Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ: Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ (4ο ΜΕΡΟΣ)

 

[...] Τα κείμενα, που δημοσιεύονται σ' αυτό τον τόμο αναφέρονται: είτε στην Παναγία Μητέρα του Χριστού και Θεού μας, που όλα τα πιστά τέκνα της Εκκλησίας την αγαπούν και την αναγνωρίζουν ωσάν Μάνα στοργική και γλυκυτάτη, και τρέχουνε κοντά της σ' όποια δύσκολη στιγμή του βίου τους για να βρούνε μπάλσαμο και παρηγοριά στον πόνο τους' είτε στον αγαπημένο Νυμφίο της Εκκλησίας μας, το Χριστό, και τ' Άχραντα Πάθη Του. Είναι κείμενα, που, άλλα μεταδόθηκαν ως ραδιοφωνικές ομιλίες από το Α' Πρόγραμμα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και Τηλεοράσεως, και άλλα δόθηκαν ως διαλέξεις στην Αθήνα ή και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος, με τις εόρτιες ευκαιρίες των Χριστουγέννων, των Χαιρετισμών της Θεοτόκου, της Μεγάλης Εβδομάδος και του Πάσχα. Επειδή ο συγγραφέας τους δεν μπορούσε ν' ανταποκριθεί ξεχωριστά στις αιτήσεις πολλών ακροατών, που συχνά του ζητούσαν να τους στείλει αντίγραφα των ομιλιών, αποφάσισε να τα συγκεντρώσει όλα μαζί σε έναν εύχρηστο τόμο, γνωρίζοντας βέβαια τις αναπόφευκτες αδυναμίες των κειμένων -γραμμένων για περιορισμένης διάρκειας χρονικά όρια-, αλλά υποχωρώντας από αγάπη στους αδελφούς του, που τα ήθελαν για πνευματικούς κυρίως λόγους. Και για έν' άλλο θέμα πρέπει να σημειώσω εδώ δυο λόγια. Σε τούτο το βιβλίο μου ο αναγνώστης θα βρει, όπως σημειώνεται και στον υπότιτλο, «λογοτεχνικά και κατανυκτικά κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα». Για όσους παραξενευτούν με αυτόν τον ιδιαίτερο χαρακτηρισμό της ορθοδόξου λειτουργικής πνευματικότητος, προοιμιακό, κεφάλαιο του τόμου αυτού, όπου τονίζεται, πως έξω από τη λειτουργική και μυστηριακή ζωή γενικώτερα, της Εκκλησίας μας ούτε πνευματική ζωή, νοείται υπαρκτή, ούτε -πολύ περισσότερο- ορθόδοξη πνευματικότης. Η πνευματική ζωή των ορθοδόξων χριστιανών πηγάζει, αυθεντικά και γνήσια, από τη μητέρα μας Εκκλησία, τρέφεται στις ιερές ακολουθίες της, και αυξάνει με τη χάρη του αγίου Πνεύματος και τη μετοχή των Αχράντων Μυστηρίων της Λειτουργίας της. Όλα τ' άλλα πνευματικά μέσα είναι ανεκτά ή χρήσιμα μόνο και κατά το μέτρο που οδηγούν στον τελικό κ' ευλογημένον αυτό σκοπό: στην ορθόδοξη λειτουργική πνευματικότητα, δηλαδή στη Λειτουργία και στην Ευχαριστία, όπως ακριβώς τα νοούν και τα διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες. [...]

Απόσπασμα εκ του προλόγου του συγγραφέως

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 43-47.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
1η έκδοση 1975

Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ

«Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ»

Σχόλια στον Ακάθιστον Ύμνο, καθώς και άλλα λογοτεχνικά και κατανυκτικά
κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα.

