ΙΣΑΑΚ ΣΥΡΟΥ: «ΑΣΚΗΤΙΚΑ» - ΛΟΓΟΣ Α': ΠΕΡΙ ΑΠΟΤΑΓΗΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ (ΜΕΡΟΣ 1ον)

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του αγίου Ισαάκ του Σύρου:
«Ασκητικά»
εκδόσεις «Μαρίας Β. Ρηγοπούλου», Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 2-4.
Φωτοτυπική ανατύπωσις της εκδόσεως 1871
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Χάριτι Θεού προβαίνουμε στην ηλεκτρονική μεταφορά αποσπασματικών αναρτήσεων, από το πασίγνωστο έργο του αγίου αββά Ισαάκ του Σύρου «ΑΣΚΗΤΙΚΑ», από φωτοτυπική ανατύπωση του 1871, που επιμελήθηκαν οι εκδόσεις «Ρηγοπούλου». Το βιβλίο μπορεί να αναγνωσθεί στο διαδίκτυο σε μορφή PDF, ωστόσο θεωρήσαμε, πως για την αποτελεσματικότερη ανάγνωσή του, θα ήταν, ίσως, καλύτερα να αναγνωσθεί σε τακτικές αποσπασματικές αναρτήσεις, ίσως για να γίνει πιο κατανοήσιμο.  Τα «ΑΣΚΗΤΙΚΑ» ήταν και το βιβλίο που συνιστούσε συνεχώς και επιμόνως ο αγαπημένος μας Γέροντας Ιερώνυμος της Αίγινας, λέγοντας: «Να διαβάζετε καθημερινά τον άγιο Ισαάκ τον Σύρο. Εγώ πολύ ωφελήθηκα από αυτά που γράφει. Ένα μικρό κομμάτι κάθε μέρα...». Ο όσιος καταγόταν από γονείς Σύρους. Γεννήθηκε στη Νινευΐ της Μεσοποταμίας ή κατά τη γνώμη άλλων κοντά στην Έδεσσα της Συρίας. Ενώ ήταν στο απόγειο της νεότητός του, άφησε τον κόσμο και εγκαταστάθηκε μαζί με τον αδελφό του σε ένα κοινόβιο της περιοχής. Εκεί φόρεσε το αγγελικό σχήμα του μοναχού και ασκήθηκε με κοπιώδεις αγώνες στις αρετές της μοναχικής ζωής. Αργότερα, πλέον ώριμος πνευματικά, αποχώρησε σε ένα ερημικό και ήσυχο μέρος, όπου κατοίκησε μόνος με μόνο τον Θεό. Επιδόθηκε με ζήλο στη νοερή προσευχή και αξιώθηκε από το Θεό μεγάλων χαρισμάτων. Στα κείμενά του σημειώνει πως για μεγάλο χρονικό διάστημα δέχθηκε πολλούς πειρασμούς στο ερημητήριό του και πληγές από τα πονηρά πνεύματα, αλλά πάντοτε με τη βοήθεια της θείας Χάριτος τα υπερκερούσε και ενδυνάμωνε πνευματικά και ψυχικά.  Ο «Ευεργετινός» είναι γεμάτος από αποσπάσματα των Λόγων του. Σ' αυτόν άλλωστε παραπέμπει ο Όσιος Πέτρος ο Δαμασκηνός στα έργα του, που δημοσιεύονται στην «Φιλοκαλία», ο 'Οσιος Νικηφόρος ο Μονάζων, διδάσκαλος του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά και ο 'Αγιος Γρηγόριος ο Σιναΐτης, ο οποίος συνιστά στους Ησυχαστές την μελέτη των Λόγων του. Ο 'Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς άλλωστε σημειώνει: «...καρπόν της προσευχής ο 'Αγιος Ισαάκ προσηγόρευσε τον φωτισμόν· φησί γαρ [ο ῞Αγιος Ισαάκ], «καθαρότης εστί νοός, εφ' η διαυγάζει εν τω καιρώ της προσευχής το φως της Αγίας Τριάδος· και τότε ο νους υπεράνω της προσευχής γίνεται και ου δεί καλείν ταύτην προσευχήν, αλλά τοκετόν της καθαράς προσευχής, της διά του Πνεύματος καταπεμπομένης» και πάλι «προσευχή εστί καθαρότης νοός, ήτις μόνη εκ του φωτός της Αγίας Τριάδος μετ' εκπλήξεως τέμνεται...». Ευχόμαστε στους αναγνώστες μας την καλή και εποικοδομητική ανάγνωση, προς πνευματική τέρψη και καρποφορία των λόγων που δίδαξε ο ουρανοπολίτης αυτός, παραδομένος πλήρως στον Θεό, ερημίτης.

