ΣΥΜΕΩΝ ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΟΥ: «ΤΟ ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΓΕΩΡΓΙΟΥ» (8ον)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Γεωργίου Δ. Παπαδημητρακόπουλου:
«Συμεών του Μεταφραστού: Το Μαρτύριον του Αγίου Γεωργίου»,
Αθήνα 1994, έκδοση «Αποστολικής Διακονίας», σελ. 65-67.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

ΣΥΜΕΩΝ Ο ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ

Ο Συμεών ο Μεταφραστής έζησε κατά τον Ι' αιώνα μ.Χ. και διετέλεσε λογοθέτης (υπουργός) από τους αυτοκράτορες Κωνσταντίνο Ζ΄τον Πορφυρογέννητο (913-959 μ. Χ.), Νικηφόρο Β' το Φωκά (963-969 μ.Χ.), Ιωάννη Α΄τον Τσιμισκή (969-976 μ.Χ.) και Βασίλειο Β' τον Βουλγαροκτόνο (976-1025 μ.Χ.). Το κοσμικό του, όνομα κατά πάσα πιθανότητα, ήταν Νικήτας. Το όνομα Συμεών το πήρε όταν εκάρη μοναχός. Ο Συμεών υπήρξε από τους πλέον λόγιους μοναχούς της Εκκλησίας και ένα μεγάλο μέρος της ζωής του το αφιέρωσε στο συγγραφικό έργο. Προκειμένου δε να φέρει σε πέρας το έργο αυτό, διέθεσε όλο του τον πλούτο και την κοσμική του δύναμη, αφού διακαής του πόθος ήταν να προσφέρει πνευματική και ηθική βοήθεια στο λαό του Θεού. Ο Συμεών διακρινόταν για την αρετή και τη σοφία των λόγων του. Η Εκκλησία μας τον έχει ανακηρύξει Άγιο και τιμά τη μνήμη του στις 9 Νοεμβρίου. Στο Μέγα Συναξαριστή (9 Νοεμβρίου) μεταξύ των άλλων, σημειώνονται και τα εξής για τον άγιο Συμεών: «Ούτως οσίως και εναρέτως πολιτευσάμενος ο Όσιος και πλείστους όσους ωφελήσας και ωφελών καθ' εκάστων  διά του λίαν διδακτικού και γλαφυρωτάτου περιεχομένου των υπ' αυτού συγγραφέντων βίων των Αγίων, απήλθε προς Κύριον, ίνα συναγάλεται αιωνίως μετά των Αγίων Αυτού, πρεσβεύων απαύστως υπέρ πάντων ημών». [...] Ο Συμεών προκειμένου να γράψει το έργο αυτό, στηρίχτηκε σε πολλές και παλαιές πηγές. Ως κύρια όμως και βασική πηγή χρησιμοποίησε το «Μαρτύριο», το οποίο συνέγραψε ένας από τους υπηρέτες του Αγίου, ο Πασικράτης, ο οποίος παρακολουθούσε με τα ίδια του τα μάτια τις διάφορες φάσεις και τα είδη των βασανιστηρίων του Μεγαλομάρτυρος (σχετικά βλ. Εισαγωγή Α', β', 1). Το έργο αυτό του Συμεών σώζεται σε χειρόγραφα στις ιερές Μονές Μεγίστης Λαύρας, Ιβήρων και άλλες του Αγίου Όρους. Έχει εκδοθεί πολλές φορές και συμπεριλαμβάνεται στον 115ο τόμο της Ελληνικής Πατρολογίας του J.- P. Migne.

