Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ: Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ (6ο ΜΕΡΟΣ)

 

[...] Τα κείμενα, που δημοσιεύονται σ' αυτό τον τόμο αναφέρονται: είτε στην Παναγία Μητέρα του Χριστού και Θεού μας, που όλα τα πιστά τέκνα της Εκκλησίας την αγαπούν και την αναγνωρίζουν ωσάν Μάνα στοργική και γλυκυτάτη, και τρέχουνε κοντά της σ' όποια δύσκολη στιγμή του βίου τους για να βρούνε μπάλσαμο και παρηγοριά στον πόνο τους' είτε στον αγαπημένο Νυμφίο της Εκκλησίας μας, το Χριστό, και τ' Άχραντα Πάθη Του. Είναι κείμενα, που, άλλα μεταδόθηκαν ως ραδιοφωνικές ομιλίες από το Α' Πρόγραμμα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και Τηλεοράσεως, και άλλα δόθηκαν ως διαλέξεις στην Αθήνα ή και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος, με τις εόρτιες ευκαιρίες των Χριστουγέννων, των Χαιρετισμών της Θεοτόκου, της Μεγάλης Εβδομάδος και του Πάσχα. Επειδή ο συγγραφέας τους δεν μπορούσε ν' ανταποκριθεί ξεχωριστά στις αιτήσεις πολλών ακροατών, που συχνά του ζητούσαν να τους στείλει αντίγραφα των ομιλιών, αποφάσισε να τα συγκεντρώσει όλα μαζί σε έναν εύχρηστο τόμο, γνωρίζοντας βέβαια τις αναπόφευκτες αδυναμίες των κειμένων -γραμμένων για περιορισμένης διάρκειας χρονικά όρια-, αλλά υποχωρώντας από αγάπη στους αδελφούς του, που τα ήθελαν για πνευματικούς κυρίως λόγους. Και για έν' άλλο θέμα πρέπει να σημειώσω εδώ δυο λόγια. Σε τούτο το βιβλίο μου ο αναγνώστης θα βρει, όπως σημειώνεται και στον υπότιτλο, «λογοτεχνικά και κατανυκτικά κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα». Για όσους παραξενευτούν με αυτόν τον ιδιαίτερο χαρακτηρισμό της ορθοδόξου λειτουργικής πνευματικότητος, προοιμιακό, κεφάλαιο του τόμου αυτού, όπου τονίζεται, πως έξω από τη λειτουργική και μυστηριακή ζωή γενικώτερα, της Εκκλησίας μας ούτε πνευματική ζωή, νοείται υπαρκτή, ούτε -πολύ περισσότερο- ορθόδοξη πνευματικότης. Η πνευματική ζωή των ορθοδόξων χριστιανών πηγάζει, αυθεντικά και γνήσια, από τη μητέρα μας Εκκλησία, τρέφεται στις ιερές ακολουθίες της, και αυξάνει με τη χάρη του αγίου Πνεύματος και τη μετοχή των Αχράντων Μυστηρίων της Λειτουργίας της. Όλα τ' άλλα πνευματικά μέσα είναι ανεκτά ή χρήσιμα μόνο και κατά το μέτρο που οδηγούν στον τελικό κ' ευλογημένον αυτό σκοπό: στην ορθόδοξη λειτουργική πνευματικότητα, δηλαδή στη Λειτουργία και στην Ευχαριστία, όπως ακριβώς τα νοούν και τα διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες. [...]

Απόσπασμα εκ του προλόγου του συγγραφέως

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 91-93.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
1η έκδοση 1975

Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ

«Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ»

Σχόλια στον Ακάθιστον Ύμνο, καθώς και άλλα λογοτεχνικά και κατανυκτικά
κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα.

«ΗΛΙΟΣ ΕΝ ΣΠΑΡΓΑΝΟΙΣ»

