Π. Ν. ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΔΗ: ΘΕΜΕΛΙΟ ΤΩΝ ΑΡΕΤΩΝ Η ΤΑΠΕΙΝΩΣΗ

Για μια πιο ολοκληρωμένη θεώρηση της αρετής της ταπεινώσεως, θεώρησα καλό να προσθέσω συμπληρωματικά μερικά κείμενα Αγίων Πατέρων και νεοτέρων ορθοδόξων Θεολόγων, σχετικά με την αρετή της ταπεινώσεως.

Πώς λοιπόν, αφού απαλλαγούμε από τον καταστρεπτικό όγκο της υπερηφανείας, θα φθάσουμε στην σωτήρια ταπεινοφροσύνη;

Αν ασκούμεθα σ' αυτήν με όλα τα μέσα και δεν παραμελούμε τίποτε με την ιδέα ότι παρ' όλα αυτά δεν θα βλαφθούμε.

Γιατι η ψυχή ομοιώνεται προς αυτά που σπουδάζει και λαμβάνει τον τύπο αυτών που πράττει και συμμορφώνεται προς αυτά. Ας είναι σε σένα και η εμφάνιση και το ρούχο και το περπάτημα και η ετοιμασία του κρεβατιού και το σπίτι και τα οικιακά σκεύη, όλα εξησκημένα προς την ταπείνωση.

Ακόμη και ο λόγος και το άσμα και η συναναστροφή με τον πλησίον να αποβλέπουν προς την ταπεινοφροσύνη μάλλον παρά προς την υπερηφάνεια.

Να μη, παρακαλώ, κάμης λόγους σοφιστικούς, μήτε να ψάλλης με υπερβολικά γλυκειά φωνή, μήτε να διαλέγεσαι υπερήφανα και αλαζονικά... να είσαι καλός προς τον φίλο, μαλακός στον υπηρέτη, ανεξίκακος προς τους θρασείς, φιλάνθρωπος προς τους πτωχούς... να μη περιφρονείς κανένα ποτέ. 

Να είσαι γλυκής στις συνομιλίες, φαιδρός στις απαντήσεις, πρόθυμος, ευκολοπλησίαστος σ' όλους. Να μη κάνης εγκώμια του εαυτού σου. (Μέγας Βασίλειος τόμος 6, σελ. 128).

Ο Κύριος αφού τους παρακάλεσε (τους μαθητές του) λέει: ''οι άρχοντες των εθνών κατατυραννούν τους λαούς των και οι μεγάλοι αξιωματούχοι τους κακομεταχειρίζονται σαν δούλους των.

Δεν πρέπει όμως να συμβή το ίδιο μεταξύ σας, αλλά αυτός που θέλει από σας να γίνη μεγάλος, αυτός πρέπει να γίνη υπηρέτης όλων, και αυτός που θέλει να είναι πρώτος, οφείλει να γίνη δούλος όλων'', αποδεικνύοντας, ότι είναι ίδιο των εθνικών γνώρισμα το να επιδιώκουν με μανία τα πρωτεία. 

Πράγματι είναι τυραννικό το πάθος αυτό (της φιλοπρωτείας) και συνεχώς ενοχλεί τους μεγάλους άνδρες... Αλλά εγώ (λέει ο Κύριος) έκανα και κάτι περισσότερο.

Γιατι αν και ήμουν Βασιλεύς των Ουρανίων δυνάμεων, θέλησα να γίνω άνθρωπος και καταδέχθηκα να περιφρονηθώ και να υβρισθώ... και έφθασα μέχρι σ' αυτόν τον θάνατο... και την ψυχή μου έδωσα σαν λύτρο.

Και χάριν ποιων έκανα αυτή τη θυσία; Χάριν των εχθρών. Και συ μεν αν ταπεινωθής, το κάνεις χάριν του εαυτού σου, ενώ Εγώ ταπεινώθηκα για χάρι σου...

