Ι. ΜΑΝΖΑΡΙΔΗ: ΟΡΙΟΘΕΤΗΣΗ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ ΚΑΙ ΑΙΡΕΣΕΩΣ - ΑΓΙΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΣ ΠΑΛΑΜΑΣ

Τὴν πρώτη Κυριακὴ τῶν Νηστειῶν τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς γιορτάζει ἡ Ἐκκλησία μας τὴν νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας ἐναντίον τῶν αἱρέσων. Τὸ ἰδιαίτερο ἱστορικὸ γεγονός, ποὺ ἀποτέλεσε τὴν βάση καὶ τὴν ἀπαρχὴ τοῦ ἑορτασμοῦ αὐτοῦ, ἦταν ἡ νίκη τῆς Ἐκκλησίας ἐναντίον τῆς εἰκονομαχίας.

Οἱ εἰκονομάχοι πρέσβευαν ὅτι ἡ χρήση τῶν εἰκόνων εἶναι ἀντιχριστιανική. Δὲν δέχονταν τὴν προσκύνηση τῆς εἰκόνας τοῦ Χριστοῦ, ὅπως καὶ τὴν τιμὴ τῶν εἰκόνων καὶ τῶν ἱερῶν λειψάνων τῶν ἁγίων. Ἡ τοποθέτησή τους αὐτὴ δὲν ἦταν ἐπιφανειακή, ἀλλὰ προχωροῦσε βαθύτερα ὡς τὴν ἄρνηση τῆς ἀπεικονίσεως τοῦ Χριστοῦ, πράγμα ποὺ ὁδηγεῖ τελικὰ στὴν ἄρνηση τῆς σαρκώσεώς του καὶ τῆς παρουσίας του ὡς ἀληθινοῦ ἀνθρώπου μέσα στὸν κόσμο. Ἡ ἀπόληξη αὐτὴ τῆς εἰκονομαχίας φανερώνει καὶ τὸν αἱρετικὸ χαρακτήρα της· μαρτυρεῖ ὅτι ἦταν πραγματικὴ αἵρεση.

Αἵρεση δὲν ἡ κάθε λανθασμένη θεολογικὴ ἀντιληψη· δὲν εἶναι ἀκόμα ἡ παρερμηνεία κάποιων σημείων τῆς Ἁγίας Γραφῆς ἡ τῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας. Αἵρεση, ὅπως δηλώνει καὶ ἡ ἐτυμολογία τῆς λέξεως, εἶναι ἡ ἐπιλογὴ κάποιου μέρους τῆς θεολογικῆς ἀλήθειας καὶ ἡ ἀπολυτοποίησή του.

Ἡ αἵρεση δηλαδὴ τεμαχίζει τὴν ἀλήθεια, ἐπιλέγει κάποιο μέρος της, τὸ ἀπολυτοποιεῖ, καὶ μὲ τὸν τρόπο αὐτὸν παραποιεῖ καὶ προσβάλλει ὁλόκληρη τὴν ἀλήθεια. Ὅταν π.χ. ὁ Ἄρειος δίδασκε ὅτι ὁ Χριστὸς ἦταν ἕνας τέλειος ἄνθρωπος, δὲν ἔλεγε ψέματα· ἀλήθεια ἔλεγε.

Δὲν ἔλεγε ὅμως ὅλη τὴν ἀλήθεια, ἀλλὰ μόνο ἕνα μέρος της· δὲν ἔλεγε ὅτι ὁ Χριστὸς ἦταν καὶ τέλειος Θεός. Ἔτσι παραποιοῦσε καὶ προσέβαλλε ὁλόκληρη τὴν χριστιανικὴ ἀλήθεια. Δὲν ἀναγνώριζε τὴν ἕνωση τῆς θείας καὶ τῆς ἀνθρώπινης φύσεως στὸ πρόσωπο τοῦ Χριστοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ τὸ θεμέλιό της ἑνώσεως τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, δηλαδὴ τῆς σωτηρίας καὶ τῆς θεώσεώς του. Προσέβαλλε τὰ θεμέλια τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ δημιουργοῦσε αἵρεση.

Ἡ οὐσία λοιπὸν τῆς αἱρέσεως γιὰ τὸν Χριστιανισμὸ ἔγκειται ἀκριβῶς στὴν προσβολὴ τῆς ἑνώσεως τοῦ Θεοῦ μὲ τὸν ἄνθρωπο, ποὺ θεμελιώνεται στὸ πρόσωπο τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Ἡ αἵρεση δηλαδὴ προσβάλλει τὴν δυνατότητα τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου, ἡ ὁποία ταυτίζεται μὲ τὴν θέωσή του.

Ἡ θέωση τοῦ ἀνθρώπου ἀποτελεῖ τὸν σκοπὸ τῆς δημιουργίας του. Ὁ ἄνθρωπος δημιουργήθηκε «κατ’εἰκόνα καὶ καθ’ ὁμοίωσιν» Θεοῦ. Εἶναι δημιούργημα τοῦ Θεοῦ, ποὺ κλήθηκε ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Δημιουργό του νὰ τὸν ὁμοιάσει· νὰ γίνει θεός, ὄχι βέβαια κατὰ τὴν οὐσία του ἀλλὰ κατὰ χάριν, ὅπως λέγεται στὴν θεολογικὴ γλώσσα. Αὐτὸ ὅμως δὲν ἦταν δυνατὸ νὰ πραγματοποιηθεῖ μετὰ τὴν ἀποστασία τοῦ ἀνθρώπου ἀπὸ τὸν Θεὸ καὶ τὴν ὑποταγή του στὴν ἁμαρτία. Ἡ ἐπαναφορά του στὸ «καθ’ ὁμοίωσιν» ἡ τὴν θέωση, εἶναι ἡ σωτηρία του.

Ὁλόκληρη ἡ ἱερὰ ἱστορία τῆς Παλαιᾶς Διαθήκης, ποὺ κορυφώνεται μὲ τὴν σάρκωση τοῦ Θεοῦ ἐν Χριστῷ, φανερώνει τὸ ἔργο τῆς θείας οἰκονομίας γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ κόσμου. Καὶ ἡ Ἐκκλησία εἶναι ὁ πνευματικὸς χῶρος, μέσα στὸν ὁποῖο μυσταγωγεῖται ἡ σωτηρία τῶν ἀνθρώπων.

Οἱ αἱρέσεις ὡς προσβολὲς τῆς σωτηρίας αὐτῆς παρουσιάστηκαν στὴν ἱστορία τῆς Ἐκκλησίας σὲ δύο ἐπιπεδα· α) στὸ ἐπίπεδό τῆς ἴδιας τῆς σωτηρίας ποὺ προσφέρει ὁ Θεὸς στὸν ἄνθρωπο, ὅπως συνέβη μὲ τὸν Δοκητισμό, τὸν Ἀρειανισμό, τὸν Νεστοριανισμό, τὸν Μονοφυσιτισμὸ κ.α., καὶ β) στὸ ἐπίπεδό τοῦ τρόπου οἰκειώσεως τῆς σωτηρίας αὐτῆς ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο, ὅπως συνέβη μὲ τὸν Βαρλααμιτισμό, ποὺ πολέμησε ἡ Ἐκκλησία μὲ πρωτοστάτη τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν Παλαμᾶ.

Οἱ ἀρχαῖες αἱρέσεις προσέβαλαν τὴν σωτηρία στὸ πρῶτο ἐπίπεδο, δηλαδὴ στὸ ἐπίπεδο τῆς προσφορᾶς της ἀπὸ τὸν Θεὸ στὸν ἄνθρωπο. Ἂν ὁ Χριστὸς δὲν ἦταν ἀληθινὸς ἄνθρωπος, ἂν δὲν εἶχε δηλαδὴ πραγματικὸ ἀνθρώπινο σῶμα ἀλλὰ φαινομενικό, ὅπως διατείνονταν οἱ ἀρχαιότεροι αἱρετικοί, οἱ λεγόμενοι Δοκῆτες, ποὺ πολεμήθηκαν ἰδιαίτερα ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο καὶ Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη,

ἤ ἂν ἦταν μόνο ἄνθρωπος, ὅπως ὑποστήριζαν ἀργότερα οἱ Ἀρειανοί, ἤ μόνο Θεός, ὅπως δίδασκαν οἱ Μονοφυσίτες, ἤ ἂν ἦταν καὶ Θεὸς καὶ ἄνθρωπος, ἀλλὰ ὡς δύο ξεχωριστὲς φύσεις ποὺ δὲν ἑνώθηκαν σὲ ἕνα πρόσωπο, ὅπως ἔλεγαν οἱ Νεστοριανοί, ἡ ἀκόμα ἂν ἦταν μόνο τέλειος Θεὸς ὄχι ὅμως καὶ τέλειος ἄνθρωπος, ὅπως ἰσχυρίζονταν οἱ Ἀπολιναριστές, δὲν θὰ εἶχε πραγματοποιηθεῖ στὴν πληρότητά του τὸ ἔργο τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ ἄνθρωπος, ὅπως διδάσκουν οἱ Γραφὲς καὶ οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας, σώζεται, ὅταν προσλαμβάνεται ἀπὸ τὸν Θεό, ὅταν ἀνασυνδέεται καὶ ἑνώνεται μὲ τὴν πηγὴ τῆς ζωῆς του. Ὅλες οἱ ἀρχαῖες αἱρέσεις ἀρνοῦνταν μερικῶς ἡ ὁλικῶς τὴν πίστη καὶ τὴν διδασκαλία αὐτὴ τῆς Ἐκκλησίας. Ἔτσι προσέβαλλαν τὴν ἐμπειρία ποὺ εἶχαν ἐξαρχῆς τὰ μέλη της, ὅτι ἡ κοινωνία μὲ τὸν Χριστό, ἡ μετοχή τους στὸ σῶμα καὶ τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ, εἶναι πραγματικὴ κοινωνία μὲ τὸν Θεό, μετοχὴ στὴν θεία ζωή.

Κάποιο εἶδος συνόψεως ἡ ἀνακεφαλαιώσεως τῶν ἀρχαίων αἱρέσεων ἦταν ἡ εἰκονομαχία. Ἔτσι κατὰ τὴν περίοδο τῆς εἰκονομαχίας, ποὺ διήρκεσε περισσότερο ἀπὸ ἕναν αἰώνα (726-843), ἐπανῆλθαν στὸ προσκήνιο μὲ κάποια παραλλαγὴ πολλὲς πλάνες τῶν προηγουμένων αἱρέσεων. Γι’ αὐτὸ κατὰ τὸν ἑορτασμὸ τῆς Ὀρθοδοξίας γίνεται μνεία τῆς καταδίκης ὅλων τῶν αἱρέσεων καὶ διακηρύσσεται ἡ ἀταλάντευτη πίστη τῆς Ἐκκλησίας στὴν ἀδιάσπαστη πράδοσή της: «Οἱ Προφῆται ὡς εἶδον, οἱ Ἀπόστολοι ὡς ἐδίδαξαν, ἡ Ἐκκλησία ὡς παρέλαβεν, οἱ Διδάσκαλοι ὡς ἐδογμάτισαν, ἡ Οἰκουμένη ὡς συμπεφρόνηκεν…οὕτω φρονοῦμεν, οὕτω λαλοῦμεν, οὕτω κηρύσσομεν» (Συνοδικὸν Ζ΄ Οἰκουμενικῆς Συνόδου).

Ἡ εἰκονομαχία ἀποτελοῦσε ἕνα εἶδος θρησκευτικῆς ἰδεολογίας, ἡ ὁποία ἀμφισβητοῦσε καὶ σὲ τελικὴ ἀνάλυση ἀπέρριπτε τὸ γεγονὸς τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Θεοῦ, ποὺ ἀποτελεῖ τὴν προϋπόθεση τῆς ἀνακαινίσεως τοῦ κόσμου καὶ τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου. Ἂν ὁ Χριστὸς δὲν μπορεῖ νὰ ἐξεικονίζεται, σημαίνει ὅτι δὲν εἶναι καὶ ἀληθινὸς ἄνθρωπος. Ἡ εἰκόνα τοῦ Χριστοῦ δηλώνει καὶ ὑπογραμμίζει τὴν ἀλήθεια τῆς θείας ἐνανθρωπήσεως. Προβάλλει τὴν παρουσία τοῦ Θεοῦ, ποὺ φανερώθηκε μέσα στὸν κόσμο, γιὰ νὰ σώσει τὸν ἄνθρωπο.

Ὅλες οἱ ἀρχαῖες αἱρέσεις, ποὺ ἐμφανίστηκαν κατὰ τὴν πρώτη μετὰ Χριστὸν χιλιετία, ἀντιμετωπίστηκαν ἀπὸ τὶς ἑπτὰ Οἰκουμενικὲς Συνόδους. Καὶ ἡ νίκη τῆς Ὀρθοδοξίας, ποὺ γιορτάζεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία κατὰ τὴν πρώτη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, προβάλλεται ὡς νίκη ἐναντίον τῶν αἱρέσεων αὐτῶν, ποὺ ἀμφισβήτησαν τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου στὸ ἐπίπεδό της προσφορᾶς της ἀπὸ τὸν Θεό.

