ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (14ο ΜΕΡΟΣ) ΤΕΛΟΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 179-183.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

3. Πλάνες στην προσευχή

Είναι αξιέπαινο το ότι μελετάς συστηματικά τους Πατέρες. Λάβε υπόψη σου, πάντως, ότι τα πατερικά κείμενα είναι σαν ένα πυκνό δάσος. Όποιος αποτολμήσει να εισχωρήσει μέσα σ' αυτό απροστάτευτος, χωρίς γνώση και χωρίς καθοδήγηση, εύκολα ξεστρατίζει και μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με σοβαρούς κινδύνους.

Πολλοί μελετητές των Πατέρων έχουν πλανηθεί από υπερβολική αυτοπεποίθηση και βιασύνη. Το ίδιο συμβαίνει και στο θέμα της προσευχής. Όποιος επιχειρεί να φτάσει γρήγορα και άκαιρα σε πνευματικές κορυφές, και ξεκινάει με την πρόθεση να δει οράματα και άλλα παρόμοια, προκαλεί την οργή του Θεού.

Δεν έχουμε δικαίωμα να χρησιμοποιούμε τη δόξα και τις δωρεές που πηγάζουν από το Σταυρό του Χριστού, για να ικανοποιούμε κενόδοξες και επιπόλαιες επιδιώξεις μας. Δεν μπορούμε ούτε να σκεφτούμε κάτι τέτοιο, αν δεν έχουμε πρώτα υπομονετικά υποτάξει τα πάθη μας.

Αν δεν έχουμε οδηγήσει τον εαυτό μας στο δρόμο του Πάθους του Χριστού, στο δρόμο του Γολγοθά, στο δρόμο της υπέρτατης αγωνίας της Γεσθημανή. Ο αββάς Ισαάκ λέει: 

<<Μη σας περάσει από το νου πως έχετε βγει από το σκοτεινό δάσος των παθών, αν δεν έχετε ασφαλιστεί καλά μέσα στα τείχη του κάστρου της ταπεινώσεως>>. Διάβασε τι γράφουν γι' αυτό και οι άγιοι Κάλλιστος και Ιγνάτιος οι Ξανθόπουλοι, στον πέμπτο τόμο της Φιλοκαλίας.

Η ταπείνωση, ακόμη και χωρίς έργα, εξασφαλίζει τη συγχώρηση του Θεού. Αντίθετα, τα έργα χωρίς ταπείνωση είναι άχρηστα. Τήρησε τον κανόνα της καθημερινής προσευχής σου τόσο αυστηρά, όσο θα περίμενες να τον τηρήσει και οποιαδήποτε άλλη γυναίκα που ζει μέσα στον κόσμο και έχει πολυμελή οικογένεια.

Και φρόντισε ώστε η προσευχή σου να μην είναι εκείνη του φαρισαίου, αλλά του τελώνη. Κράτα τη συνείδησή σου σε συνεχή εγρήγορση και διαύγεια. Η συνείδηση είναι φωνή Θεού. Μη ζητάς και μην περιμένεις ειδικές παρηγορίες από την προσευχή.

Άφησε το θέμα στο Θεό. Εκείνος μόνο γνωρίζει αν πρέπει, πότε και πως να σου τις δώσει. Πρέπει να σου επαναλάβω για μια ακόμα φορά: Είναι εντελώς πλανεμένη η τόσο επιπόλαιη πεποίθησή σου ότι το αίσθημα της σωματικής θερμότητος, που σε κυριεύει στη διάρκεια της προσευχής, αποτελεί σημείο ειδικής χάριτος.

Κάθε άλλο. Δεν πρόκειται παρά για δαιμονική πλεκτάνη! Μη δίνεις σημασία σε τέτοια φαινόμενα. Και μη βγάζεις βιαστικά συμπεράσματα. Ένιωσα αληθινή έκπληξη που διάλεξες εμένα για να περιγράψεις τις παράξενες εμπειρίες σου -ενώ δεν με γνωρίζεις καθόλου-, ζητώντας μου να σ' απαλλάξω από τις αμφιβολίες, να σου λύσω τα προβλήματα και να σε συμβουλέψω.

Ειλικρινά, θα προτιμούσα ν' αρνηθώ. Σωματικά αδύναμος, πνευματικά κουρασμένος και με τη συναίσθηση πως ελάχιστα μπορώ να εισχωρήσω στα βάθη μιας ψυχής, πως θα μπορούσα να βρω κάποια δικαιολογία για την ανάληψη μιας τέτοιας ευθύνης, της διαλευκάνσεως δηλαδή ενός ζητήματος σαν το δικό σου;

Παρ' όλ' αυτά, η απλή σου πίστη με συγκίνησε βαθιά, και η καρδιά μου σφίχτηκε από συμπόνια τόσο για τους μεγάλους κινδύνους που διατρέχεις, όσο και για τα οδυνηρά σου παθήματα, που τόσο ζωντανά περιγράφεις.

Γι' αυτό το λόγο συμβουλεύτηκα πρώτα τους σοφούς Πατέρες μας, και γνωρίζοντας πως, όταν χρειάζεται, ο Θεός βάζει την κατάλληλη συμβουλή στο στόμα και των αλόγων ακόμα ζώων, θα προσπαθήσω να σε βοηθήσω με βάση τη γνήσια διδασκαλία της Ανατολικής Εκκλησίας.

Θα προσπαθήσω επίσης να σε διαφωτίσω γύρω από τους λεπτούς και δυσδιάκριτους πειρασμούς, που οδηγούν ανθρώπους σαν κι εσένα στο σημείο να νομίζουν, ούτε λίγο ούτε πολύ, ότι βλέπουν θεόσταλτα οράματα, και έρχονται μέσα σ' αυτά σ' επαφή με την υπέρτατη και ανέκφραστη Αλήθεια.

Και μια που τό' φερε ο λόγος, εσύ ο ίδιος ανέφερες τις υποψίες σου, ότι έχεις μπλεχτεί στα δίχτυα του εχθρού. Αν είχες μελετήσει τους Πατέρες, η αμφιβολία σου θα μεταβαλλόταν σε βεβαιότητα.

Σύμφωνα με τον άγιο Γρηγόριο το Σιναϊτη, αυτό το είδος του πειρασμού -δηλαδή οράσεις φαινομενικά αληθινές, αλλά στην πραγματικότητα απατηλές και με δόλο στημένες από τον πανούργο εχθρό- μας πλήττει, όταν αγωνιζόμαστε συνειδητά και επίμονα να φτάσουμε στην τελειότητα της μεγάλης τέχνης της προσευχής, πριν ξεριζώσουμε την υπερηφάνεια από τα βάθη της ψυχής μας, και ενώ η ζωή μας βρωμάει ακόμη από την αμαρτία.

Ο Θεός παραχωρεί αυτό τον πειρασμό για να έρθει ο άνθρωπος στα συγκαλά του, να ταπεινωθεί, να μετανοήσει και ν' αναθεωρήσει τη στάση, τις τοποθετήσεις και τους στόχους του. Αλλά και πάλι αφήνεται ελεύθερος να το κάνει ή να μη το κάνει.

Προσπάθησε να κατανοήσεις πόση σημασία έχει, αυτό το σπουδαιότατο στοιχείο: Αφήνεται ελεύθερος! Από το γράμμα σου συμπεραίνω ότι η πρώτη παγίδα σου στήθηκε το 1853, στην πόλη Τ., κατά την ανάρρωσή σου από μια σοβαρή αρρώστια:

Πολλές φορές είχες την εντύπωση ότι οι εικόνες των αγίων άλλαζαν μορφή όταν τις κοίταζες. Κι μια μέρα, κάτι ρόδινοι δακτύλιοι αποσπάσθηκαν από την εικόνα της Θεοτόκου και χώθηκαν μέσα στην καρδιά σου, γεμίζοντάς σε με τη βαθιά πεποίθηση ότι αξιώθηκες να λάβεις την άφεση των αμαρτιών σου.

Με βάση τους Πατέρες, μπορώ να σε βεβαιώσω ότι, από τη στιγμή που δέχτηκες αυτή τη φαντασία σαν θεϊκή αποκάλυψη και αξιολόγησες θετικά την εμπειρία σου, είχες ήδη πιαστεί στα νύχια του διαβόλου. Ήσουν ήδη αιχμάλωτος. Όλα όσα ακολούθησαν, ήταν απλά και μόνο αποτέλεσμα αυτής της αιχμαλωσίας.

Τ Ε Λ Ο Σ

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 179-183.

ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (13ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 167-171.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

1. Προσευχή

Μου κάνει εντύπωση που, αν και δεν με γνωρίζεις -ή έστω με γνωρίζεις από φήμες, που τόσο συχνά είναι λαθεμένες- ζητάς τη συμβουλή μου. Δεν μπορώ, πάντως, ν' αμφισβητήσω την αγάπη που δείχνει  ο Θεός, σ' όποιον ζητάει καλοπροαίρετα να μάθει το θέλημά Του. 

Μιαν αγάπη, που σύμφωνα με τις άγιες Γραφές, δίνει κάποτε λόγο και στ' άλογα όντα, εκείνα που δεν ανήκουν καν στη βασιλεία του Λόγου. Ακόμα κι ένα γαϊδούρι μίλησε, όταν χρειάστηκε να φανερωθεί το θέλημα του Θεού στο μάντη Βαλαάμ (Αριθ. 22:28 κ.ε). Έτσι κι εγώ τώρα, θα σου απαντήσω όπως μπορώ καλύτερα.

Καθώς δεν σ' έχω συναντήσει ποτέ, και καθώς έχω μόνο μια πενιχρή γραπτή περιγραφή του εαυτού σου και των συνθηκών της ζωής σου, είναι πολύ δύσκολο να σχηματίσω πλήρη και αντικειμενική εικόνα για τον ψυχικό σου κόσμο. Ένα πράγμα όμως είναι σχεδόν ολοφάνερο:

Παρ' όλη την εντύπωσή σου πως έχεις βελτιωθεί πολύ, εγώ διαπιστώνω ότι σου λείπει εντελώς η εσωτερική αταραξία και ειρήνη. Θεωρώ, βέβαια, σημαντική πρόοδο τη μεγάλη αγάπη σου προς το Θεό, στην οποία τόσο συχνά αναφέρεσαι. Φτάνεις μέχρι το σημείο να λες:

<<Αγαπώ το Θεό τόσο πολύ, ώστε, απλούστατα, δεν μπορώ να βρω λόγια για ν περιγράψω πόσο Τον αγαπώ!>> Εγώ αναρωτιέμαι όμως αν έχεις ξεχάσει ή όχι, ότι η αγάπη είναι το αποκορύφωμα της τελειότητος, και την αποκτούμε ζώντας σύμφωνα με το θέλημα και τις εντολές του Θεού.

Τί λέει ο Κύριος; <<Ο έχων τας εντολάς μου και τηρών αυτάς, εκείνος έστιν ο αγαπών με... Ο μη αγαπών με τους λόγους μου ου τηρεί>> (Ιω. 14:21, 24). Τί λέει και ο απόστολος Παύλος για τα γνωρίσματα της γνήσιας αγάπης; <<Η αγάπη μακροθυμεί, χρηστεύεται, η αγάπη ου ζηλοί, η αγάπη ου ζητεί τα εαυτής, ου παροξύνεται, ου λογίζεται το κακόν, ου χαίρει επί τη αδικία, συγχαίρει δε τη αληθεία' πάντα στέγει, πάντα πιστεύει, πάντα ελπίζει, πάντα υπομένει>> (Α' Κορ. 13:4-7).

Ίσως βέβαια παρατηρήσεις ότι ο απόστολος αναφέρεται εδώ μόνο στην αγάπη προς τους ανθρώπους, ενώ η δική σου αγάπη είναι ανωτέρου επιπέδου -η αγάπη όχι σε κάτι κατώτερο από το Θεό! Αλλά υπάρχει αγάπη στο Θεό χωρίς αγάπη στους ανθρώπους; <<Ο γαρ μη αγαπών τον αδελφόν ον εώρακε, τον Θεόν ον ουχ εώρακε πώς δύναται αγαπάν;>> (Α' Ιωα. 4:20). Ας μην πω περισσότερα.

Σου λείπει η ταπείνωση! <<Όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν>>, διδάσκει ο Κύριος, <<Λέγετε ότι δούλοι αχρείοι εσμέν (Λουκ. 17:10). Εσύ το λες αυτό; Ταπεινώσου, λοιπόν! Χωρίς ταπείνωση, καμμιά αρετή δεν είναι γνήσια στα μάτια του Θεού.

Πράγματι, η ταπείνωση είναι τόσο πολύ δεμένη με την αγάπη, ώστε ποτέ δεν βρίσκουμε τη μια χωρίς την άλλη. Διακρίνω να σε βασανίζουν φόβοι, αμφιβολίες και μεγάλη ταραχή. Όλ' αυτά βασιλεύουν στις ψυχές εκείνες, που δεν έχουν ακόμα ζωογονηθεί από τη γλυκειά πνοή της ταπεινοφροσύνης. Άκουσε τον Κύριο:

<<Μάθετε απ' εμού, ότι πράος ειμί και ταπεινός τη καρδία και ευρήσετε ανάπαυσιν ταις ψυχαίς υμών>> (Ματθ. 11:29). Και αν ο απόστολος Παύλος λέι ότι <<Χριστός Ιησούς ήλθεν εις τον κόσμον αμαρτωλούς σώσαι, ων πρώτος, είμι εγώ>> (Α' Τιμ. 1:15), εμείς τί πρέπει να λέμε;

Ο απόστολος Πέτρος, επίσης, είχε πάντα τη συναίσθηση των αμαρτιών του, όπως ομολογεί ο ίδιος. Και όλοι οι άγιοι πίστευαν πως ήταν μεγάλοι αμαρτωλοί. Αυτό, βέβαια, δεν γεννούσε την απόγνωση στις καρδιές τους, γιατί δεν υπελόγιζαν ότι θα κέρδιζαν τη σωτηρία με τη δική τους αξία, με τους κόπους και τις αρετές τους.

Υπολόγιζαν όμως στη δύναμη και το έλεος του Θεού. Εσύ διακηρύσσεις πως είσαι ένας ελεεινός αμαρτωλός, αλλά παράλληλα προβάλλεις τα <<σπουδαία>> προσόντα σου. Και μαζί μ' αυτά αποκαλύπτεις και τη μεγάλη εσωτερική σου αναστάτωση. Πράγματι, ο εαυτός σου σε τυφλώνει. Σου στερεί το φως της αληθινής σοφίας.

Δεν αφήνει το θείο φως να σε καταυγάσει. Λες ακόμα ότι στο σπίτι προσεύχεσαι πολύ καλύτερα, βιώνοντας μιαν απερίγραπτη πνευματική ηδονή, και διαπιστώνοντας τον προσπορισμό μεγάλης πνευματικής ωφέλειας. Ενώ, αντίθετα στην εκκλησία, δεν έχεις τόσο καρποφόρα προσευχή.

Δεν καταλαβαίνεις ότι αυτό είναι μια μεγάλη πλάνη, τροφοδοτημένη μάλιστα από την ίδια εκείνη δηλητηριασμένη πηγή, που μαραίνει την ηρεμία και την ειρήνη της καρδιάς σου; Να είσαι σίγουρος πως όταν προσεύχεσαι μόνος σου, μ' ένα τρόπο που σε γεμίζει γλυκύτητα και σου φέρνει απολαυστικά δάκρυα, ο Θεός δεν ικανοποιείται.

Η γλυκύτητα και τα δάκρυα, που δεν συνοδεύονται από ένα βίωμα βαθύτατης ταπεινοφροσύνης, δεν είναι παρά πειρασμικά. Έχοντας λοιπόν υποκύψει στο σπίτι σ' αυτό τον πειρασμό, και μη βρίσκοντάς τον στην εκκλησία, συμπεραίνεις ότι σου είναι άχρηστος ο εκκλησιασμός.

Μετά απ' αυτό, γιατί απορείς που γίνεσαι έρμαιο μιας θανάσιμης καταθλίψεως; Μην αμφιβάλλεις ότι αυτή η κατάθλιψη είναι ο καρπός των προσευχών σου στο σπίτι: Ο πειρασμός πρώτα σε εκτοξεύει ψηλά, στην κορυφή του κύματος, κι έπειτα σε καταποντίζει στα βάθη της αβύσσου.

Κι εσύ έχεις γίνει ένα πειθήνιο όργανό του, ένα παιχνιδάκι στα χέρια του. Γιατί; Επειδή έχεις παγιδευτεί στα δίχτυα της κενοδοξίας. Σου συνιστώ να προσεύχεσαι με απλότητα. Μην προσδοκάς και μην επιδιώκεις να δεις μέσα σου κάποιους εντυπωσιακούς καρπούς ή <<δώρα>> της χάριτος του Θεού. Θεώρησε τον εαυτό σου ανάξιο γι' αυτά.

Μόνο έτσι θα βρεις την ειρήνη. Χρησιμοποίησε την άδεια, την παγερή, τη στεγνή προσευχή σου σαν τροφή για την ταπείνωση. Επαναλάμβανε σταθερά: <<Είμαι ανάξιος! Κύριε, είμαι ανάξιος!>> Αυτή την ταπεινή προσευχή, αντίθετα μ' εκείνη την απολαυστική που σ' ευχαριστεί, την αποδέχεται ο Θεός.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 167-171.

ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (12ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 151-154.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

1. Συζυγία

Το σοβαρότερο πρόβλημα που βγαίνει μέσ' από το γράμμα σου, είναι εκείνο ακριβώς που καθόλου δεν τονίζεις. Εκείνο, για το οποίο ποτέ δεν ζητάς συμβουλές. Εκείνο, για το οποίο πάντα μιλάς πλάγια και μασημένα, κι όμως αποκαλύπτεται σε κάθε αράδα.

Εννοώ την εχθρότητα, που σιγά - σιγά αναπτύσσεται ανάμεσα σε σένα και τη γυναίκα σου. Είναι ένα καρκίνωμα μέσα στο σπιτικό σας, που, απ' ότι βλέπω, λίγες ελπίδες υπάρχουν να ξεριζωθεί. Εκτός κι αν σταματήσετε και οι δυο σας, πρόθυμα και άμεσα, να καταδικάζετε ο ένας τον άλλον.

Εσύ πιστεύεις -είναι φανερό- ότι έχεις πάντα δίκιο. Κι εκείνη, πιστεύει το ίδιο για τον εαυτό της. Εσύ της φορτώνεις ένα πλήθος από σοβαρές ή ασήμαντες κατηγορίες. Εκείνη κάνει το ίδιο σε σένα. Ως πού θα τραβήξει αυτό; Και πού θα οδηγήσει; Οι κυριότερες κατηγορίες σου εναντίον της είναι: υπεραισθησία, αλαζονεία, μια ανόητα μεγάλη ιδέα για τον εαυτό της.

Αλλά, σίγουρα, ακόμα κι αν αυτές δεν ήταν και οι δικές σου ακριβώς αδυναμίες -που ολοφάνερα είναι- και τότε δεν θα έπρεπε να εξοργίζεσαι τόσο, βλέποντάς τις σ' εκείνη. Να κοιττάξεις τα δικά σου ελαττώματα!... <<Τί βλέπεις το κάρφος το εν τω οφθαλμώ της γυναικός σου, την δε εν τω σω οφθαλμώ δοκόν ου κατανοείς;>> (πρβλ. Ματθ. 7:3).

Όλη αυτή η διαμάχη για οικονομικά και περιουσιακά ζητήματα έχει δημιουργηθεί, επειδή ξεχάσατε εντελώς ότι η οικογένειά σας είναι -πρέπει να είναι- χριστιανική. Και μια οικογένεια είναι αληθινά χριστιανική, όταν όλα τα μέλη της σηκώνουν τα βάρη ο ένας του άλλου, και όταν ο ένας ενοχοποιεί μόνο τον εαυτό του.

Το έχετε ξεχάσει και οι δυο σας αυτό. Γι' αυτό κάθε λόγος της σε τρυπάει σαν βέλος βουτηγμένο σε δηλητήριο.  Όμοια, και τα δικά σου λόγια τρυπούν εκείνη. Ξανασκεφθείτε τη μεγάλη αλήθεια του χριστιανικού γάμου: Ο άνδρας και η γυναίκα είναι ένα σώμα, έχουν ενωθεί <<οι δύο εις σάρκα μίαν>>!

Αυτό δεν έχει σαν συνέπεια, ότι πρέπει να μοιράζονται όλα τα υπάρχοντά τους. Ενώ εσείς οι δυο, μετά από τόσον καιρό, κάνετε ακόμα λογαριασμούς και παζάρια για την αξία αυτής της περιουσίας! Και γιατί; Μόνο και μόνο για να βρίσκεστε σε λόγια και σε φιλονικία!

Αν δεν αγωνισθείτε και δεν κατορθώσετε το συντομότερο να επαναφέρετε την αγάπη και την ειρήνη ανάμεσά σας, μάταια προσπαθείτε να βάλετε τάξη και να δώσετε δίκαιη λύση στα οικονομικά σας ζητήματα. Ταπείνωσε τον εαυτό σου, όχι τη γυναίκα σου. Αγάπα τη γυναίκα σου, όχι τον εαυτό σου.

Δεν χρειάζεται καν να σου πω πόσο άτοπη και πόσο μνησίκακη είναι αυτή η παγερή στάση, αυτή η ψυχρή συμπεριφορά, που τηρείς απέναντι στο σύζυγό σου. Την χαρακτηρίζεις σαν ένα πλάγιο και πανούργο τρόπο, με τον οποίο εκδικείσαι την προηγούμενη αδιαφορία του για σένα.

Από την άλλη μεριά, κι εσύ η ίδια βλέπεις καθαρά ότι έτσι αμαρτάνεις. Αφού όμως το διαπιστώνεις και το παραδέχεσαι, δεν μπορείς με τίποτα να τη μεταβάλλεις, αν και λυπάσαι τάχα και μετανιώνεις γι' αυτήν. Αυτό δεν είναι αλήθεια. Και η τοποθέτησή σου είναι εντελώς λαθεμένη.

Θυμήσου τί είναι ο γάμος: ένα μυστήριο! Και μάλιστα, <<το μυστήριο τούτο μέγα εστίν, εγώ δε λέγω εις Χριστόν και εις την Εκκλησίαν>> (Εφεσ. 5:32).Θυμήσου ακόμη ποιά είναι η πρωταρχική υποχρέωση των συζύγων; Να είναι αγαπημένοι, να είναι απόλυτα αφοσιωμένοι ο ένας στον άλλο, κάτω απ' όλες τις περιστάσεις και μέχρι το τέλος της ζωής τους, <<υποτασσόμενοι αλλήλοις εν φόβω Χριστού>> (Εφεσ. 5:21).

Απέναντι λοιπόν σ' αυτό τον άνδρα, στον οποίο οφείλεις να προσφέρεις, σύμφωνα με την εντολή του Θεού, όλη σου την αγάπη και την αφοσίωση, εσύ τρέφεις για χρόνια ολόκληρα, μέχρι και σήμερα, ένα αμαρτωλό συναίσθημα ιταμής εκδικητικότητος!

Μου φαίνεται ότι βάλθηκες, στ' αλήθεια, να δικαιώσεις πανηγυρικά τον σοφό Σειράχ, που χωρίς προσχήματα αποφαίνεται: <<Μικρά πάσα κακία προς κακίαν γυναικός... Πονηρία γυναικός αλλοιοί την όρασιν αυτής και σκοτοί το πρόσωπον αυτής>>! (25:19, 17). 

Προσευχήσου να σε φωτίσει και να σ' ενισχύσει ο Θεός με τη χάρη Του, ώστε να καταλάβεις ότι πρέπει να συγχωρείς εκείνους που έχουν σφάλλει εναντίον σου. Μόνο έτσι μπορείς να ελπίζεις ότι θα συγχωρηθούν και τα δικά σου σφάλματα.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 151-154.

ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (11ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 117-122.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

5. Πνευματική ζωή

Λες πως η ανικανότητά σου ν' αντισταθείς στους πειρασμούς, η καθυστέρηση στην περιστολή των παθών σου και η γενική ψυχική ατονία σου σε καταπιέζουν και σ' αποθαρρύνουν τρομερά. Όλ' αυτά όμως αποδεικνύουν ότι λογαριάζεις να σωθείς αποκλειστικά με τις δικές σου δυνάμεις!

Εγώ θέλω να σου πω ένα πράγμα μονάχα, και κράτησέ το: Στην κατάσταση που βρίσκεσαι σήμερα, ίσως θα μπορούσες να περιστείλεις τα πάθη που σε πιέζουν. Αλλά μόνο στο μέτρο που θα πολεμήσεις και θα περικόψεις ένα απ' αυτά. Ένα μόνο, που αποτελεί όμως τη ρίζα όλων των άλλων. Και φαίνεται πως αυτό το ένα δεν σ' έχει απασχολήσει μέχρι τώρα, γιατί ποτέ δεν υποψιάστηκες ότι κρύβεται μέσα σου. Ξέρεις ποιός είναι; Η υπερηφάνεια.

