Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 38-44.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
( Ε κ τ ο υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )
Η εξομολογητική προσευχή. Είναι καλή η καθημερινή νοερή εξομολόγηση των αμαρτημάτων μας στον Κύριο. Αλλά και κάθε προσευχή μας ας είναι προσευχή μετάνοιας. Θυμηθείτε την εκτενή της θείας Λειτουργίας.
Τί λέει ο ιερουργός; <<Συγγνώμην και άφεσιν των αμαρτιών και των πλημμελημάτων ημών παρά του Κυρίου αίτησώμεθα>>. Και τι αναφωνούμε εμείς, καθώς αναλογιζόμαστε τις αμαρτίες μας; <<Παράσχου, Κύριε!>>.
Προετοιμασία για την ακολουθία. Πριν από την ακολουθία, κάθησε ή περπάτησε για λίγο μόνος, συμμαζεύοντας το νου σου και διώχνοντας μακριά κάθε γήινο λογισμό. Υστερα σκέψου: Ποιός είναι Εκείνος, στον οποίο θα απευθυνθείς με την προσευχή;
Και ποιός είσαι εσύ, που θα Του μιλήσεις; Συνειδητοποιώντας τη μικρότητα και την αμαρτωλότητά σου μπροστά στη μεγαλοσύνη και την αγιότητα του Κυρίου, άφησε τη συντριβή, την αυτομεμψία και τον θείο φόβο να πλημμυρίσουν την καρδιά σου.
Έτσι να προετοιμαστείς εσωτερικά, πριν σταθείς με ευλάβεια ενώπιον του Θεού. Αρχή της προσευχής είναι η καλή προετοιμασία. Και <<αρχή ήμισυ παντός>>. Η επιτέλεση της ακολουθίας. Κάνε το σταυρό σου, προσκύνησε τις εικόνες και άρχισε την ακολουθία.
Διάβαζε χωρίς βιασύνη. Πρόσεχε κάθε λέξη. Φέρνε ως την καρδιά σου κάθε έννοια. Κι αν δεν μπορείς να το κάνεις αυτό, τουλάχιστο να κατανοείς ό,τι διαβάζεις και να βιώνεις ό,τι κατανοείς. Διαβάζεις λ.χ.: <<...από της αμαρτίας μου καθάρισόν με>>.
Να συναισθανθείς την αμαρτωλότητα και την ακαθαρσία σου, να ποθήσεις την καθαρότητα της καρδιάς και να τη ζητήσεις με λαχτάρα από τον Κύριο. Διαβάζεις: <<...γεννηθήτω το θέλημά σου>>.
Ολόψυχα και ολοκληρωτικά παράδωσε τον εαυτό σου στο θέλημα του Θεού, αποφασισμένος και προετοιμασμένος ν' αντιμετωπίσεις με γενναιοψυχία όλα όσα θα σου στείλει Εκείνος.
Διαβάζεις: <<...και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις οφειλέταις ημών>>. Από τα βάθη της καρδιάς σου συγχώρεσε όλους όσοι σε αδίκησαν, καθώς ζητάς την άφεση των παραπτωμάτων σου από τον Κύριο.
Αν μ' αυτό το πνεύμα διαβάζεις τις προσευχές, τότε η ακολουθία σου θα είναι σωστή. Αλλά για ν' αποδώσει καρπούς πνευματικούς, προσπάθησε να τηρήσεις και τα ακόλουθα:
1. Να έχεις έναν καθημερινό προσευχητικό κανόνα, όχι όμως πολύ μεγάλο, για να τον εκτελείς παρ' όλες τις εργασίες σου.
2. Στον ελεύθερο χρόνο σου να εμβαθύνεις στα νοήματα των προσευχών του κανόνα σου, κατανοώντας κάθε λέξη, βιώνοντας κάθε φράση και προετοιμάζοντας κατάλληλα την καρδιά σου, ώστε την ώρα της ακολουθίας εύκολα να κατανύσσεται.
3. Αναμφίβολα, την ώρα της προσευχής, ο νους σου θα ξεφεύγει και θα πλανιέται σε άλλα αντικείμενα. Κάθε φορά που συνειδητοποιείς ότι γίνεται αυτό, να ξαναφέρνεις τη σκέψη σου στο αντικείμενο της προσευχής.