Ἡ δεύτερη Κυριακή της Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ἔρχεται ὡς προέκταση τῆς Κυριακῆς τῆς Ὀρθοδοξίας. Τὴν Κυριακὴ αὐτὴ γιορτάζει ἡ Ἐκκλησία μας τὴν νίκη τῆς ἐναντίον μίας ἄλλης μορφῆς αἱρέσεως· μίας αἱρέσεως ποὺ ἀμφισβήτησε τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου στὸ δεύτερο ἐπίπεδο, στὸ ἐπίπεδό του τρόπου οἰκειώσεώς της ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο. Καὶ στὸν ἀγώνα τῆς Ἐκκλησίας ἐναντίον τῆς αἱρέσεως αὐτῆς πρωτοστάτησε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς γεννήθηκε τὸ 1296. Εἶχε εὐλαβέστατους καὶ εὐκατάστατους γονεῖς. Σὲ ἡλικία ἑπτὰ ἐτῶν ὁ Γρηγόριος ἔμεινε ὀρφανὸς ἀπὸ πατέρα καὶ ἀνέλαβε τὴν φροντίδα τῶν σπουδῶν του ὁ ἴδιος ὁ αὐτοκράτορας, ποὺ τὸν προόριζε καὶ γιὰ ὑψηλὰ κρατικὰ ἀξιώματα. Παράλληλα ὅμως γνώρισε καὶ τὴν ἀσκητικὴ ζωὴ ἤδη μέσα στὸ πλαίσιο τῆς οἰκογενείας του καὶ μυήθηκε στὴν νοερὰ προσευχὴ ἀπὸ τὸν ἁγιορείτη μοναχὸ καὶ ἀκολοὺθως μητροπολίτη Φιλαδελφείας Θεόληπτο. Ἐνῶ ὅμως ὁ αὐτοκράτορας τὸν προόριζε γιὰ ὑψηλὰ κρατικὰ ἀξιώματα, αὐτὸς προτίμησε τὴν μοναχικὴ ζωή.

Τὸ Φθινόπωρο τοῦ 1316 σὲ ἡλικία εἴκοσι ἐτῶν ξεκίνησε μαζὶ μὲ τοὺς δύο μικρότερους ἀδελφούς του Μακάριο καὶ Θεοδόσιο γιὰ τὸ Ἅγιον Ὅρος. Κατὰ τὰ τρία πρῶτα χρόνια της ἐκεῖ παραμονῆς του ἔζησε ὑπὸ τὴν πνευματικὴ καθοδήγηση τοῦ ἀσκητοῦ Νικοδήμου στὰ ὅρια τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Βατοπαιδίου. Μετὰ τὸν θάνατο τοῦ Νικοδήμου μετέβη στὸ κοινόβιο τῆς Μεγίστης Λαύρας καὶ ἀκολούθως ἀποσύρθηκε σὲ ἐρημητήριο.

Τὸ 1325 ἐπιδρομὲς τῶν Τούρκων ἀνάγκασαν τὸν Παλαμᾶ, ὅπως καὶ ἄλλους ἁγιορεῖτες νὰ φύγουν ἀπὸ τὸ Ἅγιον Ὅρος. Τότε πῆγε σὲ ἐρημητήριο τῆς Σκήτης τῆς Βεροίας, ὅπου παρέμεινε πέντε περίπου χρόνια μὲ ἐντονότατη ἄσκηση. Τὸ 1331 ἐπιδρομὲς τῶν Σέρβων τὸν ἀνάγκασαν νὰ ἐγκαταλείψει τὴν περιοχὴ τῆς Βέροιας καὶ νὰ ἐπιστρέψει στὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπου συνέχισε τὴν ἐρημική του ζωὴ στὸ ἡσυχατήριο τοῦ ἁγίου Σάββα. Ἐκεῖ πληροφορήθηκε τὶς ἀντιλήψεις τοῦ Βαρλαάμ, θεολόγου καὶ φιλοσόφου ἀπὸ τὴν Καλαβρία τῆς Νοτίου Ἰταλίας.

Ὁ Βαρλαὰμ ἦταν ὀρθόδοξος καὶ δεχόταν ὅλα τὰ δόγματα τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ εἶχαν διατυπωθεῖ ἀπὸ τὶς ἑπτὰ Οἰκουμενικὲς Συνόδους. Ἑπομένως δὲν παρουσίαζε αἱρετικὲς ἀντιλήψεις στὸ πρῶτο ἀπὸ τὰ δύο ἐπίπεδα ποὺ ἀναφέραμε, ἀλλὰ στὸ δεύτερο· στὸ ἐπίπεδο τοῦ τρόπου οἰκειώσεως τῆς σωτηρίας τοῦ Θεοῦ ἀπὸ τὸν ἄνθρωπο.

Δὲν ἔλεγε ὁ Βαρλαὰμ ὅτι ὁ Χριστὸς ἤ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα εἶναι κτίσμα, ὅπως ὑποστήριζαν οἱ Ἀρειανοὶ ἡ οἱ Πνευματομάχοι, ἀλλὰ ἰσχυριζόταν ὅτι ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ, δηλαδὴ ἡ χάρη του, μὲ τὴν ὁποία σώζεται ὁ ἄνθρωπος, εἶναι κτιστή. Αὐτὸ ὅμως σήμαινε καὶ πάλι ὅτι ὁ ἄνθρωπος δὲν ἔρχεται σὲ ἄμεση προσωπικὴ σχέση μὲ τὸν Θεὸ καὶ δὲν ἑνώνεται μαζί του, ἀλλὰ μὲ κάποιο κτίσμα. Καὶ ὁ ἰσχυρισμὸς αὐτὸς δὲν ἦταν γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου κάτι διαφορετικὸ ἀπὸ ἀπὸ αὐτὸ ποὺ ὑποστήριζαν οἱ Ἀρειανοὶ καὶ οἱ Πνευματομάχοι.

Ἡ σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ὀντολογικὸ γεγονός. Εἶναι δηλαδὴ γεγονὸς ποὺ καλύπτει ὁλόκληρη τὴν ὕπαρξη τοῦ ἀνθρώπου καὶ πραγματοποιεῖται μὲ τὴν ἄμεση προσωπικὴ κοινωνία καὶ ἕνωσή του μὲ τὸν Θεό. Εἶναι ἡ μετάδοση τῆς θείας ζωῆς ποὺ ἔχασε ὁ ἄνθρωπος μὲ τὴν ἀποστασία του ἀπὸ τὸν Θεό. Ὁ ἄνθρωπος δὲν σώζεται μαθαίνοντας ὁρισμένες ἀλήθειες ἡ ἀποκτώντας κάποιες θεωρητικὲς γνώσεις γιὰ τὸν Θεό. Καὶ ὁ Θεὸς δὲν σώζει τὸν ἄνθρωπο μεταδίδοντάς του πληροφορίες γιὰ τὸν ἑαυτό του, ἀλλὰ τὸν σώζει ἐρχόμενος ὡς ἄνθρωπος, χωρὶς νὰ παύει νὰ εἶναι Θεός. Τὸν σώζει μὲ τὴν ζωὴ καὶ τὸν θάνατό του, μὲ τὸν σταυρὸ καὶ τὴν ἀνάστασή του.

Ὁλόκληρο τὸ μυστήριο τῆς οἰκονομίας τοῦ Θεοῦ γιὰ τὴν σωτηρία τοῦ ἀνθρώπου συνοψίζεται ἀπὸ τὸν Ἀπόστολο Παῦλο μὲ μία φράση: «Μέγα ἐστι τὸ τῆς εὐσεβείας μυστήριον· Θεὸς ἐφανερώθη ἐν σαρκί, ἐδικαιώθη ἐν Πνεύματι, ὤφθη ἀγγέλοις, ἐκηρύχθη ἐν ἔθνεσιν, ἐπιστεύθη ἐν κόσμῳ, ἀνελήφθη ἐν δόξῃ». Τὸ μυστήριο αὐτὸ βιώνεται στὸν πνευματικὸ χῶρο τῆς Ἐκκλησίας. Οὐσιαστικὰ τὸ μυστήριο αὐτὸ ταυτίζεται μὲ τὸ ἴδιο τὸ μυστήριο τῆς Ἐκκλησίας. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἡ Ἐκκλησία, ποὺ μυσταγωγεῖ τὴν κοινωνία καὶ ἕνωση τοῦ ἀνθρώπου μὲ τὸν Θεό, χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὸν ἅγιο Γρηγόριο Παλαμᾶ ὡς «κοινωνία τῆς θεώσεως».

Κοινωνία τῆς θεώσεως σημαίνει κοινωνία ποὺ προετοιμάζει καὶ ἀναδεικνύει θεούς· θεοὺς κατὰ χάρη. Αὐτὸ ἄλλωστε ἦταν καὶ τὸ προαιώνιο σχέδιο τοῦ Θεοῦ γιὰ τὸν ἄνθρωπο, ὅπως δηλώνεται μὲ τὸ «καθʼ ὁμοίωσιν»· νὰ ἀναδειχθεῖ ὁ ἄνθρωπος θεὸς μετέχοντας στὴν χάρη τοῦ Τριαδικοῦ Θεοῦ. Ἡ πραγματοποίηση ὅμως τοῦ σχεδίου αὐτοῦ τοῦ Θεοῦ ἀπαιτεῖ τὴν συγκατάθεση καὶ συνεργασία τοῦ ἀνθρώπου.

Ὁ Θεὸς προίκισε τὸν ἄνθρωπο μὲ ἐλευθερία καὶ τίποτε δὲν τοῦ ἐπιβάλλει μὲ τὴν βία. Γιʼ αὐτὸ καὶ ὁ σκοπὸς ποὺ ἔθεσε ὁ Θεὸς γιὰ τὸν ἄνθρωπο πραγματοποιεῖται μόνο μὲ τὴν αὐτεξούσια συνεργασία του. Καὶ ἐπειδὴ ὁ ἄνθρωπος διαστράφηκε μὲ τὴν ἀποστασία του ἀπὸ τὸν Θεό, χρειάζεται νὰ ἀγωνιστεῖ, γιὰ νὰ ξαναβρεῖ μὲ τὴν χάρη τοῦ Θεοῦ τὸν πραγματικὸ ἑαυτό του καὶ νὰ προχωρήσει στὸν κατὰ Θεὸ σκοπό του. Σὲ αὐτὸν τὸν ἀγώνα καλεῖ καὶ ἡ Ἐκκλησία τὸν καθένα ἰδιαιτέρως κατὰ τὴν περίοδο αὐτὴ τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς.

Ἄριστος ὁδηγὸς γιὰ τὴν ἐπιτυχῆ διεξαγωγὴ τοῦ ἀγώνα αὐτοῦ εἶναι ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς. Ὁ μεγάλος αὐτὸς θεολόγος τῆς Ἐκκλησίας μᾶς διδάσκει πρὶν ἀπὸ ὅλα, πόσο ἀπαραίτητο εἶναι νὰ ξαναβρεῖ ὁ ἄνθρωπος τὸν πραγματικὸ ἑαυτό του, νὰ τὸν κατευθύνει πρὸς τὸν Θεὸ καὶ νὰ οἰκειωθεῖ τὴν μεγάλη δωρεὰ τῆς σωτηρίας ποὺ προσφέρει ὁ Θεός. Μᾶς διδάσκει, πόσο πουδαῖο εἶναι νὰ στραφεῖ ὁ ἄνθρωπος στὸν ἐσωτερικὸ ἑαυτό του, νὰ ἐπαναφέρει τὸν διασκορπισμένο νοῦ του μέσα στὴν καρδιά του καὶ νὰ ἀκούσει τὸ κάλεσμα ποὺ τοῦ ἀπευθύνει ὁ Χριστός:

«Ἰδοὺ ἔστηκα ἐπὶ τὴν θύραν καὶ κρούω· ἐὰν τὶς ἀκούση τῆς φωνῆς μου καὶ ἀνοίξη τὴν θύραν, εἰσελεύσομαι πρὸς αὐτὸν καὶ δειπνήσω μετʼ αὐτοῦ καὶ αὐτὸς μετʼ ἐμοῦ» . Αὐτὲς τὶς ἀλήθειες καὶ αὐτὸν τὸν τρόπο ζωῆς ὑπερασπίστηκε ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς ἀπέναντι στὸν Βαρλαάμ. Αὐτὲς οἱ ἀλήθειες καὶ αὐτὸς ὁ τρόπος ζωῆς ἀμφισβητήθηκαν καὶ πολεμήθηκαν ἀπὸ τὸν Βαρλαὰμ καὶ τοὺς ὁμόφρονές του.

