ΑΓΙΟΥ ΦΙΛΑΡΕΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΜΟΣΧΑΣ: ΣΤΑΥΡΟΣ & ΑΝΑΣΤΑΣΗ 11ο ΜΕΡΟΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του
Πέτρου Μπότση:
«Αγίου Φιλαρέτου Μητροπολίτη Μόσχας (+1867): Σταυρός και ανάσταση»,
Αθήνα 2020, σελ. 82-85.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Ο άγιος μητροπολίτης Μόσχας Φιλάρετος Ντροζντώφ ήταν σύγχρονος του οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ και συνέπεσε ν' αναπαυτεί την ίδια με κείνον χρονιά. Υπηρέτησε ως προκαθήμενος τη Ρωσική Εκκλησία για μισόν αιώνα σχεδόν, από το 1821 ως τις 1867 Νοεμβρίου του 1867, σε μια περίοδο πνευματικής αναγέννησης στη Ρωσία. Χρημάτισε Διευθυντής της Εκκλησιαστικής Ακαδημίας και έγραψε σπουδαία θεολογικά έργα για την εποχή του. Το σημαντικότερο από τα έργα του ήταν η Κατήχηση της Ορθόδοξης Ανατολικής Εκκλησίας, που κυκλοφόρησε σε σύντομη και σε εκτενή μορφή και επηρέασε βαθύτατα την ορθόδοξη δογματική θεολογία. Ήταν γόνιμος και χαρισματικός συγγραφέας. Οι κατηχήσεις του είναι ακόμα κλασσικές στη Ρωσία κι οι ομιλίες του έχουν μεταφραστεί σε διάφορες γλώσσες. Συμμετέσχε επίσης ως μέλος της Βιβλικής Εταιρίας στη μετάφραση της Αγίας Γραφής στη Ρωσική και κατά τη διάρκεια της πατριαρχείας του στη Μόσχα αντιμετωπίστηκαν σοβαρά εκκλησιαστικά ζητήματα, οι δε αποφάσεις για τα ζητήματα αυτά εκδόθηκαν σε τρεις τόμους (1903-1906).

Εκ του προλόγου

ΜΕΡΟΣ Β'

