λογοτεχνικά και κατανυκτικά κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα». Για όσους παραξενευτούν με αυτόν τον ιδιαίτερο χαρακτηρισμό της ορθοδόξου λειτουργικής πνευματικότητος, προοιμιακό, κεφάλαιο του τόμου αυτού, όπου τονίζεται, πως έξω από τη λειτουργική και μυστηριακή ζωή γενικώτερα, της Εκκλησίας μας ούτε πνευματική ζωή, νοείται υπαρκτή, ούτε -πολύ περισσότερο- ορθόδοξη πνευματικότης. Η πνευματική ζωή των ορθοδόξων χριστιανών πηγάζει, αυθεντικά και γνήσια, από τη μητέρα μας Εκκλησία, τρέφεται στις ιερές ακολουθίες της, και αυξάνει με τη χάρη του αγίου Πνεύματος και τη μετοχή των Αχράντων Μυστηρίων της Λειτουργίας της. Όλα τ' άλλα πνευματικά μέσα είναι ανεκτά ή χρήσιμα μόνο και κατά το μέτρο που οδηγούν στον τελικό κ' ευλογημένον αυτό σκοπό: στην ορθόδοξη λειτουργική πνευματικότητα, δηλαδή στη Λειτουργία και στην Ευχαριστία, όπως ακριβώς τα νοούν και τα διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες. [...]

Απόσπασμα εκ του προλόγου του συγγραφέως

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 24-28.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
1η έκδοση 1975

Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ

«Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ»

Σχόλια στον Ακάθιστον Ύμνο, καθώς και άλλα λογοτεχνικά και κατανυκτικά
κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα.

