ΜΥΣΤΙΚΟΝ ΑΝΤΙΣΧΕΔΙΟΝ ''ΡΩΣΙΚΗ ΜΑΤΡΙΟΣΚΑ''

Ἀπό τήν ἀνεξαρτησία τό 1991 ἡ Οὐκρανία προσπαθεῖ ἀπεγνωσμένα νά ἀποκτήσει ὑποκειμενικότητα στή διεθνῆ σκηνή. 

Ἐντούτοις, 

ἡ χώρα παραμένει ἕνα πολύγωνο, ὅπου «ἀναπτύσσουν» τίς στρατηγικές τους 

καί ὅπου διάφορα «κέντρα ἐξουσίας» ἐκτελοῦν τήν ἐξωτερική ἐπέκτασή τους. 

Πολιτική, οἰκονομική καί τώρα καί ἐκκλησιαστική.

του Alexei Smirnov, θεολόγου

Τρεῖς κύριαι στρατηγικαί τῆς ἀναπτύξεως τῆς παγκοσμίας Ὀρθοδοξίας

Σήμερα, ταυτόχρονα, ἡ παγκόσμια Ὀρθοδοξία ἐπηρεάζεται ἀπὸ τρεῖς θεμελιωδῶς διαφορετικὲς καὶ ἀνταγωνιστικὲς στρατηγικές. Πρῶτα ἀπ’ ὅλα, πρόκειται γιὰ μία συντηρητικὴ κανονικὴ στρατηγικὴ σύμφωνα μὲ τὴν ὁποία ἡ Κεφαλὴ τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι ὁ Ἰησοῦς Χριστὸς καὶ ὅλες οἱ Τοπικὲς Ἐκκλησίες εἶναι ἴσα, αὐτοδιοίκητα μέρη τῆς Καθολικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ἑνότητα τῶν ὁποίων ἐκδηλώνεται σὲ ἕνα ἑνιαῖο δόγμα καὶ ἀμοιβαία κοινωνία στὰ μυστήρια. Ἡ στρατηγικὴ αὐτὴ ὁρίζει ὅτι ὁ Πατριάρχης τῆς Κωνσταντινουπόλεως εἶναι μόνο «ὁ πρῶτος μεταξὺ τῶν ἴσων» καὶ δὲν ἔχει ἄμεση ἐξουσία καὶ εἰδικὲς πληρεξουσιότητες στὴν λήψη ἀποφάσεων σὲ σύγκριση μὲ τοὺς ἄλλους Προκαθημένους. Οἱ φορεῖς αὐτῆς τῆς στρατηγικῆς εἶναι οἱ Προκαθήμενοι καὶ Ἱεράρχες σχεδὸν ὅλων τῶν Τοπικῶν, μὲ ἐξαίρεση τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, Ἐκκλησιῶν, ποὺ ἐνδιαφέρονται νὰ διατηρήσουν τοὺς ὑπάρχοντες κανόνες. Καὶ εἶναι πεπεισμένοι, ὅτι αὐτὸς εἶναι ὁ μόνος τρόπος, γιὰ νὰ προφυλαχθῆ ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία ἀπὸ ἀπειλὲς ἀπὸ τὸ Βατικανό, τοὺς Οὐνίτες καὶ τοὺς «ἐσωτερικοὺς» σχισματικούς.

Σὲ ἀντίθεση μὲ τὴν κανονικὴ στρατηγική, ἡ στρατηγική τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη Βαρθολομαίου καὶ τῶν ὑποστηρικτῶν του στοχεύει στὴ διαμόρφωση τῆς Ὀρθοδοξίας ἀπὸ τοὺς νέους κανόνες τοῦ παιχνιδιοῦ, στὸ ὁποῖο οἱ Τοπικὲς Ἐκκλησίες ἀναγνωρίζουν τὴν ἀπόλυτη ὑπεροχὴ καὶ εἰδικὰ δικαιώματα στὸ Φανάρι, συμφωνοῦν νὰ περιορίσουν τὴν δραστηριότητά τους στὰ ὅρια τῶν ἐθνῶν-κρατῶν καὶ σταδιακὰ νὰ ἐγκαταλείψουν τὶς ἐνορίες στή διασπορὰ καὶ ἀκόμη καὶ ὁλόκληρες ἐπισκοπὲς καὶ μητροπόλεις ὑπὲρ τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ὡς ἀποτέλεσμα, ὁ Πατριάρχης Βαρθολομαῖος θὰ μπορέσει νὰ μετατραπεῖ ἀπὸ τὸν «πρῶτον μεταξὺ ἴσων» στὸν πραγματικὸ ἐπικεφαλῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας καὶ νὰ ἀποκτήσει δύναμη συγκρίσιμη μὲ τὴν παπική.