Απόσπασμα εκ του προλόγου του βιβλίου σε μετάφραση, σχολιασμό και επιμέλεια του
Θεολόγου - Φιλολόγου Γεωργίου Δ. Παπαδημητρακόπουλου

ΣΥΜΕΩΝ, ΛΟΓΟΘΕΤΟΥ, ΤΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΟΥ

ΜΑΡΤΥΡΙΟΝ
ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΕΝΔΟΞΟΥ ΜΕΓΑΛΟΜΑΡΤΥΡΟΣ
ΚΑΙ ΤΡΟΠΑΙΟΦΟΡΟΥ
ΓΕΩΡΓΙΟΥ

ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ

ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΤΗΣ ΣΦΑΓΗΣ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΝΤΑ

Είναι πασίγνωστος ο εικονογραφικός τύπος του έφιππου αγίου Γεωργίου που φονεύει δράκοντα. Ο τύπος αυτός εμφανίστηκε τον ΙΑ' αιώνα μ.Χ., αλλά μεγάλη διάδοση άρχισε να παρουσιάζει από την εποχή της Φραγκοκρατίας (1204-1261) και εξής. Σε τοιχογραφίες όμως Μοναστηριών της Αιγύπτου εικονίζεται ήδη από τον Ε' και τον Στ' αιώνα μ.Χ. έφιπποι Άγιοι, που φονεύουν δράκοντα ή βάρβαρο, με τη συμβολική έννοια της νίκης κατά του κακού, από επίδραση του «ήρωα ιππέα» ή του νικητή αυτοκράτορα. Ο εικονογραφικός τύπος του έφιππου αγίου Γεωργίου φονεύοντας δράκοντα, που επικράτησε από τον ΙΒ' αιώνα και εξής, σχετίζεται με άθλο του Αγίου, ο οποίος αναφέρεται για πρώτη φορά σε συναξάρια του ΙΑ' αιώνα. Κατά τον άθλο αυτό ο μεγαλομάρτυς Γεώργιος, όντας ανώτατος αξιωματικός του ρωμαίικού στρατού, σκότωσε με το δόρυ του ένα δράκοντα και διέσωσε την κόρη του βασιλιά Σελβίου, η οποία είχε εκτεθεί ως βορά (τροφή) του θηρίου έξω από την πόλη και κοντά σε μια λίμνη, στην οποία αυτό είχε τη φωλιά του και κρατούσε το νερό. Πολλοί ερευνητές θεωρούν το θαύμα αυτό ως συμβολική αναβίωση του πανάρχαιου εθίμου προσφοράς θυσιών στους δαίμονες των πηγών και των υδάτων. Και βέβαια η κατοχή του νερού από δράκοντα και ο φόνος του από ήρωα, που ελευθερώνει το ανθρώπινο θύμα, το οποίο πιεζόμενοι προσέφεραν σ' αυτόν εκείνοι που είχαν την ανάγκη του νερού, και εν συνεχεία η ελεύθερη χρήση του νερού είναι μυθικά στοιχεία πολύ παλαιά και κοινά σε αρχαίους ελληνικούς μύθους, αλλά και σε μύθους πολλών άλλων λαών. Κατά τον Νικόλαο Πολίτη (1852-1921), πατέρα και θεμελιωτή της επιστήμης της Λαογραφίας στην Ελλάδα, η παράδοση της δρακοντοκτονίας του αγίου Γεωργίου είναι προφανώς όμοια προς την αρχαία ελληνική του Περσέα, ο οποίος διέσωσε την κόρη του βασιλιά της Αιθιοπίας Κηφέα, την Ανδρομέδα, από ένα θαλάσσιο τέρας. Επίσης είναι όμοια προς εκείνη της απελευθερώσεως της Ησιόνης από τον Ηρακλή και προς άλλες παρόμοιες. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η δρακοκτονία του μεγαλομάρτυρος Γεωργίου αποτελεί απλή προσωποποίηση της αλκής του Χριστιανισμού, ο οποίος κατέβαλε και συνέτριψε το δράκοντα της ειδωλολατρίας. Το θαύμα της σφαγής του δράκοντα ιστορείται σε χειρόγραφο του μοναχού Αναστασίου, που ασκήτευσε στο Χιλανδαρινό κελλί, κοντά στις Καρυές του Αγίου Όρους. Το κείμενο του χειρογράφου έχει δημοσιευθεί και περιλαμβάνεται στο Μεγάλο Συναξαριστή της Ορθοδόξου Εκκλησίας, στον 4ο τόμο και στις σελ. 492-499. Το κείμενο αυτό θεώρησα σκόπιμο να το μεταγλωττίσω στην απλή νεοελληνική γλώσσα, ώστε να είναι περισσότερο εύληπτο στους αναγνώστες.

