ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (14ο ΜΕΡΟΣ) ΤΕΛΟΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 179-183.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

3. Πλάνες στην προσευχή

Είναι αξιέπαινο το ότι μελετάς συστηματικά τους Πατέρες. Λάβε υπόψη σου, πάντως, ότι τα πατερικά κείμενα είναι σαν ένα πυκνό δάσος. Όποιος αποτολμήσει να εισχωρήσει μέσα σ' αυτό απροστάτευτος, χωρίς γνώση και χωρίς καθοδήγηση, εύκολα ξεστρατίζει και μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με σοβαρούς κινδύνους.

Πολλοί μελετητές των Πατέρων έχουν πλανηθεί από υπερβολική αυτοπεποίθηση και βιασύνη. Το ίδιο συμβαίνει και στο θέμα της προσευχής. Όποιος επιχειρεί να φτάσει γρήγορα και άκαιρα σε πνευματικές κορυφές, και ξεκινάει με την πρόθεση να δει οράματα και άλλα παρόμοια, προκαλεί την οργή του Θεού.

Δεν έχουμε δικαίωμα να χρησιμοποιούμε τη δόξα και τις δωρεές που πηγάζουν από το Σταυρό του Χριστού, για να ικανοποιούμε κενόδοξες και επιπόλαιες επιδιώξεις μας. Δεν μπορούμε ούτε να σκεφτούμε κάτι τέτοιο, αν δεν έχουμε πρώτα υπομονετικά υποτάξει τα πάθη μας.

Αν δεν έχουμε οδηγήσει τον εαυτό μας στο δρόμο του Πάθους του Χριστού, στο δρόμο του Γολγοθά, στο δρόμο της υπέρτατης αγωνίας της Γεσθημανή. Ο αββάς Ισαάκ λέει: 

<<Μη σας περάσει από το νου πως έχετε βγει από το σκοτεινό δάσος των παθών, αν δεν έχετε ασφαλιστεί καλά μέσα στα τείχη του κάστρου της ταπεινώσεως>>. Διάβασε τι γράφουν γι' αυτό και οι άγιοι Κάλλιστος και Ιγνάτιος οι Ξανθόπουλοι, στον πέμπτο τόμο της Φιλοκαλίας.

Η ταπείνωση, ακόμη και χωρίς έργα, εξασφαλίζει τη συγχώρηση του Θεού. Αντίθετα, τα έργα χωρίς ταπείνωση είναι άχρηστα. Τήρησε τον κανόνα της καθημερινής προσευχής σου τόσο αυστηρά, όσο θα περίμενες να τον τηρήσει και οποιαδήποτε άλλη γυναίκα που ζει μέσα στον κόσμο και έχει πολυμελή οικογένεια.

Και φρόντισε ώστε η προσευχή σου να μην είναι εκείνη του φαρισαίου, αλλά του τελώνη. Κράτα τη συνείδησή σου σε συνεχή εγρήγορση και διαύγεια. Η συνείδηση είναι φωνή Θεού. Μη ζητάς και μην περιμένεις ειδικές παρηγορίες από την προσευχή.

Άφησε το θέμα στο Θεό. Εκείνος μόνο γνωρίζει αν πρέπει, πότε και πως να σου τις δώσει. Πρέπει να σου επαναλάβω για μια ακόμα φορά: Είναι εντελώς πλανεμένη η τόσο επιπόλαιη πεποίθησή σου ότι το αίσθημα της σωματικής θερμότητος, που σε κυριεύει στη διάρκεια της προσευχής, αποτελεί σημείο ειδικής χάριτος.

Κάθε άλλο. Δεν πρόκειται παρά για δαιμονική πλεκτάνη! Μη δίνεις σημασία σε τέτοια φαινόμενα. Και μη βγάζεις βιαστικά συμπεράσματα. Ένιωσα αληθινή έκπληξη που διάλεξες εμένα για να περιγράψεις τις παράξενες εμπειρίες σου -ενώ δεν με γνωρίζεις καθόλου-, ζητώντας μου να σ' απαλλάξω από τις αμφιβολίες, να σου λύσω τα προβλήματα και να σε συμβουλέψω.