Θὰ μπορούσαμε νὰ ποῦμε ὅτι μὲ τὴν διδασκαλία τοῦ Βαρλαὰμ δὲν εἴχαμε μία ἁπλὴ αἵρεση, ἀλλὰ πλήρη ἀνατροπὴ καὶ καθαίρεση τῆς δωρεᾶς τῆς θείας οἰκονομίας. Καὶ χρησιμοποιώντας τὰ λόγια τοῦ ἁγίου Συμεὼν τοῦ Νέου Θεολόγου γιὰ κάποιο ἀνάλογο φαινόμενο τῆς ἐποχῆς του, πρόκειται γιὰ διδασκαλία, ἡ ὁποία «πᾶσαν ἀνατρέπει τοῦ Θεοῦ καὶ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ τὴν οἰκονομίαν καὶ φανερῶς ἀπαρνεῖται τὴν ἀνακαίνισιν τῆς φθαρείσης εἰκόνος…» .

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς προασπίστηκε τὴν αὐθεντικὴ παράδοση τῆς Ἐκκλησίας, ποὺ ἦταν ἐξαρχῆς κοινὴ στὴν Ἀνατολὴ καὶ τὴν Δύση. Ἀγωνίστηκε γιὰ τὴν ἄρση τῶν ἀποκλίσεων ποὺ δημιούργησε τὸ σχίσμα. Καταπολέμησε τὴν διδασκαλία τοῦ Βαρλαὰμ ὅτι ἡ ἐνεργεία ἡ χάρη τοῦ Θεοῦ εἶναι κτιστή, καὶ τόνισε ὅτι ὁ Θεὸς μὲ τὴν ἄκτιστη χάρη του ἔρχεται σὲ προσωπικὴ κοινωνία μὲ τὸν ἄνθρωπο, ἑνώνεται μαζί του καὶ τὸν θεοποιεῖ. Ἔτσι πρόβαλε ἀπαραχάρακτο τὸν Χριστιανισμό, στήριξε τὴν Ὀρθοδοξία καὶ διατήρησε ἀνοικτὴ τὴν ὁδὸ τῆς θεώσεως τοῦ ἀνθρώπου.

Ἡ ἀποσύνδεση τῆς χριστιανικῆς ζωῆς ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία, ποὺ σημειώθηκε κατὰ τοὺς νεώτερους χρόνους, παραμόρφωσε τὸν Χριστιανισμὸ καὶ εὐνόησε τὴν ἐκκοσμίκευση. Κι ἐπειδὴ ἡ ἐκκοσμίκευση καθιερώθηκε καὶ ἐμπεδόθηκε πρῶτα στὴν Δύση, γιὰ νὰ διαδοθεῖ ὡς εἰσαγόμενη καὶ στὴν Ἀνατολή, ἡ ὑπεροχὴ τῶν δυτικῶν στὴν κατάσταση αὐτὴ ἦταν εὐνόητη. 

Γιʼ αὐτὸ οἱ ἐκκοσμικευόμενες κοινωνίες τῆς Ἀνατολῆς εἶναι φυσικὸ νὰ μειονεκτοῦν ἀπέναντι στὶς ἐκκοσμικευμένες κοινωνίες τῆς Δύσεως καὶ νὰ χρειάζονται νὰ τὶς ἀκολουθοῦν διαρκῶς ὡς οὐραγοὶ κατευθυνόμενοι σὲ ἀδιέξοδο. Περιφρονήσαμε τὶς αὐθεντικές μας ρίζες, ἀπαρνηθήκαμε τὸν πνευματικό μας πλοῦτο, λησμονήσαμε τὸν ὑπερβατικὸ προσανατολισμό μας καὶ θελήσαμε νὰ ἐκσυγχρονιστοῦμε περπατώντας ξιπόλητοι στὰ ἀγκάθια τῆς ἐκκοσμικεύσεως.

Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς σὲ μία κρίσιμη καμπὴ τῆς ἱστορίας πρόσφερε μὲ τὴν ζωὴ καὶ τὴν διδασκαλία του τεράστιο πλοῦτο γιὰ τὴν στήριξη τοῦ γένους καὶ τῆς Ἐκκλησίας μας ὄχι μόνο στὴν ἐποχή του, ἀλλὰ καὶ σὲ ὁλόκληρη τὴν σκοτεινὴ περίοδο τῆς τουρκοκρατίας ποὺ ἐπακολούθησε. Ἀλλὰ καὶ σήμερα τὸ πρόσωπο καὶ ἡ διδασκαλία του ἀποτελοῦν πολυτιμότατο κεφάλαιο, ποὺ προσφέρεται γιὰ τὴν στήριξη καὶ τὴν δημιουργικὴ πορεία μας πρὸς τὸ μέλλον. Γιὰ τὴν πορεία μας μέσα στὴν ἱστορία, γιὰ τὸν διάλογό μας μὲ τὸν χριστιανικὸ ἀλλὰ καὶ τὸν μὴ χριστιανικὸ κόσμο τῆς παγκοσμιοποιούμενης καὶ διαλυόμενης κοινωνίας μας.

Τελειώνοντας θὰ ἤθελα νὰ κάνω δύο ἐπισημάνσεις, ποὺ ἔχουν κάποια ἰδαίτερη σπουδαιότητα καὶ ἐπικαιρότητα σήμερα. Ἡ μία συνδέεται μὲ τὴν ζωὴ τοῦ ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ καὶ ἡ ἄλλη μὲ τὴν διδασκαλία του.

Ὅταν ὁ Παλαμᾶς χειροτονήθηκε στὴν Κωνσταντινούπολη ἀρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης καὶ πῆγε στὴν Θεσσαλονίκη γιὰ νὰ ἀναλάβει τὸν θρόνο του, βρέθηκε ἀντιμέτωπος μὲ τὴν ἐπανάσταση τῶν Ζηλωτῶν, οἱ ὁποῖοι καὶ τὸν ἐμπόδισαν νὰ εἰσέλθει στὴν πόλη. Ὁ Παλαμᾶς ἀποσύρθηκε εἰρηνικὰ στὸ Ἅγιον Ὅρος, ὅπου καὶ παρέμεινε ἀσκητεύντας, ὅπως πρίν, ἐπὶ ἕνα περίπου χρόνο.

Τότε ὁ βασιλιὰς τῶν Σέρβων Στέφανος Δουσάν, ποὺ ἐξαιτίας τῶν ἐμφύλιων ταραχῶν καὶ τῆς ἐπαναστάσεως τῶν Ζηλωτῶν βρῆκε τὴν εὐκαιρία νὰ ἐπεκτείνει τὴν κυριαρχία του σὲ σημαντικὸ μέρος τῆς Μακεδονίας, ἐπισκέφτηκε τὸ Ἅγιον Ὅρος καὶ προσπάθησε νὰ προσεταιριστεῖ τὸν ἀποκλεισμένο ἀπὸ τὴν ἕδρα του ἱεράρχη μὲ κολακευτικὲς ὑποσχέσεις γιὰ πολιτικὴ ἐξουσία, μεγάλες δικαιοδοσίες καὶ ἄφθονα χρήματα. Στὶς προτάσεις του αὐτὲς ὁ ἐμπερίστατος ἱεράρχης ἔδωσε τὴν ἀκόλουθη ἀρχοντικὴ ἀπάντηση:

«Δὲν ἔχω καμία ἀνάγκη ἀπὸ ἐξουσίες, δικαιοδοσίες καὶ ἄφθονα χρήματα. Ἂν πάρει κάποιος ἕναν σπόγγο ποὺ χωράει ἕνα ποτήρι νερὸ καὶ τὸν ρίξει μέσα στὸ Αἰγαῖο, δὲν θὰ ἀπορροφήσει ποτὲ τὸ ἀχανὲς πέλαγος, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ ἐκεῖ θὰ πάρει μόνο ἕνα ποτήρι νερό, ὅσο δηλαδὴ ἀντιστοιχεῖ στὴν φυσική του χωρητικότητα, καὶ θὰ ἐγκαταλείψει ὡς ἀδιάφορο ὅλον ἐκεῖνο τὸν ὑγρὸ ὄγκο.

Ἔτσι καὶ ἐγώ, ἔμαθα ἀπὸ παλιὰ καὶ μοῦ ἔγινε σχεδὸν φυσικό, νὰ ζῶ μὲ λίγα καὶ νὰ ἀρκοῦμαι μόνο στὰ ἀπαραίτητα. Γιὰ αὐτό, καὶ ἂν ἀκόμα μου προσφέρεις ὅλο τὸ χρυσάφι ποὺ βρίσκεται ἐπάνω στὴν γῆ καὶ μέσα στὰ ἔγκατα τῆς γῆς, καὶ ἂν ἀκόμα μὲ πάρεις καὶ μὲ βουτήξεις ὁλόκληρο μέσα στὸ ρεῦμα τοῦ μυθικοῦ Πακτωλοῦ, δὲν θὰ πάρω ἀπὸ ἐκεῖ τίποτε περισσότερο ἀπὸ τὴν καθημερινὴ τροφὴ καὶ τὰ ἀναγκαῖα. Συνεπῶς δὲν χρειάζεται οὔτε μὲ ἐνδιαφέρει καθόλου ἡ συζήτηση γιὰ τὶς πολλὲς καὶ μεγάλες δωρεὲς καὶ τὶς χρηματικὲς παροχές σου» .

Ἡ ἄλλη ἐπισήμανση συνδέεται, ὅπως εἴπαμε, μὲ τὴν διδασκαλία του. Ὁ ἅγιος Γρηγόριος ὡς «κῆρυξ τῆς χάριτος» τόνισε ὅτι ἡ ἐνέργεια τοῦ Θεοῦ ἤ ἡ χάρη του, μὲ τὴν ὁποία καὶ σώζεται ὁ ἄνθρωπος, δὲν εἶναι κτιστή. Ὁ Θεὸς δηλαδὴ δὲν σώζει τὸν ἄνθρωπο μὲ κάποιο κτιστὸ στοιχεῖο ποὺ μεσολαβεῖ ἀνάμεσα σὲ αὐτὸν καὶ τὸν ἄνθρωπο, ἀλλὰ ἔρχεται ὁ ἴδιος σὲ ἄμεση προσωπικὴ κοινωνία καὶ ἕνωση μαζί του. Ἀντίστοιχα λοιπὸν καὶ ὁ ἄνθρωπος ὀφείλει νὰ προσεγγίσει τὸν Θεὸ ἄμεσα καὶ προσωπικά. Γιὰ αὐτὸ καὶ ἡ προσευχή, ποὺ βρέθηκε στὸ ἐπίκεντρο τῆς διενέξεώς του μὲ τὸν Βαρλαάμ, δὲν εἶναι ἁπλῶς ἡ μνήμη τοῦ Θεοῦ ἤ ἡ κίνηση τοῦ ἀνθρώπινου νοῦ πρὸς τὸν Θεό, ὅπως ὑποστήριζε ὁ Βαρλαάμ, ἀλλὰ ἡ προσωπικὴ κοινωνία καὶ ἕνωση μὲ αὐτόν, ποὺ κορυφώνεται στὴν θεία Κοινωνία.

Προσευχὴ σημαίνει ἀναφορὰ σὲ πρόσωπο. Καὶ ὁ ἄνθρωπος ποὺ προσεύχεται πραγματικὰ νιώθει τὴν παρουσία τοῦ προσώπου πρὸς τὸ Ὁποῖο ἀπευθύνει τὴν προσευχή του. Ἰδιαίτερα μάλιστα ἡ προσευχὴ τοῦ Ἰησοῦ, τὸ «Κύριε Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλέησόν με», ποὺ ὑποστήριζε ὁ Παλαμᾶς ὅτι πρέπει νὰ ἔχει διαρκῶς στὰ χείλη του κάθε πιστός, ἀποτελεῖ καὶ γιὰ τὸν ἄνθρωπο τῆς ἐποχῆς μας τὴν κυριότερη σύσταση καὶ προτροπὴ του· σύσταση καὶ προτροπὴ γιὰ τὴν ἀνόρθωσή του καὶ τὴν ἀποκατάσταση τῆς κοινωνίας του μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν συνάνθρωπο. *Εκ του ιστοτόπου <<imalk.gr>>. Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΩΡΩΠΟΥ ΚΑΙ ΦΥΛΗΣ κ. ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ Β': ΟΜΙΛΙΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ (2023)

Κυριακή 13 Φεβρουαρίου 2023 εκκλ. ημ.