Προσεγγίσεις του μυστηρίου της Γεννήσεως

ΣΤΗΝ ΑΓΙΑΣΜΕΝΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ της Ορθοδοξίας, όταν θέλουμε να πλησιάσουμε το Μυστήριο, αισθανόμαστε την ανάγκη ένδοθεν ν' αποκαλυφθούμε. Να βγάλουμε από πάνω μας τους προσωπικούς μας εγωισμούς και το καπέλο του μορφωμένου -ή και παραμορφωμένου κάποτε απ' τις διάφορες φιλοσοφίες- λογικού μας. Να ενδυθούμε τότε, με ταπείνωση κι ευλάβεια, το άχραντον όσο και απλό άγιον ένδυμα της πίστεως, και με βήματα λειτουργικής κατανύξεως να προσεγγίσουμε τα Άγια των Αγίων, που είναι ο χώρος του Μυστηρίου. Χωρίς αυτές τις προϋποθέσεις, κάθε προσπάθειά μας θα μοιάζει με εγωιστικά και υβριστικά βήματα, που οδηγούν στη διάθεση ιεροσυλίας, δίχως κανένα φυσικά θετικόν αποτέλεσμα. Γι' αυτό και η ιστορία της φιλοσοφίας, σ' αυτό το κεφάλαιο, είναι γεμάτη από φοβερές αποκαρδιώσεις και διαψεύσεις' ενώ στο χώρο της λειτουργικής κατανύξεως έχουμε προσεγγίσεις του Μυστηρίου τόσο θαυμαστές, από απλούς μάλιστα και ταπεινούς χριστιανούς, που η λογοκρατούμενη φιλοσοφία ούτε καν τις ονειρεύτηκε. Για να ζεστάνει και διευκολύνει αυτό το κλίμα της λειτουργικής κατανύξεως, που μπορεί στα σίγουρα να μας βοηθήσει να πλησιάσουμε το Μυστήριο, η αγία Εκκλησία μας -με την ένθεη σοφία και τις ιερές εμπειρίες των αγίων Πατέρων- θέτει, όπως είναι γνωστό, στη διάθεση των πιστών τέκνων της τις λειτουργικές λεγόμενες τέχνες. Αυτές οι τέχνες είναι εξυγιασμένες μέσα στη λειτουργική ζωή της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας και δεν έχουν καμμιά σχέση με τις ανάλογες τέχνες, που έχουν μεν θρησκευτικό θέμα, αλλά βρίσκονται πέρα για πέρα έξω από τον λειτουργικό χώρο και το εκκλησιαστικό κλίμα. Γιατί, βέβαια, άλλο πράγμα είναι η εικόνα, που την τεχνουργεί ο αγιογράφος με νηστεία και καθαρό βίωμα συντριβής και μετάνοιας -όπως μας την διδάσκει η παράδοση και όχι όπως την έχουν καταντήσει μερικοί εμπορικοί «αγιογράφοι» των ημερών μας -και άλλο πράγμα η θρησκευτική ζωγραφιά, που την κάνει ο ζωγράφος για να κινήσει μέσα μας αισθήματα θρησκευτικής συγκινήσεως, ή για να την κάνουμε κάδρο να στολίσουμε διάφορους χώρους και επιφάνειες του σπιτιού μας. Και -για να έρθουμε στο χώρο της ποιήσεως- άλλο πράγμα είναι το τροπάριο της βυζαντινής λειτουργικής ποιήσεως, με εκκλησιαστική γλώσσα και μουσική ψαλλόμενο, που το ακούμε και προσευχόμαστε κάνοντας το σταυρό μας, και άλλο το κοινό θρησκευτικό ποίημα ή τραγούδι, που το λέμε στην ώρα της χαράς ή της συγκινήσεως έξω από τη λειτουργία. Βέβαια, το θέμα μας δεν είναι σήμερα οι «λειτουργικές τέχνες» και δεν πρέπει να ξανοιχτούμε περισσότερο εδώ' αλλά, μια που θα περάσουμε από το χώρο της βυζαντινής ποιήσεως και μουσικής, έπρεπε ίσως να καθαρίσουμε κάπως την ατμόσφαιρά μας, από πιθανές παρεξηγήσεις. Γιατί, όταν λ.χ. λέγαμε «εκκλησιαστική μουσική» εννοούσαμε τη λειτουργική τέχνη της βυζαντινής μουσικής, σήμερα πολύς κόσμος -από ημιμάθεια ή διεστραμμένη γνώση; δεν θέλουμε αυτήν την ώρα να επιμείνουμε σ' αυτό περισσότερο- πιστεύουν, πως η εκκλησιαστική μουσική είναι οι διάφορες τετραφωνίες ή πολυφωνίες ευρωπαϊκής προελεύσεως, που λυμαίνονται πολλούς ορθόδοξους ναούς μας και καταστρέφουν ανεπανόρθωτα το ορθόδοξο κλίμα λατρείας και το αισθητήριο του αγνού ελληνικού λαού' και, ακόμη, πως η βυζαντινή μουσική που ψάλλεται στις εκκλησίες μας οφείλεται σε μερικούς αθεράπευτους ρομαντικούς της παραδόσεως, ή σε καθυστερημένους ανατολίτες και πως αυτά δεν είναι βυζαντινή μελωδία, μα ξενόφερτοι αμανέδες, ασυγχρόνιστοι με το πνεύμα της προόδου, που άρχισε να κατακλύζει και την Εκκλησία μας, και, φυσικά, πέρα ως πέρα ακατάλληλοι για την ορθόδοξη λατρεία μας... Αλλά είναι ίσως προτιμότερο να μη συνεχίσουμε προς αυτή την κατεύθυνση, τώρα. Η ώρα μας καλεί στην προεόρτια χαρά για τη γέννηση του Χριστού και όχι να κρίνουμε τα κακώς έχοντα στο χώρο των λειτουργικών τεχνών μας σήμερα.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 91-93.
1η έκδοση 1975