Ο ΠΑΛΑΙΩΝ ΠΑΤΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου: Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 97-100.
<<Και το βιβλίο αυτό είναι καρπός ευγνωμοσύνης προς τους πολυπληθείς ακροατές/μαθητές μου του <<Λαϊκού Πανεπιστημίου>>, που κατακλύζουν κάθε Τρίτη την αίθουσα τελετών της γεραράς <<Εταιρείας Φίλων του Λαού>>, για να ακούσουν πέμπτη χρονιά φέτος τα μαθήματά μου, παρά το νυκτερινό της ώρας (7-9 μ.μ.).
Στα μαθήματα αυτά προσέρχονται παιδιά όλων των ηλικιών, από 20 έως 85 ετών. Άλλα κρατούν σημειώσεις, άλλα κρατούν μαγνητόφωνα.
Αυτά μου έδωσαν το έναυσμα, το ερέθισμα και την ώθηση να δώσω στις παραδόσεις μου μορφή βιβλίου.
Την πρώτη χρονιά εδίδαξα έναν κύκλο μαθημάτων υπό τον τίτλο Το βυζαντινό ναυτικό, που πήρε μορφή καλαίσθητου βιβλίου από τις εκδόσεις Ιω. Σιδέρη (2007), τη δεύτερη χρονιά εδίδαξα τους πολιτικούς θεσμούς και τα πολιτικά σώματα της σπαρτιατικής πολιτείας, την τρίτη την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
που το 2008/09 σε πολύ διευρυμένη μορφή και με σπάνια βιβλιογραφία εκδόθηκε από τις Εκδόσεις ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΩΝ - ΚΑΡΤΕΡΗΣ, την τέταρτη χρονιά παρέδωσα <<Το λυκόφως της Σπάρτης>>,
που μαζί με τις προηγούμενες παραδόσεις μου αποτέλεσαν την πρωταρχική μαγιά για να συγγραφεί και να εκδοθεί το δίτομο έργο μου Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης (Gutenberg, 2006).
Πέρσι είχα την ευκαιρία να διδάξω τρεις κύκλους μαθημάτων: α) Οι Τούρκοι και το Βυζάντιο, β) Το τουρκικό imperium και γ) Τουρκοκρατία, που πήραν μορφή βιβλίου και εκδόθηκαν σε καλαίσθητη μορφή από τις εκδόσεις Λεωνίδα Γεωργιάδη.
Τα φετινά μαθήματα θα είναι αφιερωμένα στην Ελληνική Επανάσταση. Αλλά το βιβλίο αυτό δεν εξετάζει καταλεπτώς το μεγάλο εκείνο γεγονός.
Περιορίζεται αυστηρώς σε όσα προτίθεμαι να παραδώσω και αυτά είναι ό,τι λέγει ο τίτλος: Μεγάλες μορφές και μεγάλες στιγμές του '21.
Όχι όλος ο Αγώνας στην πολυμορφία και την πολύπτυχη διάστασή του.
Οι βασικοί λόγοι είναι δύο: Εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να συμπεριληφθεί όλος ο Αγώνας σε σειρά δίωρων -ανά δεκαπενθήμερο- μαθημάτων ενός εξαμήνου και, δεύτερον -πέρα από άλλες εκδοτικές μου δραστηριότητες- μία τρίτομη ή τετράτομη Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως,
που θα εξετάζει εξονυχιστικά, με πνεύμα κριτικό και -στο μέτρο του ανθρώπινα δυνατού- αντικειμενικά κάθε γεγονός, είτε αυτό είναι στρατιωτικό, είτε πολιτικό, είτε διπλωματικό.
Και για τον λόγο αυτό υπάρχει ένας διαχωρισμός:
Στους δύο πρώτους τόμους εξετάζονται τα στρατιωτικά γεγονότα και στον τρίτο τα πολιτικά, διπλωματικά, οικονομικά γεγονότα, καθώς και ό,τι μπορεί να έχει σχέση με την οργάνωση της παιδείας στη διάρκεια της πολυχρονίου πολεμικής δοκιμασίας.
Το βιβλίο αυτό, λόγω όγκου και τεράστιου κόστους, μόνο αν βρεθεί χορηγός θα καταστεί εφικτό να εκδοθεί.
Ευελπιστούμε ότι κάποιος θα συνδράμει.
Όχι πάντως η ελληνική πολιτεία.
Αυτή με τίμησε και με τιμά με το υπέρτατο βραβείον: το κώνειον>>!