Η ΦΡΙΚΗ ΚΑΙ Η ΘΥΡΙΩΔΙΑ ΤΩΝ ΑΠΑΝΘΡΩΠΩΝ ΕΚΤΡΩΣΕΩΝ

Πῆγε μιὰ δικιά μας, Ὀρθόδοξη, στὸ Νοσοκομεῖο, γιὰ νὰ κάνη τὴν πέμπτη της ἔκτρωση! Ὅμως στὸ Νοσοκομεῖο δὲν ὑπῆρχε ἄλλο κρεββάτι παρὰ μόνο ἕνα δίκλινο, στὸ ὁποῖο νοσηλευόταν μία Ἑβραία, ἡ ὁποία θὰ γεννοῦσε, τὸ πέμπτο της παιδί! Ὅταν ἡ δικιά μας ἔκανε τὴν ἔκτρωση, τὴν πήγανε σὲ ἐκεῖνο τὸ δίκλινο κρεββάτι καὶ ὅταν συνῆλθε ἀπὸ τὴν νάρκωση, ἔρριξε μιὰ ματιὰ στὸ κρεββάτι τῆς Ἑβραίας, ἀλλὰ ἐκείνη κοιμόταν. Ὅταν ἦρθε ἡ νοσοκόμα, τὴν ἐρώτησε μὲ τρόπο, γιὰ τὴν γυναῖκα ἐκείνη καὶ ἡ νοσοκόμα τῆς ἀποκάλυψε ὅτι εἶναι Ἑβραία. Ἡ δικιά μας διανυκτέρευσε στὸ Νοσοκομεῖο καὶ τὴν ἄλλη μέρα τὸ πρωΐ, θέλησε νὰ κάνη μάθημα τῆς Ἑβραίας, περὶ Ὀρθοδοξίας, ὅτι εἶναι ἡ μόνη ἀληθινὴ θρησκεία στὸν κόσμο. Ἡ Ἑβραία δὲν μιλοῦσε καθόλου, μόνο ἄκουγε, ἀλλὰ εἶχε ἐν τῷ μεταξὺ ἐνημερωθῆ, ὅτι ἡ γυναίκα ποὺ φέρανε στὸ δωμάτιο, εἶχε κάνει ἔκτρωση. Ὅταν τελείωσε τὸ μάθημα, τῆς λέει ἡ Ἑβραία: Ἐγὼ δὲν ἐπρόκειτο ποτέ, μὰ ποτέ, νὰ πιστεύσω σὲ ἕναν Θεὸ τέτοιο, ὁ ὁποῖος δὲν ἔχει τὴν δύναμη νὰ φτιάξη ἀνθρώπους, ἀλλὰ θηρία. Μιὰ φόνισσα μάνα, ποὺ ἔχει στείλει πέντε παιδιὰ στὸν τάφο. Τέτοια θρησκεία δὲν τὴν θέλω! Κόκκαλο ἡ δικιά μας ...». Καθηγητὴς Πανεπιστημίου τοῦ Τμήματος τῆς Ἱστορίας τῆς Ἰατρικῆς ἔθεσε στοὺς φοιτητές του ἕνα ἰατρικὸ ἐρώτημα. Τοὺς εἶπε: «Σ᾿ ἕνα ζεῦγος, ποὺ ἔχει 4 παιδιά, ὁ πατέρας εἶναι βαριὰ ἄρρωστος, ἡ μητέρα εἶναι φυματικὴ καὶ ἀπὸ τὰ 4 παιδιὰ τὸ 1ο εἶναι τυφλό, τὸ 2ο πέθανε, τὸ 3ο εἶναι κωφάλαλο καὶ τὸ 4ο εἶναι φυματικό, ἐνῶ ἡ φυματικὴ μητέρα ἐγκυμονεῖ τὸ 5ο παιδί. Μὲ τέτοια κληρονομικὴ ἐπιβάρυνση καὶ τόση οἰκογενειακὴ δυστυχία, οἱ γονεῖς πρέπει νὰ κάμουν ἔκτρωση τὸ 5ο παιδί τους ἢ ὄχι; ...». Καὶ ἡ πλειονότητα τῶν φοιτητῶν ἀπάντησε: «Συμφωνοῦμε, ὅτι πρέπει νὰ γίνη ἔκτρωση». Καὶ ὁ Καθηγητής: «Συγχαρητήρια!... Μόλις δολοφονήσατε τόν… Μπετόβεν»! Καὶ φυσικά, μὲ τὸ ἴδιο σκεπτικὸ τῶν φοιτητῶν ἔπρεπε νὰ ἔχη «δολοφονηθῆ» καὶ ὁ μεγάλος Γερμανὸς μουσικὸς Ἰωάννης-Σεβαστιανὸς Μπάχ, ἐπειδὴ ἦταν τὸ 8ο παιδὶ καὶ ἔπασχε ἀπὸ σοβαρὴ ὀφθαλμοπάθεια! Ὡστόσο καὶ ὁ Μπετόβεν (1770-1827) καὶ ὁ Μπὰχ (1685 - 1750) ἔζησαν καὶ μεγαλούργησαν. Μάλιστα ὁ Μπὰχ ἔγινε πατέρας εἴκοσι (20) παιδιῶν, ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἐπέζησαν δέκα (10) καὶ ἔγιναν τὰ περισσότερα μουσικοί! 

Ὁ Ἐρανιστὴς

† ὁ Μητροπολίτης Κυπριανὸς

12.2.2023 ἐκ. ἡμ.,

† Πάντων τῶν ἐν ἀσκήσει λαμψάντων Ὁσίων

† Ἁγίου Μελετίου Ἀντιοχεία

Ιερά Μητρόπολη Ωρωπού και Φυλής

της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών

ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΛΑΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΑΜΩΝΟΣ

Ἁγίας καὶ Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς 2023

Ἀγαπητοὶ Πατέρες καὶ Ἀδελφοί·

Ἔφθασε καὶ πάλιν «ἡ τῶν πνευματικῶν ἀγώνων ἀρχή»! Ὁ καιρὸς τῆς μεγάλης Νηστείας καὶ τῆς ἀληθινῆς ἐγκρατείας· ὁ χρόνος ποὺ φέρνει νίκες κατὰ δαιμόνων καὶ ἑλκύει τὴν χαρμόσυνη προσέγγιση τῶν Ἀγγέλων· τὸ διάστημα ποὺ δυναμώνει τὴν προσευχητικὴ παρρησία ἔναντι τοῦ Θεοῦ καὶ προσκαλεῖ τὸ πλούσιον Ἔλεος τῆς Χάριτός Του.

Ξεκινοῦμε τὴν Σαρακοστιανὴ περίοδο μὲ εὐχαριστία καὶ μὲ ἀνδρεία. Εὐχαριστία, διότι μᾶς δίδεται εὐκαιρία Μετανοίας· ὅπως καὶ ἀνδρεία, διότι ὀφείλουμε νὰ ξεπεράσουμε τὸν δισταγμὸ ποὺ ἐγείρεται μέσα μας ὅτι πρόκειται δῆθεν γιὰ δύσκολο ἐγχείρημα καὶ γιὰ μεγάλη θυσία. Πράγματι, ἡ Νηστεία τῆς Τεσσαρακοστῆς εἶναι ἕνας ἆθλος, τὸν ὁποῖον ὅμως δὲν κατορθώνουμε μόνοι μας, μὲ τὶς πενιχρὲς δυνάμεις μας, ἀλλὰ μὲ τὴν θεία βοήθεια καὶ στήριξη· ἄλλωστε, τὸ στεφάνι τῆς νίκης δὲν ἀπονέμεται στοὺς δειλοὺς καὶ ἀμελεῖς, ἀλλὰ στοὺς ὑπομονετικοὺς ἀγωνιστὲς καὶ μαχητές.

Ὁ Κύριός μας θεωρεῖ ὅλους ἐμᾶς τοὺς πιστοὺς Ὀρθοδόξους Χριστιανοὺς ἐκλεκτὸ γένος, πειθαρχημένο καὶ ὑπάκουο στράτευμα, ξεχωρίζοντάς μας γιὰ νέο Ἀγῶνα σωματικὸ καὶ πνευματικό, σύμφωνα μὲ τὴν δύναμη ἑκάστου. Ἡ προαίρεση μετράει. Ἡ τιμὴ ποὺ μᾶς κάνει εἶναι μέγιστη, ἀλλὰ καὶ ἡ εὐθύνη μας σοβαρή.

Ἄς ἀποδεχθοῦμε λοιπὸν τὸ θεῖο Προσκλητήριο ὄχι νωθρὰ καὶ φοβικά, ἀλλὰ γενναία καὶ μεγαλόψυχα!

Ἡ ἁγία Ἐκκλησία διακηρύσσει μὲ τὴν θαυμάσια ὑμνολογία της: «Νηστεύσωμεν, ἀδελφοί, σωματικῶς, νηστεύσωμεν καὶ πνευματικῶς».

Ἡ νηστεία μας νὰ εἶναι τόσο ἐξωτερική, ὅσο καὶ ἐσωτερική. Ἡ ἐξωτερικὴ ἀλλαγὴ στὶς τροφὲς καὶ στὴν δίαιτα νὰ συνοδεύεται ἀπὸ ἐσωτερικὴ ἀλλαγὴ στὶς διαθέσεις καὶ στὰ αἰσθήματα. Ἡ σωματικὴ ἐλάφρυνση καὶ ἀποτοξίνωση πρέπει νὰ συνδυάζεται μὲ πνευματικὴ ἀνακαίνιση. Ἡ στέρηση ἐκλεκτῶν καὶ εὔγεστων ἀρτύσιμων φαγητῶν εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀποδιώξει ἀπὸ τὴν ψυχή μας ἁμαρτίες, κρυφὲς καὶ φανερές, οἱ ὁποῖες ἀποτελοῦν τὴν πραγματικὴ συμφορὰ στὴν ζωή μας.

Ἡ ἐγκράτεια στὴν βρώση καὶ τὴν πόση νὰ σηματοδοτεῖ ἐγκράτεια σὲ κάθε φιλήδονη ροπὴ καὶ τάση ψυχῆς καὶ σώματος.

Νὰ νηστεύουμε, ἀδελφοὶ καὶ ἀδελφές, χωρὶς ἐπιδεικτικότητα καὶ χωρὶς ὑποκρισία, ἀλλὰ μὲ βαθιὰ ἐπίγνωση ὅτι φυγαδεύονται οἱ ἁμαρτίες μας καὶ ἐξομαλύνεται ἡ ὁδὸς πρὸς τὴν αἰώνια ζωή. Νὰ συγχωροῦμε δὲ καὶ ἐμεῖς ἀπὸ βάθους καρδίας κάθε κακὸ ποὺ διέπραξαν ἄλλοι ἐναντίον μας, γιὰ νὰ ἀξιωθοῦμε τῆς θείας συγχωρήσεως ὡς πρὸς τὰ ἁμαρτήματά μας. Ἐπίσης, νὰ αὐξήσουμε τὴν ἀγάπη μας γιὰ τὸν Χριστό, γιὰ τὴν Ἐκκλησία, γιὰ τὴν προσευχή, τὴν ἀρετὴ καὶ τὴν ἀγαθοεργία.

Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί·

Ἡ ὠφέλεια τῆς Νηστείας μας θὰ εἶναι σίγουρη, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ, ἄν συνοδεύεται ἀπὸ φροντίδα γιὰ καλύτερη καὶ βαθύτερη Μετάνοια. Γιὰ νὰ τὸ ἐπιτύχουμε αὐτὸ χρειάζεται νὰ ἐλαττώσουμε τὶς πολλὲς κοσμικὲς μέριμνες.

Θὰ πρέπει νὰ ἀποτραβιχθοῦμε ὅσο τὸ δυνατὸν περισσότερο ἀπὸ τὶς πολλὲς σχέσεις καὶ συνομιλίες, ἀπὸ τὴν ἐξωτερικὴ σωματικὴ περιπλάνηση, ὅπως καὶ ἀπὸ τὸν ἐσωτερικὸ σκορπισμὸ τοῦ νοῦ καὶ τῆς καρδιᾶς μας. Ἄν δὲν ἐγκύψουμε βαθύτερα ἐντὸς τοῦ ἑαυτοῦ μας, ἀποκόπτοντας τοὺς πολλοὺς καὶ ἔντονους θορύβους ποὺ μᾶς ἀποσποῦν καὶ μᾶς συγχύζουν, δὲν θὰ βελτιώσουμε τὴν μετάνοιά μας.

Στὴν ὑπομονετικὴ σιωπὴ καὶ τὴν ἡσυχία εἶναι ποὺ θὰ ἀνακαλύψουμε ὅσα χρειάζεται νὰ βγάλουμε –νὰ πετάξουμε- ἀπὸ τὸν κακὸ ἑαυτό μας, γιὰ νὰ γίνουμε καλύτεροι. Ὅσο λιγότερα λόγια λέμε, τόσο περισσότερο ἰσορροποῦμε ψυχικὰ καὶ καλλιεργούμαστε πνευματικά.

