ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (13ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 167-171.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

1. Προσευχή

Μου κάνει εντύπωση που, αν και δεν με γνωρίζεις -ή έστω με γνωρίζεις από φήμες, που τόσο συχνά είναι λαθεμένες- ζητάς τη συμβουλή μου. Δεν μπορώ, πάντως, ν' αμφισβητήσω την αγάπη που δείχνει  ο Θεός, σ' όποιον ζητάει καλοπροαίρετα να μάθει το θέλημά Του. 

Μιαν αγάπη, που σύμφωνα με τις άγιες Γραφές, δίνει κάποτε λόγο και στ' άλογα όντα, εκείνα που δεν ανήκουν καν στη βασιλεία του Λόγου. Ακόμα κι ένα γαϊδούρι μίλησε, όταν χρειάστηκε να φανερωθεί το θέλημα του Θεού στο μάντη Βαλαάμ (Αριθ. 22:28 κ.ε). Έτσι κι εγώ τώρα, θα σου απαντήσω όπως μπορώ καλύτερα.

Καθώς δεν σ' έχω συναντήσει ποτέ, και καθώς έχω μόνο μια πενιχρή γραπτή περιγραφή του εαυτού σου και των συνθηκών της ζωής σου, είναι πολύ δύσκολο να σχηματίσω πλήρη και αντικειμενική εικόνα για τον ψυχικό σου κόσμο. Ένα πράγμα όμως είναι σχεδόν ολοφάνερο:

Παρ' όλη την εντύπωσή σου πως έχεις βελτιωθεί πολύ, εγώ διαπιστώνω ότι σου λείπει εντελώς η εσωτερική αταραξία και ειρήνη. Θεωρώ, βέβαια, σημαντική πρόοδο τη μεγάλη αγάπη σου προς το Θεό, στην οποία τόσο συχνά αναφέρεσαι. Φτάνεις μέχρι το σημείο να λες:

<<Αγαπώ το Θεό τόσο πολύ, ώστε, απλούστατα, δεν μπορώ να βρω λόγια για ν περιγράψω πόσο Τον αγαπώ!>> Εγώ αναρωτιέμαι όμως αν έχεις ξεχάσει ή όχι, ότι η αγάπη είναι το αποκορύφωμα της τελειότητος, και την αποκτούμε ζώντας σύμφωνα με το θέλημα και τις εντολές του Θεού.

Τί λέει ο Κύριος; <<Ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς, εκείνος έστιν ο αγαπών με... Ο μη αγαπών με τους λόγους μου ου τηρεί>> (Ιω. 14:21, 24). Τί λέει και ο απόστολος Παύλος για τα γνωρίσματα της γνήσιας αγάπης; <<Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ου ζηλοί, η αγάπη ου ζητεί τα εαυτής, ου παροξύνεται, ου λογίζεται το κακόν, ου χαίρει επί τη αδικία, συγχαίρει δε τη αληθεία' πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει>> (Α' Κορ. 13:4-7).

Ίσως βέβαια παρατηρήσεις ότι ο απόστολος αναφέρεται εδώ μόνο στην αγάπη προς τους ανθρώπους, ενώ η δική σου αγάπη είναι ανωτέρου επιπέδου -η αγάπη όχι σε κάτι κατώτερο από το Θεό! Αλλά υπάρχει αγάπη στο Θεό χωρίς αγάπη στους ανθρώπους; <<Ο γαρ μη αγαπών τον αδελφόν ον εώρακε, τον Θεόν ον ουχ εώρακε πώς δύναται αγαπάν;>> (Α' Ιωα. 4:20). Ας μην πω περισσότερα.

Σου λείπει η ταπείνωση! <<Όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν>>, διδάσκει ο Κύριος, <<Λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμέν (Λουκ. 17:10). Εσύ το λες αυτό; Ταπεινώσου, λοιπόν! Χωρίς ταπείνωση, καμμιά αρετή δεν είναι γνήσια στα μάτια του Θεού.

