ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (10ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 107-112.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

1. Η ζωή στον κόσμο

Χαίρομαι που μπόρεσες να δεις ότι η ζωή μέσα στον κόσμο μπορεί να είναι τόσο ευάρεστη στο Θεό, όσο και η ζωή μέσα σε μοναστήρι. Εκείνο που πραγματικά έχει σημασία, οπουδήποτε κι αν είμαστε, είναι η τήρηση των εντολών του Θεού, η αγάπη προς όλους και η γνήσια βίωση της ταπεινοφροσύνης. Θυμήσου τον άγιο Αντώνιο και τον τσαγκάρη της Αλεξάνδρειας...

2. Πλούτος

Από τα παλιά χρόνια, όπως διαβάζουμε στους βίους των οσίων και στην εκκλησιαστική ιστορία, πολλοί άνθρωποι, ακολουθώντας την κλήση του Θεού, άφηναν τον κόσμο και αποσύρονταν στην έρημο. Κάνοντας χρήση -με τη βοήθεια του Θεού- του όπλου της ταπεινοφροσύνης, και ακολουθώντας -πάλι με τη βοήθεια του Θεού- κανόνα και τρόπο ζωής που απέβλεπε σ' ένα μόνο στόχο, την αιωνιότητα, ξεπέρασαν όλες τις ανάγκες της σάρκας. 

Δεν ζητούσαν τίποτε από τον κόσμο. Δεν αναζητούσαν πλούτη. Αλλά η αρετή τους ασκούσε ακαταμάχητη έλξη σε πολλούς ανθρώπους. Αυτοί έτρεφαν την ελπίδα πως θα έβρισκαν τον δρόμο για τη σωτηρία κάτω από την καθοδήγηση εκείνων, που είχαν απαρνηθεί κι εγκαταλείψει τον κόσμο.

Ευσεβείς πρίγκηπες και άρχοντες έστελναν συχνά θησαυρούς και χρήματα για την ανέγερση και συντήρηση μοναστηριών. Μετά από πολλή προσευχή, οι πατέρες δέχονταν καμιά φορά τις δωρεές εκείνες, με βαριά καρδιά όμως, γιατί αυτό θα συνεπαγόταν την κατάργηση της ησυχίας τους.

Ποτέ, πάντως, δεν δέχονταν και το παραμικρό δώρο, αν δεν είχαν ξεκάθαρη πληροφορία ότι ο Θεός ήθελε να το δεχτούν. Κι αυτό όχι για τους ίδιους, αλλά για το πλήθος των ψυχών που θα έβρισκαν εκεί σωτηρία, είτε στο παρόν είτε στο μακρινό μέλλον... Οι άνθρωποι προσφέρουν από το περίσσευμα της καρδιάς τους στα ιερά καθιδρύματα -στα μοναστήρια και τις εκκλησίες όπου είναι θησαυρισμένα τα λείψανα των αγίων- διάφορα ποσά:

άλλος κατοστάρικο, άλλος χιλιάρικο, άλλος πεντοχίλιαρο. Οι άγιοι, βέβαια, δεν χρειάζονται τίποτ' απ' αυτά. Φυσικά, ούτε ο Θεός, ο οποίος όμως δέχεται με χαρά την αγνή προαίρεση της ψυχής. Αυτή είναι πάντα μια ευπρόσδεκτη θυσία. Δεν μπορώ να επιδοκιμάσω την πρόθεσή σου να στείλεις το γιο σου στο εξωτερικό.

Ούτε μπορώ να καταλάβω γιατί δίνεις τόσο μεγάλη σημασία στην ειδική εμπορική κατάρτιση που θα πάρει εκεί. Για ποιό λόγο θα πρέπει να μάθει πώς θ' αποκτάει μεγαλύτερα κέρδη; Εγώ νομίζω ότι μπορεί θαυμάσια να μάθει οτιδήποτε είναι πραγματικά σημαντικό. Δεν χρειάζεται ν' αφήσει κανείς τον τόπο του για να γίνει καλός χριστιανός, καλλιεργημένος άνθρωπος, σεβαστικός γιος.

Ούτε χρειάζεται να περιπλανιέται εδώ κι εκεί, για να διδαχθεί την προσευχή, την αγάπη, το σεβασμό στην αγία Εκκλησία μας και τους λειτουργούς της. Υπάρχουν άραγε περισσότερες πιθανότητες, όταν θα είμαστε μακριά από την πατρίδα, ν' ανάψει μέσα μας ο πόθος της σωτηρίας; Ή να μάθουμε πώς θ' αγαπούμε το συνάνθρωπό μας;

Ή πώς θα είμαστε προσεκτικοί και εγκρατείς σε όλα; Ή πώς θα ζήσουμε μια ζωή αγνή; Ή πώς δεν θα πικραίνουμε τους άλλους; Ή πώς θ' αποκτήσουμε ταπεινό φρόνημα και θα το διατηρήσουμε ζωντανό και ενεργητικό; Είσαι ήδη αρκετά πλούσιος. Τα κτήματά σου όχι μόνο εξασφαλίζουν ένα τίμιο εισόδημα σε σένα και την οικογένειά σου, αλλά σου δίνουν και τη δυνατότητα να επεκτείνεις τις αγαθοεργίες σου προς τους φτωχούς.