Ὅσο περικόπτουμε τὴν σπατάλη τοῦ πολύτιμου χρόνου μας στὶς φωτεινὲς ὀθόνες, ποὺ μᾶς ροκανίζουν ἀλύπητα, καὶ ἐπίσης ὅσο αὐξάνουμε τὴν μελέτη τοῦ ἁγίου Εὐαγγελίου καὶ τῶν πνευματικῶν βιβλίων τῶν Ἁγίων μας, τόσο ἡ ψυχή μας θὰ φωτίζεται καὶ θὰ καθαίρεται, καὶ ἡ νηστεία μας θὰ διευρύνεται καὶ θὰ διευκολύνεται.

Ἡ δὲ τακτική, καθαρὴ καὶ εἰλικρινὴς Ἐξομολόγηση στὸν Πνευματικό μας πατέρα, θὰ μᾶς δίνει τὴν εὐλογημένη δυνατότητα καλύτερης καὶ συχνότερης συμμετοχῆς στὴν Θεία Εὐχαριστία «εἰς ἄφεσιν ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ζωὴν αἰώνιον».

Εἴθε ἡ ἁγία Τεσσαρακοστὴ νὰ ἀποτελέσει μιὰ ἀληθινὴ θεία δωρεὰ στὴν πονεμένη ζωή μας καὶ ἕναν πραγματικὸ σταθμὸ ἀνεφοδιασμοῦ ἀνυπέρβλητης πνευματικῆς ἀξίας καὶ σημασίας, ὥστε νὰ φθάσουμε στὸ ἅγιον Πάσχα ὡς ἀναστημένες ὑπάρξεις. Ὁ Κύριος καὶ Θεός μας νὰ εὐλογήσει καὶ καρποφορήσει τὸν ἀγῶνα μας. Ἀμήν!

Μὲ πατρικὲς εὐχὲς καὶ εὐλογίες

+Ὁ Λαρίσης καὶ Πλαταμῶνος Κλήμης

Λάρισα, Κυριακὴ τῆς Τυρινῆς, 13/26-2-2023

Ιερά Μητρόπολη Λαρίσης και Πλαταμώνος

της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών

Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΥ ΑΠΟΖΗΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΝΕΩΝ ΥΙΩΝ ΑΣΩΤΩΝ

 

Όταν ο βασιλιάς Ναβουχοδονόσωρας ήλθε στα Ιεροσόλυμα, κατέλαβε όλη την πόλη και διέταξε τους στρατιώτες του να στρατολογήσουν όσους νέους ήταν από αρχοντικές οικογένειες και είχαν σωστή αντίληψη και διάθεση για μάθηση. Από αυτούς ξεχώρισαν αμέσως ο Δανιήλ και οι τρεις φίλοι του: ο Ανανίας, ο Μισαήλ και ο Αζαρίας. Κάποια στιγμή ο βασιλιάς διέταξε να κατασκευαστεί ένα χρυσό άγαλμα και υποχρέωνε όλο το λαό να το προσκυνήσει. Τελικά, όλος ο λαός προσκύνησε  το χρυσό άγαλμα, αλλά ο Ανανίας, ο Μισαήλ και ο Αζαρίας αρνήθηκαν να το κάνουν και έτσι ρίχτηκαν στη φωτιά. Είναι η γνωστή ιστορία των αγίων Τριών Παίδων εν Καμίνω, που η Εκκλησία μας τους εορτάζει κάθε χρόνο στις 17 Δεκεμβρίου. Αναφέραμε σημειολογικά το γεγονός αυτό της προσκύνησης του χρυσού αγάλματος για να το συσχετίσουμε με το Καρναβάλι και την <<προσκύνηση>> του βασιλιά Καρνάβαλου. Η <<προσκύνηση>> αυτή -είναι γνωστό τοις πάσι-πως έχει ιστορικές καταβολές στα διονυσιακά μυστήρια, στη λατρεία του μέθυσου Διονύσου, τα ομαδικά όργια, στα ξεφαντώματα και τις ηδονικές εκστάσεις αλαλαγμού και σαρκικής ευφροσύνης, ως και παραφροσύνης. Είναι φρικτό, ως και γελοίο, να βλέπεις χιλιάδες ανθρώπους να άγονται και να φέρονται από αγαλματένια ομοιώματα, που θυμίζουν περισσότερο μια θανάσιμη πομπή δαιμόνων, μια μάζωξη των εκούσιων υπηρετών του διαβόλου στο δικό του ευρύχωρο μαντρί.  Κι αν κάποιοι δεν το βλέπουν έτσι, ωστόσο εδώ ο ορισμός της πλάνης δικαιώνεται. Δεν είναι μόνο η αντιαισθητική, ανάρμοστη ως και βλάσφημη αλλοίωση των εξωτερικών χαρακτηριστικών του σώματος και η μεταποίησή τους σε εικόνες, άσχετες και θρασείς, από αυτές που παρέδωσε ο Δημιουργός τους'  είναι που οι άνθρωποι παραδίδονται σε ένα εξ' ολοκλήρου διθυραμβικό <<όργιο>> επικούρειας <<μέθης>>, όπου η παράφορη και ατερμάτιστη οινοποσία σε συνδυασμό με την εκρηκτική έκσταση της σάρκας δημιουργούν τετράποδα ανθρωποειδή που οδηγούνται σε πνευματική <σφαγή>>. Τα <<σφάγια>> αυτά κατέχουν μια μαξιμαλιστική εκδοχή της φιλοπορνίας και της ακολασίας, αν κάποιος τα αντικρύσει στα γνωστά λάγνα, επαίσχυντα και οργιώδη <<έθιμα>> του Τυρνάβου με την ακόλαστη <<γιορτή του φαλλού>>, αλλά και όσα άλλα αρχέγονα θεάματα λαμβάνουν χώρα με το κάψιμο του Τζάρου στη Ξάνθη, το έθιμο του Μπέη στο Διδυμότειχο, τους Μπουμπούνες της Καστοριάς ή τους Φανούς της Κοζάνης. Όλα αυτά διαδραματίζονται ακριβώς την παραμονή ή και την ίδια την Καθαρά Δευτέρα, που είναι η πρώτη ημέρα της Μεγάλης Τεσσαρακοστής και προϋποθέτει τη νήψη, την εγρήγορση, την πνευματική ετοιμότητα και φυσικά τη νηστεία, όχι μόνο της τροφής, αλλά και της φυλακής των ασθήσεων! Εκ των παραπάνω συνάγεται -ανεπιφύλακτα- λοιπόν το συμπέρασμα, πως οι καρνάβαλοι, όχι μόνο ως εκούσια εκτροπή της φύσης και της πνευματικής κληροδότησης, αλλά και ως χρονικό μομέντουμ της σαρκικής και πνευματικής αλλοίωσης και σήψης, είναι μια καλοστημένη παγίδα του εχθρού στην αρχή της Σαρακοστής, προκειμένου να άγει τα αλλόφρονα, εκστασιάζοντα και σαρκολατρικά θύματά του, όχι στην Είσοδο, αλλά στην Έξοδο από την αρχή της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Αν -τέλος- κάποιοι αντιτείνουν, πως ο Δικαιωματσμός τους (έτερο έκπτωτο λατρευτικό και θεοποιημένο είδωλο), τους παρέχει πλουμιστά το δικαίωμα της κοσμικής αυτοϊκανοποίησης και πάλι -δυστυχώς- γι' αυτούς, ο απόηχος του Καρνάβαλου θ' αποζητά την επιστροφή νέων Υιών Ασώτων!

Γιώργος  Δ. Δημακόπουλος

Δημοσιογράφος

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ: Η ΩΦΕΛΕΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

 

Πνευματικά θησαυρίσματα από ομιλίες του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου

Πολλοί χριστιανοί, αγνοώντας τη μεγάλη ωφέλεια της νηστείας, την τηρούν με δυσφορία ή και την αθετούν. Και όμως, τη νηστεία πρέπει να τη δεχόμαστε με χαρά, όχι με βαρυγκώμια ή φόβο. Γιατί δεν είναι σε εμάς φοβερή, αλλά στους δαίμονες.

Φέρτε την μπροστά σε έναν δαιμονισμένο, και θα παγώσει από τον φόβο, θα μείνει ακίνητος σαν πέτρα, θα δεθεί με δεσμά αόρατα, όταν μάλιστα δει να τη συνοδεύει η αδελφή της και αχώριστη συντρόφισσά της, η προσευχή.

Γι’ αυτό και ο Χριστός είπε: «Τοῦτο δὲ τὸ γένος οὐκ ἐκπορεύεται εἰ μὴ ἐν προσευχῇ καὶ νηστείᾳ(:αυτό όμως το είδος των δαιμόνων δεν βγαίνει από τον άνθρωπο που έχει καταληφθεί από αυτό, παρά μόνο με προσευχή που συνοδεύεται και με νηστεία, ώστε η προσευχή να γίνεται με διάνοια όσο δυνατόν ελαφρότερη και περισσότερο προσηλωμένη στο Θεό» [Ματθ.17,21].

Αφού, λοιπόν, η νηστεία διώχνει μακριά τους εχθρούς της σωτηρίας μας και είναι τόσο φοβερή στους δυνάστες της ζωής μας, πρέπει να την αγαπάμε και όχι να τη φοβόμαστε. Αν πρέπει κάτι να φοβόμαστε, αυτό είναι η πολυφαγία, προπαντός όταν συνδυάζεται με τη μέθη· γιατί αυτή μας δένει πισθάγκωνα και μας σκλαβώνει στα τυραννικά πάθη, ενώ η νηστεία, απεναντίας, μας απαλλάσσει από την τυραννία των παθών και μας χαρίζει την πνευματική ελευθερία. Όταν, λοιπόν και εναντίον των εχθρών μας πολεμάει και από τη δουλεία μάς λυτρώνει και στην ελευθερία μάς ξαναφέρνει, ποιαν άλλη απόδειξη της αγάπης της χρειαζόμαστε;

Δεν είναι μόνο οι μοναχοί που έχουν σε όλη τους την ισάγγελη ζωή σύντροφο τη νηστεία, μα και πολλοί κοσμικοί χριστιανοί, που με τα φτερά της έχουν ανέβει κι αυτοί σε ύψη ουράνιας φιλοσοφίας.

Σας θυμίζω πως οι δύο κορυφαίοι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης, ο Μωυσής και ο Ηλίας, μολονότι και από άλλες αρετές είχαν πολλή παρρησία στον Θεό, όποτε ήθελαν να μιλήσουν μαζί Του, στη νηστεία κατέφευγαν.

Αυτή τους οδηγούσε κοντά στον Κύριο. Μα και πολύ πιο πριν, στις αρχές της Δημιουργίας, όταν ο Θεός έπλασε τον άνθρωπο, αμέσως τον παρέδωσε στα χέρια της νηστείας, αναθέτοντας σε αυτήν, σαν σε φιλόστοργη μητέρα και άριστη δασκάλα, να φροντίσει για τη σωτηρία του.

Γιατί το «ἀπὸ παντὸς ξύλου τοῦ ἐν τῷ παραδείσῳ βρώσει φαγῇ, ἀπὸ δὲ τοῦ ξύλου τοῦ γινώσκειν καλὸν καὶ πονηρόν, οὐ φάγεσθε ἀπ᾿ αὐτοῦ(:από τους καρπούς όλων των δέντρων του παραδείσου να τρώτε ελεύθερα, από τους καρπούς όμως του δέντρου της γνώσεως του καλού και του κακού να μη φάτε)»[Γέν.2,16-17],δεν ήταν παρά εντολή νηστείας. Κι αν στον παράδεισο ήταν αναγκαία η νηστεία, πολύ περισσότερο μετά έξω από τον παράδεισο. Αν πριν από το πλήγωμα ήταν φάρμακο χρήσιμο, πολύ περισσότερο μετά το πλήγωμα.

Αν πριν ανάψει ο πόλεμος των επιθυμιών και των δαιμόνων ήταν όπλο απαραίτητο, πολύ περισσότερο μετά το ξέσπασμα του πολέμου. Αν είχε ακούσει αυτή τη φωνή ο Αδάμ, δε θα άκουγε την άλλη, που του είπε: «Γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσῃ(:χώμα είναι το σώμα σου και στο χώμα θα καταλήξεις)»[Γέν.3,19]. Επειδή όμως δεν υπάκουσε, γι’ αυτό ακολούθησαν θάνατος και φροντίδες και πόνοι και λύπες και ζωή βαρύτερη από κάθε θάνατο.

Είδατε πως ο Θεός αγανακτεί, όταν η νηστεία περιφρονείται; Μάθετε τώρα και πώς ευφραίνεται, όταν αυτή τιμάται. Τον θάνατο επέβαλε όταν η νηστεία περιφρονήθηκε, τον θάνατο ανακάλεσε, όταν αυτή τιμήθηκε. Από ποιους; Από τους Νινευίτες.