Πράγματι, η ταπείνωση είναι τόσο πολύ δεμένη με την αγάπη, ώστε ποτέ δεν βρίσκουμε τη μια χωρίς την άλλη. Διακρίνω να σε βασανίζουν φόβοι, αμφιβολίες και μεγάλη ταραχή. Όλ' αυτά βασιλεύουν στις ψυχές εκείνες, που δεν έχουν ακόμα ζωογονηθεί από τη γλυκειά πνοή της ταπεινοφροσύνης. Άκουσε τον Κύριο:

<<Μάθετε απ' εμού, ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών>> (Ματθ. 11:29). Και αν ο απόστολος Παύλος λέι ότι <<Χριστός Ιησούς ήλθεν εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος, είμι εγώ>> (Α' Τιμ. 1:15), εμείς τί πρέπει να λέμε;

Ο απόστολος Πέτρος, επίσης, είχε πάντα τη συναίσθηση των αμαρτιών του, όπως ομολογεί ο ίδιος. Και όλοι οι άγιοι πίστευαν πως ήταν μεγάλοι αμαρτωλοί. Αυτό, βέβαια, δεν γεννούσε την απόγνωση στις καρδιές τους, γιατί δεν υπελόγιζαν ότι θα κέρδιζαν τη σωτηρία με τη δική τους αξία, με τους κόπους και τις αρετές τους.

Υπολόγιζαν όμως στη δύναμη και το έλεος του Θεού. Εσύ διακηρύσσεις πως είσαι ένας ελεεινός αμαρτωλός, αλλά παράλληλα προβάλλεις τα <<σπουδαία>> προσόντα σου. Και μαζί μ' αυτά αποκαλύπτεις και τη μεγάλη εσωτερική σου αναστάτωση. Πράγματι, ο εαυτός σου σε τυφλώνει. Σου στερεί το φως της αληθινής σοφίας.

Δεν αφήνει το θείο φως να σε καταυγάσει. Λες ακόμα ότι στο σπίτι προσεύχεσαι πολύ καλύτερα, βιώνοντας μιαν απερίγραπτη πνευματική ηδονή, και διαπιστώνοντας τον προσπορισμό μεγάλης πνευματικής ωφέλειας. Ενώ, αντίθετα στην εκκλησία, δεν έχεις τόσο καρποφόρα προσευχή.

Δεν καταλαβαίνεις ότι αυτό είναι μια μεγάλη πλάνη, τροφοδοτημένη μάλιστα από την ίδια εκείνη δηλητηριασμένη πηγή, που μαραίνει την ηρεμία και την ειρήνη της καρδιάς σου; Να είσαι σίγουρος πως όταν προσεύχεσαι μόνος σου, μ' ένα τρόπο που σε γεμίζει γλυκύτητα και σου φέρνει απολαυστικά δάκρυα, ο Θεός δεν ικανοποιείται.

Η γλυκύτητα και τα δάκρυα, που δεν συνοδεύονται από ένα βίωμα βαθύτατης ταπεινοφροσύνης, δεν είναι παρά πειρασμικά. Έχοντας λοιπόν υποκύψει στο σπίτι σ' αυτό τον πειρασμό, και μη βρίσκοντάς τον στην εκκλησία, συμπεραίνεις ότι σου είναι άχρηστος ο εκκλησιασμός.

Μετά απ' αυτό, γιατί απορείς που γίνεσαι έρμαιο μιας θανάσιμης καταθλίψεως; Μην αμφιβάλλεις ότι αυτή η κατάθλιψη είναι ο καρπός των προσευχών σου στο σπίτι: Ο πειρασμός πρώτα σε εκτοξεύει ψηλά, στην κορυφή του κύματος, κι έπειτα σε καταποντίζει στα βάθη της αβύσσου.

Κι εσύ έχεις γίνει ένα πειθήνιο όργανό του, ένα παιχνιδάκι στα χέρια του. Γιατί; Επειδή έχεις παγιδευτεί στα δίχτυα της κενοδοξίας. Σου συνιστώ να προσεύχεσαι με απλότητα. Μην προσδοκάς και μην επιδιώκεις να δεις μέσα σου κάποιους εντυπωσιακούς καρπούς ή <<δώρα>> της χάριτος του Θεού. Θεώρησε τον εαυτό σου ανάξιο γι' αυτά.

Μόνο έτσι θα βρεις την ειρήνη. Χρησιμοποίησε την άδεια, την παγερή, τη στεγνή προσευχή σου σαν τροφή για την ταπείνωση. Επαναλάμβανε σταθερά: <<Είμαι ανάξιος! Κύριε, είμαι ανάξιος!>> Αυτή την ταπεινή προσευχή, αντίθετα μ' εκείνη την απολαυστική που σ' ευχαριστεί, την αποδέχεται ο Θεός.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 167-171.