Κ. Γ. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ: Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ (ΤΕΤΑΡΤΟ ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Κ. Γ. Παπαδημητρακοπούλου:
 «Η Κατάθλιψη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας»,
εκδόσεις  «Φωτοδότες», 4η έκδοση, σελ 29-33.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
 «ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Πρόλογος

Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας το 5 ο/ο του πληθυσμού στην Ευρώπη υποφέρει από κατάθλιψη, το 10 ο/ο των ανδρών και το 20 ο/ο των γυναικών βιώνουν καταθλιπτικά γεγονότα, ενώ 340 εκατ. άνθρωποι σ' όλο τον κόσμο υποφέρουν από τέτοιες διαταραχές! Δυστυχώς η κατάσταση αυτή συνεχώς επιδεινώνεται και εξελίσσεται σε μάστιγα του αιώνα μας... Και οι ιδικοί ψάχνουν για τις λύσεις! Τα ψυχοφάρμακα δίνουν και παίρνουν. Οι ψυχολόγοι (ακόμη δε και οι παιδοψυχολόγοι) και οι ψυχίατροι έγιναν το καταφύγιο των πολλών... Λύπη, μελαγχολία, κατάθλιψη!
Οι Πατέρες χρησιμοποιούν τον γενικότερο όρο «αθυμία», όταν αναφέρονται σ' αυτή την κατάσταση. Και πόσα δεν έχουν να πουν! Ο Άγ. Ιωάννης ο Χρυσόστομος είχε δύο ανθρώπους του περιβάλλοντός του, τον φίλο του Σταγείριο και την συνεργάτιδά του Οσία Ολυμπιάδα, οι οποίοι, αν και ήταν ενάρετοι όπως ο ίδιος αναφέρει, έπασχαν απ' την αθυμία, τους απηύθυνε δε πλήθος μακροσκελών επιστολών προκειμένου να τους βοηθήσει. Συνεπώς το πρόβλημα αγγίζει κάποτε και τους εναρέτους!
Οι Πατέρες μας εξηγούν με σαφήνεια ποιά είναι τα είδη της λύπης, και πώς μόνο για την αμαρτία, τη δική μας και των άλλων, πρέπει να λυπάται κανείς και για τίποτε άλλο! Πρόκειται για την αποκαλούμενη «κατά Θεόν λύπη» η οποία οδηγεί στη μετάνοια και τη σωτηρία μας. Αυτή είναι και η λύπη των Αγίων, αναφέροντας επ' αυτού πλήθος από παραδείγματα και χωρία της Αγίας Γραφής. Την αθυμία την περιγράφουν με τα μελανότερα χρώματα, την θεωρούν (όπως και είναι!) αφόρητη κατάσταση, τη χειρότερη απ' όλες τις δοκιμασίες, ακόμα δε και τον θάνατο που είναι το κορύφωμα όλων των δοκιμασιών! Την αποκαλούν νέφος πυκνό και ζοφερό, σκοτάδι, βαρύ φορτίο, τυραννίδα, μανιακό πέλαγος, φοβερό βασανιστήριο κ.λπ.
Τονίζουν ακόμα πως ο δαίμονας αυτούς που εξουσιάζει, το κατορθώνει αυτό μέσα απ' την υπερβολική αθυμία! Γι' αυτό και την χαρακτηρίζουν «πονηρό πνεύμα της λύπης»! Μας εξηγούν αναλυτικά τις αιτίες που μας συμβαίνουν αυτά, τις οποίες αξίζει να προσέξουμε πάρα πολύ, γιατί μέσα απ' αυτές μπορούμε μπορούμε να καθρεφτίσουμε τον εαυτό μας και να εντοπίσουμε το πρόβλημά μας. Και απ' τον εντοπισμό του προβλήματος μπορούμε ευκολότερα να οδηγηθούμε στην θεραπεία και την απαλλαγή μας απ' αυτήν. Μας περιγράφουν ποιές είναι οι συνέπειες της αθυμίας στη ζωή μας και γιατί την επιτρέπει ο Θεός.
Επιπλέον στέκονται πολύ στην αντιμετώπισή της. Τονίζουν πως σαφώς η αθυμία θεραπεύεται και προτείνουν τις λύσεις, οι οποίες είναι κυρίως πνευματικές. Ας τις εφαρμόσουμε με ακρίβεια και επιμέλεια στη ζωή μας, για να βρούμε την ίαση που τόσο ποθούμε. Αλλά πόσο υπέροχα εξηγούν και τα δάκρυα του Κυρίου, τόσο για τον φίλο του τον Λάζαρο εκεί λίγο πριν τον αναστήσει, όσο και για την κατάντια της Ιερουσαλήμ που θα γινόταν σύντομα κυριολεκτικά βορά των εχθρών της!
Όλα αυτά τα θαυμάσια τα παραθέτουν με τον δικό τους χαρακτηριστικό τρόπο, με πλήθος παραδειγμάτων και σοφίας, που οικοδομούν οπωσδήποτε καθένα που θέλει να τους ακούσει. Ή έστω που επιθυμεί να ακούσει και μία άλλη άποψη! Αξίζει να αναφερθεί ότι το βιβλίο αυτό προήλθε μετά από μελέτη των συγγραμμάτων τους, την αποκαλουμένη Πατρολογία, απ' την οποία σταχυολογήσαμε κατά το δυνατόν ό,τι βρήκαμε γραμμένο σ' αυτήν, το ταξινομήσαμε σε ενότητες, το χωρίσαμε σε κεφάλαια κι πολλές παραγράφους, προβήκαμε σε πλήθος υπογραμμίσεων και γενικά σε ό,τι κρίναμε πρακτικό και χρήσιμο προκειμένου το κείμενο να είναι απλό, άνετο στη μελέτη και εύληπτο, ακόμη δε και για τον ολιγογράμματο.
Ελπίζουμε ότι ο φίλος αναγνώστης θα βρει πραγματικά χρήσιμη αυτή την προσπάθεια και θα ωφεληθεί πολύ. Κι όπως γράφει ο Άγ. Ισίδωρος Πηλουσιώτης «αν το έργο αυτό είναι καλό, ας το αποδώσει στον Θεό. Αν, όμως, ότι είναι γραμμένο με ελλείψεις, ας συγχωρήσει την ανθρώπινη αδυναμία, που δεν μπορεί να εκφράσει αυτό που θέλει»...