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α

Ή ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ

του Νικολάι Γκόγκολ

Αλίμονο! Ο φτωχός άνθρωπος του αιώνα μας έχει ξεχάσει πως την ημέρα αυτή δεν υπάρχουν «ποταποί» και «αξιοκαταφρόνητοι» άνθρωποι, αλλ' όλοι είναι αδέλφια της ίδιας οικογένειας' αδερφός είναι το όνομα κάθε ανθρώπου. Όλα τα 'χει ξεχάσει αυτός. Ίσως τα 'χει ξεχάσει, ώστε όταν κοιτάξει τους αξιοκαταφρόνητους και ποταπούς ανθρώπους που τον περιβάλουν, να μη ρίξει και μια ματιά στον εαυτό του, να μην ερευνήσει μέσα του για εκείνο που τόσο τον τρομοκράτησε όταν το είδε στους άλλους. Έχει ξεχάσει πως μπορεί σε κάθε βήμα, ακόμα και κάποιος που δεν τον έχει παρατηρήσει, να κάνει κάποια ποταπή πράξη, αν και με άλλον τρόπο. Να το κάνει μ' έναν τρόπο που δεν αποδοκιμάζει το κοινό αίσθημα ντροπής. Όπως λέει η παροιμία όμως, «είναι η ίδια τηγανίτα, αλλά σε άλλο πιάτο». Έχει ξεχάσει πως ίσως αυτός είναι η αιτία που τόσο πολλοί άνθρωποι έγιναν ποταποί και αξιοκαταφρόνητοι, πως καλλίτεροι και πιο λεπτοί άνθρωποι τους ώθησαν άγρια και σκληρά μακριά τους κι έτσι τους ανάγκασαν να γίνουν κι αυτοί πιο σκληροί. Ποτέ δεν είναι εύκολο ν' αντέξεις τους ευτελείς ανθρώπους. Ο Θεός γνωρίζει, πως ίσως έτσι γεννήθηκε ο ταπεινός αυτός άνθρωπος. Ίσως η αδύναμη ψυχή του συνδέει τη μάχη με τους πειρασμούς, προσευχήθηκε για βοήθεια κι ήταν έτοιμος να φιλήσει τα χέρια και τα πόδια εκείνου που, συγκινημένος από πνευματική ευσπλαχνία, θα τον στήριζε στα πρόθυρα του κινδύνου. Ίσως μια σταγόνα αγάπης θα ήταν αρκετή σ' αυτόν για να τον κάνει να γυρίσει στο σωστό δρόμο. Ίσως όμως θα ήταν δύσκολο να φτάσει στην καρδιά του η γλυκιά αγάπη. Έχει πετρώσει πραγματικά τόσο πολύ η φύση του ώστε να μην μπορεί να τον συγκινήσει, όταν ακόμα κι ο εγκληματίας είναι ευγνώμονας στην αγάπη και όταν ακόμα και το άγριο θηρίο θυμάται το χέρι που το χάιδεψε; Ο άνθρωπος του αιώνα μας έχει ξεχάσει τα πάντα. Απωθεί τον αδερφό του μακριά, όπως ο πλούσιος διώχνει τον ζητιάνο με τα έλκη από την πόρτα του. Τα έλκη του δεν σημαίνουν τίποτα γι' αυτόν. Το κύριο θέμα εδώ δεν είναι ότι δεν έβλεπε το πύον που έτρεχε. Δεν ήθελε ούτε ν' ακούσει την έκκλησή του. Φοβόταν ότι η δυσοσμία που προερχόταν από την ανάσα του, από τα πληγωμένα χείλη του, θα χαλούσε τη διάθεση εκείνου, που ήταν τόσο υπερήφανος για το άρωμα της αγνότητάς του. Γιορτάζει ο άνθρωπος αυτός την ουράνια γιορτή της αγάπης; Υπάρχει μια άλλη όψη της υπερηφάνειας, ισχυρότερη από την πρώτη. Αυτή είναι η διανοητική υπερηφάνεια. Η υπερηφάνεια αυτή δεν είχε ποτέ αναπτυχθεί τόσο πολύ, όσο στο δέκατο ένατο αιώνα. Σ' αυτήν διακρίνουμε τον τρόμο που διακατέχει κάποιον που τον λογαριάζουν ανόητο, τρελό. Ο άνθρωπος του αιώνα αυτού θα τα ανεχτεί όλα. Θ' ανεχτεί τον τίτλο του απατεώνα, του κακούργου. Δώσε του όποιον τίτλο θέλεις -θα τον ανεχτεί. Τον μόνο τίτλο που δε θ' ανεχτεί, είναι του ανόητου, του βλάκα. Θα επιτρέψει να τον περιγελάσουν για οτιδήποτε. Το μόνο πράγμα για το οποίο δε θ' ανεχτεί να τον περιγελάσουν, είναι το μυαλό του. Γι' αυτόν το μυαλό του είναι ιερό. Η παραμικρή προσβολή του μυαλού του είναι ικανή να τον κάνει να ζητήσει τον αδερφό του σε μονομαχία και χωρίς δισταγμό ή δειλία, να του τρυπήσει με μια σφαίρα το κρανίο. Κανέναν άλλο και τίποτα δεν εμπιστεύεται, έξω από το δικό του μυαλό. Όποιος δεν αναγνωρίζει το μυαλό του, γι' αυτόν είναι σα να μην υπάρχει. Έχει ξεχάσει ακόμα και το γεγονός ότι το μυαλό ωριμάζει όταν ωριμάζουν κι όλες οι ηθικές δυνάμεις του ανθρώπου και μένει στάσιμο ή και πισωγυρίζει, όταν οι ηθικές δυνάμεις δεν αναπτύσσονται. Έχει ξεχάσει πως όλες οι ιδιότητες και ικανότητες του μυαλού δεν συνυπάρχουν στον ίδιο άνθρωπο. Έχει ξεχάσει πως ένας άλλος άνθρωπος μπορεί να δει όψεις των πραγμάτων που ο ίδιος αδυνατεί να δει, να γνωρίζει αυτό που ο ίδιος δεν γνωρίζει. Δεν το πιστεύει αυτό κι οτιδήποτε δεν βλέπει ο ίδιος, γι' αυτόν είναι σα να μην υπάρχει, ένα ψέμα. Η διανοητική υπερηφάνεια του είναι τόσο μεγάλη, ώστε δεν μπορεί να τον αγγίξει ούτε μια μικρή σκιά της χριστιανικής ταπείνωσης. Δυσπιστεί για πολλά πράγματα: την καρδιά κάποιου ανθρώπου που είχε γνωρίσει για πολλά χρόνια στο παρελθόν, την αλήθεια, το Θεό. Δεν έχει καμιά αμφιβολία όμως στο δικό του μυαλό. Έριδες και μάχες ξεκινούν όχι για κάποια βασικά δικαιώματα, όχι για προσωπικά μίση, αλλά μόνο για τις επιθυμίες του νου, που έχουν καταλάβει την πρώτη θέση. 

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Πέτρου Μπότση:
«Αγίου Φιλαρέτου Μητροπολίτη Μόσχας (+1867): Σταυρός και ανάσταση»,
Αθήνα 2020, σελ. 82-85.