Ειλικρινά, θα προτιμούσα ν' αρνηθώ. Σωματικά αδύναμος, πνευματικά κουρασμένος και με τη συναίσθηση πως ελάχιστα μπορώ να εισχωρήσω στα βάθη μιας ψυχής, πως θα μπορούσα να βρω κάποια δικαιολογία για την ανάληψη μιας τέτοιας ευθύνης, της διαλευκάνσεως δηλαδή ενός ζητήματος σαν το δικό σου;

Παρ' όλ' αυτά, η απλή σου πίστη με συγκίνησε βαθιά, και η καρδιά μου σφίχτηκε από συμπόνια τόσο για τους μεγάλους κινδύνους που διατρέχεις, όσο και για τα οδυνηρά σου παθήματα, που τόσο ζωντανά περιγράφεις.

Γι' αυτό το λόγο συμβουλεύτηκα πρώτα τους σοφούς Πατέρες μας, και γνωρίζοντας πως, όταν χρειάζεται, ο Θεός βάζει την κατάλληλη συμβουλή στο στόμα και των αλόγων ακόμα ζώων, θα προσπαθήσω να σε βοηθήσω με βάση τη γνήσια διδασκαλία της Ανατολικής Εκκλησίας.

Θα προσπαθήσω επίσης να σε διαφωτίσω γύρω από τους λεπτούς και δυσδιάκριτους πειρασμούς, που οδηγούν ανθρώπους σαν κι εσένα στο σημείο να νομίζουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι βλέπουν θεόσταλτα οράματα, και έρχονται μέσα σ' αυτά σ' επαφή με την υπέρτατη και ανέκφραστη Αλήθεια.

Και μια που τό' φερε ο λόγος, εσύ ο ίδιος ανέφερες τις υποψίες σου, ότι έχεις μπλεχτεί στα δίχτυα του εχθρού. Αν είχες μελετήσει τους Πατέρες, η αμφιβολία σου θα μεταβαλλόταν σε βεβαιότητα.

Σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο το Σιναϊτη, αυτό το είδος του πειρασμού -δηλαδή οράσεις φαινομενικά αληθινές, αλλά στην πραγματικότητα απατηλές και με δόλο στημένες από τον πανούργο εχθρό- μας πλήττει, όταν αγωνιζόμαστε συνειδητά και επίμονα να φτάσουμε στην τελειότητα της μεγάλης τέχνης της προσευχής, πριν ξεριζώσουμε την υπερηφάνεια από τα βάθη της ψυχής μας, και ενώ η ζωή μας βρωμάει ακόμη από την αμαρτία.

Ο Θεός παραχωρεί αυτό τον πειρασμό για να έρθει ο άνθρωπος στα συγκαλά του, να ταπεινωθεί, να μετανοήσει και ν' αναθεωρήσει τη στάση, τις τοποθετήσεις και τους στόχους του. Αλλά και πάλι αφήνεται ελεύθερος να το κάνει ή να μη το κάνει.

Προσπάθησε να κατανοήσεις πόση σημασία έχει, αυτό το σπουδαιότατο στοιχείο: Αφήνεται ελεύθερος! Από το γράμμα σου συμπεραίνω ότι η πρώτη παγίδα σου στήθηκε το 1853, στην πόλη Τ., κατά την ανάρρωσή σου από μια σοβαρή αρρώστια:

Πολλές φορές είχες την εντύπωση ότι οι εικόνες των αγίων άλλαζαν μορφή όταν τις κοίταζες. Κι μια μέρα, κάτι ρόδινοι δακτύλιοι αποσπάσθηκαν από την εικόνα της Θεοτόκου και χώθηκαν μέσα στην καρδιά σου, γεμίζοντάς σε με τη βαθιά πεποίθηση ότι αξιώθηκες να λάβεις την άφεση των αμαρτιών σου.

Με βάση τους Πατέρες, μπορώ να σε βεβαιώσω ότι, από τη στιγμή που δέχτηκες αυτή τη φαντασία σαν θεϊκή αποκάλυψη και αξιολόγησες θετικά την εμπειρία σου, είχες ήδη πιαστεί στα νύχια του διαβόλου. Ήσουν ήδη αιχμάλωτος. Όλα όσα ακολούθησαν, ήταν απλά και μόνο αποτέλεσμα αυτής της αιχμαλωσίας.

Τ Ε Λ Ο Σ

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 179-183.