Γ. Δ.

Α': ΠΕΡΙ ΑΠΟΤΑΓΗΣ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΕΙΑΣ

[...] Η αρχή της οδού της εναρέτου ζωής είναι, το να καταγίνεται πάντοτε ο νους εις την μελέτην των θείων λόγων, και να εξασκήται εις την πτωχείαν' διότι όταν ο νους ποτίζηται εξ εκείνων, συνεργεί εις την τελείωσιν ταύτης, ήγουν όταν ο νους ποτίζηται από τους λόγους του Θεού, σοι βοηθεί εις την κατόρθωσιν της πτωχείας' η δε κατόρθωσις της πτωχείας σοι δίδει ευκαιρίαν εις την μελέτην των θείων λόγων' η δε βοήθεια των δύο τούτων σε αναβιβάζει ταχέως εις την τελειότητα των αρετών. Δεν δύναται τις να πλησιάση εις τον Θεόν, εάν δεν απομακρυνθή από τον κόσμον' απομάκρυνσιν δε του κόσμου λέγω, όχι το ν' αναχωρίση σωματικώς, αλλά το ν' απομακρυνθή παντελώς από τα πράγματα του κόσμου. Αύτη δεν είναι αρετή, το ν' αδιαφορή ο νους περί των πραγμάτων του κόσμου' διότι δεν δύναταί ποτε να ησυχάση η καρδία, και να ήναι αφάνταστος, εν όσω αι σωματικαί  αισθήσεις επασχολούνται εις τινα πράγματα, ουδέ τα σωματικά πάθη εξαφανίζονται, ουδέ οι πονηροί λογισμοί παύουσιν άνευ της ερήμου. Μέχρις ότου η ψυχή δεν ήθελεν αποκτήσει την μέθην την προς τον Θεόν αγάπης, και αισθανθή την υπεροχήν της δυνάμεως αυτής, ούτε την ασθένειαν των σωματικών αισθήσεων δύναται να θεραπεύση, ούτε την ύλην των ορατών πραγμάτων του κόσμου ημπορεί όλαις δυνάμεσι να καταφρονήση, η οποία ύλη είναι μέγα εμπόδιον των ψυχικών αρετών, και ο καρπός των δύο τούτων είναι η εκ της αμαρτίας απαλλαγή' επειδή άνευ της πρώτης, ήγουν της μέθης της προς τον Θεόν πίστεως, ούτε η δευτέρα κατορθούται, ήγουν η θεραπεία των αισθήσεων, ούτε δε η δευτέρα κατορθούται, ήγουν η θεραπεία των αισθήσεων' όπου δε η δευτέρα ορθοποδεί, εκεί εδέθη ως διά χαλινού και η τρίτη, ήγουν η εκ της δουλείας των παθών απαλλαγή. Όταν η χάρις του Θεού αυξήση εις τον άνθρωπον, τότε αυτός διά τον πόθον της αρετής καταφρονεί τον θάνατον, και ευρίσκει πολλάς αιτίας εις την ψυχήν αυτού, ότι πρέπει διά τον φόβον του Θεού να υποφέρη, πάσαν θλίψιν, και όσα νομίζονται, ότι βλάπτουσι το σώμα, εξαίφνης προερχόμενα εις την ανθρωπίνην φύσιν, και δωρίσθησαν εις το να πάσχη αύτη, ποσώς δεν λογίζεται αυτά ενταύθα, συγκρίνων με τα ελπιζόμενα μέλλοντα αγαθά' και δεν δυνάμεθα άνευ της υπό του Θεού παραχωρήσεως των πειρασμών να γνωρίσωμεν ημείς την αλήθειαν' πληροφορείται δε έκαστος ακριβώς περί τούτου από την διάνοιαν αυτού, και ότι ο Θεός προνοεί πολύ διά τον άνθρωπον, και δεν υπάρχει άνθρωπος, όστις να μη ήναι υπό την θείαν πρόνοιαν, και