Κοίταξε λοιπόν: Αν έχουμε ταπεινό φρόνημα, ο Θεός μας βοηθάει να πολεμήσουμε την αμαρτία και τα πάθη. Αν είμαστε υπερήφανοι, δεν μας βοηθάει. Και πώς αλλιώς μπορούμε ν' αποκτήσουμε ταπεινό φρόνημα, αν όχι με την αδιάκοπη αυτομεμψία, με τη συνείδηση ότι είμαστε οι χειρότεροι απ' όλους τους αμαρτωλούς -όπως πράγματι είμαστε- και με τη συνεχή βίωση της μετάνοιας;

Αν ο καθημερινός μας αγώνας -ο συνεχής πόλεμος εναντίον των παθών και της ραθυμίας- δεν μας κρατούσε σε μόνιμη πνευματική επαγρύπνηση, θα φτάναμε στο σημείο να ζούμε με την πλάνη ότι είμαστε αναμάρτητοι, τροφοδοτώντας έτσι μ' ευχαρίστηση τη ματαιοδοξία μας. Και μετά από λίγο θα κυλιόμασταν μέσα στο βούρκο της πιο σιχαμερής αμαρτίας, της πιο φρικτής πλάνης: της ψευδαισθήσεως πως είμαστε άγιοι.

Να είσαι σίγουρη πως, όταν θα πας στο μοναστήρι, και ιδιαίτερα μετά την κουρά σου, αυτός ο πόλεμος θα ενταθεί. Είναι παραχώρηση του Θεού, για ν' αντιληφθείς την απόλυτη μηδαμινότητά σου, και να εργαστείς για το ξερίζωμα της υπερηφάνειας σου... Λες πως ο πατέρας σου έδωσε τελικά τη συγκατάθεσή του να γίνεις μοναχή. Δόξα τω Θεώ!

Έχεις και τη δική μου ευλογία. Αλλά κοίταξε: Τώρα πρέπει να προχωρήσεις με πολύ μεγάλη προσοχή. Μην κόψεις απότομα τους δεσμούς που σε συνδέουν με την οικογένεια και τα φιλικά σου πρόσωπα. Πριν τους κόψεις, χαλάρωσέ τους μαλακά και διακριτικά. Από εδώ και πέρα το πιο σπουδαίο πράγμα για σένα είναι η προσοχή.

Μην κόψεις απότομα τους δεσμούς που σε συνδέουν με την οικογένεια και τα φιλικά σου πρόσωπα. Πριν τους κόψεις, χαλάρωσέ τους μαλακά και διακριτικά. Από δω και πέρα το πιο σπουδαίο πράγμα για σένα είναι η προσευχή. Να προσεύχεσαι για να γίνει το θέλημα του Θεού. Άφησε ολοκληρωτικά τον εαυτό σου στα χέρια Του.

Παρόλο που σκέφτηκα την άποψή σου -ότι δηλαδή οι μεγάλες στενοχώριες και συμφορές, που έπεσαν πάνω στις αδελφές σου, είναι συνέπεια της αθετήσεως των πνευματικών τους υποχρεώσεων- δεν μπορώ ν' αποφανθώ αν πραγματικά έτσι έχει το πράγμα.

Εμείς πάντως πρέπει πάντα να σκεφτόμαστε πόσο σπλαχνικός είναι ο Κύριός μας. Και πρέπει να γνωρίζουμε ότι η πνευματική ζωή δεν είναι πλέγμα υποχρεώσεων, που επιβάλλονται με οποιοδήποτε ηθικό ή ψυχικό καταναγκασμό.

Η πνευματική ζωή είναι η η φυσική ζωή της ψυχής, η αναπνοή της ψυχής του <<κατ' εικόνα Θεού>> πλασμένου ανθρώπου. Γι' αυτό πρέπει να βιώνεται σαν ανάγκη, όχι σαν υποχρέωση.

Τέλος πάντων, αν είναι αλήθεια ότι έδειξαν ασυνέπεια στην πνευματική τους ζωή εξαιτίας περιστάσεων που δεν μπορούσαν να ελέγξουν, ή εξαιτίας σκληρής δουλειάς για την κάλυψη βιοτικών αναγκών, ας δείξουν τώρα μετάνοια, κι ας ενημερώσουν για το όλο θέμα τον πνευματικό τους με κάθε λεπτομέρεια.

Μην αμφιβάλλεις ότι ο Κύριος θα τις συγχωρήσει. Θα είναι όμως καλύτερα γι' αυτές να ζητήσουν από τον πνευματικό την τροποποίηση του καθημερινού τους κανόνα πνευματικής ζωής, αφού δεν έχουν τη δυνατότητα να τον εκτελέσουν. Εύκολα, νομίζω, θα μπορέσει να τον αντικαταστήσει μ' έναν άλλο, ελαφρότερο, που θα τον εκτελούν χωρίς να πέφτουν σε παρακοή. Αυτή, τελικά, ίσως είναι η καλύτερη λύση.

Όσο άτοπη είναι η κατάκρισή σου για τις μοναχές της μονής Χ., άλλο τόσο πλανεμένες είναι και οι απόψεις σου για το μοναχισμό. Η κλήση στο δρόμο μιας ανώτερης πνευματικής ζωής, όπως είναι η μοναχική, γίνεται βέβαια από τον ίδιο το Θεό, αν κι εμείς τις αποδεχόμαστε με απόλυτη ελευθερία για να σώσουμε τις ψυχές μας.

Για ν' αναγνωρίσουν όμως οι άνθρωποι την πνευματική τους φτώχεια και να συνειδητοποιήσουν τα ψυχικά τους έλκη, απαιτούνται μακροχρόνιες δοκιμασίες, πολλοί πειρασμοί και πικρές θλίψεις. Όλ' αυτά καθαρίζουν την καρδιά, την εξαγνίζουν, και αποκαθιστούν την υγεία στην άρρωστη ψυχή, που χωρίστηκε από το Υπέρτατο Αγαθό με το προπατορικό αμάρτημα.

Επομένως τα μοναστήρια δεν είναι -και δεν μπορούν να είναι- <<οι γαλήνιοι ουρανοί, όπου αντηχούν μόνο οι αδιάλειπτες προσευχές, και όπου βασιλεύει η αδιάκριτη υπακοή>>, όπως φαντάζεσαι. Αυτή η πλάνη σου είναι στ' αλήθεια σοβαρή, γιατί, ούτε λίγο ούτε πολύ, θέλεις τους μοναχούς να είναι όντα, που θα ζουν και θα κινούνται σαν κουρντισμένες μηχανές.

Τέτοια όντα όμως απέχουν πολύ από την αληθινή τελειότητα, και με κανένα τρόπο δεν θα μπορούσαν να τη φτάσουν. Αν και δεν έχεις ιδέα τί ύπουλους πειρασμούς αντιμετωπίζουν και τί σκληρές μάχες δίνουν οι μοναχοί, θα μπορέσεις να καταλάβεις σε γενικές γραμμές τί εννοώ, αν διαβάσεις προσεκτικά τους πέντε πρώτους λόγους του αγίου Ιωάννου της Κλίμακος:

περί αποταγής, περί απροσπαθείας, περί ξενιτείας, περί υπακοής και περί μετανοίας. Επιπλέον πρέπει να ξέρεις ότι οι συνειδητά πιστοί άνθρωποι, και μάλιστα οι μοναχοί, όταν τους κουτσομπολεύουν ή τους κατακρίνουν, βρίσκουν την ευκαιρία να ταπεινωθούν. 

Χρησιμοποιούν τις κακολογίες των ανθρώπων σαν μέσα πνευματικής προκοπής και σαν όπλα τελειώσεως. Μερικοί από μας δεν μπορούμε ν' αποκτήσουμε απλότητα, πραότητα, ανεξικακία και ταπείνωση, αν δεν υποστούμε άγρια πλήγματα:

Δηλαδή τα κουτσομπολιά που διαδίδουν κάποιοι σκανδαλοθήρες, και προπαντός τις μεγάλες πνευματικές πτώσεις -ο Θεός να φυλάει- και που τις ακολουθεί ο διάχυτος μαύρος καπνός των σχολίων... Εσύ όμως οφείλεις ν' ασχοληθείς άμεσα με τον εαυτό σου.

Αγωνίσου σκληρά για να γίνεις μια σωστή χριστιανή σύζυγος και μητέρα. Αυτό δεν είναι εύκολο. Αν πράγματι αγωνιστείς γι' αυτό, θα βρεις μέσα στον κόσμο σου τόσες παγίδες και τόσους πειρασμούς, όσους βρίσκουμε κι εμείς στον κόσμο μας. Οι δικοί σου ίσως είναι άλλης μορφής, όχι όμως και ευκατάβλητοι.

Να θυμάσαι πάντα ότι, εφόσον αποφασίσαμε συνειδητά ν' ακολουθήσουμε το δρόμο του Θεού, δεν μπορούμε ν' αποφύγουμε τις συμφορές και τις θλίψεις, οπουδήποτε κι αν είμαστε. Μας το βεβαιώνει και ο θεόπνευστος Σειράχ: <<Τέκνον, ει προσέρχη δουλεύειν Κυρίω Θεώ, ετοίμασον την ψυχήν σου εις πειρασμόν>> (2:1).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 117-122.

ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (10ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 107-112.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

1. Η ζωή στον κόσμο

Χαίρομαι που μπόρεσες να δεις ότι η ζωή μέσα στον κόσμο μπορεί να είναι τόσο ευάρεστη στο Θεό, όσο και η ζωή μέσα σε μοναστήρι. Εκείνο που πραγματικά έχει σημασία, οπουδήποτε κι αν είμαστε, είναι η τήρηση των εντολών του Θεού, η αγάπη προς όλους και η γνήσια βίωση της ταπεινοφροσύνης. Θυμήσου τον άγιο Αντώνιο και τον τσαγκάρη της Αλεξάνδρειας...

2. Πλούτος

Από τα παλιά χρόνια, όπως διαβάζουμε στους βίους των οσίων και στην εκκλησιαστική ιστορία, πολλοί άνθρωποι, ακολουθώντας την κλήση του Θεού, άφηναν τον κόσμο και αποσύρονταν στην έρημο. Κάνοντας χρήση -με τη βοήθεια του Θεού- του όπλου της ταπεινοφροσύνης, και ακολουθώντας -πάλι με τη βοήθεια του Θεού- κανόνα και τρόπο ζωής που απέβλεπε σ' ένα μόνο στόχο, την αιωνιότητα, ξεπέρασαν όλες τις ανάγκες της σάρκας. 

Δεν ζητούσαν τίποτε από τον κόσμο. Δεν αναζητούσαν πλούτη. Αλλά η αρετή τους ασκούσε ακαταμάχητη έλξη σε πολλούς ανθρώπους. Αυτοί έτρεφαν την ελπίδα πως θα έβρισκαν τον δρόμο για τη σωτηρία κάτω από την καθοδήγηση εκείνων, που είχαν απαρνηθεί κι εγκαταλείψει τον κόσμο.

Ευσεβείς πρίγκηπες και άρχοντες έστελναν συχνά θησαυρούς και χρήματα για την ανέγερση και συντήρηση μοναστηριών. Μετά από πολλή προσευχή, οι πατέρες δέχονταν καμιά φορά τις δωρεές εκείνες, με βαριά καρδιά όμως, γιατί αυτό θα συνεπαγόταν την κατάργηση της ησυχίας τους.

Ποτέ, πάντως, δεν δέχονταν και το παραμικρό δώρο, αν δεν είχαν ξεκάθαρη πληροφορία ότι ο Θεός ήθελε να το δεχτούν. Κι αυτό όχι για τους ίδιους, αλλά για το πλήθος των ψυχών που θα έβρισκαν εκεί σωτηρία, είτε στο παρόν είτε στο μακρινό μέλλον... Οι άνθρωποι προσφέρουν από το περίσσευμα της καρδιάς τους στα ιερά καθιδρύματα -στα μοναστήρια και τις εκκλησίες όπου είναι θησαυρισμένα τα λείψανα των αγίων- διάφορα ποσά:

άλλος κατοστάρικο, άλλος χιλιάρικο, άλλος πεντοχίλιαρο. Οι άγιοι, βέβαια, δεν χρειάζονται τίποτ' απ' αυτά. Φυσικά, ούτε ο Θεός, ο οποίος όμως δέχεται με χαρά την αγνή προαίρεση της ψυχής. Αυτή είναι πάντα μια ευπρόσδεκτη θυσία. Δεν μπορώ να επιδοκιμάσω την πρόθεσή σου να στείλεις το γιο σου στο εξωτερικό.

Ούτε μπορώ να καταλάβω γιατί δίνεις τόσο μεγάλη σημασία στην ειδική εμπορική κατάρτιση που θα πάρει εκεί. Για ποιό λόγο θα πρέπει να μάθει πώς θ' αποκτάει μεγαλύτερα κέρδη; Εγώ νομίζω ότι μπορεί θαυμάσια να μάθει οτιδήποτε είναι πραγματικά σημαντικό. Δεν χρειάζεται ν' αφήσει κανείς τον τόπο του για να γίνει καλός χριστιανός, καλλιεργημένος άνθρωπος, σεβαστικός γιος.

Ούτε χρειάζεται να περιπλανιέται εδώ κι εκεί, για να διδαχθεί την προσευχή, την αγάπη, το σεβασμό στην αγία Εκκλησία μας και τους λειτουργούς της. Υπάρχουν άραγε περισσότερες πιθανότητες, όταν θα είμαστε μακριά από την πατρίδα, ν' ανάψει μέσα μας ο πόθος της σωτηρίας; Ή να μάθουμε πώς θ' αγαπούμε το συνάνθρωπό μας;

Ή πώς θα είμαστε προσεκτικοί και εγκρατείς σε όλα; Ή πώς θα ζήσουμε μια ζωή αγνή; Ή πώς δεν θα πικραίνουμε τους άλλους; Ή πώς θ' αποκτήσουμε ταπεινό φρόνημα και θα το διατηρήσουμε ζωντανό και ενεργητικό; Είσαι ήδη αρκετά πλούσιος. Τα κτήματά σου όχι μόνο εξασφαλίζουν ένα τίμιο εισόδημα σε σένα και την οικογένειά σου, αλλά σου δίνουν και τη δυνατότητα να επεκτείνεις τις αγαθοεργίες σου προς τους φτωχούς.

Η καλλιέργεια της γης έχει προαιώνια ευλογηθεί από το Θεό. Να είσαι ικανοποιημένος με τα κέρδη που σου δίνει από τον τίμιο μόχθο σου. Οι μικρές εμπορικές επιχειρήσεις, εξάλλου, που δημιούργησες μ' αυτό το μόχθο, έγιναν αρκετές μεγάλες. Γιατί λοιπόν θέλεις τώρα να ρίξεις το βάρος σ' αυτή τη δευτερεύουσα πτυχή της ζωής σου;

Κάτι άλλο πρέπει να ζητάς πρωταρχικά: <<την βασιλείαν του Θεού και την δικαιοσύνην αυτού>> (Ματθ. 6:33). Τότε μόνο θα ευλογήσει ο Θεός και τους κόπους σου και τα κέρδη σου. Γιατί αν δεν τα ευλογήσει ο Θεός, <<ο ευλογήσας τους πέντε άρτους εν τη ερήμω και εξ αυτών πεντάκις χιλίους άνδρας χορτάσας>>, μην είσαι καθόλου βέβαιος ότι θα διατηρήσεις ή θ' αυξήσεις τον πλούτο σου.

Σαν καπνός μπορεί να σκορπιστεί από τη μια στιγμή στην άλλη. Μην ξεχνάς: <<Πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον ουκ ελαττωθήσονται παντός αγαθού>>. Είναι πιο συνετό, λοιπόν, ν' αλλάξεις σχέδια. Θυμήσου: <<Οι βουλόμενοι πλουτείν εμπίπτουσιν εις πειρασμόν και παγίδα και επιθυμίας πολλάς ανοήτους και βλαβεράς, αίτινες βυθίζουσι τους ανθρώπους εις όλεθρον και απώλειαν. Ρίζα γαρ πάντων των κακών έστιν η φιλαργυρία>> (Α' Τιμ. 6:9-10).

Αφού ζεις μέσα στον κόσμο και έχεις οικογένεια, μάλλον δεν μπορείς να δώσεις σ' ελεημοσύνες όλα τα υπάρχοντά σου.

Πρέπει επομένως να επιδιώξεις την εξεύρεση της <<χρυσής τομής>>, και να επιμείνεις στην εφαρμογή της: Ούτε θα γυρίσεις την πλάτη σου στους συνανθρώπους σου, ούτε πάλι θα τους μοιράσεις όλο το βιος σου.

Όσα πράγματα χρειάζονται στα παιδιά σου, οφείλεις να τους τα εξασφαλίζεις με περισσή φροντίδα. Αν σου περισσεύει κάτι, δίνε και σ' εκείνους που έχουν ανάγκη. Η επιθυμία σου να βοηθήσεις τους φτωχούς ανθρώπους, που τα σπίτια τους καταστράφηκαν από τη φωτιά, είναι καλή. Αλλά θα παραμείνει καλή μόνο αν τη συγκεράσεις με τη λογική.

Και παρόλο που η βοήθειά σου πρέπει να κρατηθεί μέσα σε λογικά πλαίσια, δώσε τον όβολό σου μ' ένα αίσθημα βαθιάς ευσπλαχνίας. Πάνω απ' όλα όμως, επαναλαμβάνω, με λογική και σύνεση. Ακόμα κι αν προσφέρεις όλα όσα έχεις, δεν θα μπορέσεις να ελαφρύνεις ικανοποιητικά τη μεγάλη δυστυχία όλων αυτών των ανθρώπων.