Μη λοιπόν φοβηθής με τη σκέψη ότι δήθεν χάνεται η αξιοπρέπειά σου, αν ταπεινωθής. Γιατι με την ταπείνωσή σου αυτή, αυξάνεται η δόξα σου, με αυτήν γίνεται ακόμα μεγαλύτερη.

Αυτή είναι η πόρτα της βασιλείας των Ουρανών, (Ιωάν. Χρυσόστομος, τόμος 11ος, σελ. 569, 571).

Τετάρτη είναι: Η Θεανθρώπινη αρετή της πραότητος και ταπεινώσεως. Μόνο ''ο πράος τη καρδία'' καταπραύνει τις επαναστατημένες και άγριες καρδιές, μόνο ο ταπεινός τη καρδία ταπεινώνει τους υπερηφάνους και αλαζονικούς.

Το να δείχνει πραότητα προς όλους τους ανθρώπους είναι χρέος του κάθε αληθινού χριστιανού (Τίτ. 3,2). Αλλά ο άνθρωπος γίνεται αληθινά πράος και ταπεινός, όταν κάμη καρδιά της καρδιάς του τον Πράον και Ταπεινόν Κύριον Ιησού που είναι ο Μόνος αληθώς ''Πράος και Ταπεινός τη καρδία'' (Ματθ. 11, 29)...

Ο Κύριος ταπείνωσε τον Εαυτό του με την μεγαλύτερη ταπείνωση: Εσαρκώθη, έγινε άνθρωπος. Αν είσαι του Χριστού, ταπείνωσε τον εαυτό σου μέχρι του σκώληκος...

Ταπείνωσε τον εαυτό σου πιο κάτω από όλους. Να είσαι τα πάντα τοις πάσι, αλλά διά Χριστού και κατά Χριστόν. Όταν είσαι μόνος σου προσεύχου λέγοντας: Ταπεινέ Κύριε, ταπείνωσέ με διά της Ταπεινώσεώς Σου.

Πέμπτη είναι: η θεανθρώπινη αρετή της υπομονής και ταπεινώσεως. Δηλαδή να υπομένης το κακό, να μη ανταποδίδης κακό αντί κακού, να συγχωρής πανεύσπλαχνα για τις βρισιές και συκοφαντίες και πληγές που σου προκαλούν οι συνάνθρωποί σου. (Ιουστ. Πόποβιτς ''Άνθρωπος και Θεάνθρωπος'', σελ. 58-59).

Η δόξα οδηγεί στον εγωισμό, στη ματαιοδοξία και τελικά ο άνθρωπος δεν διακρίνει τα ελαττώματά του, και θεωρεί τον εαυτό του υπεράνθρωπο. Αυτό οδηγεί σε κάθε είδους εγκλήματα γιατι πιστεύει ότι όλα του επιτρέπονται. 

Έτσι δημιουργούνται οι διάφοροι Χίτλερ και η λατρεία της προσωπικότητας. Η γήϊνη επιτυχία οδηγεί σε μια υπερεκτίμηση των δυνάμεών μας και τελικά αντί να λατρεύουμε τον Θεό, αρχίζουμε να λατρεύουμε τον εαυτό μας, να νομίζουμε ότι είμαστε πλούσιοι...

Έχουμε ξεγελαστεί από μια διαβολική ολέθρια δύναμη και ξεχάσαμε ότι η ζωή δεν είναι απόλαυση, εγκατάλειψη στην αμαρτία. Η ζωή μας στη γη πρέπει να είναι γεμάτη αυταπάρνηση.

Μόνο τότε όλα επανέρχονται στη φυσική τους κατάσταση, μόνο τότε ο άνθρωπος δεν εκφυλίζεται, δεν μεταβάλλεται σε ζώο...

Η ματαιοδοξία είναι μια πολύ επικίνδυνη κατάσταση που ωθεί τον άνθρωπο να τα βλέπει κάτω από ένα ψεύτικο φως.

Ή βρίσκεται κάτω από τη γοητεία μιας απατηλής ιδέας, ή μόνος μαγεμένος από τα ίδια του τα χαρίσματα ή προσόντα του. Είναι δύσκολο να είναι κανείς κριτής του εαυτού του, κυρίως αν έχει υποκύψει σε ένα τέτοιου είδους εγωισμό.

