ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΤΟΓΕΝΟΥΣ (1796/7 - 1848;) ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΡΓΕΣΤΗ ΣΤΗ ΜΥΚΟΝΟ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Σαράντου Καργάκου: Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 372-376.
<<Και το βιβλίο αυτό είναι καρπός ευγνωμοσύνης προς τους πολυπληθείς ακροατές/μαθητές μου του <<Λαϊκού Πανεπιστημίου>>, που κατακλύζουν κάθε Τρίτη την αίθουσα τελετών της γεραράς <<Εταιρείας Φίλων του Λαού>>, για να ακούσουν πέμπτη χρονιά φέτος τα μαθήματά μου, παρά το νυκτερινό της ώρας (7-9 μ.μ.).
Στα μαθήματα αυτά προσέρχονται παιδιά όλων των ηλικιών, από 20 έως 85 ετών. Άλλα κρατούν σημειώσεις, άλλα κρατούν μαγνητόφωνα.
Αυτά μου έδωσαν το έναυσμα, το ερέθισμα και την ώθηση να δώσω στις παραδόσεις μου μορφή βιβλίου.
Την πρώτη χρονιά εδίδαξα έναν κύκλο μαθημάτων υπό τον τίτλο Το βυζαντινό ναυτικό, που πήρε μορφή καλαίσθητου βιβλίου από τις εκδόσεις Ιω. Σιδέρη (2007), τη δεύτερη χρονιά εδίδαξα τους πολιτικούς θεσμούς και τα πολιτικά σώματα της σπαρτιατικής πολιτείας, την τρίτη την εκστρατεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου,
που το 2008/09 σε πολύ διευρυμένη μορφή και με σπάνια βιβλιογραφία εκδόθηκε από τις Εκδόσεις ΠΕΡΙ ΤΕΧΝΩΝ - ΚΑΡΤΕΡΗΣ, την τέταρτη χρονιά παρέδωσα <<Το λυκόφως της Σπάρτης>>,
που μαζί με τις προηγούμενες παραδόσεις μου αποτέλεσαν την πρωταρχική μαγιά για να συγγραφεί και να εκδοθεί το δίτομο έργο μου Ιστορία της Αρχαίας Σπάρτης (Gutenberg, 2006).
Πέρσι είχα την ευκαιρία να διδάξω τρεις κύκλους μαθημάτων: α) Οι Τούρκοι και το Βυζάντιο, β) Το τουρκικό imperium και γ) Τουρκοκρατία, που πήραν μορφή βιβλίου και εκδόθηκαν σε καλαίσθητη μορφή από τις εκδόσεις Λεωνίδα Γεωργιάδη.
Τα φετινά μαθήματα θα είναι αφιερωμένα στην Ελληνική Επανάσταση. Αλλά το βιβλίο αυτό δεν εξετάζει καταλεπτώς το μεγάλο εκείνο γεγονός.
Περιορίζεται αυστηρώς σε όσα προτίθεμαι να παραδώσω και αυτά είναι ό,τι λέγει ο τίτλος: Μεγάλες μορφές και μεγάλες στιγμές του '21.
Όχι όλος ο Αγώνας στην πολυμορφία και την πολύπτυχη διάστασή του.
Οι βασικοί λόγοι είναι δύο: Εκ των πραγμάτων είναι αδύνατον να συμπεριληφθεί όλος ο Αγώνας σε σειρά δίωρων -ανά δεκαπενθήμερο- μαθημάτων ενός εξαμήνου και, δεύτερον -πέρα από άλλες εκδοτικές μου δραστηριότητες- μία τρίτομη ή τετράτομη Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως,
που θα εξετάζει εξονυχιστικά, με πνεύμα κριτικό και -στο μέτρο του ανθρώπινα δυνατού- αντικειμενικά κάθε γεγονός, είτε αυτό είναι στρατιωτικό, είτε πολιτικό, είτε διπλωματικό.
Και για τον λόγο αυτό υπάρχει ένας διαχωρισμός:
Στους δύο πρώτους τόμους εξετάζονται τα στρατιωτικά γεγονότα και στον τρίτο τα πολιτικά, διπλωματικά, οικονομικά γεγονότα, καθώς και ό,τι μπορεί να έχει σχέση με την οργάνωση της παιδείας στη διάρκεια της πολυχρονίου πολεμικής δοκιμασίας.