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

Το curiculum ενός γνωστού... αγνώστου

Κάθε χρόνο περί την 25η Μαρτίου πάμπολλα έντυπα πλατιάς κυκλοφορίας, φυσικά το ραδιόφωνο και η τηλοψία, ασχολούνται με τον Παλαιών Πατρών Γερμανό και την Αγία Λαύρα, χωρίς οι γράφοντες/γράφουσες και οι λαούντες/λαλούσες να ξέρουν το τι ακριβώς σημαίνει αυτό το Παλαιών Πατρών και ποιες -εφόσον υπήρχαν παλιές- είναι οι Νέες Πάτρες! (Υπενθυμίζουμε ότι ως Μητρόπολη Νέων Πατρών λογιζόταν τότε το Πατρατζίκι, η νυν Υπάτη. Παλαιαί Πάτραι είναι η Πάτρα, η πρωτεύουσα της Αχαϊας). Αγνοούν ακόμα και τη σχέση του Γερμανού με την Αγία Λαύρα. Πιστεύουν αφελώς ότι η παλιά αυτή μονή ανήκε στη δική του επισκοπή, ενώ η Αγία Λαύρα, το Μέγα Σπήλαιο, τα Καλάβρυτα και η πέριξ περιοχή ανήκαν στην Επισκοπή Κερνίτσης, όπου επίσκοπος ήταν τότε ο Προκόπιος! Ομολογουμένως, ο Γερμανός, αρχιεπίσκοπος της αχαϊκής πρωτεύουσας, είναι μια δύσκολη -δε θά' λεγα αινιγματική- προσωπικότητα. Και η δυσκολία αυτή μεγεθύνεται από το γεγονός ότι στα Απομνημονεύματά του ο Γερμανός κάνει ό,τι μπορεί -κατ' αντίθεση με τον Μακρυγιάννη και άλλους- ώστε να αποκρύψει τη δράση του, χωρίς να ενδιαφέρεται να εξωραΐσει ή να προβάλει τον εαυτό του' απεναντίας, κάνει ό,τι θα μπορούσε να δώσει λαβή για τη μείωσή του. Εκφράζεται με ωμή ειλικρίνεια, όπως εκφραζόταν στην κοινωνική και πολιτική του ζωή. Δεν προσθέτει ψιμύθια' αφαιρεί και όσα θέλησαν να του προσθέσουν αργότερα άλλοι. Και αυτό πρέπει κάποτε να του το εκτιμήσουν οι νεότεροι ιστορικοί. Τί όμως ξέρουμε για τον άνθρωπο αυτό; Κατά πάσα πιθανότητα, γεννήθηκε τη Μεγάλη Παρασκευή της 25 Μαρτίου (οποία σύμπτωσις!) του 1771. Η Πελοπόννησος ήταν ακόμα βουτηγμένη στο αίμα από την κάθοδο 10.000 Αλβανών, που είχαν κληθεί να καταπνίξουν το κίνημα στον Μοριά με τα Ορλωφικά (1769-1770). Ως προς το όνομα του πατέρα του υπάρχει ασυμφωνία: Ιωάννης Κοτζάς ή Κοντζιάς ή Κοζιάς ή Γκόζιας και επί το πελοποννησιακότερο Γκοζόπουλος. Σχετικά με την εργασία του, λέγεται πως ήταν γεωργός ή χρυσοχόος (η κοσμηματοποιϊα ήκμαζε στην περιοχή, με κέντρο τη Στεμνίτσα). Θεωρείται, πάντως, πιθανότερο να εργαζόταν αποκλειστικά ή παράλληλα στους περίφημους πυριτιδόμυλους που κατέστησαν περιώνυμη τη Δημητσάνα. Η μητέρα του λεγόταν Κανέλλα και ήταν κόρη του Σταμάτη Κουκουζόπουλου. Έζησε μέχρι το 1825 και πέθανε λίγους μήνες πριν από τον θάνατο του σπουδαίου τέκνου της, που επισυνέβη το 1826. Το σπίτι όπου γεννήθηκε ο Γερμανός ήταν στο Κάστρο της Δημητσάνας. Χρόνια μετά την Επανάσταση, περνώντας από εκεί ο Γενναίος Κολοκοτρώνης (ο δευτερότοκος γιος του <<Γέρου>>), πήγε και προσκύνησε την ταπεινή οικία, στην οποία έζησε τα παιδικά του χρόνια ο Γερμανός με τον αδελφό του και τις αδελφές του. Η τοπική παράδοση αναφέρει πως ο Γερμανός, όταν ήταν νήπιο, έπνιξε -σαν τον Ηρακλή- ένα φίδι που σερνόταν προς αυτόν. Στην αντίληψη των απλών ανθρώπων το <<σημάδι>> ήταν σαφές: Έτσι θα πνίξει και το μεγάλο φίδι, την Τουρκία, όταν ανδρωθεί. Είναι πάντως γεγονός ότι ο Γερμανός, κι αν δεν ήταν αυτός που συνέτριψε το φίδι της δουλείας, αγωνίστηκε να συντρίψει