Κ.Γ.Π.

Η ΚΑΤΑΘΛΙΨΗ

ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΠΑΤΕΡΕΣ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ

Δ'. Η ΥΠΕΡΒΟΛΙΚΗ ΑΘΥΜΙΑ ΕΙΝΑΙ ΠΙΟ ΒΛΑΒΕΡΗ ΚΙ ΑΠΟ ΚΑΘΕ ΔΑΙΜΟΝΙΚΗ ΕΝΕΡΓΕΙΑ!

Αναφέρει επ' αυτού τα εξής χαρακτηριστικά ο Άγ. Ιω. Χρυσόστομος:

«Από κάθε δαιμονική ενέργεια είναι βλαβερότερη η υπερβολική αθυμία, αφού και ο δαίμονας, αυτούς που εξουσιάζει, τους εξουσιάζει μ' αυτήν. Αν αφαιρεθεί, δεν θα πάθει κανείς κανένα κακό απ' τον δαίμονα»!

[Από τον «Γ' ΛΟΓΟΝ ΠΡΟΣ ΣΤΑΓΕΙΡΙΟΝ»]

Τα ίδια αναφέρει και στην ομιλία του «ΕΙΣ ΠΑΡΟΙΜΙΑΣ»:

«Πιο θλιβερή από κάθε δαιμονική ενέργεια είναι η υπερβολική μικροψυχία και λύπη. Γιατί και ο δαίμονας σε όποιους κυριαρχεί, κυριαρχεί με τη λύπη. Έτσι, αν αφαιρέσεις αυτήν, κανένα κακό ή δεινό δεν σου προκαλείται από εκείνον».

Ας δούμε κι αυτά που τονίζει ο Άγ. Νείλος ο Ασκητής:

«Όταν το πονηρό πνεύμα της λύπης κυριεύει την ψυχή, παραλύει όλη τη δύναμη και την καρτερικότητά της, την σκοτίζει, την ρίχνει κάτω και την καταποντίζει τελείως, κι όπως ο σκόρος τρώει το ρούχο και το σαράκι το ξύλο, τη μασάει και τη πνίγει, και δεν εννοεί να δεχτεί την παραμικρή παράκληση. Γιατί, γεμίζοντάς την με κάθε πικρία, την κάνει να αποστρέφεται κάθε ευχαρίστηση, να παρακαλεί, να παραλύεται, και να παραιτείται απ' όλα κι έτσι με την αφροντισιά την κυριεύει ο δαίμονας. Αυτός που έχει πυρετό, δεν γνωρίζει τι γεύση έχει το μέλι, ούτε ο λυπημένος την πνευματική ηδονή. Η λύπη είναι σαράκι της καρδιάς, που σύρει προς τον εαυτό της και περισπά το νου. Ο λυπημένος δεν κινεί τον νου του στη θεωρία, ούτε αναπέμπει καθαρή προσευχή. Γιατί η λύπη είναι εμπόδιο κάθε κατορθώματος. Ο ίκτερος αφαιρεί την αίσθηση του σώματος, ενώ η λύπη αφαιρεί την αίσθηση της ψυχής. Τα πολλά ξύλα καταπνίγουν τη φλόγα, και η υπερβολική λύπη ξηραίνει το δάκρυ, κάνοντας την ψυχή καπνώδη και σκοτεινή».