Ματαιοδοξία είναι όταν αφήνεις εκούσια τον εαυτό σου να παρασυρθεί από κάτι που δεν υπάρχει, από κάτι που υπάρχει μόνο στη φαντασία σου... 

Οι εχθρικές δυνάμεις είναι πολυάριθμες και οι δικές μας περιορισμένες. Αυτό όμως ισχύει μόνο με βάση τα ανθρώπινα κριτήρια. Στην πραγματικότητα έχουν πολύ περισσότερες δυνάμεις απ' όσες μπορούμε να διακρίνουμε σαν άνθρωποι.

Ο Θεός, ο Χριστός, οι ουράνιες δυνάμεις, όλοι οι άγιοι... είναι η δύναμή μας. Είναι αόρατη κρυμμένη και ενεργοποποιείται μόνο με τη μεσολάβηση της πίστεώς μας. Μας μεταδίδεται ανάλογα με την Πίστη μας. (Ντούντκο Δημήτριος ''Η Ελπίδα μας'', σελ. 178-179, 254-256).

Και ναι μεν πρέπει... μετ' ενθουσιασμού ιερού να δοξολογούμε την δικαιοσύνη, το έλεος και την φιλαλήθεια του Κυρίου μας, αλλ' οφείλουμε συγχρόνως να συναισθανώμεθα την μικρότητα, την ευτέλεια, την αναξιότητά μας και να ταπεινωνόμαστε με συντριβή μπροστά στο θείο μεγαλείο Του.

Μη λησμονούμε ποτέ, ότι ο Θεός μας αντιτάσσεται τους υπερηφάνους... Ω Κύριε, δίνε μας ταπείνωση και στήριξέ μας στο φόβο Σου και στην υπακοή... 

Είχε ο Δαυίδ ταπεινοφροσύνη, ένα από τα κύρια χαρακτηριστικά των μεγάλων ανδρών και αγίων.

Διότι το να μη κατανοή κανείς ποσο μικρός και πτωχός και αδύνατος είναι παρ' όλα τα μεγάλα προσόντα που ενδέχεται να έχη, είναι απόδειξη ότι ο νους του είναι πολύ στενός και στερείται της ευρύτητος που χαρακτηρίζει τους μεγάλους άνδρες.

Όταν φθάνει μέχρι του σημείου, που από αλαζονεία να μη καταδέχεται ή και να περιφρονεί τους ομοίους του, αυτό αποδείχνει, ότι δεν διδάχθηκε ακόμη ούτε τα πρώτα βήματα της Χριστιανικής ζωής. (Παν. Τρεμπέλα ''Ψαλτήρι'' ''Ερμηνεία''. σελ. 377, 553).

Η ταπείνωση είναι το πτερό της ψυχής. Προσάγει τις δίκαιες ψυχές μπροστά στο θρόνο της θείας μεγαλωσύνης.

Είναι η λαμπρά και απαστράπτουσα εσθήτα με την οποία η ψυχή προσαγάγεται μπρος στο θρόνο του Θεού. Η ταπείνωση ελκύει το έλεος του Θεού, εφέλκεται την θεία συμπάθεια και προκαλεί τους μυστικούς όμβρους της θείας χάριτος.

Η ταπείνωση είναι η κατ' εξοχήν αρετή της ορθοδοξίας. Είναι η ρίζα και το θεμέλιο πάσης αρετής. (Ανδρέας Θεοδώρου ''Το χαροποιό πένθος της Εκκλησίας'', σελ. 187).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εκ του βιβλίου Π. Ν. Αλεξανδρίδη (Εκπαιδευτικού)
''Θεμέλιο των Αρετών η Ταπείνωση'',
Επεξεργασμένες ομιλίες του μακαριστού γέροντος Ιγνατίου Κολιοπούλου,
έκδοση πέμπτη, Τήνος, σελ. 49-54.