Κ. Γ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ: Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Κ. Γ. Παπαδημητρακοπούλου:
 «Η Κατάθλιψη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας»,
εκδόσεις  «Φωτοδότες», 4η έκδοση, σελ 15-20.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
 «ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Πρόλογος

Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας το 5 ο/ο του πληθυσμού στην Ευρώπη υποφέρει από κατάθλιψη, το 10 ο/ο των ανδρών και το 20 ο/ο των γυναικών βιώνουν καταθλιπτικά γεγονότα, ενώ 340 εκατ. άνθρωποι σ' όλο τον κόσμο υποφέρουν από τέτοιες διαταραχές! Δυστυχώς η κατάσταση αυτή συνεχώς επιδεινώνεται και εξελίσσεται σε μάστιγα του αιώνα μας... Και οι ιδικοί ψάχνουν για τις λύσεις! Τα ψυχοφάρμακα δίνουν και παίρνουν. Οι ψυχολόγοι (ακόμη δε και οι παιδοψυχολόγοι) και οι ψυχίατροι έγιναν το καταφύγιο των πολλών... Λύπη, μελαγχολία, κατάθλιψη!
Οι Πατέρες χρησιμοποιούν τον γενικότερο όρο «αθυμία», όταν αναφέρονται σ' αυτή την κατάσταση. Και πόσα δεν έχουν να πουν! Ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος είχε δύο ανθρώπους του περιβάλλοντός του, τον φίλο του Σταγείριο και την συνεργάτιδά του Οσία Ολυμπιάδα, οι οποίοι, αν και ήταν ενάρετοι όπως ο ίδιος αναφέρει, έπασχαν απ' την αθυμία, τους απηύθυνε δε πλήθος μακροσκελών επιστολών προκειμένου να τους βοηθήσει. Συνεπώς το πρόβλημα αγγίζει κάποτε και τους εναρέτους!
Οι Πατέρες μας εξηγούν με σαφήνεια ποιά είναι τα είδη της λύπης, και πώς μόνο για την αμαρτία, τη δική μας και των άλλων, πρέπει να λυπάται κανείς και για τίποτε άλλο! Πρόκειται για την αποκαλούμενη «κατά Θεόν λύπη» η οποία οδηγεί στη μετάνοια και τη σωτηρία μας. Αυτή είναι και η λύπη των Αγίων, αναφέροντας επ' αυτού πλήθος από παραδείγματα και χωρία της Αγίας Γραφής. Την αθυμία την περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα, την θεωρούν (όπως και είναι!) αφόρητη κατάσταση, τη χειρότερη απ' όλες τις δοκιμασίες, ακόμα δε και τον θάνατο που είναι το κορύφωμα όλων των δοκιμασιών! Την αποκαλούν νέφος πυκνό και ζοφερό, σκοτάδι, βαρύ φορτίο, τυραννίδα, μανιακό πέλαγος, φοβερό βασανιστήριο κ.λπ.
Τονίζουν ακόμα πως ο δαίμονας αυτούς που εξουσιάζει, το κατορθώνει αυτό μέσα απ' την υπερβολική αθυμία! Γι' αυτό και την χαρακτηρίζουν «πονηρό πνεύμα της λύπης»! Μας εξηγούν αναλυτικά τις αιτίες που μας συμβαίνουν αυτά, τις οποίες αξίζει να προσέξουμε πάρα πολύ, γιατί μέσα απ' αυτές μπορούμε μπορούμε να καθρεφτίσουμε τον εαυτό μας και να εντοπίσουμε το πρόβλημά μας. Και απ' τον εντοπισμό του προβλήματος μπορούμε ευκολότερα να οδηγηθούμε στην θεραπεία και την απαλλαγή μας απ' αυτήν. Μας περιγράφουν ποιές είναι οι συνέπειες της αθυμίας στη ζωή μας και γιατί την επιτρέπει ο Θεός.
Επιπλέον στέκονται πολύ στην αντιμετώπισή της. Τονίζουν πως σαφώς η αθυμία θεραπεύεται και προτείνουν τις λύσεις, οι οποίες είναι κυρίως πνευματικές. Ας τις εφαρμόσουμε με ακρίβεια και επιμέλεια στη ζωή μας, για να βρούμε την ίαση που τόσο ποθούμε. Αλλά πόσο υπέροχα εξηγούν και τα δάκρυα του Κυρίου, τόσο για τον φίλο του τον Λάζαρο εκεί λίγο πριν τον αναστήσει, όσο και για την κατάντια της Ιερουσαλήμ που θα γινόταν σύντομα κυριολεκτικά βορά των εχθρών της!
Όλα αυτά τα θαυμάσια τα παραθέτουν με τον δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο, με πλήθος παραδειγμάτων και σοφίας, που οικοδομούν οπωσδήποτε καθένα που θέλει να τους ακούσει. Ή έστω που επιθυμεί να ακούσει και μία άλλη άποψη! Αξίζει να αναφερθεί ότι το βιβλίο αυτό προήλθε μετά από μελέτη των συγγραμμάτων τους, την αποκαλουμένη Πατρολογία, απ' την οποία σταχυολογήσαμε κατά το δυνατόν ό,τι βρήκαμε γραμμένο σ' αυτήν, το ταξινομήσαμε σε ενότητες, το χωρίσαμε σε κεφάλαια κι πολλές παραγράφους, προβήκαμε σε πλήθος υπογραμμίσεων και γενικά σε ό,τι κρίναμε πρακτικό και χρήσιμο προκειμένου το κείμενο να είναι απλό, άνετο στη μελέτη και εύληπτο, ακόμη δε και για τον ολιγογράμματο.
Ελπίζουμε ότι ο φίλος αναγνώστης θα βρει πραγματικά χρήσιμη αυτή την προσπάθεια και θα ωφεληθεί πολύ. Κι όπως γράφει ο Άγ. Ισίδωρος Πηλουσιώτης «αν το έργο αυτό είναι καλό, ας το αποδώσει στον Θεό. Αν, όμως, ότι είναι γραμμένο με ελλείψεις, ας συγχωρήσει την ανθρώπινη αδυναμία, που δεν μπορεί να εκφράσει αυτό που θέλει»...

Κ.Γ.Π.

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

1. Πρόκειται για αφόρητη κατάσταση

Είναι πολύ χαρακτηριστικά τα λόγια των Πατέρων στην περιγραφή της λύπης, ιδιαίτερα δε της αθυμίας (=κατάθλιψης).

α. Το σκοτάδι της νύχτας δεν είναι τόσο φοβερό όσο αυτό της αθυμίας!

Αναφέρει ο Άγ. Ιω. Χρυσόστομος στην Οσία Ολυμπιάδα:

«Πράγματι η αθυμία (=κατάθλιψη) είναι φοβερό βασανιστήριο, οδύνη άρρητη και ποινή πικρότερη από κάθε ποινή και τιμωρία. Γιατι μιμείται το ιοβόλο σκουλήκι, που αγγίζει όχι μόνο τη σάρκα, αλλά και την ίδια την ψυχή, και είναι σκώρος όχι μόνο των οστών, αλλά και της διάνοιας, και δήμιος συνεχής που δεν ξεσχίζει μόνο τα πλευρά, αλλά και τη δύναμη της ψυχής καταστρέφει. Επιπλέον είναι και παντοτινή νύχτα, τρικυμία και ζάλη, πυρετός αφανής, που κατακαίει δυνατότερα από κάθε φλόγα, και πόλεμος χωρίς ανακωχή, νόσος που σκιάζει πολλά απ' τα βλεπόμενα. Πράγματι, ο ήλιος και η φύση του δυαυγούς αυτού αέρα, φαίνεται ότι παρενοχλεί εκείνους που έχουν αυτή τη διάθεση και μέρα μεσημέρι μιμείται τη βαθιά νύχτα.

Γι' αυτό και ο θαυμάσιος προφήτης δηλώνοντας αυτό έλεγε: «Θα δύσει ο ήλιος γι' αυτούς το μεσημέρι» (Αμώς 8.9), όχι με την έννοια ότι το άστρο αφανίζεται ούτε ότι διακόπτεται ο συνήθης δρόμος, αλλά με την έννοια ότι η λυπούμενη ψυχή στο φως της ημέρας φαντάζεται νύχτα. Το σκοτάδι της νύχτας δεν είναι τέτοιο, όπως είναι η νύχτα της αθυμίας, που δεν φθάνει κατά τον νόμο της φύσεως, αλλά προκαλείται από σκότωση των λογισμών. Είναι φοβερή και αφόρητη, έχει πρόσωπο αμείλικτο, είναι ωμότερη από κάθε τύραννο, δεν υποχωρεί γρήγορα σε κανέναν από εκείνους που επιχειρούν να την διαλύσουν, αλλά κρατεί πολλές φορές την κυριαρχημένη ψυχή στερεότερα από διαμάντι, όταν αυτή δεν έχει πολλή φιλοσοφική διάθεση. Τι χρειάζεται να λέγω πολλά παρουσιάζοντας προσωπικές μου κρίσεις γι' αυτήν, αφού είναι δυνατό να έλθουμε σ' εκείνους που αιχμαλωτίστηκαν απ' αυτήν και να μάθουμε από εκεί όλη τη δύναμή της»;

[Απ' την «10η ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΟΛΥΜΠΙΑΔΑ»]