Να επαναλαμβάνεις την ανάγνωση πάλι και πάλι, ώσπου να γίνει με προσοχή και συναίσθηση. Μ' αυτόν τον τρόπο θ' αναγκάζεις το νου σου να συγκεντρώνεται στην προσευχή, ώσπου, με τον καιρό και με τη συνεχή άσκηση, ν' απαλλαγεί από τη συνήθεια της περιπλανήσεως και του ρεμβασμού.
4. Αν κάποια λέξη ή φράση της προσευχής επενεργήσει δυνατά στην ψυχή σου, μην προχωρήσεις πιο κάτω. Στάσου εκεί με νοερή προσοχή και καρδιακή νήψη. Θρέψε την ψυχή σου με τους καλούς λογισμούς και τα άγια αισθήματα που προκαλεί αυτή η λέξη ή φράση. Μη βιαστείς ν' αποδιώξεις μια τέτοια ευλογημένη κατάσταση.
Κράτησέ την, ώσπου να φύγει μόνη της. Είναι σημάδι ότι το πνεύμα της προσευχής παρουσιάστηκε ενεργά μέσα σου. Και συνάμα είναι το πιο αποτελεσματικό μέσο για τη σταθεροποίηση αυτού του πνεύματος στην καρδιά σου.
Τί να κάνουμε μετά την ακολουθία. Τελείωσες την ακολουθία; Μην τρέξεις αμέσως σε δουλειές. Στάσου για λίγο και σκέψου, τι έκανες και τι υποσχέθηκες στον Θεό. 'Αλλωστε, αν προσευχήθηκες σωστά, κι εσύ ο ίδιος δεν θα θελήσεις ν' ασχοληθείς αμέσως μ' οτιδήποτε άλλο. Βλέπεις, όποιος γευθεί το γλυκό, δεν θέλει το πικρό.
Και ο σκοπός της ακολουθίας είναι ακριβώς η γεύση της γλυκύτητος της προσευχής. Μ' αυτή τη γεύση καλλιεργείται και εδραιώνεται το πνεύμα της προσευχής. 'Αμεση κοινωνία ανθρώπου και Θεού.
Τηρώντας τους παραπάνω απλούς κανόνες, σύντομα θα δεις τους καρπούς του αγώνα σου. Κάθε ακολουθία θ' αφήνει τα ίχνη της προσευχής στην ψυχή σου. Και με την τακτική, την επιμελή, την άοκνη τέλεση των καθημερινών ακολουθιών, η προσευχή θα ριζώσει τελικά μέσα σου.
Θα ριζώσει τόσο πιο βαθιά, όσο πιο συνεπής είσαι στην εφαρμογή του λατρευτικού σου προγράμματος. 'Αρχισες, λοιπόν, μ' αυτόν τον τρόπο την προσευχητική αγωγή της ψυχής σου. Δεν έφτασες, όμως, ακόμα στην ολοκλήρωσή της.
Έκανες τα πρώτα βήματα στην επιστήμη της προσευχής. Πρέπει να προχωρήσεις πιο πέρα. Αφού συνηθίσεις το νου και την καρδιά σου να στρέφονται στο Θεό με τη βοήθεια των προσευχηταρίων και των λειτουργικών βιβλίων, είναι απαραίτητο στη συνέχεια ν' αποκτήσεις προσωπική βιωματική κοινωνία με τον Κύριο.
Η ψυχή σου, δηλαδή, πρέπει ν' ανυψωθεί ως το Θεό και να διαλεχθεί μ’ Εκείνον άμεσα, εξομολογητικά και ικετευτικά. Και σε τούτο θα οδηγηθεί σιγά-σιγά μέσω των λατρευτικών κειμένων, που, όταν διαβάζονται με προσοχή, ευλάβεια και συναίσθηση, γεμίζουν την καρδιά με άγια αισθήματα, όπως παραπάνω είπα.
Και τα άγια αισθήματα κάνουν ν' αναβλύζει αυθόρμητα μέσα στην καρδιά η δική της προσευχή. Αλλά και σ' αυτή την περίπτωση είναι χρήσιμοι και ωφέλιμοι κάποιοι πρακτικοί κανόνες, κάποιοι τρόποι εθισμού της ψυχής στη μνήμη του Θεού και σταδιακής προσεγγίσεως Εκείνου.