Από την άλλη πλευρά, έχεις να φροντίσεις την οικογένειά σου και ν' αγωνίζεσαι ώστε να ζείτε όλοι με άνεση -όχι βέβαια και με πολυτέλεια. Αλλά φυλάξου από τον κίνδυνο της παράλογης γενναιοδωρίας και της σπατάλης.

<<Ει γαρ η προθυμία πρόκειται, καθό εάν έχη τις ευπρόσδεκτος, ου καθό ουκ έχει. Ου γαρ ίνα άλλοις άνεσις, υμίν δε θλίψις, αλλ' εξ ισότητος>> (Β' Κορ. 8:12-13).

Επιπλέον, αν υπακούσεις στην επιθυμία σου να σκορπίσεις σ' ελεημοσύνες ό,τι έχεις και δεν έχεις, βλέποντας τα παιδιά σου να στερούνται και τα πιο στοιχειώδη πράγματα. Και τότε θ' αρχίζεις να βράζεις μέσα στο καζάνι μιας μεγάλης ταραχής και απογνώσεως. 

Καταλαβαίνεις τώρα ότι σε όλα, ακόμα και στα καλά έργα, χρειάζεται διάκριση; Και υποψιάζεσαι άραγε ότι πίσω από την άλογη παρόρμηση μιας αδιάκριτης ελεημοσύνης κρύβεται συχνά ο εγωϊσμός; Ταπείνωσε λοιπόν τον εαυτό σου και θα βρεις ειρήνη.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 107-112.

ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (9ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 93-98.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

3. Εμπιστοσύνη στην πρόνοια του Θεού

Άκουσε! Ο ίδιος ο Κύριος λέει για τον άνθρωπο που εμπιστεύεται τον εαυτό του στη θεία πρόνοια: <<Επ' εμέ ήλπισε, και ρύσομαι αυτόν' σκεπάσω αυτόν, ότι έγνω το όνομά μου. Κεκράξεται προς με, και επακούσομαι αυτού, μετ' αυτού είμι εν θλίψει' εξελούμαι αυτόν και δοξάσω αυτόν>> (Ψαλμ. 90:14-15).

Οι θλίψεις και τα βάσανα εδραιώνουν την πίστη μέσα μας, και μας διδάσκουν να περιφρονούμε τον κόσμο και τη δόξα του. Πίστευε πάντοτε ότι κανένα κακό, καμιά λύπη δεν μπορεί να μας βρει -ούτε μια τρίχα δεν μπορεί να να πέσει από το κεφάλι μας- χωρίς να το παραχωρήσει ο Θεός.

Τίποτα δεν γίνεται, λέει ο αββάς Δωρόθεος, χωρίς την πρόνοια του Θεού. Και όπου υπάρχει η πρόνοια του Θεού, οπωσδήποτε αυτό που συμβαίνει, όσο πικρό κι αν είναι, θα φέρει ωφέλεια στην ψυχή. Μην λυπάσαι λοιπόν και μη μικροψυχείς για τους πειρασμούς σου. Να τους δέχεσαι ατάραχα, με ταπεινοφροσύνη και ελπίδα στο Θεό. Πίστεψέ το: Ποτέ δεν είναι δυνατό να πάρουν τα πράγματα καλύτερη εξέλιξη, παρά μόνο έτσι όπως τα επιτρέπει ο Θεός μέσα στο έλεός Του.

Γι' αυτό δόξασέ Τον για όλα. Και μη ρίχνεις τις ευθύνες, για ό,τι σου συμβαίνει, σε άλλους ανθρώπους. Αν και έχουμε πάντα την τάση ν' αποδίδουμε τα προβλήματά μας στους άλλους, στην κακία ή στην ανικανότητά τους, στην πραγματικότητα αυτοί δεν είναι παρά εργαλεία στα χέρια του Θεού. Εργαλεία, που τα χρησιμοποιεί για να οικονομήσει τη σωτηρία μας.

Πάρε λοιπόν θάρρος και προσευχήσου. Προσευχήσου θερμά στον Κύριο, που πάντοτε εργάζεται για την σωτηρία μας, χρησιμοποιώντας γι' αυτό το σκοπό και τα δυο μέσα: Και ό,τι εμείς αποκαλούμε ευτυχία, και ό,τι εμείς αποκαλούμε δυστυχία. Αφού ο πόθος σου να συμμετέχεις στις ακολουθίες της εκκλησίας είναι καλός και άγιος, αυτή η ακατανίκητη ανησυχία -μήπως δηλαδή συμβεί κάτι κακό στα παιδιά, όσο θα είσαι μακριά από το σπίτι- δεν μπορεί να είναι παρά ένας ύπουλος πειρασμός.

Η παρουσία του πατέρα στο σπίτι είναι, φυσικά, μια μεγάλη ασφάλεια και σιγουριά για όλα τα μέλη της οικογένειας. Αφού όμως ο προφήτης Δαβίδ λέει ότι ο Κύριος φυλάει και προστατεύει τα νήπια (Ψαλμ. 114:6), είναι δυνατό να πιστεύεις ότι η παρουσία σου μόνο, χωρίς τη δική Του βοήθεια, έχει καμμιά σημασία γι' αυτά; Από την άλλη πλευρά, η φροντίδα του Θεού είναι ή δεν είναι επαρκής χωρίς τη δική σου παρουσία;

Και αν ο Θεός επέτρεπε να τους συμβεί κάποιο ατύχημα, θα μπορούσες εσύ να το αποτρέψεις, ακόμα κι αν βρισκόσουν την ώρα εκείνη δίπλα τους; Όταν φεύγεις από το σπίτι για την εκκλησία, ν' αναθέτεις και να εμπιστεύεσαι τα παιδιά σου στην Κυρία Θεοτόκο και στους φύλακές τους αγγέλους. Και στην εκκλησία να προσεύχεσαι γι' αυτά. Αλλά μην αποφεύγεις να πηγαίνεις εκεί εξαιτίας τέτοιων αβάσιμων ενδοιασμών, ανησυχιών και φόβων.

Για μας, που σταθερά και ακλόνητα πιστεύουμε στην πρόνοια του Θεού, ακόμα και η χειρότερη αναποδιά δεν είναι παρά μια κίνηση του χεριού Εκείνου, του Κυρίου μας, που δεν κουράζεται ποτέ να ελκύει τον άνθρωπο στο δικό Του δρόμο προς την αιωνιότητα. Και δεν κουράζεται ποτέ να δείχνει αυτό το δρόμο. Αλλά γι' αυτούς που δεν έχουν την πίστη μας, οι θλίψεις αυτού του κόσμου είναι πραγματικά πικρές, πικρότατες.

Τους λείπει, βλέπεις, η ελπίδα. Η ελπίδα που, όπως είπε κάποιος άγιος, γεννιέται από τη γεύση και την εμπειρία των δώρων του Κυρίου. Είναι μετά ν' απορεί κανείς, όταν ο θάνατος κάποιου αγαπημένου τους προσώπου τους αφήνει απαρηγόρητους και τους γεμίζει απελπισία. Μη λιποψυχείς και μη λυπάσαι τόσο πολύ, που η αρρώστια σ' εμποδίζει να πηγαίνεις στην εκκλησία.

Ο απόστολος μας έχει διαβεβαιώσει ότι εμείς οι ίδιοι είμαστε ναοί του ζωντανού Θεού (Β' Κορ. 6:16). Για σένα είναι αρκετός αυτός ο ναός. Εσύ ιδιαίτερα, που υποστηρίζεις ότι δέχεσαι ειδικές επισκέψεις της χάριτος μέσα στην εκκλησία, πρέπει να φυλάγεσαι από την <<οίηση της αγιότητος>>, και ν' αναγνωρίζεις ότι τώρα τις στερήθηκες επειδή δεν είσαι άξιος γι' αυτές.

Όσο πιο ταπεινοί γινόμαστε, τόσο πιο σταθερή και ασφαλής γίνεται η πνευματική μας ζωή. Να βρίσκεσαι, βέβαια, σε εγρήγορση. Σε συνεχή εγρήγορση και αγώνα. Αλλά μην ελπίζεις πως θα κατορθώσεις πολλά για τη σωτηρία σου είτε με τα έργα σου είτε με την αξία και τα προσόντα σου. Μόνο το έλεος του Θεού μας σώζει. Η βασιλεία των ουρανών δεν είναι μισθός έργων, αλλά χάρη του Κυρίου, που είπε:

<<Όταν ποιήσητε πάντα τα διαταχθέντα υμίν, λέγεται ότι δούλοι αχρείοι έσμεν, ότι ο ωφείλομεν ποιήσαι πεποιήκαμεν>> (Λουκ. 17:10). Μη γογγύζεις λοιπόν και μη μεμψιμοιρείς για την αρρώστιά σου. Ο όσιος Μάρκος γράφει, ότι όποιος αντιστέκεται στα λυπηρά συμβάντα, πολεμάει χωρίς να το ξέρει τη διαταγή του Θεού.

Και όποιος τα υπομένει, γνωρίζει καλά γιατί έρχονται και από πού: από το θέλημα του Θεού.

Στις ακούσιες θλίψεις είναι κρυμμένο το θείο έλεος, που οδηγεί σε μετάνοια όποιον δείχνει υπομονή, και τον γλυτώνει από την αιώνια κόλαση. Άκουσα για τη συμφορά που σε βρήκε και για τους πειρασμούς που σε τριγυρίζουν.

Βιάστηκα λοιπόν να σου γράφω μερικές συμβουλές και δυο λόγια παρηγοριάς. Υπήρξε ποτέ κανένας άνθρωπος, που να μη χρειάστηκε και να μη ζήτησε τη βοήθεια του Θεού και των φίλων του, σε στιγμές μεγάλου πόνου; Σε τέτοιες στιγμές, αλλοίμονο, ακόμα και των πιο σοφών το μυαλό σκοτίζεται και η καρδιά ταράζεται...

Σε τέτοιες στιγμές ο προφήτης Δαβίδ κραύγαζε περίλυπος: <<Ελέησόν με, Κύριε, ότι ασθενής είμι' ίασαί με, Κύριε, ότι εταράχθη τα οστά μου, και η ψυχή μου εταράχθη σφόδρα' και συ, Κύριε, έως πότε;...>> (Ψαλμ. 6:3-4).

Αφού δεν είσαι ένοχος, και αφού σε καμμιά περίπτωση δεν μπορείς να θεωρήσεις τον εαυτό σου ένοχο για το έγκλημα που σου αποδίδουν δέξου αυτή την <<επίσκεψη>> σαν τιμωρία για άλλα σφάλματα, που όντως έχεις διαπράξει. <<Εν άλλοις πταίομεν, και εν άλλοις παιδευόμεθα>>...

Όλα όσα συμβαίνουν στον καθένα μας, παραχωρούνται από το Θεό. Έτσι, πρέπει ν' αναγνωρίσεις, ότι ακόμα κι αυτό έχει παραχωρηθεί από Εκείνον. Για το καλό σου. Για να ξεπλυθούν μερικές από τις αμαρτίες σου. Προσπάθησε ήρεμα να ελέγξεις, να κριτικάρεις και ν' αναθεωρήσεις το σύνολο της ζωής σου, προσπαθώντας να τη δεις με τον τρόπο που τη βλέπει κι Εκείνος.

Ύστερα ξερίζωσε σχολαστικά κάθε κακό, που αναπόφευκτα θα σου αποκαλύψει μια τέτοια έρευνα. Και απόφευγε να κατακρίνεις τους άλλους ακόμα με τους πιο μυστικούς λογισμούς σου. Οι λογισμοί της κατακρίσεως σκοτώνουν την εσωτερική μας γαλήνη, χωρίς να εξυπηρετούν κάτι άλλο.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 93-98.

ΟΣΙΟΥ ΜΑΚΑΡΙΟΥ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΥΘΕΣΙΕΣ (8ο ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 83-89.
Ο στάρετς Μακάριος ανακηρύχτηκε άγιος
μαζί με τους υπόλοιπους στάρετς της Όπτινα. Όπως γράφει η Έλενα Κόντζεβιτς, η θεωρία και το φρόνημα του στάρετς Μακαρίου, ήταν θεωρία και φρόνημα της Όπτινα.
Έτσι οι επιστολές του μπορούν άριστα να θεωρηθούν και να διαβαστούν ως μέρος της πνευματικής κληρονομιάς του περίφημου αυτού μοναστηριού.
Η Όπτινα ήταν από πολλές όψεις το πνευματικό κέντρο της Αγίας Ρωσίας μέχρι την επανάσταση, αλλά και μετά απ' αυτήν.
Προσκυνητές ταξίδευαν από τα πέρατα της αυτοκρατορίας για να συμβουλευτούν τους άγιους στάρετς της Όπτινα,
που η απλότητα, η ταπείνωση
και η βαθιά πνευματικότητά τους, απηχούσαν τη σοφία των πατέρων της ερήμου των παλιότερων αιώνων.
Διαβάζοντας τα κείμενά τους σήμερα, είναι σα να πίνουμε από την ίδια πηγή πνευματικής σοφίας, που έχει ξεδιψάσει τους χριστιανούς για αιώνες.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

1. Πνευματική αφροσύνη

Για να διαφωτισθείς πάνω στο ζήτημα που σε βασανίζει, μελέτησε τα Υπομνήματα του αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου στα ιερά Ευαγγέλια. Από μένα τώρα άκουσε συνοπτικά τα εξής:

Η πίστη είναι αληθινά ένα δώρο. Ένα δώρο, που αποκτήσαμε με την ενανθρώπηση του Κυρίου. Ένα δώρο όμως, που Εκείνος δεν μας αναγκάζει ν' αποδεχθούμε. Το γεγονός λοιπόν αυτό δεν καταργεί την ελευθερία μας -αλλά ούτε και την ευθύνη μας. Ο Θεός δεν μας ζητάει μόνο πίστη. Ζητάει και έργα.

Οπωσδήποτε, προηγείται πάντα η χάρη Του, η οποία με τη φωνή της συνειδήσεώς μας, μας καλεί στο δίκαιο και στην αρετή. Γι΄ αυτό ακριβώς, επειδή στη χάρη Του οφείλουμε τα πάντα, δεν έχουμε κανένα λόγο να υπερηφανευθούμε, είτε για την πίστη μας είτε για τα έργα μας. Τί έλεγε ο απόστολος Παύλος:

<<Χάριτι Θεού είμι ο είμι>> (Α' Κορ. 15:10). Ο Θεός, χρησιμοποιώντας τη συνείδησή μας, μας καλεί στο αγαθό. Όταν όμως εμείς θεληματικά αρνούμαστε να το κάνουμε, Εκείνος σέβεται την ελευθερία μας και επιτρέπει να γίνει το θέλημά μας. Αλλά τότε, αλλοίμονο, ο νους μας σκοτίζεται, η θέλησή μας εξασθενεί, και πέφτουμε σε αναρίθμητες αμαρτίες.

Παράλληλα, οι καρποί του Πνεύματος (βλ. Γαλ. 5:22-23) αναιρούνται από μας, και χορηγούνται σ' εκείνους που ακολουθούν τις εντολές του Κυρίου μας Ιησού. Θυμήσου τί έγινε στην παραβολή των ταλάντων (Ματθ. 25:28-29). Η μετάνοιά μας είναι αληθινή και γνήσια, όταν αποφασίζουμε να μην ξαναγυρίσουμε ποτέ στην αμαρτία μας.

Αν δεν πάρουμε σταθερά αυτή την απόφαση, η μετάνοιά μας είναι κάτι χειρότερο από άχρηστη. Συνεχίζοντας τη διάπραξη μιας αμαρτίας -ως <<κύων επιστρέψας επί το ίδιον εξέραμα και ως λουσαμένη εις κύλισμα βορβόρου>> (Β' Πέτρ. 2:22)-, ενώ έχουμε ήδη αναγνωρίσει ότι είναι αμαρτία, και ενώ ελεγχόμαστε εσωτερικά γι' αυτή, φαίνεται πως υπολογίζουμε παράλογα στην απέραντη συγχωρητικότητα του Θεού. Και η αφροσύνη μας αυτή είναι τόσο καταδικάσιμη, όσο σχεδόν και η αντίθετή της κατάσταση, η απελπισία.

2. Μετάνοια

Έχεις απόλυτο δίκιο. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Κύριος ποθεί να φέρει όλους τους ανθρώπους μέσα στους κόλπους Του. <<Πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν>> (Α' Τιμ. 2:4). <<Πάντας>>! Αλλά ιδιαίτερα τους πιο μεγάλους αμαρτωλούς. Δεν τον κατηγόρησαν άδικα οι Εβραίοι πως είναι <<τελωνών φίλος και αμαρτωλός>> (Ματθ. 11:19).

Αυτή η αλήθεια όμως πρέπει οπωσδήποτε να ερμηνευθεί και να κατανοηθεί σωστά. Και τούτο σημαίνει: Ο Κύριος καλεί Κοντά Του όλους τους αμαρτωλούς. Ανοίγει διάπλατα την αγκαλιά Του ακόμα και σ' εκείνους που έχουν κάνει τις βαρύτερες και φρικτότερες αμαρτίες. Περισσότερο μάλιστα σ' αυτούς. Και τους δέχεται με χαρά.