Αναφέρει ο Μέγας Βασίλειος, χαρακτηρίζοντάς την όμοια με τη μέθη και τον παραλογισμό που αυτή δημιουργεί στον άνθρωπο: «Αλοίμονο σ' αυτούς που δεν μεθούν με κρασί» (Ησ. 28,1). Ο θυμός είναι μέθη της ψυχής, γιατι την κάνει παράφρονα όπως το κρασί. Η λύπη είναι κι' αυτή μέθη, γιατι καταπνίγει τη διάνοια. Ο φόβος είναι άλλη μέθη, όταν συμβαίνει εκεί που δεν πρέπει. Γιατι «απάλλαξέ με, λέγει, απ' τον φόβο που μ' εμπνέει ο εχθρός μου». Και γενικά καθένα από τα πάθη που παραλογίζει τον νου, δικαίως θα ονομαζόταν μέθη. Σκέψου, παρακαλώ τον οργιζόμενο, πως μεθά με το πάθος. Ο ίδιος δεν είναι κύριος του εαυτού του. Δεν γνωρίζει τον εαυτό του. Δεν γνωρίζει αυτούς που είναι παράγοντες. Σαν να μάχεται μέσα στη νύχτα πιάνει το κάθε τι, σκοντάφτει σε όλα, δεν ξέρει τι λέγει, είναι δυσκολοσυγκράτητος. Υβρίζει, χτυπά, απειλεί, ορκίζεται, κραυγάζει, ξεσχίζεται. Να αποφεύγεις αυτή τη μέθη, μήτε δε να καταδεχθείς την μέθη από κρασί».

[Απ' τον «Α' ΛΟΓΟΝ ΠΕΡΙ ΝΗΣΤΕΙΑΣ»]

β. Είναι χειρότερη από κάθε δοκιμασία!

Ο Άγ. Ιω. Χρυσόστομος αναφέρει ότι η ασθένεια του σώματος, είναι χειρότερη από κάθε δοκιμασία, γιατι μας αγγίζει πιο πολύ απ' όλες. Ας το δούμε πως το παρουσιάζει στην Οσία Ολυμπιάδα:

«Ολυμπιάς, τίποτε δεν συντελεί στην ευδοκίμηση τόσο, όσο η υπομονή στους πόνους. Αυτή προπάντων είναι η βασιλίδα των αγαθών και η κορωνίδα των στεφάνων. Κι' όπως η υπομονή υπερνικά τις άλλες αρετές, έτσι και σ' αυτή είναι λαμπρότερο κυρίως αυτό το είδος, η υπομονή στους πόνους της αρρώστιας. Είναι, ίσως, ασαφές το λεγόμενο. Θα το κάνω, λοιπόν, σαφέστερο. Ποιο είναι, δηλαδή, αυτό που λέγω; Τίποτε δεν είναι τόσο βαρύ, όσο η αρρώστια του σώματος.

Ούτε το να στερηθεί κανείς χρήματα, ακόμη κι αν γυμνωθεί απ' όλα τα υπάρχοντα, ούτε το να ξεπέσει από το αξίωμα, ούτε το να διωχθεί από την πατρίδα και να σταλεί στην εξορία, ούτε η ταλαιπωρία με κόπο και ιδρώτα, ούτε το να κατοικεί στο δεσμωτήριο και να φέρει αλυσίδα, ούτε οι ονειδισμοί, οι λοιδορίες και οι εμπαιγμοί (βέβαια να μη νομίσεις ότι κι αυτό είναι μικρό είδος καρτερίας, το να υποφέρει κανείς κι αυτά τα πράγματα. Κι αυτό το δείχνει ο Ιώβ, ο τόσο μεγάλος και δυνατός άνδρας, που δεν θορυβήθηκε και λίγο απ' αυτόν τον πειρασμό). Αλλ' ούτε αυτό, ούτε η απώλεια παιδιών, ακόμη κι αν αρπαχθούν όλα ξαφνικά, ούτε εχθρός που συνεχώς επεμβαίνουν, ούτε τίποτε άλλο παρόμοιο, ούτε αυτό το κορύφωμα των θεωρουμένων λυπηρών, ο θάνατος, ο τόσο φοβερός και φρικώδης.

Κι αυτά τα δείχνει ο μέγας αθλητής της υπομονής, ο οποίος αφού περιέπεσε σε σωματική νόσο, νόμισε ότι ο θάνατος αποτελεί απαλλαγή απ' τα δεινά που τον κατείχαν. Κι όταν, βέβαια, έπασχε από όλα τα άλλα, ούτε καν αισθανόταν, παρ' όλο που δεχόταν αλλεπάλληλα χτυπήματα, και το τελευταίο καίριο μάλιστα. Γιατί κι αυτό δεν είναι μικρή δοκιμασία. Αλλ' είναι εκδήλωση της χειρότερης κακουργίας του εχθρού, του δαίμονα προς αυτόν, που δεν είναι ακμαίος, και δεν κατέβαινε στα αγωνίσματα για πρώτη φορά, αλλ' ήταν ήδη εξαντλημένος από τα πυκνά και αλλεπάλληλα βέλη του, το να δώσει τότε το καίριο πλήγμα σε συνδυασμό με τα παιδιά, και μάλιστα τόσο φοβερό πλήγμα, αφού χάθηκαν και απ' τα δυο φύλα όλα ξαφνικά σε άωρη ηλικία και με βίαιο θάνατο, κι αφού ως τρόπο του θανάτου χρησιμοποίησε γι' αυτά τάφο σχεδιασμένο.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Κ. Γ. Παπαδημητρακοπούλου:
«Η Κατάθλιψη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας»,
εκδόσεις «Φωτοδότες», 4η έκδοση, σελ 15-20.