Η καλλιέργεια της γης έχει προαιώνια ευλογηθεί από το Θεό. Να είσαι ικανοποιημένος με τα κέρδη που σου δίνει από τον τίμιο μόχθο σου. Οι μικρές εμπορικές επιχειρήσεις, εξάλλου, που δημιούργησες μ' αυτό το μόχθο, έγιναν αρκετές μεγάλες. Γιατί λοιπόν θέλεις τώρα να ρίξεις το βάρος σ' αυτή τη δευτερεύουσα πτυχή της ζωής σου;

Κάτι άλλο πρέπει να ζητάς πρωταρχικά: <<την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού>> (Ματθ. 6:33). Τότε μόνο θα ευλογήσει ο Θεός και τους κόπους σου και τα κέρδη σου. Γιατί αν δεν τα ευλογήσει ο Θεός, <<ο ευλογήσας τους πέντε άρτους εν τη ερήμω και εξ αυτών πεντάκις χιλίους άνδρας χορτάσας>>, μην είσαι καθόλου βέβαιος ότι θα διατηρήσεις ή θ' αυξήσεις τον πλούτο σου.

Σαν καπνός μπορεί να σκορπιστεί από τη μια στιγμή στην άλλη. Μην ξεχνάς: <<Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού>>. Είναι πιο συνετό, λοιπόν, ν' αλλάξεις σχέδια. Θυμήσου: <<Οι βουλόμενοι πλουτείν εμπίπτουσιν εις πειρασμόν και παγίδα και επιθυμίας πολλάς ανοήτους και βλαβεράς, αίτινες βυθίζουσι τους ανθρώπους εις όλεθρον και απώλειαν. Ρίζα γαρ πάντων των κακών έστιν η φιλαργυρία>> (Α' Τιμ. 6:9-10).

Αφού ζεις μέσα στον κόσμο και έχεις οικογένεια, μάλλον δεν μπορείς να δώσεις σ' ελεημοσύνες όλα τα υπάρχοντά σου.

Πρέπει επομένως να επιδιώξεις την εξεύρεση της <<χρυσής τομής>>, και να επιμείνεις στην εφαρμογή της: Ούτε θα γυρίσεις την πλάτη σου στους συνανθρώπους σου, ούτε πάλι θα τους μοιράσεις όλο το βιος σου.

Όσα πράγματα χρειάζονται στα παιδιά σου, οφείλεις να τους τα εξασφαλίζεις με περισσή φροντίδα. Αν σου περισσεύει κάτι, δίνε και σ' εκείνους που έχουν ανάγκη. Η επιθυμία σου να βοηθήσεις τους φτωχούς ανθρώπους, που τα σπίτια τους καταστράφηκαν από τη φωτιά, είναι καλή. Αλλά θα παραμείνει καλή μόνο αν τη συγκεράσεις με τη λογική.

Και παρόλο που η βοήθειά σου πρέπει να κρατηθεί μέσα σε λογικά πλαίσια, δώσε τον όβολό σου μ' ένα αίσθημα βαθιάς ευσπλαχνίας. Πάνω απ' όλα όμως, επαναλαμβάνω, με λογική και σύνεση. Ακόμα κι αν προσφέρεις όλα όσα έχεις, δεν θα μπορέσεις να ελαφρύνεις ικανοποιητικά τη μεγάλη δυστυχία όλων αυτών των ανθρώπων.

Από την άλλη πλευρά, έχεις να φροντίσεις την οικογένειά σου και ν' αγωνίζεσαι ώστε να ζείτε όλοι με άνεση -όχι βέβαια και με πολυτέλεια. Αλλά φυλάξου από τον κίνδυνο της παράλογης γενναιοδωρίας και της σπατάλης.

<<Ει γαρ η προθυμία πρόκειται, καθό εάν έχη τις ευπρόσδεκτος, ου καθό ουκ έχει. Ου γαρ ίνα άλλοις άνεσις, υμίν δε θλίψις, αλλ' εξ ισότητος>> (Β' Κορ. 8:12-13).

Επιπλέον, αν υπακούσεις στην επιθυμία σου να σκορπίσεις σ' ελεημοσύνες ό,τι έχεις και δεν έχεις, βλέποντας τα παιδιά σου να στερούνται και τα πιο στοιχειώδη πράγματα. Και τότε θ' αρχίζεις να βράζεις μέσα στο καζάνι μιας μεγάλης ταραχής και απογνώσεως. 

Καταλαβαίνεις τώρα ότι σε όλα, ακόμα και στα καλά έργα, χρειάζεται διάκριση; Και υποψιάζεσαι άραγε ότι πίσω από την άλογη παρόρμηση μιας αδιάκριτης ελεημοσύνης κρύβεται συχνά ο εγωϊσμός; Ταπείνωσε λοιπόν τον εαυτό σου και θα βρεις ειρήνη.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 107-112.