Αρκεί να Τον αναζητήσουν και να έρθουν. Μ' ένα λόγο, να μετανοήσουν. Όχι πως απορρίπτει τους αμετανόητους. Εξακολουθεί να τους αγαπάει και να τους καλεί. Εκείνοι όμως είναι που αρνούνται πεισματικά ν' ανταποκριθούν στην κλήση Του. Καταφρονούν <<του πλούτου της χρηστότητος αυτού και της ανοχής και της μακροθυμίας>> (Ρωμ. 2:4). 

Και τραβούν άλλους δρόμους, <<προσκόπτοντες επί το χείρον, πλανώντες και πλανώμενοι>> (Β' Τιμ. 3:13). Κάθε φορά που πηγαίνεις για εξομολόγηση, φουντώνεις από ένα τέτοιο φόβο, μια τέτοια δειλία, ώστε χάνεις τη μνήμη σου, αδυνατείς να συγκεντρώσεις τις σκέψεις σου, τραυλίζεις ή και βουβαίνεσαι τελείως. Με δυο λόγια, όταν αντικρύζεις τον εξομολόγο, κυριεύεσαι από τρομερή ταραχή.

Αλλά σε μια τέτοια ψυχική κατάσταση, είναι εντελώς αδύνατο να βιώσεις τη μετάνοια, να συντριβείς για τις αμαρτίες σου. Πρόσεξε: Ο εχθρός έχει βρει μια αδυναμία σου, που τον εξυπηρετεί πολύ στα σχέδιά του. Σε χτυπάει στο πιο τρωτό σου σημείο: την οίηση... Πρέπει να πηγαίνουμε στην εξομολόγηση γεμάτοι θείο φόβο, γεμάτοι ταπείνωση, αλλά και γεμάτοι ελπίδα.

Θείο φόβο, επειδή λυπήσαμε το Θεό. Ταπείνωση, επειδή έχουμε βαθειά συναίσθηση της αθλιότητός μας. Αλλά και ελπίδα, επειδή ικετεύσουμε τη συγχώρηση από το φιλόστοργο ουράνιο Πατέρα μας, που ο  Υιός Του πήρε πάνω Του τις αμαρτίες μας και τις κάρφωσε στον τίμιο Σταυρό Του, ξεπλένοντάς τις με το πανάγιο αίμα Του.

Αν τα σκεφτείς όλ' αυτά, η δειλία σου θα εξαφανιστεί. Σε δειλία μορφοποιείται και συγκεκριμενοποιείται αυτή η αόριστη μεγάλη ταραχή, που γεννιέται μέσα σου από σφαλερή ντροπή, πλεγμένη μαζί με υπερηφάνεια και ματαιοδοξία. Και αυτή η δειλία σε νικάει, όποτε έρχεσαι αντιμέτωπος με την υποχρέωση  που σου επιβάλλει να ξεσκεπάσεις και ν' ακουμπήσεις στα πόδια του πνευματικού <<τα άδηλα και τα κρύφια>> της καρδιάς σου.

Να σκέφτεσαι τον τελώνη και τον άσωτο γιο. Εσύ είσαι και τα δυο: τελώνης και άσωτος! Ο Θεός, πάλι, δεν είναι μόνο ακριβοδίκαιος. Είναι και πολυεύσπλαχνος. Αυτή η σκέψη, λοιπόν, ας σου δίνει το σθένος που χρειάζεσαι για να διατηρείς κάθε φορά την αυτοκυριαρχία σου.

Αν, παρ' όλ' αυτά, εξακολουθείς να μη θυμάσαι όσα πρέπει να εξομολογηθείς, ζήτησε την άδεια από τον πνευματικό σου να τα καταγράφεις συνοπτικά σ' ένα χαρτί, που θα το συμβουλεύεσαι στη διάρκεια της εξομολογήσεως. Έχουμε παραδείγματα αυτής της πρακτικής στις διδαχές και στους βίους των αγίων Πατέρων. 

Ένας εύκολος και αβασάνιστος παραμερισμός των αμαρτιών μας -η απόφανση δηλαδή με ελαφριά καρδιά ότι είναι τάχα ασήμαντες- προδίδει έλλειψη αυτογνωσίας και συναισθήσεως, μειωμένη πνευματική όραση, ένα στίγμα θανάτου εκεί που θά' πρεπε να υπάρχει ζωή. Όσο γι' αυτή την αδικαιολόγητη και ανεξήγητη λύπη που λες ότι σε κυριεύει, δέξου την σαν ένα πνευματικό σταυρό.

Δέξου την με ταπείνωση, με υπομονή, μ' ευγνωμοσύνη. Η σθεναρή άρση αυτού του σταυρού ξεπλένει τις αμαρτίες μας και θεραπεύει τις αδυναμίες μας. Μερικές φορές μάλιστα μας βοηθάει να διακρίνουμε και να  συναισθανθούμε, επιτέλους, άλλες αμαρτίες και άλλα πάθη μας, για τα οποία ήμασταν πριν ανύποπτοι και ανίδεοι.

Αφού μελετάς με επιμέλεια την Αγία Γραφή και τους Πατέρες, πρέπει να ξέρεις ότι καμμιά αμαρτία μας δεν μπορεί ν' αναμετρηθεί με το έλεος του Δημιουργού μας, πόσο μάλλον να το νικήσει>>! Αν έχεις εξομολογηθεί κι έχεις λάβει άφεση για αμαρτία που διέπραξες στο παρελθόν, δεν είναι απαραίτητο να την εξομολογηθείς πάλι.

Αλλά μερικές φορές ίσως είναι ωφέλιμο να την ξαναθυμάσαι, γιατί έτσι θα ταπεινώνεσαι και θα βρίσκεσαι στη σωτήρια κατάσταση της αδιάλειπτης μετάνοιας, όπως ο προφήτης Δαβίδ: <<...ότι των ανομιών μου εγώ γιγνώσκω και η αμαρτία μου έστι διαπαντός>>. (Ψαλμ. 50:5). Πρόσεξε όμως, μην τυχόν και αυτό σε οδηγεί σε αντίθετο και αρνητικό αποτέλεσμα, δηλαδή στην κατάθλιψη ή στην απογοήτευση.

Αν συμβαίνει αυτό, ξέχασε αμέσως την αμαρτία σου. Προσπάθησε πάντως να σπάσεις τη σκληροκαρδία σου με την καλλιέργεια της ταπεινώσεως, και όχι με την τεχνητή πρόκληση δακρύων. Τα δάκρυα είναι ειδικό χάρισμα, που δίνεται από το Θεό σε όσους Τον πλησιάζουν με ταπεινό φρόνημα. Θυμήσου τον υπέροχο μάγειρο του κοινοβίου, που περιγράφει στον τέταρτο λόγο του ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος.

Βλέποντας ο όσιος το μοναχό εκείνο να έχει δάκρυα πολλά, τον ικέτεψε να του φανερώσει πώς αξιώθηκε να λάβει ένα τέτοιο χάρισμα. Κι εκείνος του αποκάλυψε το πώς:

<<Ποτέ δεν σκέφτηκα πως υπηρετώ ανθρώπους, αλλά το Θεό. Έκρινα τον εαυτό μου ανάξιο για κάθε είδους ανάπαυση>> -βλέπεις ταπείνωση;- <<και κοιτάζοντας τη φωτιά του μαγειρίου, θυμάμαι συνεχώς τη μελλοντική φλόγα της κολάσεως>> -βλέπεις και μνήμη θανάτου;

Φοβάμαι πως δεν βρίσκεσαι στην κατάσταση του μακαρίου εκείνου μοναχού. Γι' αυτό είναι επικίνδυνο να επιζητείς δάκρυα πριν προκόψεις στην πνευματική ζωή, ή έστω πριν σταθεροποιήσεις λίγο - πολύ μέσα σου τη μνήμη του θανάτου. Στα δάκρυα που προέρχονται από τη μνήμη του θανάτου, γράφει κάπου πάλι ο όσιος Ιωάννης, δεν βρίσκει τόπο ούτε η έπαρση ούτε η κλοπή από το διάβολο, αλλά η κάθαρση και η πρόοδος στην αγάπη του Θεού.

Γιατί, τελικά, ο Θεός δεν έχει ανάγκη από δάκρυα, ούτε θέλει βέβαια να είμαστε βυθισμένοι στο πένθος και την οδύνη. Θέλει να μας βλέπει γεμάτους χαρά και εσωτερική αγαλλίαση από την αγάπη που θα βιώνουμε γι' Αυτόν κι από τη μυστική ένωσή μας μαζί Του.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
της Ι. Μ. Παρακλήτου: <<Όσιος Μακάριος της Όπτινα>>, Σεπτέμβριος 2009, σελ. 83-89.