Η έκφραση που χρησιμοποιήσαμε λίγο πιο πριν, «ενωμένοι εν αγίω Πνεύματι», θαρρώ πως είναι το κλειδί για να καταλάβει κανείς σωστά τη λειτουργική πνευματικότητα στο χώρο της Ορθοδοξίας. Η προσωπική άσκηση του καθενός μας, βέβαια, δεν απαγορεύεται καθόλου. Μα έρχεται η κοινή λατρεία στα μυστήρια της Εκκλησίας, να μας ενώσει όλους τους πιστούς: μεταξύ μας, όλους τους σύγχρονους αδελφούς, και με τους αγίους, που, ζωντανό συναξάρι, παραβρίσκονται μαζί μας στη λειτουργία. Εδώ είναι και το μυστήριο της κοινωνίας των αγίων του Θεού. Η λειτουργία είναι έργο του λαού, όπως η ίδια η λέξη φανερώνει' του λαού του Θεού, στον Οποίο δεν έπαψε ν' ανήκει και η θριαμβεύουσα Εκκλησία του Χριστού. Εικόνα του Θεού κι ο σημερινός πιστός, εικόνα του Θεού κι ο χριστιανός των πρώτων αιώνων ή της Παλαιάς Διαθήκης, βρίσκονται ενωμένοι εν αγίω πνεύματι στη λειτουργία. Γι' αυτό και ο ιερεύς θυμιάζει και τους πιστούς και τις εικόνες των αγίων με τον ίδιο τρόπο. Και αυτό, βέβαια, πρέπει να το νοήσουμε μακριά από τους νεκρούς φορμαλισμούς και της ξηρές τυπικότητες, που μπορεί κανείς να ιδεί ενίοτε στο λειτουργικό μέρος της λατρείας. Στη λειτουργία έχουμε τη συμμετοχή και βίωση όλης της πολιτείας του Χριστού, όπως το βλέπουν καλύτερα οι προσεκτικοί διάκονοι των φρικτών μυστηρίων του Θεού. Αυτή η πνευματική διακονία, που όπως λέγει ο ιερός Χρυσόστομος, γίνεται και πολιτεία κατά Χριστόν, μας πλησιάζει τόσο πολύ με το σωτήρα μας Ιησού, ώστε να έχουμε αυτό, που ο άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής θα ονομάσει  «κατά χάριν ταυτότητα». Έτσι δικαιολογείται η έκφραση του Καβάσιλα, πως ο Ιησούς που είναι το πρότυπό μας, έρχεται ακόμη πιο κοντά κι από την ίδια την ψυχή μας' έχουμε το ίδιο σώμα με Εκείνον, ζούμε τη ζωή Του, είμαστε μέλη Του. Τόσο, που να φτάσει ο άγιος Συμεών ο νέος θεολόγος (βλ. Hymnes, τ. Ι, σελ. 288, εκδ. Sources Chretiennes, αρ. 156) να βλέπει τα μέλη του Χριστού σε όλα τα δικά του μέλη, χωρίς καμιά διαφορά, όπως το λέγει με χαρακτηριστική τόλμη σ' έναν ύμνο του: ...Μέλη Χριστού γινόμεθα, μέλη Χριστός ημών δε και χειρ Χριστός και πους Χριστός εμού του παναθλίου, και χειρ Χριστού και πους Χριστού ο άθλιος εγώ δε... Όλ' αυτά προϋποθέτουν βίωση των δογμάτων με τις θεολογικές και τις άλλες αρετές, και πίστη και μετοχή στ' άγια μυστήρια της Εκκλησίας μας, που είναι η βάση για την ορθόδοξη λειτουργική πνευματικότητα. Μετοχή στα Μυστήρια, που δεν είναι σύμβολα ή αναπαραστάσεις, αλλά ζωντανές μορφές και ζώσα οντολογική πραγματικότης. Το μυστήριο της θείας Ευχαριστίας, π.χ., μας δίνει το ίδιο το σώμα και το ίδιο αίμα του Χριστού. Ας θυμηθούμε εκείνον τον γέροντα, που δυσπιστούσε πάνω σ' αυτό' ο Θεός του επέτρεψε στη θεία κοινωνία να αισθανθεί ως ζωντανή, αιματωμένη σάρκα τον άγιον άρτο, και ως ζεστό αίμα τον άγιον οίνο, που μετουσιωμένοι που προσφέρονται στους πιστούς εις βρώσιν και πόσιν. Ο μοναχός συγκλονίστηκε τόσο πολύ, που κόντεψε να πάθει συγκοπή! Η δυσκολία μας να μπούμε στο σωστό νόημα της ορθοδόξου πνευματικότητος έγκειται και στο ότι απομακρυνόμαστε ολοένα και πιο πολύ από τις ακολουθίες της Εκκλησίας μας. Οι Ώρες, το Μεσονυκτικό, ο Όρθρος, το Απόδειπνο κοντεύουν να μείνουν ποιητικές μονάχα λέξεις, για τους ειδικούς και τους Μοναχούς! Ωστόσο οι ακολουθίες αυτές, όπως και η θεία Ευχαριστία είναι σωτήριες για όλους τους πιστούς. Είναι χαρακτηριστικό το ότι στην Ορθοδοξία ο Ιερεύς δεν λειτουργεί ποτέ μόνος του, όπως σε άλλες ομολογίες χριστιανικές. Ακόμη, πρέπει να υπογραμμίσουμε, πως στις Ευχές της θείας Ευχαριστίας, το πρώτο πρόσωπο βρίσκεται πάντα στον πληθυντικό, πράγμα που δείχνει την ενωμένη αδελφότητα, την ενότητα της εκκλησιαστικής κοινότητας και την οικουμενική πληρότητα της Εκκλησίας του Χριστού. Αυτό θα μπορούσε να μας το μάθει το λεγόμενο μυσταγωγικό λειτουργικό κήρυγμα΄ αλλά τούτο δυστυχώς, μας έχει λείψει, σχεδόν παντελώς, δίνοντας τη θέση του σ' ένα σωρό φλυαρίες ηθικολογικές και κοινωνιολογικές, μα που δεν έχουν κανένα σύνδεσμον οργανικό με τη Λειτουργία. Άλλοτε -φαίνεται ακόμη τούτο σε μερικά παλιά λειτουργικά βιβλία- είχαμε τουλάχιστον την «ανάγνωσιν εις τον Θεολόγον». Σήμερα έχει λείψει κι αυτό, προς μεγίστη ζημία της λειτουργικής βιώσεως των δογμάτων της Εκκλησίας μας. Δεν θέλω να εκφραστώ σαν προφήτης, αλλά, αν φτάσουμε κάποτε να κάνουμε την λειτουργία μας, πιεζόμενοι από χρονικά άγχη και τους συγχρονισμούς, για να  «συσχηματιζώμεθα» με τον αιώνα μας, δίχως το ψάλσιμο του Όρθρου, δίχως τροπάρια, δίχως συναξάρια και εικόνες, δίχως τ' αναγνώσματα της αγίας Γραφής, με τον τρόπο της Εκκλησίας μας, δεν θα μπορούμε πια να μιλούμε για πνευματικότητα... Η λειτουργία που είναι τέλεια οργανωμένο σύνολο, σε τέλειο ρυθμό, όλων των μερών της Αποκαλύψεως, θα έχει αποδιοργανωθεί σε τέτοιο σημείο, που θα μοιάζει με μνήμη και όχι με βίωση της πολιτείας του Χριστού, ανίκανη να μας κάνει κοινωνούς του θείου και αρρήτου κάλους της νύμφης του Ιησού, για την οποία ο άγιος Ιωάννης της Κροστάνδης ξεσπά σ' ευχαριστίες, που τις δικαιολογεί μ' έναν τρόπο βαθύτατο: «Ευχαριστώ την αγία Μητέρα μας, την Εκκλησία, την ακηλίδωτο Νύμφη του Χριστού, για τη σωτηρία που μας εξασφαλίζει. Με τις Οικουμενικές και τις τοπικές της Συνόδους, περιτειχίζει την αλήθεια της πίστεώς μου. Με τα αίματα των αγίων Μαρτύρων της, νίκησε και κατατρόπωσε όλους τους εχθρούς της πίστεως και μου ανοίγει τους δρόμους προς την αιώνια»

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 24-28.
1η έκδοση 1975