μάλιστα εκείνοι, οίτινες απέφυγον τον κόσμον υπέρ του ονόματος αυτού, και τους τοιούτους, ως να δεικνύη με τον άκτυλον αυτού, θεωρεί προσεκτικώς. Όταν δε ο άνθρωπος στερηθή πάρα πολύ την χάριν του Θεού, τότε αυτός ευρίσκει όλα τα προειρημένα εναντία ενώπιον αυτού, και θεωρεί την ιδίαν αυτού γνώσιν, δι' ης εξετάζει τα πράγματα, ανωτέραν την προς τον Θεόν πίστεως, και την προς τον Θεόν πεποίθησιν ως αποτυγχάνουσαν εις παν πράγμα, και στοχάζεται την περί τον άνθρωπον πρόνοιαν του Θεού ως ελάχιστόν τι' αλλ' ο τοιούτος επιβουλεύεται πάντοτε εις τα τοιαύτα υπό των πονηρών δαιμόνων, οίτινες αφανώς ρίπτουσι κατ' αυτού τα εαυτών βέλη. Αρχή της αληθινής ζωής του ανθρώπου είναι ο φόβος του Θεού, ο οποίος φόβος δεν υποφέρει να διαμένη εις την ψυχήν, όταν αύτη επασχολήται εις τινα σωματικά πράγματα' διότι διασκορπίζεται η καρδία εκ της ηδονής του Θεού διά της εργασίας των σωματικών αισθήσεων' καθότι δεσμεύονται αι εσωτερικαί έννοιαι μετά των αισθήσεων αυτών εις την ενέργειαν των σωματικών αισθητηρίων, των υπουργούντων εις αυτάς. Ο δισταγμός της καρδίας φέρει δειλίαν εις την ψυχήν, η δε προς τον Θεόν πίστις δύναται να ενδυναμώση την προαίρεσιν του ανθρώπου και εις αυτήν την εκκοπήν των μελών του σώματος. Εν όσω η αγάπη της σαρκός υπερισχύει εις την καρδίαν σου, δεν θέλεις δυνηθή ποτε να γίνης τολμηρός και άφοβος από τα πολλά ενάντια πράγματα, τα οποία ευρίσκονται πλησίου του ηγαπημένου σου σώματος. Όστις αγαπά την τιμήν του κόσμου, δεν δύναται ν' αποφύγη τα αίτια της λύπης' δεν υπάρχει άνθρωπος, του οποίου ο λογισμός εις την μεταβολήν των πραγμάτων να μη μεταβάλληται κατά την έννοιαν του πράγματος, το οποίον έχει υπ' όψιν. Εάν η επιθυμία, ως λέγουσι, γεννάται από τας σωματικάς αισθήσεις, ας σιωπήσωσι λοιπόν εκείνοι, οίτινες λέγουσιν, ότι δύνανται να διατηρήσωσι την ειρήνην των εαυτών λογισμών και μετά του σωματικού περισπασμού. Σώφρων είναι και λέγεται εκείνος, όστις όχι διά του κόπου και εν καιρώ της πάλης και του αγώνος λέγει, ότι παύουσιν εξ αυτού οι αισχροί λογισμοί, αλλ' όστις εν αληθεία της καρδίας σωφρονίζει την μελέτην της διανοίας αυτού, ίνα μη προσηλώνεται ασυστόλως εις τους ακολάστους λογισμούς' και όταν η κοσμιότης της συνειδήσεως αυτού επιβεβαιώνηται από την θεωρίαν των σωματικών αυτού οφθαλμών, τότε η εντροπή είναι εις αυτόν ως εν τι καταπέτασμα, το οποίον κρέμαται εις τον κρυπτόν τόπον των εαυτού λογισμών, και καθ' ο τέλειος σώφρων, γίνεται ως παρθένος τις, φυλάττων πιστώς την εαυτού καθαρότητα διά τον Χριστόν.