«Καὶ ἐγένετο λόγος Κυρίου (:και μίλησε ο Κύριος)», λέει η Αγία Γραφή, «πρὸς Ἰωνᾶν τὸν τοῦ Ἀμαθὶ λέγων· ἀνάστηθι καὶ πορεύθητι εἰς Νινευὴ τὴν πόλιν τὴν μεγάλην καὶ κήρυξον ἐν αὐτῇ, ὅτι ἀνέβη ἡ κραυγὴ τῆς κακίας αὐτῆς πρός με (:στον Ιωνά, τον γιο του Αμαθί, και του είπε: ‘’Σήκω και πήγαινε στη Νινευί, την πόλη τη μεγάλη’’)»[Ιων.1,1].

Ο Θεός τόνισε το μέγεθος της πάλης για να συγκινήσει τον προφήτη, επειδή γνώριζε τη μελλοντική φυγή του. Πάντως, μετά την παρακοή του και τη γνωστή περιπέτειά του με το θαλάσσιο κήτος που τον κατάπιε και μέσα στο οποίο παρέμεινε ζωντανός για τρεις μέρες (βλ. Ιων.1,3 έως 2,11), ο Ιωνάς πήγε επιτέλους στη Νινευί και έφερε στους κατοίκους της το θεϊκό μήνυμα της καταστροφής τους: «ἔτι τρεῖς ἡμέραι καὶ Νινευὴ καταστραφήσεται(: ακόμα τρεις μέρες και η Νινευί θα καταστραφεί)»[Ιων. 3,4].

Σαν το άκουσαν εκείνοι, δεν έδειξαν δυσπιστία ή αδιαφορία. Γρήγορα κατέφυγαν στη νηστεία όλοι, άνδρες, γυναίκες, κύριοι, δούλοι, άρχοντες, λαός, παιδιά, γέροι. Νηστεία επέβαλαν ακόμα και στα δίχως νοημοσύνη ζώα. Και μαζί με τη νηστεία, παντού πένθιμα ρούχα, παντού κλάμα, παντού προσευχή, παντού μετάνοια. Βλέπετε γιατί είπα πριν ότι την πολυφαγία και τη μέθη πρέπει να φοβόμαστε, όχι τη νηστεία; Γιατί η μέθη και η πολυφαγία παραλίγο να καταστρέψουν την πόλη, ενώ η νηστεία την έσωσε από την καταστροφή.

Ο προφήτης Δανιήλ, επίσης, μπήκε στο λάκκο των λιονταριών μαζί με τη νηστεία, και γι΄αυτό βγήκε σώος, σαν να είχε ριχτεί σε μαντρί προβάτων(Δαν. 6,16-23). Μα και οι Τρεις Παίδες με τη νηστεία μπήκαν στο καμίνι, γι’ αυτό βγήκαν από εκεί με τα σώματά τους ακέραια και πιο λαμπρά(Δαν. 3,19-27). Αν η φωτιά εκείνη ήταν αληθινή, πώς δεν έκανε ό,τι κάνει η φωτιά;

Αν τα σώματα εκείνα ήταν αληθινά, πώς δεν έπαθαν ό,τι παθαίνουν τα σώματα; Πώς; Ρώτησε τη νηστεία. Αυτή θα σου δώσει την απάντηση. Αυτή θα σου λύσει το αίνιγμα. Γιατί, πραγματικά, αίνιγμα ήταν το να παλεύουν σώματα με τη φωτιά και να νικούν τα σώματα. Βλέπεις παράδοξη πάλη; Βλέπεις ακόμα πιο παράδοξη νίκη; Θαύμασε τη νηστεία και δέξου την με ανοιχτή την αγκαλιά. Γιατί όταν και από τη φωτιά σώζει και από τα λιοντάρια φυλάει και τους δαίμονες απομακρύνει και θεϊκή απόφαση ακυρώνει και τη μανία των παθών καταστέλλει και στην ελευθερία μας ξαναφέρνει και τους λογισμούς μας γαληνεύει, όταν τόσα αγαθά έχει στα χέρια της, δεν είναι τρέλα να την αποφεύγουμε και να τη φοβόμαστε;

«Τη φοβόμαστε», θα πεις, «γιατί φθείρει και εξασθενίζει το σώμα». Θα μπορούσα να σου απαντήσω, ότι όσο ο εξωτερικός άνθρωπος, δηλαδή το σώμα, φθείρεται, τόσο ο εσωτερικός, δηλαδή η ψυχή, μέρα με την μέρα ανανεώνεται[πρβλ. Β΄Κορ.4,16: «Διὸ οὐκ ἐκκακοῦμεν, ἀλλ᾿ εἰ καὶ ὁ ἔξω ἡμῶν ἄνθρωπος διαφθείρεται, ἀλλ᾿ ὁ ἔσωθεν ἀνακαινοῦται ἡμέρᾳ καὶ ἡμέρᾳ(:κι επειδή γνωρίζουμε ότι όλα τα δυσάρεστα που μας συμβαίνουν καταλήγουν στην ευχαριστία και στη δόξα του Θεού, γι’αυτό δεν χάνουμε το θάρρος μας, αλλά κι αν ο εξωτερικός μας άνθρωπος, δηλαδή το σώμα μας, φθείρεται από τις θλίψεις και τους κινδύνους αυτούς, ο εσωτερικός μας όμως άνθρωπος, δηλαδή η ψυχή μας, γίνεται νεότερη μέρα με τη μέρα)»].

Από το άλλο μέρος, όμως, αν θελήσεις να εξετάσεις καλά το πράγμα, θα διαπιστώσεις πως η νηστεία περιφρουρεί και τη σωματική υγεία. Κι αν δεν πιστεύεις στα λόγια μου, ρώτησε τους γιατρούς, και καλύτερα θα σου τα πουν αυτοί, που ονομάζουν την ολιγοφαγία «μητέρα της υγείας», ενώ, απεναντίας, λένε πως από την πολυφαγία προέρχονται πάρα πολλές αρρώστιες, οι οποίες, σαν αυλάκια νερού που πηγάζουν από μολυσμένη πηγή, καταστρέφουν το σώμα.

Ας μη φοβόμαστε, λοιπόν, τη νηστεία, που από τόσα κακά μας απαλλάσσει. Αυτό δεν το λέω χωρίς λόγο. Βλέπω πολλούς ανθρώπους να ρίχνονται ασυγκράτητοι στο φαγητό και το πιοτό τόσο πριν, όσο και μετά τη νηστεία, καταστρέφοντας την ωφέλειά της. Έτσι, δηλαδή, γίνεται στην ψυχή μας ό,τι και σε ένα άρρωστο σώμα, που, μόλις αρχίσει να συνέρχεται και κάνει να σηκωθεί από το κρεβάτι, του δίνει κάποιος μια δυνατή κλωτσιά και το ρίχνει κάτω χειρότερα. Κάτι τέτοιο, λοιπόν, γίνεται και στην ψυχή μας, όταν πριν ή μετά τη νηστεία επισκιάσουμε τη νηφαλιότητα, που χαρίζει αυτή, με τον σκοτισμό, που φέρνει η κραιπάλη.

Αλλά και όταν νηστεύουμε, δεν φτάνει η αποχή από ορισμένες τροφές, για να ωφεληθούμε ψυχικά. Υπάρχει κίνδυνος, τηρώντας τις νηστείες της Εκκλησίας, να μην κερδίσουμε τίποτα. Πώς; Όταν μένουμε μακριά από τα φαγητά, δεν μένουμε όμως μακριά από την αμαρτία· όταν δεν τρώμε κρέατα, τρώμε όμως το βιος των φτωχών· όταν δεν μεθάμε με κρασί, μεθάμε όμως από την πονηρή επιθυμία· όταν περνάμε τη μέρα νηστικοί, βλέποντας όμως αισχρά θεάματα. Έτσι η νηστεία μας είναι ανώφελη. Γι’ αυτό ας τη συνδυάσουμε με τον πόλεμο εναντίον των παθών, με την εγκράτεια από κάθε αμάρτημα, με την προσευχή και τον πνευματικό αγώνα. Έτσι μόνο θα έχει καρπούς και θα είναι μια θυσία ευάρεστη στον Θεό.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

Θέματα ζωής(από τις ομιλίες του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου), τόμος Β΄, θέμα: Μίσος και έχθρα, Ιερά Μονή Παρακλήτου, Ωρωπός Αττικής 2010, σελ. 200-204.
Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm *Εκ του ιστολογίου <<Ακτίνες>> της 23.2.2023. Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.

ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ - ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ: ΒΙΟΙ ΑΝΤΙΘΕΤΟΙ

«Το καρναβάλι δεν έχει καμία σχέση με αυτό που πρεσβεύει και βιώνει η Εκκλησία. Είναι παράξενο πώς, σήμερα, στο χώρο το δικό μας, έχουν συνδέσει την έναρξη της νηστείας, της μεγάλης Τεσσαρακοστής, της πνευματικότερης περιόδου του εκκλησιαστικού έτους, με τα ξεφαντώματα. Είναι σαν να ομολογούμε ότι δεν έχουμε καμία σχέση με το Ευαγγέλιο και με αυτό το οποίο μας διδάσκει ο Χριστός. Αν πάμε στα παλαιότερα χρόνια, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ήταν ένας από τους μεγάλους πατέρες και αγίους της Εκκλησίας, ο οποίος θα έλεγα ότι μίλησε με λόγια καταπελτικά εναντίον αυτών των τάσεων που είχαν οι ειδωλολάτρες (γι’ αυτούς τους ειδωλολάτρες, που μιμούνταν σε κάποιο βαθμό οι χριστιανοί). Το καρναβάλι είναι στη ζωή μας ως Έλληνες και όχι ως χριστιανοί. Εμείς δεν είμαστε μόνο χριστιανοί, είμαστε Έλληνες. Με την αρχαία σημασία του όρου, δηλαδή, προερχόμαστε από εκείνους τους ανθρώπους που δημιούργησαν και βίωσαν την ειδωλολατρία και αυτή, στη συνέχεια, μπήκε στο χριστιανισμό με το γνωστό κήρυγμα του Αποστόλου Παύλου, των Αποστόλων και ούτω καθεξής. Έτσι ο Ελληνισμός και η ειδωλολατρία εκχριστιανίστηκαν, όπως η φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων που πέρασε μέσα από το φίλτρο της Θεολογίας των Πατέρων. Ουσιαστικά καταξιώθηκε με αυτό τον τρόπο η σωστή φιλοσοφία των αρχαίων Ελλήνων. Τώρα, ως Έλληνες χριστιανοί, κουβαλούμε στη ζωή μας και κατάλοιπα ειδωλολατρικά, όπως αυτά που έχουν σχέση με τα νεκρώσιμα έθιμα. Αυτό συναντάμε και στο καρναβάλι, με τη συνήθεια που βάζουμε τα προσωπεία. Είναι άλλο πράγμα το κατάλοιπο το ειδωλολατρικό και άλλο το οργανωμένο καρναβάλι, που δεν έχει σχέση με τη θρησκεία, αλλά με το σύγχρονο εμπόριο».

Νατάσσα Ευρυπίδη

ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΖΗΣΗ: ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ ΛΟΙΜΙΚΗ ΝΟΣΟΣ

ΓΙΩΡΓΟΥ Δ. ΔΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ: Ο ΑΠΟΗΧΟΣ ΤΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΟΥ ΑΠΟΖΗΤΑ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΝΕΩΝ ΥΙΩΝ ΑΣΩΤΩΝ

Η ΣΑΤΑΝΙΚΗ ΠΟΜΠΗ ΤΟΥ ΕΙΔΩΛΟΛΑΤΡΙΚΟΥ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΟΥ

 ΜΑΚΑΡΙΣΤΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ ΚΑΝΤΙΩΤΗ: ΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

ΕΤΙ ΚΑΙ ΤΑΣ ΓΙΝΟΜΕΝΑΣ ΤΕΛΕΤΑΣ ΑΛΛΟΤΡΙΑΣ ΤΟΥ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΙΑΝΩΝ ΒΙΟΥ ΑΠΟΠΕΜΠΩΜΕΘΑ

ΟΙ ΡΙΖΕΣ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙΚΩΝ ΑΘΛΙΟΤΗΤΩΝ

ΑΓΙΟΥ ΝΙΚΟΔΗΜΟΥ ΤΟΥ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ: ΤΙ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΙ ΣΤΙΣ ΑΠΟΚΡΙΕΣ

ΑΠΟ ΤΑ ΔΙΟΝΥΣΙΑΚΑ ΟΡΓΙΑ ΣΤΗΝ ΤΑΝΤΡΙΚΗ ΓΙΟΓΚΑ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΛΑΡΙΣΗΣ ΚΑΙ ΠΛΑΤΑΜΩΝΟΣ κ. ΚΛΗΜΕΝΤΟΣ: ΛΕΜΕ ΟΧΙ ΣΤΟ ΚΑΡΝΑΒΑΛΙ

ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΚΑΙ ΒΟΙΩΤΙΑΣ κ. ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ: ΜΗΝΥΜΑ ΓΑ ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΙΝΗΣ (2023)

Ἀγαπητοὶ ἐν Χριστῷ ἀδελφοί,

Ἡ σημερινὴ Κυριακὴ ἀποτελεῖ μία θλιβερὴ ἐπέτειο, καθὼς μᾶς θυμίζει τὴν ἐξορία τῶν Πρωτοπλάστων καί, οὐσιαστικά, ὅλου τοῦ ἀνθρωπίνου γένους ἀπὸ τὸ φυσικό μας περιβάλλον, τὸν Παράδεισο.