Τέλος, ἡ στρατηγική τοῦ Βατικανοῦ καὶ τοῦ Φραγκίσκου θέτει ὡς στόχο τήν σταδιακὴ ἀποδοχὴ τοῦ ρωμαιοκαθολικισμοῦ μέ τήν ἀπορρόφηση τοῦ ὀρθοδόξου κόσμου. Τὰ κυριότερα ἐργαλεῖα γιὰ τὴν ὑλοποίηση αὐτῆς τῆς στρατηγικῆς εἶναι ἡ χρήση ἐσωτερικῶν διαμαχῶν, ποὺ ἀποσποῦν τὴν Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία καὶ τὴν προώθηση τῆς οὐνίας, ποὺ διατηρεῖ τὶς ὀρθόδοξες τελετουργίες καὶ τὸ Ὀρθόδοξο ἡμερολόγιο μὲ ἀντάλλαγμα τὴν ἀναγνώριση τοῦ πρωτείου τοῦ Πάπα Ρώμης. Ὡς ἐκ τούτου, ἡ Ρωμαιοκαθολικὴ Ἐκκλησία εἶναι ἰδιαίτερα εὐτυχὴς ποὺ παρακολουθεῖ τὴν ἐφαρμογὴ τῆς φιλόδοξης στρατηγικῆς τοῦ Οἰκουμενικοῦ Πατριάρχη, μὲ στόχο τὴν ἀποδυνάμωση τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν. Ἔχει κάθε λόγο νὰ πιστεύει ὅτι «ἕνας μὲ ἕνα», χωρὶς τὴν ὑποστήριξη ἄλλων Προκαθημένων καὶ ἱεραρχῶν, θὰ εἶναι πολὺ πιὸ εὔκολο νὰ «ἀντιμετωπίσει» τὸν Βαρθολομαῖο.

Ἢ νὰ διαπραγματευθεῖ … Μεταφορικὰ μιλώντας, ἡ στρατηγική τοῦ Βατικανοῦ θυμίζει τὸν χωρισμὸ τῆςρωσικῆς ματριόσκας , ὅπου ὁ κανονικὸς μονόλιθος τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας πρωτίστως μὲ φιλοδοξίες τοῦΒαρθολομαίου χωρίζεται σὲ κωνσταντινοπολίτικο «πυρήνα» καὶ «περιφερειακὲς» Ἐκκλησίες. Καὶ τότε αὐτὰ «ὁ πυρήνας» καὶ «ἡ περιφέρεια» χωρίζονται, ἐνῶ χρησιμοποιώντας τὴν οὐνία καὶ «ἑνοποιοῦν τὰ σχέδια» μὲ τὴ συμμετοχὴ τῶν οὐνιτῶν.