Το βιβλίο αυτό, λόγω όγκου και τεράστιου κόστους, μόνο αν βρεθεί χορηγός θα καταστεί εφικτό να εκδοθεί.
Ευελπιστούμε ότι κάποιος θα συνδράμει.
Όχι πάντως η ελληνική πολιτεία.
Αυτή με τίμησε και με τιμά με το υπέρτατο βραβείον: το κώνειον>>!
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

ΜΑΝΤΩ ΜΑΥΤΟΓΕΝΟΥΣ (1796/7 - 1848;) ΑΠΟ ΤΗΝ ΤΕΡΓΕΣΤΗ ΣΤΗ ΜΥΚΟΝΟ

Αν η Μπουμπουλίνα βγήκε από ένα κοινωνικό στρώμα σκληρών ναυτικών, που με την προσωπική τους αξία, πολεμική και επιχειρηματική, εξελίχτηκαν σ' ένα είδος λαϊκής αριστοκρατίας, η Μαντώ Μαυρογένους προέρχεται από μια άλλη αριστοκρατία, που θα τη λέγαμε <<αριστοκρατία του γένους>>. Ήταν γόνος παλιάς αρχοντικής οικογένειας, με βυζαντινές καταβολές και ρίζες πολλές. Η οικογένεια των Μαυρογένηδων ανέδειξε σημαντικές φυσιογνωμίες. Κυριότεροι ήταν ο Νικόλαος Μαυρογένης, τον οποίο γνωρίσαμε στα Ορλωφικά (βλ. Α' τόμο). Αργότερα έγινε οσποδάρος (=ηγεμόνας της Βλαχίας) και απέκτησε τρομακτική ισχύ. Κοντά του για ένα διάστημα υπηρέτησε ο Ρήγας Βελεστινλής ως γραμματικός. Λόγω των ατυχιών του τουρκικού στρατού στον Β' Ρωσοτουρκικό πόλεμο, όταν μάλιστα οι στρατιώτες του Ρώσου στρατηγού Σουβάρωφ κατέλαβαν το Ριμνικό και το Ισμαήλι, ο Τούρκος σουλτάνος Σελίμ Γ' θεώρησε υπεύθυνο τον Μαυρογένη, ως τάχα συνεργαζόμενο με τους Ρώσους, και γι' αυτό έστειλε στη Μολδαβία τον <<κοπιτσή>> (=δήμιο) του και του πήρε το κεφάλι. Αυτή ήταν, άλλωστε, η μοίρα των σπουδαιότερων Φαναριωτών, όταν έφθαναν στα υψηλότατα αξιώματα. Ένας άλλος Νικόλαος Μαυρογένης, ανεψιός του προηγούμενου, είχε υπηρετήσει στη Μολδαβία με τον βαθμό του <<σπαθάρη>. Μετά τον θάνατο του θείου του αποσύρθηκε -για λόγους ασφαλείας- στην Τεργέστη, όπου ήκμαζε η ελληνική κοινότητα και υπήρχαν πολλοί συγγενείς του. Αυτός υπήρξε πατέρας της ηρωίδας, που, λόγω του θρύλου της, εκγενίκευσε το όνομα Μαντώ, ως βαπτιστικό. Η οικογενειακή ευπορία έδωσε τη δυνατότητα στη νεαρή Μαντώ να λάβει μόρφωση γερή, προκειμένου για κορίτσια της εποχής. Τούτο, σε συνάρτηση με τη φυσική ομορφιά, άνοιγε θαυμάσιες προοπτικές γάμου. Αλλ' η Μαντώ, αντί της μετοχής σ' έναν επιτυχημένο γάμο, προτίμησε τη συμμετοχή σε μια επανάσταση με αβέβαιο αποτέλεσμα. Μόλις έφθασε η είδηση στην Τεργέστη ότι η Επανάσταση ξεκίνησε, μαζί με τον πατέρα της και ό,τι υπάρχοντα μπόρεσαν να πάρουν, επιβιβάστηκαν σ' ένα πλοίο και έφθασαν στην Μύκονο, που ήταν ο τόπος της καταγωγής τους. Έκτοτε η δράση της υπήρξε ποικίλη. Κατά πρώτον, κήρυξε την επανάσταση στη Μύκονο και, ακολούθως, επικεφαλής σώματος νησιωτών, συμμετέσχε σε πολλές μάχες του Αγώνα, προκαλώντας τον θαυμασμό των αγωνιστών. Η Σωτηρία Ι. Αλιμπέρτη, που μας έχει δώσει την καλύτερη μέχρι τώρα μονογραφία για τη Μαντώ, μεταφέρει την απορία του Γάλλου Μπλανκάρ (Blancard), ο οποίος το 1890 στο περίφημο έργο του για τους Μαυρογένηδες γράφει: <<...