[«ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΟΚΤΩ ΤΗΣ ΚΑΚΙΑΣ ΛΟΓΙΣΜΩΝ»]

α. Η ευθυμία (όπως και η αθυμία) δεν εξαρτώνται από κάποιους φυσικούς νόμους, αλλ' είναι θέμα του αυτεξουσίου του ανθρώπου! Ο Άγ. Ιωάννης Χρυσόστομος γράφει προς την Οσία Ολυμπιάδα ευθύς εξ' αρχής στη σχετική επιστολή του:

«Λοιπόν, αυτή είναι η φροντίδα μου. Όχι μόνο να σε απαλλάξω απ' την κατάθλιψη, αλλά να σε γεμίσω με πολλή και διαρκή ευφροσύνη. Κι αυτό είναι δυνατό, αν το θέλεις. Η ευθυμία δεν εξαρτάται απ' τους ακίνητους νόμους της φύσεως, τους οποίους είναι αδύνατο να αναμοχλεύσουμε και να μεταθέσουμε, αλλά από τους ελεύθερους λογισμούς της προαιρέσεως, τους οποίους εύκολα χειριζόμαστε.

Πράγματι, η εύθυμη διάθεση δεν είναι θέμα της φύσης των πραγμάτων, αλλά της γνώμης (δηλαδή του αυτεξουσίου) των ανθρώπων. Έτσι, λοιπόν, είναι αυτό το πράγμα. Πολλοί από εκείνους που περιρρέονται από τον πλούτο νόμισαν ότι ο βίος είναι αβίωτος, ενώ άλλοι που ζούσαν με την έσχατη φτώχεια υπήρξαν πιο εύθυμοι απ' όλους. Κι εκείνοι που απόλαυσαν τιμητική φρουρά και δόξα πολλές φορές καταράστηκαν τη ζωή τους, ενώ οι άσημοι κι οι προερχόμενοι από άσημους και άγνωστοι σε όλους, νόμισαν ότι είναι μακαριότεροι από πολλούς άλλους (γιατί η εύθυμη διάθεση δεν οφείλεται στη φύση των πραγμάτων, αλλά στη γνώμη - δηλ. το αυτεξούσιο - των ανθρώπων, είναι κάτι που δεν θα παύσω να το επαναλαμβάνω συνεχώς).

Γι' αυτό μην καταπέσεις, αλλά σήκω επάνω και δώσε το χέρι σου στο λόγο μου και πρόσφερέ μου αυτή την καλή συμμαχία, για να σε αποσπάσω ολοσχερώς απ' την πικρή αιχμαλωσία των λογισμών. Γιατί, αν δεν θελήσεις να επιδείξεις κι εσύ τόση φροντίδα όση κι εγώ, δεν θα ωφεληθούμε καθόλου απ' την θεραπεία».

Αλλά και σε άλλο του έργο το ίδιο αναγέρει:

«Η ταραχή και ο θόρυβος δεν οφείλεται στη ξαφνική αλλαγή των καταστάσεων, αλλά σ' εμάς και τις ιδέες μας. Όταν αυτές είναι ορθές, κι αν ακόμη ξεσηκώνονται από παντού τρικυμίες, θα ησυχάζουμε συνεχώς μέσα στη γαλήνη και την ηρεμία».

Κι ακόμη:

«Η πραγματική ταραχή και η ψυχική αταξία δεν οφείλονται στη φορά των πραγμάτων αλλά στη σκέψη μας, που είναι έτσι διατεθειμένη... Όπως ακριβώς και το μάτι που νοσεί, βλέπει σκοτάδι ακόμη και στο ολοφώτεινο μεσημέρι».

[Από τον «Α' ΛΟΓΟΝ ΠΕΡΙ ΕΙΜΑΡΜΕΝΗΣ»]

Κατά τον Άγ. Ιω. Χρυσόστομο, τελικά, «Καιρός αθυμίας είναι, όχι όταν υποφέρουμε άσχημα, αλλ' όταν ενεργούμε άσχημα».

[Βλέπ. «ΙΕΡΑ ΠΑΡΑΛΛΗΛΑ» (Αγ. Ιω. Δαμασκηνού)]

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Κ. Γ. Παπαδημητρακοπούλου:
«Η Κατάθλιψη κατά τους Πατέρες της Εκκλησίας»,
εκδόσεις «Φωτοδότες», 4η έκδοση, σελ 29-33.