Ἡ Οὐκρανία ὡς πεδίον δοκιμῶν διά τάς στρατηγικάς τοῦ Φαναρίου καί τοῦ Βατικανοῦ

Ἡ Οὐκρανία δὲν ἐπιλέχτηκε μόνο ὡς δοκιμαστικὸ ἔδαφος γιὰ τὴν προώθηση τῶν στρατηγικῶν τοῦ Φαναρίου καὶ τοῦ Βατικανοῦ. Πρῶτον, ἡ Οὐκρανία εἶναι μία ἀπὸ τὶς μεγαλύτερες ὀρθόδοξες χῶρες μὲ δεκάδες ἑκατομμύρια πιστοὺς καὶ περίπου 20.000 κληρικούς. Δεύτερον, στὴν Οὐκρανία τὰ συμφέροντα ὅλων τῶν μεγάλων παικτῶν ἐνεργὰ διασταυρώνονται. Περισσότερες ἀπὸ 12.000 ἐνορίες τῆς κανονικῆς καὶ ἀναγνωρισμένης ἀπὸ ὅλες τὶς Τοπικὲς Ἐκκλησίες τῆς UOC-MP ὑπάρχουν ταυτόχρονα στὴ χώρα. Πάνω ἀπὸ 6.000 ἐνορίες τῆς OCU, ποὺ δημιουργήθηκε μὲ τὴν ἕνωση τῆς πρώην σχισματικῆς UOC-KP καὶ τῆς UAOC, ἡ ὁποία ἔλαβε ἀναγνώριση καὶ αὐτοκέφαλο ἀπὸ τὸ Πατριαρχεῖο Κωνσταντινουπόλεως. Ὅπως καὶ σχεδὸν 4.000 ἐνορίες τῆς UGCC, τῆς μεγαλύτερης Ρωμαιοκαθολικῆς «Ἐκκλησίας» τοῦ ἀνατολικοῦ τυπικοῦ, ἡ ὁποία ἀναγνώρισε τὴν οὐνία τοῦ Πάπα. Τρίτον, στὴν Οὐκρανία, ὅπως καὶ πουθενὰ ἀλλοῦ, δὲν ὑπάρχει ὅριο μεταξύ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τοῦ κράτους καὶ οἱ Οὐκρανοὶ ὑπάλληλοι προσπαθοῦν νὰ πάρουν ἐνεργὸ μέρος στὸν «ἀγώνα τῶν ἐκκλησιαστικῶν θρόνων» μέ τὴ μία πλευρὰ ἢ τὴν ἄλλη.

Ἀναγνώριση τῆς OCU «μὲ πρωτοβουλία» καὶ μὲ τὴν ἐνεργὸ συμμετοχὴ τοῦ πρώην προέδρου τῆς Οὐκρανίας Πέτρο Ποροσένκο ἦταν τὸ πρῶτο βῆμα πρὸς τὴν ὑλοποίηση μιᾶς μακροπρόθεσμης στρατηγικῆς τοῦ Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Μὲ αὐτὸ τὸ βῆμα ὁ Βαρθολομαῖος κήρυξε στὸ σύνολο τοῦ ὀρθόδοξου κόσμου τὸ σχηματισμὸ τῶν νέων κανόνων τοῦ παιχνιδιοῦ, σύμφωνα μὲ τὸ ὁποῖο, ὅπως ἀνέφερε ὁ ἴδιος ὁ Πατριάρχης, σὲ συνέντευξή του, «Τὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο ἔχει τὸ ἀποκλειστικὸ προνόμιο νὰ παρέχει αὐτοκέφαλο καὶ νὰ δεχτεῖ ἔφεση ἀποφάσεων τῶν ἄλλων Ἐκκλησιῶν καὶ δὲν ὑποχρεοῦται νὰ ἐξετάσει τὴ γνώμη τῶν Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν καὶ νὰ συνεργαστεῖ μαζί τους».

Τὰ ἑπόμενα βήματα στὸ πλαίσιο αὐτῆς τῆς στρατηγικῆς θὰ ἦταν ἡ βίαια μεταβίβαση σημαντικοῦ ἀριθμοῦ ἐνοριῶν καὶ ναῶν τῆς UOC-MP στὴν OCU μὲ τὴν ἐνεργὸ ὑποστήριξη τῆς κυβέρνησης. Καὶ ἐπίσης τὴν ἀναγνώριση ἀπὸ ἄλλες τοπικές ἐκκλησίες τοῦ Τόμου, ποὺ παραχώρησε ὁ Βαρθολομαῖος, σύμφωνα μὲ τὸν ὁποῖο ἡ OCU ἀποποιεῖται τίς ἐνορίες στὴν διασπορά της καὶ ἀναγνωρίζει τὸ πρωτεῖο τοῦ Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως «ὅπως καὶ ἄλλοι Πατριάρχες καὶ Προκαθήμενοι». Μετὰ ἀπὸ αὐτό, ὁ Βαρθολομαῖος θὰ μποροῦσε νὰ προχωρήσει στὰ τελικὰ βήματα, γιὰ νὰ ἐφαρμόσει τὴ στρατηγική του καὶ νὰ χρησιμοποιήσει τὸ οὐκρανικὸ προηγούμενο γιὰ νὰ ἐπιβάλλει νέους κανόνες σὲ ὅλες τὶς Τοπικὲς Ἐκκλησίες. Πρῶτα ἀπ’ ὅλα, στὴν Ρωσική, Ρουμανικὴ καὶ Ἑλλαδικὴ μαζὶ μὲ τὴν Οὐκρανική, ποὺ ὑπάρχει ὁ μεγάλος ἀριθμὸς τῶν ναῶν, κληρικῶν καὶ ἐνοριτῶν.