Είναι απορίας άξιον πως τοιαύτη γυνή ελησμονήθη εντελώς υφ' όλων των Ελλήνων ιστορικών. Και αυτός ο Νικόλαος Δραγούμης, όστις την αναφέρει φαίνεται αγνοών την σπουδαίαν δράσιν της Μαυρογένους επονομασθείσης υπό των συγχρόνων της ηρωίδος της Μυκόνου. Ελπίζομεν ότι η παράλειψις θέλει συμπληρωθή προς τιμήν της γυναικός ταύτης και του γενναίου έθνους της...>>. Στην αναφορά του Δραγούμη έχουμε ήδη αναφερθεί στο κεφάλαιο περί Δημ. Υψηλάντη. Η Μαντώ παρουσιάστηκε στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνος (1827) και θέλησε να καταγγείλει τον εραστή της Δημ. Υψηλάντη <<επί εγκαταλείψει>>. Ιδού πως περιγράφει τη σκηνή ο Δραγούμης: <<...Εκ των ακροατών μια μόνη γυνή, η αντιστράτηγος Μαντώ Μαυρογένους, ήτις πωλήσασα τα εν Μυκόνω υπάρχοντά της ώρμησεν εις το πεδίον του αγώνος, φορούσα [εις την Εθνοσυνέλευσιν] μέλαινα [=μαύρη] εσθήτα χρυσοπόρφυρον και πίλον [=καπέλο] ευρωπαϊκόν, ουχί βεβαίως του τελευταίου των Παρισίων συρμού, και διά νευμάτων αιτουμένη την ανάγνωσιν της ουδέποτε αναγνωρισθείσης κατά του Υψηλάντου αναφοράς, εφαίνετο προοιωνιζομένη τον χρόνον, καθ' ον οι κοινωνικοί της Δύσεως θεσμοί έμελλον να κατισχύσωσι της απειροκάλλου αυστηρότητος της Ασίας...>>. Αν μέναμε μόνο σ' αυτή την πληροφορία, τότε για τη Μαντώ θα σχηματίζαμε μια γραφική φιγούρα φιλάρεσκης γυναίκας, που προσπάθησε να μεταφέρει στην <<απειρόκαλλη>> Ανατολή τον παραχωρημένο τρόπο ενδύσεως των γυναικών της Δύσης. Αλλ' η Μαντώ, πέραν της άλλης προσφοράς της στον Αγώνα, με την ομορφιά της, την παλληκαριά της και τη γλωσσομάθειά της είχε γίνει η ίδια συρμός στη Δύση. Όπως γράφει η Σωτηρία Αλιμπέρτη, την μνημονεύουν οι εγκυρότεροι ξένοι ιστορικοί, όπως ο Πουκεβίλ, ο Ραφφενέλ, ο Βουτιέ, ο Πικερμάν (Picquerant), ο Ντιφέ ντελ Ιόν (Dufee de I' Yonne), ο Σενεσό... (...) Η φήμη της Μαντούς απλώθηκε σε όλη την Ευρώπη. Μεταξύ μάλιστα των γυναικών έγινε σύμβολο χειραφετήσεως: Πέρασε ως μια πρωτοπόρα μορφή που αγωνιζόταν να βάλει όχι μόνο την πατρίδα της, αλλά και το φύλο της από τη σκλαβιά. Στην Ευρώπη τιμήθηκε -ίσως γι' αυτό- ισοδύναμα με τους κορυφαίους άνδρες αγωνιστές, τον Κανάρη, τον Κολοκοτρώνη και τον Μπότσαρη. Είναι ενδεικτικό ότι η προσωπογραφία της Μαντούς δημοσιεύτηκε τότε μεταξύ των πιο επιφανών προσωπικοτήτων της Ελληνικής Επαναστάσεως.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίου του Σαράντου Καργάκου:
Νεότερη Ελληνική Ιστορία, Τόμος Β',
<<Μεγάλες μορφές και Μεγάλες Στιγμές του ΄21>>.
Δεύτερη έκδοση: <<Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ>>, Απρίλιος 2021, σελ. 372-376.