Ο πρώτος τρόπος είναι οι φιλόθεες σκέψεις, οι ευλαβικοί λογισμοί για τις ιδιότητες και ενέργειες του Θεού –το άπειρο, το ακατάληπτο, την πανταχού παρουσία, τη μακαριότητα, την παγγνωσία,
την πανσοφία, την παντοδυναμία, την αγαθότητα, τη δικαιοσύνη Του-, για τα θαυμαστά έργα Του, για την πρόνοιά Του, για την ένσαρκη οικονομία του Κυρίου Ιησού Χριστού, για τα θεία και σωτήρια μυστήρια, για τη βασιλεία των ουρανών...
Ό,τι κι αν συλλογιστείς απ' όλα αυτά, η ψυχή σου θα γεμίσει με αίσθημα ευλάβειας στο Θεό. Ένας τέτοιος καλός λογισμός στρέφει όλη την ύπαρξη του ανθρώπου στον Κύριο, γι' αυτό είναι υπερβολικά αποδοτικό μέσο ανυψώσεως της ψυχής ως Εκείνον.
Αφού, λοιπόν, τελειώσεις την προσευχή σου, και μάλιστα την πρωϊνή, κάθισε και άρχισε να συλλογίζεσαι γύρω από κάποιο θαυμαστό ιδίωμα ή εξαίσιο έργο του Θεού, προκαλώντας στην ψυχή σου την ανάλογη διάθεση απέναντι σ' αυτό.
Λέγε μαζί με τον άγιο Δημήτριο του Ροστώφ: <<Έλα, άγιε λογισμέ, βυθίσου στα μεγάλα έργα του Κυρίου>>. Κέντησε έτσι την καρδιά σου και άφησε την ψυχή σου να ξεσπάσει σε προσευχή. Λίγος ο κόπος, μα πολύς ο καρπός. Χρειάζονται μόνο θείος πόθος και αποφασιστικότητα.
Συλλογίσου, λ.χ., την αγαθότητα του Θεού. Θα αισθανθείς κυκλωμένος από το έλεός Του και θα προσπέσεις ενώπιόν Του με βαθειά ευγνωμοσύνη. Συλλογίσου την πανταχού παρουσία του Θεού.
Συνειδητοποιώντας ότι παντού βρίσκεσαι μπροστά Του κι Εκείνος μπροστά σ' εσένα, θα κυριευθείς από ευλαβικό φόβο. Συλλογίσου τη δικαιοσύνη του Θεού. Στη σκέψη ότι καμμιά κακή πράξη δεν θα μείνει ατιμώρητη, θα βάλεις αρχή μετάνοιας και θα φροντίσεις για την κάθαρσή σου από τις αμαρτίες και τα πάθη.
Συλλογίσου την παγγνωσία του Θεού. Καταλαβαίνοντας ότι τίποτα δεν υπάρχει μέσα σου κρυφό απ' Αυτόν, θα είσαι αυστηρός με τον εαυτό σου και προσεκτικός σε όλα. Ο δεύτερος τρόπος είναι η εκτέλεση κάθε έργου, μεγάλου ή μικρού, για τη δόξα του Θεού.
Αν έχουμε ως κανόνα ζωής το αποστολικό, <<είτε εσθίετε είτε πίνετε είτε τι ποιείτε, πάντα εις δόξαν Θεού ποιείτε>> (Α' Κορ. 10:31), τότε οπωσδήποτε, πριν κάνουμε οτιδήποτε, θα θυμηθούμε τον Κύριο.
Και θα Τον θυμηθούμε όχι φευγαλέα, ψυχρά, αδιάφορα, αλλά με θέρμη και ευλάβεια, προσέχοντας μήπως με κάποιο τρόπο παραβούμε το άγιο θέλημά Του. Έτσι, όμως, αυθόρμητα θα στραφούμε με την προσευχή στο Θεό, ζητώντας Του βοήθεια και σύνεση.
Και επειδή συνέχεια κάτι κάνουμε, συνέχεια και θα καταφεύγουμε σ' Εκείνον, άρα συνέχεια και θα σπουδάζουμε την επιστήμη της προσευχητικής ανυψώσεως της ψυχής ως το Θεό. Μ' αυτόν τον τρόπο θα εθίσουμε την ψυχή μας να στρέφεται όσο γίνεται συχνότερα σ' Εκείνον.
Ο τρίτος τρόπος είναι οι συχνές και εγκάρδιες, σ' όλη τη διάρκεια της ημέρας, επικλήσεις του Θεού με μικρές δεήσεις, ανάλογα με τις περιστασιακές ανάγκες της ψυχής μας και τις τρέχουσες απασχολήσεις μας.
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου