Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ: Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ (11ο ΜΕΡΟΣ)

 

[...] Τα κείμενα, που δημοσιεύονται σ' αυτό τον τόμο αναφέρονται: είτε στην Παναγία Μητέρα του Χριστού και Θεού μας, που όλα τα πιστά τέκνα της Εκκλησίας την αγαπούν και την αναγνωρίζουν ωσάν Μάνα στοργική και γλυκυτάτη, και τρέχουνε κοντά της σ' όποια δύσκολη στιγμή του βίου τους για να βρούνε μπάλσαμο και παρηγοριά στον πόνο τους' είτε στον αγαπημένο Νυμφίο της Εκκλησίας μας, το Χριστό, και τ' Άχραντα Πάθη Του. Είναι κείμενα, που, άλλα μεταδόθηκαν ως ραδιοφωνικές ομιλίες από το Α' Πρόγραμμα του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και Τηλεοράσεως, και άλλα δόθηκαν ως διαλέξεις στην Αθήνα ή και σε άλλες πόλεις της Ελλάδος, με τις εόρτιες ευκαιρίες των Χριστουγέννων, των Χαιρετισμών της Θεοτόκου, της Μεγάλης Εβδομάδος και του Πάσχα. Επειδή ο συγγραφέας τους δεν μπορούσε ν' ανταποκριθεί ξεχωριστά στις αιτήσεις πολλών ακροατών, που συχνά του ζητούσαν να τους στείλει αντίγραφα των ομιλιών, αποφάσισε να τα συγκεντρώσει όλα μαζί σε έναν εύχρηστο τόμο, γνωρίζοντας βέβαια τις αναπόφευκτες αδυναμίες των κειμένων -γραμμένων για περιορισμένης διάρκειας χρονικά όρια-, αλλά υποχωρώντας από αγάπη στους αδελφούς του, που τα ήθελαν για πνευματικούς κυρίως λόγους. Και για έν' άλλο θέμα πρέπει να σημειώσω εδώ δυο λόγια. Σε τούτο το βιβλίο μου ο αναγνώστης θα βρει, όπως σημειώνεται και στον υπότιτλο, «λογοτεχνικά και κατανυκτικά κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα». Για όσους παραξενευτούν με αυτόν τον ιδιαίτερο χαρακτηρισμό της ορθοδόξου λειτουργικής πνευματικότητος, προοιμιακό, κεφάλαιο του τόμου αυτού, όπου τονίζεται, πως έξω από τη λειτουργική και μυστηριακή ζωή γενικώτερα, της Εκκλησίας μας ούτε πνευματική ζωή, νοείται υπαρκτή, ούτε -πολύ περισσότερο- ορθόδοξη πνευματικότης. Η πνευματική ζωή των ορθοδόξων χριστιανών πηγάζει, αυθεντικά και γνήσια, από τη μητέρα μας Εκκλησία, τρέφεται στις ιερές ακολουθίες της, και αυξάνει με τη χάρη του αγίου Πνεύματος και τη μετοχή των Αχράντων Μυστηρίων της Λειτουργίας της. Όλα τ' άλλα πνευματικά μέσα είναι ανεκτά ή χρήσιμα μόνο και κατά το μέτρο που οδηγούν στον τελικό κ' ευλογημένον αυτό σκοπό: στην ορθόδοξη λειτουργική πνευματικότητα, δηλαδή στη Λειτουργία και στην Ευχαριστία, όπως ακριβώς τα νοούν και τα διδάσκουν οι άγιοι Πατέρες. [...]

Απόσπασμα εκ του προλόγου του συγγραφέως

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 128-131.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
1η έκδοση 1975

Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ

«Ο ΓΛΥΚΑΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΓΓΕΛΩΝ»

Σχόλια στον Ακάθιστον Ύμνο, καθώς και άλλα λογοτεχνικά και κατανυκτικά
κείμενα εισαγωγής εις την ορθόδοξον λειτουργικήν πνευματικότητα.

ΑΝΑΒΑΘΜΟΙ ΚΑΤΑΝΥΞΕΩΣ

Από την ποίηση του Τριωδίου

Είναι γνωστό σε όλους τους ορθοδόξους χριστιανούς, πως την Κυριακή της Ορθοδοξίας πανηγυρίζουμε τη μεγάλη νίκη της Εκκλησίας όχι μόνο κατεπάνω των εικονομάχων, αλλά και όλων των αιρέσεων και των αιρετικών, που κατατυραννούσαν και λυμαίνονταν την Εκκλησία του Χριστού, πριν από την Ζ' Οικουμενική Σύνοδο.

Τα πρώτα προσόμοια-τροπάρια στον εσπερινό της Κυριακής της Ορθοδοξίας μας μιλούν για το ορθό δόγμα του θείου Λόγου-Χριστού, όπως το παρουσίασαν οι προφήται και οι Απόστολοι, «λόγω κηρύξαντες και έργω τιμήσαντες». (Αυτό το «λόγω και έργω» είναι μία υπόμνηση, κι ένα βαθύ δίδαγμα, για όσους παίρνουν επάνω τους τη βρειά ευθύνη να διδάξουν το λαό του Θεού).

Ο ποιητής, δικαρίνει στα τροπάρια που αναφέραμε, τη θεϊκή φύση, που δεν «περιγράφεται», από την ένσαρκη και ανθρώπινη φύση του Χριστού, που «περιγράφεται» και τιμάται σαν εικόνα: εικόνα που μας ανάγει και ανεβάζει στο αληθινό θεανθρώπινο πρόσωπο του Χριστού, όπως ακριβώς μας το διδάσκει η πάντιμη Παράδοση των Αποστόλων και των Πατέρων.

Το δοξαστικό του εσπερινού, μας λέει, πως σήμερα φανερώθηκε και έλαμψε η χάρη της ορθοδόξου αληθείας. Ό,τι ήτανε ως τώρα στη σκιά, σήμερα ντύνεται το φως και τον «υπερκόσμιον κόσμον», δηλαδή την «ένσωμον εικόνα του Χριστού», τη μορφή του σαρκωθέντος, την οποία προσκυνούμε στην εικόνα «ευσεβώς», δίχως να θεοποιούμε τα υλικά της εικόνας, όπως ψεύτικα και διεστραμμένα διέδιδαν οι ασεβείς εικονομάχοι, και όσοι τους ακολουθούσαν.

Για να καταλάβουμε σήμερα την πανηγυρικήν ατμόσφαιρα που επικρατεί σ' όλη την ιερή υμνογραφία της Κυριακής της Ορθοδοξίας, πρέπει να θυμηθούμε πόσοι αγώνες και πόλεμοι έγιναν, και πόσον αίμα χύθηκε για τις άγιες εικόνες, που με αυτές οι ευσεβείς πιστοί ανάγονται, κατά τον υμνογράφο, προς «πόθον και έρωτα» Θεού'

ενώ οι αιρετικοί και εικονομάχοι τις θεωρούσαν άχρηστα υλικά και αίτια ειδωλολατρίας, ιδίως με τις εικόνες του Χριστού, που δανερώνουν το γνήσιον ορθόδοξο δόγμα της θείας οικονομίας και της σαρκώσεως, που είναι η βεβαίωση της σωτηρίας μας. Να γιατί ψάλλονται νικητήρια τροπάρια και θούρια άσματα αυτή την Κυριακή, που η Εκκλησία αγάλλεται, καθώς ξανακερδίζει τις εικόνες του Νυμφίου και Κτίστου της.

Να γιατί «της σαρκός το εκτύπωμα» του Κυρίου, που «σχετικώς» ασπαζόμεθα, μας γεμίζει από χαρμόσυνα αισθήματα και θείαν ευφροσύνη. Ιδού, ότι, με την αναστήλωση των αγίων εικόνων, γίνεται και ομόνοια μεταξύ των πιστών όντως «θεοβράβευτος», όπως λένε τα προσόμοια (του δ' ήχου) των Αίνων της εορτής: «Εν σοι νυν αγάλλεται...», «Ημέρα χαρμόσυνος...».

Στο τέλος του άρθρου, εκεί στο δοξαστικό των Αίνων, το γνωστό ιδιόμελο (του πλαγίου δευτέρου ήχου μας παρουσιάζει, με τρεις ποιητικές εικόνες και με τα ανάλογά τους ιστορικά παραδείγματα, τα αγαθά της νηστείας, μια που βρισκόμαστε στην περίοδο της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. «Ο Μωυσής, στον καιρό της εγκράρειας και της νηστείας, έλαβε το νόμο από τα χέρια του Θεού κι έσωσε το λαό του' ο προφήτης Ηλίας ενήστεψε κι έκλεισε θαυματουργικά τους ουρανούς να μη βρέξουν' και οι τρεις Αβραμιαίοι παίδες με τη νηστεία ενίκησαν τον παράνομο και ειδωλολάτρη τύραννο. Μ' αυτήν τη νηστεία, ω Χριστέ και Σωτήρα μας, αξίωσέ μας, να διαπλεύσουμε το πέλαγος της Σαρακοστής και να γιορτάσουμε και την αγία σου Ανάσταση». 

ς'. «Ορθοδοξίας ο φωστήρ». Την πρώτη Κυριακή μετά τη γιορτή της Ορθοδοξίας, δηλ. την Β' Κυριακή των Νηστειών, η Εκκλησία μας γιορτάζει και τιμά τη μνήμη ενός μεγάλου αγίου και ιεράρχου της, που αγωνίστηκε με όλες τις δυνάμεις του, σε όλο το βίο του, για να διατηρηθούν αγνά και απαρασάλευτα τα ήθη και τα δόγματα της Ορθοδόξου Εκκλησίας. 

Αυτός ο μεγάλος αγωνιστής της Ορθοδοξίας, στους χώρους της Εκκλησίας, της θεολογίας και της φιλοσοφίας, είναι ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς. Γι' αυτό και οι λειτουργικοί ύμνοι της Κυριακής αυτής έχουν διπλό χαρακτήρα: είναι κατανυκτικοί, γιατί ανήκουν στο Τριώδιο και τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή' αλλά και οι πανηγυρικοί για τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά, που συνεδίασεν άριστα την πολεμική και τη μυστική θεολογία' ρωμαλεότητα στους αγώνες της ορθοδόξου πίστεως και χάρη και φως αγιότητος στον καθαρό βίο του.

Αξίζει να σταθούμε λίγο σ' εκείνα τα στιχηρά προσόμοια, που αφιερώνει στον εορτζόμενο άγιο ο Πατριάρχης Φιλόθεος, ο οποίος έγραψε και όλη την Ακολουθία του αγίου, εκτός από τον Κανόνα. Σ΄αυτά, λοιπόν,  «τα εσπέρια» του β' ήχου, ο υμνογράφος απορεί και ρωτάει: Με ποια άσματα, ποια άνθη και ποια χείλη ν' ανυμνήσουμε και να στεφανώσουμε τον μέγαν ιεράρχη Γρηγόριο;

Αυτόν που ήταν η σάλπιγγα της θεολογίας και το στόμα της χάριτος που έβγαζε φωτιές; πού ήταν ο υπέρμαχος της ευσεβείας, και ο αντίπαλος της ασεβείας; Πώς να υμνήσουμε τον ιεράρχη, που ήταν ο προστάτης της ορθοδόξου πίστεως, και ο θερμότατος διδάσκαλος του θείου φωτός;

 ( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Π. Β. Πάσχου: «Ο Γλυκασμός των Αγγέλων»,
εκδόσεις «Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδος»,
3η έκδοση, Ιανουάριος 2003, σελ 128-131.
1η έκδοση 1975