το άλλο, το πιο δηλητηριώδες, αυτό της διχονοίας, που δηλητηρίασε την Επανάσταση και παραλίγο να τη στείλει στον θάνατο. Ίσως η πικρία που τον γέμισε ο εμφύλιος σπαραγμός να προκάλεσε τον πρόωρο θάνατό του σε ηλικία 55 ετών. Πέρα, φυσικά, από τις δοκιμασίες στις οποίες τον υπέβαλε ο Γκούρας. Ο Γερμανός, εφόσον είχε την τύχη να γεννηθεί στην <<δασκαλομάννα>> της Πελοποννήσου, τη Δημητσάνα, μαθήτευσε κοντά σε καλούς διδασκάλους, όπως ο Αγάπιος Παπαντωνόπουλος. Από εκεί μετακινήθηκε στο Άργος, όπου ακροάστηκε των μαθημάτων άλλου διαπρεπούς διδασκάλου, του Αγάπιου Λεονάρδου. Στο Άργος τον γνώρισε ο μητροπολίτης Ναυπλίας και Άργους Ιάκωβος, που εξετίμησε τα πρώιμα πνευματικά του προσόντα και τον προσέλαβε γραμματέα. Από τον ίδιο εκάρη μοναχός και έλαβε το όνομα Γερμανός (το βαφτιστικό του ήταν Γεώργιος). Στο Άργος ο νεαρός Γερμανός, που διακρινόταν -πέρα από τα πνευματικά προσόντα- για το μεγαλοπρεπές και αρρενωπό παράστημά του, έμεινε περίπου μια επταετία. Το 1797 άνοιξε τα φτερά του για ευρύτερους ορίζοντες. Πήγε στη Σμύρνη, όπου ήκμαζε το ελληνικό στοιχείο και σε μια εποχή που μητροπολίτης στην πόλη αυτή ήταν ο συγγενής του Γρηγόριος, ο μετέπειτα Πατριάρχης και μάρτυρας. Ο Γρηγόριος τον προσέλαβε αρχιδιάκονο, αλλά λίγους μήνες μετά, στην ίδια χρονιά, οι δύο συγγενείς μετακινήθηκαν προς την Κωνσταντινούπολη, διότι ο Γρηγόριος είχε εν τω μεταξύ εκλεγεί Πατριάρχης. Στη φάση αυτή βασική εργασία του Γερμανού ήταν να μελετήσει και να καταγράψει τα προνόμια των πελοποννησιακών μονών, που είχαν καταπατηθεί από Τούρκους και Έλληνες τοπάρχες. Το έργο αυτό απαιτούσε την επιτόπια παρουσία του και γι' αυτό ως πατριαρχικός έξαρχος ταξίδεψε στην Πελοπόννησο για να γνωρίσει επιτόπου τα προβλήματα των μονών. Κατά τη διάρκεια της απουσίας του, ο Γρηγόριος είχε με σουλτανικό <<φιρμάνι>> καθαιρεθεί και είχε αποσυρθεί στο Άγιο Όρος. Εκεί έσπευσε προς συνάντησή του ο Γερμανός, αλλ' ο Πατριάρχης του συνέστησε να μεταβεί στη Βασιλεύουσα, όπου η προσφορά του θα ήταν περισσότερο σημαίνουσα. Στην Πόλη, προς εξασφάλιση των αναγκαίων, ο Γερμανός άρχισε να διδάσκει σε σπίτια εύπορων οικογενειών κι έτσι σχετίστηκε με επίλεκτα μέλη της ομογένειας. Παράλληλα, μελετούσε ή παρακολουθούσε μαθήματα προς συμπλήρωση των σπουδών του. Το 1800, πιθανώς με σύσταση του Γρηγορίου, προσελήφθη αρχιδιάκονος από τον γέροντα μητροπολίτη Κυζίκου Ιωακείμ, μια προσωπικότητα επιφανή για τη μορφωτική της κατάρτιση. Πέρα από τα πνευματικά οφέλη τα οποία απεκόμισε από τη θητεία του κοντά στον Ιωακείμ, κατά την περίοδο αυτή είχε την ευκαιρία να παρακολουθεί και τη διδασκαλία ενός Χίου δασκάλου, του Δωροθέου. Το 1806, σε ηλικία 35 ετών, ήταν ώριμος πια, ηλικιακά και πνευματικά, για υψηλότερα καθήκοντα. Με εισήγηση του μητροπολίτη Κυζίκου εξελέγη μητροπολίτης Παλαιών Πατρών, σε μια από τις σημαντικότερες εκκλησιαστικές θέσεις στην τουρκοκρατούμενη Ελλάδα.

(Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι)

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίου του Σαράντου Καργάκου:
Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 97-100.