ΧΑΙΡΕ ΝΥΜΦΗ ΑΝΥΜΦΕΥΤΕ

ΕΝΑΣ ΜΕΓΑΛΟΣ άγιος της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας διδάσκει πως, το θαύμα της σαρκώσεως του Χριστού από την Παναγία υπερβαίνει και αυτό το θαύμα της δημιουργίας του Κόσμου! (Ιω. Δαμασκηνός). Και ο λόγος είναι, γιατί από την Παναγία, που είναι ένας πνευματικός ουρανός πάνω στη γη, εσαρκώθη ο Χριστός και Σωτήρας μας, που είναι ο αβασίλευτος πνευματικός Ήλιος, ο ήλιος της δικαιοσύνης, όπως λέγει ο υμνογράφος στο απολυτίκιο της γιορτής της Υπαπαντής: Χαίρε Κεχαριτωμένη Θεοτόκε Παρθένε, εκ σου γαρ ανέτειλεν ο ήλιος της δικαιοσύνης, Χριστός ο Θεός ημών, φωτίζων τους εν σκότει... Από αυτή, λοιπόν, τη μεγάλη σημασία, που έχει για μας τους χριστιανούς η σάρκωση, η ενανθρώπιση του Χριστού, φωτίζεται και εξηγείται γιατί τιμούμε και γιορτάζουμε τόσο πολύ την παναγία Μητέρα Του: και το Αύγουστο, και το Νοέμβριο - Δεκέμβριο, και το Μάρτιο, ιδιαίτερα' αν και, όπως είναι γνωστό, στην κάθε μέρα και στην κάθε ακολουθία, η αγία Εκκλησία μας αναπέμπει ύμνους τιμής και δοξολογικά μεγαλυνάρια στη Θεοτόκο, με τα λεγόμενα «θεοτοκία» τροπάρια. Έτσι, και η γιορτή του Ευαγγελισμού, για την οποία είναι γραμμένος ο Ακάθιστος Ύμνος, που ψάλλεται αυτή την περίοδο σε όλες τις ορθόδοξες εκκλησίες μας κάθε Παρασκευή, καθορίζεται από τη γιορτή των Χριστουγέννων -καθώς και πολλές άλλες γιορτές, όπως λέγει ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «ώστε εντεύθεν, ώσπερ από τινός πηγής, ποταμοί διάφοροι ρυέντες, αύται ετέχθησαν ημίν αι εορταί». Πραγματικά πνευματικά ποτάμια οι ορθόδοξες γιορτές, που αρδεύουν την Εκκλησία του Χριστού. Ένα τέτοιο ποτάμι δροσίζει τις ψυχές μας αυτές τις ημέρες, που με του «Χαιρετισμούς» της Παναγίας περιμένουμε τη μεγάλη γιορτή του Ευαγγελισμού. Και όπως η γη, με τ' ανοιξιάτικα λουλούδια της στολίζεται κι ευωδιάζει από χίλια δυο αρώματα, έτσι και η ψυχή του κάθε ορθοδόξου χριστιανού στολίζεται μ' ευλάβεια και αγάπη προς τη Παναγία, και τρέχει στις εκκλησίες να προσφέρει τα πνευματικά της άνθη στην πανάμωμη Παρθένο και ν' ακούσει τους πολυαγαπημένους στίχους των «Χαιρετισμών» της. Στα κείμενα που θ' ακολουθήσουν, με θέμα τον «Ακάθιστο Ύμνο», θα προσπαθήσουμε, απλά και σύντομα, να πλησιάσουμε την Παναγία, ακολουθώντας, το κατά δύναμη, τον ιερό υμνογράφο, που έγραψε αυτό το αθάνατο μνημείο της βυζαντινής μας ποιήσεως και έπλεξε το καλύτερο στεφάνι για το πανάχραντο πρόσωπο της Θεοτόκου. Είναι γνωστό, πως ο ύμνος αυτός έχει κινήσει μεγάλους συγγραφείς, θεολόγους και φιλολόγους, να γράψουν μελέτες φιλολογικές κι ερμηνευτικές, άλλοτε με θαυμασμό κι ακρίβεια, κι άλλοτε με το νυστέρι και τον κανόνα της κριτικής επιστήμης, εξετάζοντας ένα πλήθος προβλημάτων της ιστορίας και της δημιουργίας του Ακαθίστου. Αλλά εδώ, όπως είναι φυσιολογικό, δεν είναι τόπος για να μπούμε σε τέτοια προβλήματα' τα αφήνουμε για τη βιβλιοθήκη και το επιστημονικό σπουδαστήριο, χωρίς να τ' απορρίπτουμε. Δεχόμαστε πως ο Ακάθιστος Ύμνος είναι καρπός ενός αγνώστου, για την ώρα μεγάλου ποιητού, που εκφράζει, με μια μεγαλειώδη σύνθεση, την πίστη της Εκκλησίας μας σχετικά με την Παναγία. Είναι ο μόνος, ως γνωστόν, ύμνος-κοντάκιο, που μπήκε ολόκληρος στα λειτουργικά βιβλία της Εκκλησίας μας' κι έχοντας, άλλοτε αφηγηματικό, άλλοτε θεολογικό και άλλοτε δοξαστικό χαρακτήρα, έγινε ο πιο λαοφιλής ύμνος των Χριστιανών προς την Παναγία. Όλος ο Ύμνος μαζί ψάλλεται στην παννυχίδα της Παρασκευής βράδυ - Σάββατο πρωί της πέμπτης εβδομάδος της Μεγάλης Τεσσαρακοστής' ενώ τις προηγούμενες τέσσερεις εβδομάδες ψάλλεται κάθε Παρασκευή τους και από μία στάση των Χαιρετισμών, από την Α' έως την Δ'. Από την πράξη, λοιπόν, της Εκκλησίας, και για λειτουργικούς λόγους, ο Ακάθιστος Ύμνος είναι χωρισμένος σε τέσσερα μέρη, που λέγονται «Στάσεις», και περιέχουν, καθώς ο Ύμνος φέρει αλφαβητικήν ακροστιχίδα, έξι στοιχεία του αλφαβήτου η κάθε μια τους. Σήμερα θα ιδούμε, όσο γίνεται πιο απλά, την πρώτη στάση, που αρχίζει -εκτός, φυσικά, από τα προοίμια «Το προσταχθέν» ή «Τη υπερμάχω στρατηγώ»- με τη φράση: «Άγγελος πρωτοστάτης ουρανόθεν επέμφθη...». Στην αρχή της Α' Στάσεως, στον α' οίκο, παρουσιάζεται ο υμνογράφος σαν αφηγητής και μας λέγει πως ο αρχάγγελος Γαβριήλ κατέβηκε από τον ουρανό να πει το «Χαίρε» στη Θεοτόκο και να της μεταδώσει το μεγάλο μήνυμα του Ευαγγελισμού, που είναι, άλλωστε, και το κεντρικό θέμα όλης της Α' Στάσεως των Χαιρετισμών. Ώσπου να πει, όμως, ο άγγελος το «Χαίρε Κεχαριτωμένη, Ο Κύριος μετά σου», βλέπει πως, σύγχρονα, με την ασώματη αυτή φωνή του, έπαιρνε σάρκα ο Χριστός μέσα στα πανάχραντα σπλάχνα της Παρθένου' και μέσα στο θαυμασμό και στην έκταση, άρχισε να ψάλλει τους χαιρετισμούς του προς τη Θεοτόκο, όπου υμνεί και μεγαλύνει την αγνότητα, και την αρετή της, αλλά και την ανυπολόγιστης σημασίας προσφοράς της προς το πονεμένο γένος των ανθρώπων.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 43-47.
1η έκδοση 1975