Καὶ λέω «φυσικὸ περιβάλλον», διότι γιὰ αὐτὸ πλασθήκαμε, ὥστε νὰ βιώνουμε τὴν αἰώνια χαρὰ καὶ τὴν ἀπόλαυση τῆς ἕνωσης μὲ τὸν Δημιουργό μας. Ἐφόσον, λοιπόν, ἐξορισθήκαμε ἀπὸ τὴ χαρὰ καὶ διασπάσαμε τὴ σχέση μας μὲ τὸν Θεό, εἰσῆλθαν στὴ ζωή μας στοιχεῖα ξένα: ὁ πόνος, ἡ λύπη, ὁ στεναγμός, ἡ πείνα, ἡ δίψα καί, τὸ βασικότερο, ὁ θάνατος, ὁ ὁποῖος δημιούργησε τὴν ἀνάγκη νὰ ἀφήσουμε κάτι πίσω μας.

Εἶναι πολὺ σημαντικὸ ὅταν στὴ ζωή μας ἀναφύονται προβλήματα, ὅπως, λόγου χάριν, ἡ ἐξορία καὶ τὰ ἐπακόλουθά της, νὰ ἐξετάζουμε τὶς αἰτίες. Γιατί ἔπεσαν καὶ ἐξορίσθηκαν οἱ Πρωτόπλαστοι;

Διότι τὸ μεγαλύτερο δῶρο τοῦ Θεοῦ πρὸς ἑμᾶς, τὴν ἐλευθερία, τὸ διαχειρήσθηκαν λανθασμένα. Χρησιμοποίησαν τὸ αὐτεξούσιό τους καὶ ἐμπιστεύθηκαν ἕνα φίδι, μὲ ἀποτέλεσμα νὰ παραβοῦν τὴν ἐντολὴ τοῦ Θεοῦ, δείχνοντας ἀγνωμοσύνη στὸν μεγάλο εὐεργέτη τους. Γεύθηκαν ἀπὸ τὸν καρπὸ τῆς γνώσεως τοῦ καλοῦ καὶ τοῦ κακοῦ καί, σὰν νὰ μὴν ἔφτανε αὐτό, οὔτε συγγνώμη δὲν ζήτησαν, ἀλλὰ κοίταξαν νὰ δικαιολογηθοῦν.

Πολλοὶ θὰ σκεφτοῦν: ἀφοῦ ἐπρόκειτο νὰ γίνει αὐτὸ τὸ μεγάλο κακό, γιατί ὁ Θεὸς δὲν τὸ ἐμπόδισε; Μὲ τὸ ἴδιο σκεπτικὸ λειτουργοῦν ὅσοι ἀναρωτιοῦνται γιατὶ ὑπάρχει ὅλο αὐτὸ τὸ κακὸ στὸν κόσμο, ρίχνοντας τὴν εὐθύνη στὸν Θεὸ ὥς ἄλλοι «πρωτόπλαστοι».

Ἄν, ὅμως, ὁ Θεὸς μᾶς ἔκανε πιστοὺς ὑπηκόους του, μὲ μοναδικὴ ἐπιλογὴ τὸ θέλημά του καὶ μὲ τὸ δικαίωμα νὰ ἐκφράσουμε μόνο ἕνα παράπονο, τότε θὰ παραπονιόμασταν γιατὶ δὲν μᾶς χάρισε τὴν ἐλευθερία. Ἄρα ὁ Θεὸς καλὰ τὰ ἔχει τακτοποιήσει ὅλα.

Εἴδαμε ὅτι ἡ λανθασμένη χρήση τῆς ἐλευθερίας μας καὶ ἡ ἠδονὴ τῆς βρώσης μᾶς κατέστησε πεινασμένους καὶ νηστικούς. Μὲ τὴν Ἀνάσταση τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν ἀνατροπὴ τῶν πάντων, ἡ σωστὴ χρήση τῆς ἐλευθερίας μας καὶ ἡ νηστεία ἀπὸ τὰ πάθη μᾶς ὁδηγεῖ στὴν εὐφροσύνη ποὺ στερηθήκαμε λόγῳ τῆς ἁμαρτίας.

Ἡ περίοδος ποὺ ξεκινᾶ αὔριο γιὰ τὴν Ἐκκλησία μας, ἡ ἁγία καὶ μεγάλη Τεσσαρακοστὴ ἀποτελεῖ τὴν ἰδανικὴ εὐκαιρία γιὰ νὰ πάρουμε τὸν δρόμο τῆς ἐπιστροφῆς πρὸς τὴν χαρὰ τοῦ Παραδείσου, ἀφήνοντας πίσω μας ὅ,τι σκοτεινὸ καὶ ἐπιζήμιο. Καλούμαστε νὰ ἀποτινάξουμε τὰ πάθη μας, ὥστε νὰ καταξιωθοῦμε νὰ συμπάθουμε μὲ τὸν Δεσπότη Χριστὸ καὶ νὰ συναναστηθοῦμε μὲ αὐτόν.

Ὅσοι ἀνταποκριθοῦμε στὴν πνευματικὴ πρόσκληση καὶ πρόκληση τῆς νηστείας, ἄς προσέξουμε κάποια πράγματα:

Α) Ἄν ἔχουμε μαλώσει μὲ κάποιον ἀδελφό μας καὶ ἔχουμε κρατήσει κακία ἐναντίον του, νὰ συγχωρεθοῦμε γιὰ νὰ συγχωρέσει καὶ ὁ οὐράνιος Πατέρας τὰ δικά μας ἀμέτρητα σφάλματα, ὥστε νὰ μὴν πάει χαμένος ὁ τῆς νηστείας ἀγώνας.

Β) Μὴν διατυμπανίζουμε σὲ ὅλους ὅτι νηστεύουμε γιὰ νὰ φανοῦμε εὐσεβεῖς καὶ ὅσιοι στὰ μάτια τῶν ἀνθρώπων. Αὐτὸ εἶναι μεγάλη ὑποκρισία καὶ δὲν μᾶς ὠφελεῖ σὲ τίποτα. Ἡ ἀληθινὴ νηστεία γίνεται χωρὶς ἐπίδειξη καὶ ἀποτελεῖ κομμάτι τῆς προσωπικῆς μας σχέσης μὲ τὸν Θεό. Καὶ ὁ Θεὸς ποὺ βλέπει ἐν τῷ κρυπτῷ, θὰ ἀνταποδώσει φανερὰ τὰ ἐλέη του.

Γ) Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος μᾶς παρήγγειλε στὴ σημερινὴ περικοπή: «ὅποιος τρώει νὰ μὴν περιφρονεῖ αὐτὸν ποὺ δὲν τρώει καὶ αὐτὸς ποὺ δὲν τρώει νὰ μὴν κρίνει αὐτὸν ποὺ τρώει». Ἡ κρίση ἀνήκει στὸν Υἱὸ τοῦ Θεοῦ, ὄχι σε ἑμᾶς. Ἑμεῖς ὅ,τι κάνουμε, νὰ τὸ κάνουμε ἐπειδὴ τὸ πιστεύουμε καὶ τὸ ἀγαπᾶμε. Ἄν τὸ ἀγαπᾶμε, δὲν θὰ πέσουμε στὴν παγίδα νὰ κρίνουμε κανέναν.

Ἀγαπητοὶ ἀδελφοί,

«Τὸ στάδιον τῶν ἀρετῶν», ὁ ἀγώνας γιὰ τὴν κατάκτηση τῶν ἀρετῶν χαρακτηρίζει, βέβαια, ὅλη τὴ ζωὴ τοῦ χριστιανοῦ. Ὡστόσο, αὔριο ξεκινᾶ ἡ μεγάλη Σαρακοστή, μία περίοδος ἰδιαίτερης πνευματικῆς ἐγρήγορσης καὶ ἀνάτασης, τὴν ὁποία προξενεῖ ἡ νηστεία σὲ συνδυασμὸ μὲ τὴν ἐξομολόγηση καὶ τὰ ἱερὰ γράμματα τῆς Ἐκκλησίας, τὶς προηγιασμένες Θεῖες Λειτουργίες, τὰ Μεγάλα Ἀπόδειπνα καὶ τοὺς Χαιρετισμοὺς τῆς Θεοτόκου.

Ὅπως οἱ ἀθλητὲς γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουν τοὺς ἀντιπάλους τους καὶ νὰ στεφθοῦν νικητὲς κάνουν ἐγκράτεια, ἔτσι ἡ νηστεία γιὰ ἑμᾶς εἶναι ἡ προϋπόθεση γιὰ νὰ νικήσουμε τὰ κακὰ γνωρίσματα τοῦ ἑαυτοῦ μας καὶ νὰ στεφθοῦμε μὲ τὶς ἀρετές.

Ὅσοι θέλουμε τὴν ἐπανένωσή μας μὲ τὸν Θεό, ἄς μὴν χάσουμε τὴν εὐλογημένη εὐκαιρία.

Καλὴ Σαρακοστή!

Καλὸν πνευματικὸ ἀγώνα!

ὁ Ἐπίσκοπός σας,

† ὁ Ἀττικῆς καὶ Βοιωτίας Χρυσόστομος

Ιερά Μητρόπολη Αττικής και Βοιωτίας

της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών

ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΗΣ ΤΥΡΟΦΑΓΟΥ: Ο ΙΕΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΘΕΑΡΕΣΤΟ ΤΡΟΠΟ ΝΗΣΤΕΙΑΣ

 

[Υπομνηματισμός στα εδάφια: Ματθ.6,16-18]

«῞Οταν δὲ νηστεύητε, μὴ γίνεσθε ὥσπερ οἱ ὑποκριταὶ σκυθρωποί· ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν ὅπως φανῶσι τοῖς ἀνθρώποις νηστεύοντες· ἀμὴν λέγω ὑμῖν ὅτι ἀπέχουσι τὸν μισθὸν αὐτῶν (:και όταν νηστεύετε, μη γίνεστε σκυθρωποί και περίλυποι σαν τους υποκριτές·διότι αυτοί αλλοιώνουν τα πρόσωπά τους και παίρνουν την όψη και την έκφραση ανθρώπου καταβεβλημένου από τις στερήσεις, για να φανούν στους ανθρώπους ότι νηστεύουν· Αληθινά σας λέω ότι πήραν ολοκληρωτικά την αμοιβή τους από τους επαίνους των ανθρώπων)»[Ματθ.6,16].

Αρμόζει να στενάξουμε εδώ πολύ και να θρηνήσουμε πικρά. Δεν μιμούμαστε μόνο τους υποκριτές αλλά και τους έχουμε ξεπεράσει· διότι γνωρίζω, γνωρίζω πολλούς που όχι μόνο νηστεύουν και κάνουν επίδειξη, αλλά και πολλούς άλλους που δεν νηστεύουν και λαμβάνουν εντούτοις το ύφος ανθρώπων που νηστεύουν και κάνουν έτσι απολογία χειρότερη από την αμαρτία.

«Για να μη σκανδαλίσω», λέγει, «τους πολλούς, το κάνω αυτό». Μα τι είναι αυτό που λες; Είναι ο νόμος του Θεού που τα ορίζει αυτά και θυμήθηκες το σκάνδαλο; Και νομίζεις ότι σκανδαλίζεις, όταν τον τηρείς και αποσοβείς το σκάνδαλο, όταν τον παραβαίνεις; Μπορεί να υπάρξει χειρότερη ανοησία από αυτήν; Δεν θα σταματήσεις να γίνεσαι χειρότερος και από τους υποκριτές και να διπλασιάζεις την υποκρισία κατανοώντας τη μεγάλη υπερβολή της κακίας αυτής, δεν θα ντραπείς την έμφαση της διατυπώσεως;

Δεν είπε μόνο ότι υποκρίνονται, αλλά επειδή ήθελε να τους θίξει περισσότερο, λέγει: «ἀφανίζουσι γὰρ τὰ πρόσωπα αὐτῶν(:διότι αυτοί αλλοιώνουν τα πρόσωπά τους)», τα χαλούν δηλαδή, τα καταστρέφουν. Και αν τούτο λέγεται αφανισμός του προσώπου, το να φαίνεται ωχρό για λόγους κενοδοξίας, τι θα μπορούσαμε να πούμε για τις γυναίκες εκείνες που παραμορφώνουν με σκόνες και βαφές τα πρόσωπά τους προς καταστροφή των ακόλαστων νέων; Διότι εκείνοι τον εαυτό τους μόνο βλάπτουν, ενώ αυτές και τον εαυτό τους και όσους τις βλέπουν. Πρέπει και τη μία και την άλλη βλάβη να αποφεύγουμε με όλη τη δύναμή μας.