Ἀξίζει νὰ σημειωθεῖ ὅτι τὸ Βατικανὸ μαζὶ μὲ τὴν «Οὐκρανικὴ Ἑλληνοκαθολικὴ Ἐκκλησία» ὑποστήριξαν ἐνεργὰ τὸ γεγονὸς μιᾶς νέας ἐκκλησίας μὲ βάση τὴν ἕνωση τῆς UOC-KP καὶ τῆς UAOC καὶ τούς Ὅρους τοῦ Τόμου, ποὺ ἔδωσε ὁ Βαρθολομαῖος, βάζοντας τὴν OCU ἐντελῶς νὰ ἐξαρτᾶται ἀπὸ τὸ Φανάρι καὶ στερώντας της τὶς ἐνορίες ἀπὸ τὸ ἐξωτερικὸ ὑπὲρ τῆς Κωνσταντινουπόλεως. Ἐπιπλέον, πολλοὶ «παράγοντες ἐπιρροῆς» τῆς UGCC στὴν οὐκρανικὴ ἐξουσία (Πρόεδρος τῆς Βουλῆς Παρουμπίι, ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς κοινοβουλευτικῆς ἐπιτροπῆς γιὰ τὸν πολιτισμὸ καὶ τὴν πνευματικότητα Ἐλάνσκι, ὁ ὑπουργὸς Πολιτισμοῦ Εὐγένιος Νιτσούκ, διευθυντὴς τοῦ Τμήματος Θρησκευμάτων Γιουρὰς καὶ ἄλλοι ἐνορίτες τῆς UGCC) κατέβαλαν κάθε δυνατὴ προσπάθεια καὶ διοικητικὴ πίεση γιὰ τὴν ἀποδυνάμωση τῶν θέσεων τῆς UOC-MP καὶ γιὰ διευκόλυνση τῆς μεταβίβασης τῶν ναῶν καὶ τῶν ἐνοριῶν στὴν OCU. Τὴν ἴδια στι­γμή, ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς UGCC, ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Σβιατοσλὰβ (Σεβτσούκ), μίλησε σὲ διάφορες δημόσιες πρωτοβουλίες ὑψηλοῦ προφὶλ γιὰ τὴ διοργάνωση συλλειτουργίας μὲ τὸν Μητροπολίτη Ἐπιφάνιο καὶ κοινῶν ἐκπαιδευτικῶν σχεδίων μὲ τὴν OCU.

Ἔτσι, ἡ οὐκρανικὴ στρατηγική τοῦ Βατικανοῦ καὶ τῆς UGCC ἔγινε ὁρατή, μὲ στόχο τὴν ἀποδυνάμωση τῆς κανονικῆς UOC-MP, ἐπιδεινώνοντας τὶς διαμάχες στὴν Οὐκρανικὴ Ὀρθοδοξία, ἐπιβάλλοντας τὸν δικό του ἑνοποιημένο ὁδικὸ χάρτη μέ προσεκτικὴ ἀπορρόφηση τῆς OCU. Ὁ ἐπικεφαλῆς τῆς UGCC παρουσίασε στὸ κοινὸ αὐτὴ τὴ στρατηγικὴ σὲ μία συνομιλία μὲ ἕνα πρώην πρεσβευτὴ τῶν ΗΠΑ στὴν Οὐκρανία, τόν Μ. Ἰβάνοβιτς, ἐξηγώντας ὅτι «ἡ δημιουργία μιᾶς ἑνιαίας Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας εἶναι μόνο τὸ πρῶτο βῆμα προκειμένου νὰ ἐπιτευχθεῖ ἡ ἑνότητα τῶν ἐκκλησιῶν «τοῦ βαπτίσματος τοῦ Βλαντιμὶρ» σὲ μία τοπικὴ Ἐκκλησία τοῦ Κιέβου. Τὸ ἑπόμενο βῆμα θὰ εἶναι ὁ οἰκουμενικὸς διάλογος μεταξύ τῆς UGCC καὶ τῆς OCU πρὸς τὴν κατεύθυνση τῆς ἀποκατάστασης τῆς ἀρχικῆς ἑνότητας αὐτῆς τῆς Ἐκκλησίας».

Καὶ ἡ UGCC ὑπολογίζει νὰ πάρει σύντομα τὸ καθεστὼς τῆς πατριαρχίας ἀπὸ τὸ Βατικανό, ἔτσι ὥστε στὸ νέοτου καθεστὼς «νὰ ἐκτείνει ἕνα χέρι στοὺς ἀδελφοὺς Ὀρθοδόξους γιὰ ἑνότητα». Ἐπιπλέον, τὸ λαμπρὸ προηγούμενο τοῦ «τεντωμένου χεριοῦ» στὴν Οὐκρανία ὑπάρχει ἤδη ἀπὸ τὸ 2019, ἡ πρώην ἐπαρχία τῆς Χάρκοβο-Πολτάβα τῆς UAOC πέρασε στὴν οὐνία.

Τό Οὐκρανικόν Ὀρθόδοξον ἀδιέξοδον καί τρόποι ἐξόδου ἀπό αὐτό

Οἱ πιθανότητες τοῦ Βατικανοῦ καὶ τῆς UGCC νά συνδεθεί διά τῆς οὐνίας μὲ τὴν Ὀρθοδοξία τῆς Οὐκρανίας αὐξήθηκε μόνο λόγω τῆς ἐπεκτατικῆς στρατηγικῆς τοῦ Φαναρίου, ποὺ ἀμφισβήτησε τὴν κανονικὴ ἀκεραιότητα καὶ τὴν ἑνότητα τοῦ Ὀρθόδοξου κόσμου καὶ ὁδήγησε σὲ βαθύτερο σχίσμα μέσα στὴν οὐκρανικὴ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία. Ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία στὴν Οὐκρανία ἔχει γίνει ὅμηρος ἑνὸς μεγάλου «παιχνιδιοῦ τῶν ἐκκλησιαστικῶν θρόνων» καὶ ταυτόχρονα μιᾶς «ὡρολογιακῆς βόμβας» γιὰ τὴν παγκόσμια Ὀρθοδοξία.

Γιὰ νὰ βγοῦμε ἀπὸ τὸ ἀδιέξοδο, οἱ Προκαθήμενοι τῶν τεσσάρων Τοπικῶν Ἐκκλησιῶν, ποὺ ἔχουν τιμητικὲς θέσεις στά δίπτυχα (Ἀλεξάνδρεια, Ἀντιόχεια, Ἱεροσόλυμα καὶ Κύπρος) ἀνέπτυξαν ἕνα σχέδιο συμφιλίωσης, τὸ ὁποῖο περιλαμβάνει τέσσερα ἁπλὰ σημεῖα. Πρῶτον, ἄρση ἀπὸ τὸ Φανάρι τοῦ Τόμου, ποὺ ἔδωσε. Δεύτερον, διάλυση τῆς OCU καὶ ἀναχειροτόνηση τῆς ἱεραρχίας της στὴν κανονικὴ UOC. Τρίτον, διεξαγωγὴ τῆς Ἑνωτικῆς Συνόδου τῆς UOC, συζήτηση καὶ λήψη ἀποφάσεων σχετικὰ μὲ τὴν αἴτηση γιὰ αὐτοκέφαλο ἀπὸ τὴν μητρικὴ Ἐκκλησία. Τέταρτον, παραχώρηση στὴν UOC τοῦ αὐτοκεφάλου καὶ ἀναγνώρισή της ἀπὸ ὅλες τὶς Τοπικὲς Ἐκκλησίες.