ΠΙΝΑΞ ΤΩΝ ΥΠΟ ΤΗΣ ΒΙΒΛΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ

ΛΟΓΟΙ:

Α'. Περί αποταγής και μοναχικής πολιτείας
Β'. Περί απαρνήσεως κόσμου και αποχής της προς τους ανθρώπους παρρησίας
Γ'. Περί αναχωρήσεως, και ότι δεν πρέπει να δειλιώμεν και να φοβώμεθα, αλλά να στηρίζωμεν την καρδίαν εις την προς Θεόν πεποίθησιν, και να έχωμεν θάρρος και αδίστακτον πίστιν, ως έχοντες φρουρόν και φύλακα τον Θεόν
Δ'. Περί του πόθου του κόσμου
Ε'. Περί του απομακρύνεσθαι εκ του κόσμου, και εξ όλων, όσα θολώνουσι και σκοτίζουσι τον νουν
ς'. Περί της ωφελείας της προερχομένης εκ της φυγής του κόσμου
Ζ'. Περί τάξεως και καταστάσεως των αρχαρίων, και όσα άλλα ανήκουσιν εις αυτούς
Η'. Περί λεπτής τάξεως της διακρίσεως
Θ'. Περί τάξεως της μοναχικής πολιτείας συντομίας τε και διαφοράς και πώς, και τίνι τρόπω γεννώνται αι αρεταί η μία από την άλλην
Ι'. Περί του δια τίνος τρόπου φυλάττεται το κάλλος της μοναχικής πολιτείας, και τις είναι ο τρόπος της δοξολογίας του Θεού
ΙΑ'. Περί του ότι δεν πρέπει ο δούλος του Θεού, όστις επτώχευσεν από τα του κόσμου, και εξήλθεν εις αναζήτησιν του Θεού, επειδή δεν έφθασεν εις την επίγνωσιν της αληθείας, να φοβηθή και να παύση πλέον από την αναζήτησιν του Θεού, και να ψυχράνη την θέρμην αυτού, την γεννωμένην από τον θείον πόθον και την έρευναν των θείων μυστηρίων, από τα οποία αίτια του φόβου αυτού συμβαίνει να ταράττηται ο νους δια της ενθυμήσεως των παθών
ΙΒ'. Περί του πώς οφείλει να κάθηται ο διακριτικός εις την ησυχίαν
ΙΓ'. Περί του ότι είναι ωφέλιμος εις τους ησυχαστάς η αργία από τας φροντίδας, και επιζήμιος η είσοδος και η έξοδος εκ του κελλίου αυτών
ΙΔ'. Περί αλλαγής και τροπής, της γινομένης εις τους οδεύοντας την οδόν της ησυχίας, ήτις είναι ωρισμένη υπό του Θεού
ΙΕ'. Περί των ησυχαστών, πότε άρχονται να γνωρίζωσι, που έφθασαν δια των πνευματικών αυτών κόπων, πλέοντες την απέραντον θάλασσαν της ησυχαστικής ζωής, και πότε δύνανται να ελπίσωσιν ολίγον, ότι οι κόποι αυτών ήρχισαν να δίδωσιν εις αυτούς καρπούς
Ις'. Περί των τρόπων των αρετών
ΙΖ'. Περί ερμηνείας των τρόπων της αρετής, και ποία είναι η δύναμις και η διαφορά εκάστου
ΙΗ'. Περί του πόσον γίνεται το μέτρον της γνώσεως, και τα μέτρα τα περί της πίστεως
ΙΘ'. Περί πίστεως και ταπεινοφροσύνης
Κ'. Περί του, πόσην τιμήν έχει η ταπεινοφροσύνη, και πόσον ο βαθμός αυτής είναι ανώτερος [...]

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του αγίου Ισαάκ του Σύρου:
«Ασκητικά»
εκδόσεις «Μαρίας Β. Ρηγοπούλου», Θεσσαλονίκη 2011, σελ. 2-4.
Φωτοτυπική ανατύπωσις της εκδόσεως 1871
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»