Β. ΚΕΙΜΕΝΟ

(Απόδοση στη νεοελληνική γλώσσα)

Στην επαρχία της Αττάλειας στην Ανατολή, και συγκεκριμένα στην πόλη Αλαγία, βασίλευε κάποιος ονόματι Σέλβιος. Αυτός ήταν ειδωλολάτρης και φανατικός χριστιανομάχος. Ποτέ του δεν ήθελε να ακούσει όνομα χριστιανού. Έτσι, υπέβαλε σε βασανιστήρια πολλούς χριστιανούς, με σκοπό να αρνηθούν την πίστη τους στο Χριστό και θανάτωσε πολλούς. Εκεί πλησίον ήταν μια λίμνη, στην οποία είχε τη φωλιά του ένας φοβερός δράκοντας. Το θηρίο αυτό έβγαινε κάθε ημέρα έξω, άρπαζε ό,τι έβρισκε, άνθρωπο ή ζώο, το κατασπάραζε και το έτρωγε. Έτσι οι κάτοικοι πάθαιναν καθημερινά μεγάλη ζημιά από το θηρίο και κανένας δεν μπορούσε να περάσει από εκεί εξαιτίας του κινδύνου. Κάποια δε ημέρα ο βασιλιάς συγκέντρωσε όλο του το στράτευμα και πήγε στον τόπο που βρισκόταν ο δράκοντας, για να τον σκοτώσει. Όμως δεν κατόρθωσε να φέρει σε πέρας το σκοπό του αυτό. Τότε οι κάτοικοι της πόλεως, αφού είδαν ότι ο βασιλιάς δεν κατόρθωσε τίποτε, συγκεντρώθηκαν και πήγαν όλοι μαζί σ' αυτόν και του είπαν: «Ο τόπος μας, βασιλιά, είναι πολύ καλός προς κατοίκηση, και για μας και για τα ζώα μας. Γιατί λοιπόν, εφόσον κινδυνεύουμε και καταστρεφόμαστε καθημερινά, η βασιλεία σου δεν ενδιαφέρεται καθόλου, ώστε να βρεις τρόπο να μας σώσεις, όπως ταιριάζει στους βασιλείς;». Ο βασιλιάς, αφού καθοδηγήθηκε από τους ιερείς των ειδώλων, τους απάντησε: «Γνωρίζετε πολύ καλά ότι επιχειρήσαμε πολλές φορές να θανατώσουμε το θηρίο' όμως δεν μπορέσαμε, γιατί δεν ήταν θέλημα των θεών. Τώρα λοιπόν, κατά την εντολή αυτών, πρέπει καθένας από εμάς να δίνει κατά σειρά ένα παιδί του, για να το τρώει ο δράκοντας. Ακόμη και εγώ, ένα και μόνο παιδί που έχω, μια κόρη, μόλις έλθει η σειρά μου, πρέπει να το προσφέρω ως τροφή στο θηρίο». Τότε οι κάτοικοι, αν και δεν ήθελαν, παρέδιναν κατά σειρά ένα παιδί τους καθημερινά και το έτρωγε ο δράκοντας. Ω, ποια φρικτή πόρωση και τύφλωση υπήρχε στους ανθρώπους αυτούς! Κοιτάξτε που τους κατάντησε η ειδωλολατρία και η απιστία' αυτοί οι ίδιοι να φονεύουν τα παιδιά τους! Ποιος λοιπόν να μην τους κλαύσει και να μην τους θρηνήσει για την τόση απανθρωπιά που έδειχναν προς τα παιδιά τους, παραδίδοντάς τα για τροφή στο σαρκοβόρο τέρας; Κατάντησαν χειρότεροι από τα ζώα και τα άγρια θηρία, τα οποία όχι μόνο δεν φονεύουν ποτέ τα τέκνα τους, αλλά τα φυλάνε πολύ προσεκτικά και τα τρέφουν.

( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Γεωργίου Δ. Παπαδημητρακόπουλου:
«Συμεών του Μεταφραστού: Το Μαρτύριον του Αγίου Γεωργίου»,
Αθήνα 1994, έκδοση «Αποστολικής Διακονίας», σελ. 65-67.