Αὐτὸ τὸ σχέδιο ἔχει πολλοὺς προβληματικοὺς τομεῖς. Σχεδὸν ὅλοι οἱ συμμετέχοντες θὰ πρέπει νὰ ἀπαρνηθούν τις φιλοδοξίες τους καὶ νὰ κάνουν ὀδυνηροὺς συμβιβασμοὺς γιὰ τὸν ἑαυτό τους. Ὁ Πατρ. Βαρθολομαῖος θὰ πρέπει νὰ παραδεχτεῖ τὸ λάθος τῆς μονομεροῦς ἀναγνώρισης τοῦ αὐτοκεφάλου καὶ νὰ ἀρνηθεῖ νὰ ἐφαρμόσει μία φιλόδοξη ἐπεκτατικὴ στρατηγική. Οἱ ἱεράρχες ἀπὸ τὴν OCU θὰ πρέπει νὰ συμφωνήσουν γιὰ τὴν ἀναχειροτόνησή τους στὴν «μισητὴ Μοσχοβιτικὴ» Ἐκκλησία καὶ οἱ ἱεράρχες τῆς UOC θὰ πρέπει νὰ ἀναχειροτονήσουν ἐκείνους τοὺς ὁποίους εἶχαν προηγουμένως ὀνομάσει «σχισματικούς» καὶ «ἐπιδρομεῖς». Τέλος, ὅλοι μαζὶ θὰ χρειαστεῖ νὰ ὑποβάλουν αἴτηση γιὰ αὐτοκέφαλο καὶ ἡ ROC θὰ πρέπει νὰ συμφωνήσει νὰ παραχωρήσει αὐτὴ τὴν αὐτοκεφαλία. Σὲ σχεδὸν ὅλα αὐτὰ τὰ βήματα, μπορεῖ νὰ προκύψουν προβλήματα λόγω διαφορετικῶν συμφερόντων καὶ ἀμοιβαίας δυσπιστίας. Σχεδὸν κάθε ἕνα ἀπὸ αὐτὰ τὰ βήματα μπορεῖ νὰ διαρκέσει πολύ.

Ὡστόσο, ἐκτὸς ἀπὸ πολλὰ προβλήματα, αὐτὸ τὸ σχέδιο τεσσάρων σημείων ἔχει τέσσερα τεράστια πλεονεκτήματα, τὰ ὁποῖα ὅλα αὐτὰ τὰ προβλήματα τά ἀντισταθμίζουν. Πρῶτον, τὸ σχέδιο αὐτὸ συμμορφώνεται πλήρως μὲ τοὺς κανόνες τῆς Ὀρθόδοξης Ἐκκλησίας· κανένα ἀπὸ τὰ σημεῖα δὲν μπορεῖ νὰ ἀμφισβητηθεῖ. Δεύτερον, τὸ σχέδιο αὐτὸ ἀποσκοπεῖ στὴν ἕνωση, στὴν ἀποκατάσταση τῆς ἑνότητας στὴν οὐκρανικὴ καὶ στὴν παγκόσμια Ὀρθοδοξία καὶ ὄχι στὴν ἱκανοποίηση τῶν μεγάλων ἢ μικρῶν συμφερόντων καὶ φιλοδοξιῶν κάποιων. Τρίτον, τὸ σχέδιο αὐτὸ θὰ ἐπιτρέψει μακροχρόνια νὰ υἱοθετήσουμε καὶ νὰ ἑδραιώσουμε τοὺς σταθεροὺς κανόνες τοῦ παιχνιδιοῦ στὸν ὀρθόδοξο κόσμο καὶ νὰ ἐλαχιστοποιήσουμε κάθε ἀπειλή γιὰ τὸ μέλλον του. Τέλος, τέταρτον, ἡ ἐφαρμογὴ αὐτοῦ τοῦ σχεδίου μπορεῖ νὰ ἐπηρεάσει θετικὰ τὸ ἐξωτερικὸ περιβάλλον καὶ νὰ συμβάλλει στὴν ἐνίσχυση τῆς ἑνότητας σὲ ὅλη τὴν Οὐκρανία.

Πηγή: http://orthodoxostypos.gr