«Σὺ δὲ νηστεύων ἄλειψαί σου τὴν κεφαλὴν καὶ τὸ πρόσωπόν σου νίψαι, 18 ὅπως μὴ φανῇς τοῖς ἀνθρώποις νηστεύων, ἀλλὰ τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ (:εσύ όμως όταν νηστεύεις, άλειψε το κεφάλι σου και νίψε το πρόσωπό σου, ώστε να φαίνεσαι χαρούμενος, και να μη φανείς στους ανθρώπους ότι νηστεύεις· αλλά η νηστεία σου να φανεί μόνο στον Πατέρα σου, που είναι βέβαια αόρατος, αλλά βρίσκεται παρών και στα πιο απόκρυφα μέρη)»[Ματθ.6,17-18].

Μας έχει δώσει εντολή όχι μόνο να μην επιδεικνυόμαστε, αλλά και να προσπαθούμε να παραμένουμε απαρατήρητοι, πράγμα που έκαμε και προηγουμένως. Και στη μεν περίπτωση της ελεημοσύνης δεν το έθεσε απλά, αλλά όταν είπε: «Προσέχετε τὴν ἐλεημοσύνην ὑμῶν μὴ ποιεῖν ἔμπροσθεν τῶν ἀνθρώπων (:προσέχετε να μην κάνετε την ελεημοσύνη σας μπροστά στους ανθρώπους)», πρόσθεσε: «πρὸς τὸ θεαθῆναι αὐτοῖς (:για να σας δουν και να σας θαυμάσουν)»[Ματθ.6,1].

Στην περίπτωση όμως της νηστείας και της προσευχής δεν όρισε τίποτα τέτοιο. Γιατί τάχα; Επειδή η ελεημοσύνη είναι αδύνατον να κρυφτεί ολότελα, είναι όμως δυνατόν να κρυφτεί η προσευχή και η νηστεία.

Όπως λοιπόν όταν είπε: «σοῦ δὲ ποιοῦντος ἐλεημοσύνην μὴ γνώτω ἡ ἀριστερά σου τί ποιεῖ ἡ δεξιά σου(:εσύ όμως όταν κάνεις ελεημοσύνη, ας μη μάθει το αριστερό σου χέρι τι κάνει το δεξί σου)»[Ματθ.6,3], δεν εννοούσε τα χέρια, αλλά ότι πρέπει με προσοχή να περνάς απαρατήρητος από όλους.

Και όταν συμβούλευσε να αποσυρόμαστε για προσευχή στο ιδιαίτερο δωμάτιό μας, δεν όρισε αποκλειστικά ή κυρίως εκεί μόνο να προσευχόμαστε, αλλά υπονοούσε πάλι το ίδιο[βλ.Ματθ.6,6: «σὺ δὲ ὅταν προσεύχῃ, εἴσελθε εἰς τὸν ταμιεῖόν σου, καὶ κλείσας τὴν θύραν σου πρόσευξαι τῷ πατρί σου τῷ ἐν τῷ κρυπτῷ, καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ(:εσύ όμως, αντίθετα, όταν πρόκειται να προσευχηθείς, μπες μέσα στο ιδιαίτερο δωμάτιό σου, κι αφού κλείσεις την πόρτα σου, κάνε την προσευχή σου στον Πατέρα σου που είναι αόρατος και κρυμμένος)»].

Έτσι και εδώ, η εντολή Του να αλειφόμαστε για να μην καταλάβουν οι άλλοι ότι νηστεύουμε, δεν έχει το νόημα να αλειφόμαστε οπωσδήποτε· διότι τότε θα βρεθούμε όλοι ότι παραβαίνουμε αυτόν τον νόμο και περισσότερο από όλους αυτοί που έκαναν κύριο έργο τους τη φύλαξή του, οι κοινότητες των μοναχών που κατέφυγαν ως ασκητές στα βουνά.

Δεν όρισε λοιπόν αυτό. Αλλά επειδή οι παλαιοί συνήθιζαν να αλείφονται σε κάθε ευχάριστο και χαρούμενο γεγονός- και αυτό μπορεί να το διαπιστώσει κανείς και στην εποχή του Δαβίδ και του Δανιήλ- είπε να αλειφόμαστε και εμείς, όχι για να το κάνουμε αυτό οπωσδήποτε, αλλά να φροντίζουμε με κάθε τρόπο και πολλή προσοχή να κρύπτουμε το πράγμα αυτό.

Και για να μάθεις ότι έτσι είναι όταν Εκείνος παρουσίασε στην πράξη αυτό που όρισε με τον λόγο, και νήστεψε για σαράντα μέρες, παραμένοντας απαρατήρητος ούτε αλείφτηκε ούτε πλύθηκε. Ωστόσο και χωρίς να τα κάνει αυτά έφερε εις τέλος την άσκησή Του περισσότερο ακενόδοξα από κάθε άλλον.

Αυτό ακριβώς ορίζει και σε μας και με το να φέρει τους υποκριτές στη μέση και με το να αποτρέψει με διπλό παράγγελμα τους ακροατές Του. Και κάτι άλλο μας αφήνει να εννοήσουμε με το όνομα «υποκριτές». Όχι δηλαδή μόνο με το ότι το πράγμα είναι καταγέλαστο και προκαλεί ζημία εξαιρετική, αλλά και με το να παρουσιάσει ως εφήμερη την απάτη αυτήν, μας εμποδίζει από την πονηρή επιθυμία· διότι ο υποκριτής έως τότε φαίνεται λαμπρός, έως ότου τον παρακολουθούν οι θεατές· μάλλον ούτε και τότε δεν έχουν όλοι την ίδια γνώμη επειδή γνωρίζουν οι περισσότεροι ποιος είναι και ποιον υποκρίνεται. 

Όταν όμως τελειώσει η παράσταση, φανερώνεται σε όλους ξεκάθαρα. Αυτό λοιπόν είναι απόλυτη ανάγκη να το υπομείνουν οι κενόδοξοι. Και είναι εδώ φανερό στους περισσότερους ότι αυτοί δεν είναι ό,τι φαίνονται αλλά φορούν ένα προσωπείο μόνο. Θα συλληφθούν πολύ περισσότερο μετά τη ζωή αυτήν, οπότε παρουσιάζονται όλα γυμνά και ξεσκέπαστα.

Και με άλλον τρόπο πάλι τους απομακρύνει από τους υποκριτές, παρουσιάζοντας την εντολή Του ότι είναι ελαφρά. Δεν κάνει αυστηρότερη τη νηστεία, ούτε διατάζει να την παρουσιάσουμε μεγαλύτερη, αλλά να μη χάσουμε τον στέφανο από αυτήν. Ώστε αυτό που φαίνεται βαρύ είναι κοινό και για εμάς και για τους υποκριτές, επειδή νηστεύουν και αυτοί. Εκείνο όμως που είναι ελαφρύτερο, το να μη χάσουμε τον μισθό επειδή κουραστήκαμε, «αυτό είναι», μας λέγει, «που ορίζω». Δεν προσθέτει τίποτε στον κόπο μας, εξασφαλίζει όμως για χάρη μας τους μισθούς μας και δεν αφήνει να φύγουμε αστεφάνωτοι όπως εκείνοι: «καὶ ὁ πατήρ σου ὁ βλέπων ἐν τῷ κρυπτῷ ἀποδώσει σοι ἐν τῷ φανερῷ(:και ο Πατέρας σου που βλέπει στα κρυφά, θα σου αποδώσει την αμοιβή σου στα φανερά)»[Ματθ.6,18].

Ούτε θέλουν να μιμηθούν αυτούς που αγωνίζονται στους Ολυμπιακούς αγώνες, οι οποίοι παρόλο που τους παρακολουθεί τόσο πλήθος και τόσοι άρχοντες, ένα μόνο επιδιώκουν να ικανοποιήσουν, αυτόν που θα βραβεύσει τη νίκη τους, και ας είναι πολύ κατώτερος. Και εσύ που έχεις διπλή αιτία να παρουσιάσεις σε εκείνον την νίκη σου, διότι και ο βραβευτής είναι αυτός και ασύγκριτα υπερέχει από όλους όσοι κάθονται στο θέατρο, κάνεις επίδειξη της αρετής σου σε άλλους που όχι μόνο δεν σε ωφελούν, αλλά και σου προξενούν υπερβολική ζημία.

«Αλλά», λέγει, «και τούτο δεν σου το αποκλείω. Αν θέλεις να επιδειχτείς και στους ανθρώπους, περίμενε, και Εγώ θα σου το παραχωρήσω και τούτο πιο απλόχερα και με περισσότερο κέρδος. Σε αποσπά τώρα αυτό από τη δόξα μου, όπως σε συνδέει η περιφρόνησή τους. Τότε θα τα απολαύσεις όλα με κάθε ελευθερία.

Αλλά και πριν από αυτά δεν θα είναι μικρή η ωφέλειά σου και εδώ να καταπατήσεις όλη τη δόξα των ανθρώπων, να ελευθερωθείς από τη βαριά ανθρώπινη δουλεία και να γίνεις γνήσιος εργάτης της αρετής. Επειδή με τέτοιου είδους αντιλήψεις, αν βρεθείς στην έρημο, θα γίνεις έρημος από κάθε αρετή, αφού δεν θα έχεις θεατές».

Αυτό όμως το κάνει ένας που υβρίζει την ίδια την αρετή, αν όχι γι' αυτήν, αλλά πρόκειται να την ασκήσεις για τον σχοινοπλέχτη και τον σιδηρουργό και το πλήθος των ανθρώπων της αγοράς, για να σε θαυμάσουν οι κακοί και οι απομακρυσμένοι από αυτήν. Και καλείς τους εχθρούς της να σε δουν και να σε θαυμάσουν.

Είναι το ίδιο να προτιμά κανείς τη σωφροσύνη όχι για την αξία της σωφροσύνης, αλλά για να την επιδείξει σε όσους ζουν με εταίρες. Και εσύ λοιπόν δεν θα προτιμούσες την αρετή, παρά μόνο για τους εχθρούς της. Αξίζει και από αυτό να τη θαυμάσει κανείς, επειδή την επαινούν και οι εχθροί της. Πρέπει όμως να τη θαυμάζουμε όχι για τους άλλους, αλλά γι' αυτήν την ίδια. Επειδή και εμείς θεωρούμε προσβολή να μη μας αγαπούν για τον εαυτό μας, αλλά χάρη στους άλλους.

Να σκέπτεσαι το ίδιο και για την αρετή. Μην την επιδιώκεις προς χάριν των άλλων, μήτε να υπακούς στον Θεό για χάρη των ανθρώπων, αλλά στους ανθρώπους για χάρη του Θεού. Αν κάνεις το αντίθετο, ακόμη και αν νομίζεις ότι επιδιώκεις την αρετή, Τον ερεθίζεις όμοια με εκείνον που δεν την επιδιώκει· διότι όπως εκείνος παράκουσε με το να μην πράξει, έτσι και εσύ με το να πράξεις παράνομα.

ΠΡΟΣ ΔΟΞΑΝ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΤΡΙΑΔΙΚΟΥ ΘΕΟΥ,

επιμέλεια κειμένου: Ελένη Λιναρδάκη, φιλόλογος

ΠΗΓΕΣ:

http://khazarzar.skeptik.net/pgm/PG_Migne/John%20Chrysostom_PG%2047-64/In%20Matthaeum.pdf(σελ.481-486).
Ιωάννου του Χρυσοστόμου Άπαντα τα έργα, Υπόμνημα στο Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιον, ομιλία Κ΄, πατερικές εκδόσεις «Γρηγόριος ο Παλαμάς»(ΕΠΕ), εκδ. οίκος «Το Βυζάντιον», Θεσσαλονίκη 1978, τόμος 9, σελίδες 699- 705.http://www.greek-language.gr/digitalResources/ancient_greek/tools/liddell-scott/index.html
Π. Τρεμπέλα, Η Καινή Διαθήκη με σύντομη ερμηνεία (απόδοση στην κοινή νεοελληνική), εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Ο Σωτήρ», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2014.
Η Καινή Διαθήκη, Κείμενον και ερμηνευτική απόδοσις υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τριακοστή τρίτη, Αθήνα 2009.
Η Παλαιά Διαθήκη κατά τους εβδομήκοντα, Κείμενον και σύντομος απόδοσις του νοήματος υπό Ιωάννου Κολιτσάρα, εκδόσεις αδελφότητος θεολόγων «Η Ζωή», έκδοση τέταρτη, Αθήνα 2005.
http://users.sch.gr/aiasgr/Palaia_Diathikh/Biblia/Palaia_Diathikh.htm
http://users.sch.gr/aiasgr/Kainh_Diathikh/Biblia/Kainh_Diathikh.htm *Εκ του ιστολογίου <<Ακτίνες>> της 23.2.2023. Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.