ΣΤΗΝ ΕΠΟΠΟΙΪΑ ΤΟΥ 1940-41 ΜΕ ΠΙΣΤΗ (Ε' Μέρος)

Την ώρα που ο Σπύρος πλησίαζε 

τους συντρόφους, 

τους άκουσε να λένε: 

''Η Παναγιά! Να! Φάνηκε η Μεγαλόχαρη!'' 

Αυτός δεν την έβλεπε, 

αλλά ο Μανόλης 

που βρέθηκε κοντά του του έδειξε την 

κορυφή του βράχου και του είπε γεμάτος 

έκσταση: 

''Να η Παναγιά ντυμένη στα μαύρα. 

Μας παραστέκει πάλι''.

Ζούμε σε χρόνια αίολα, που τα υστερικά συνθήματα ξεθώριασαν στους τοίχους με τα γκράφιτι και στους πολυχρησιμοποιημένους καναπέδες. Η εποποιϊα του ’40 έγινε για τους νεοέλληνες η αβάσταχτη ελαφρότητα της υπαρξιακής ανίας. Οι ήρωες της ελληνικής αντίστασης απέκτησαν την έννοια του κιτς, ενώ για άλλους διαβεβλημένους ηγετίσκους ο διαχωρισμός σε κυβερνητικούς στρατιώτες και σε λαικούς, στρατολογημενους παρτιζάνους έγινε σημαία, για να αιτιολογηθεί ο στίχος ‘’τούτο το χώμα είναι δικό τους και δικό μας’’! Η διχόνοια και ο διαμερισμός των Ελλήνων ήταν ανέκαθεν ζωτικής σημασίας υπαρξιακό στοιχείο... Ακόμα και για το ποιος ξεστόμισε το ‘’Όχι’’ έγινε ανεπίτρεπτο ταμπού και απαγορευτική ταμπέλα σε δρόμους μονής κατεύθυνσης κι από ‘’οδηγούς’’ που απαξιώνουν να κοιτάξουν προς τα πίσω. Ας μη γελιόμαστε… Ζούμε σε μια ξετσίπωτη, απόστατη κι ανερυθρίαστη εποχή, που ο λαός μας αρέσκεται να κοιτά σε κλειδαρότρυπες, να ‘’δραπετεύει’’ κατά μόνας μπροστά στο ‘’GNTM’’, το ‘’big brother’’ και το ‘’bachelor’’! Οι εθνικές εορτές υποβιβάστηκαν στα μάτια τους, σε ασπρόμαυρες, φολκλορικές ταινίες και οι συνοικιακές, μαθητικές παρελάσεις σε λούμπεν συνάξεις παραδοσιακών στοιχείων. Οι σημαίες αποκαθηλώθηκαν στον ευτελισμό της επικαιρότητας και τα τραγούδια της Βέμπο ακρωτηριάστηκαν από το fun κοινό του ‘’Voice’’! Σε πείσμα των καιρών που ζούμε και, επειδή αδυνατούμε συχνά να εναρμονιστούμε με αυτήν την αποκρουστικά, σηψαιμική πραγματικότητα αναρτούμε εν όψει της επετείου του ’40, αυτοβιογραφικές σελίδες του Πολέμου, από το εξαιρετικό βιβλίο της Μερόπης Σπυροπούλου ‘’Στην Εποποιϊα του 1940-41 με Πίστη’’. Η Μερόπη Σπυροπούλου είναι ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, με πλούσιο συγγραφικό υλικό, γνωστή από τις δεκάδες διαλέξεις της, αλλά και από τις ομιλίες της μέσα από τον ραδιοσταθμό της ‘’Πειραϊκής Εκκλησίας’’. Το βιβλίο αποτελεί μια διανθισμένη συλλογή από κείμενα λογίων της εποχής του έπους του ’40, παρμένα από περιοδικά, εφημερίδες και ξεχασμένα, σπάνια βιβλία. Οι αναρτήσεις μας υπό τον τίτλο ‘’Στην Εποποιϊα του 1940-41 με Πίστη‘’ θα ολοκληρωθούν σε επτά αυτοτελείς συνέχειες, ως ελάχιστο δείγμα τιμής, μνήμης και υπόμνησης στο έπος του ’40, για όλους εμάς, που ξεχάσαμε να θυμόμαστε και γίναμε διακομιστές μιας επικής, επιλεγμένης αμνησίας!

Γιώργος  Δ. Δημακόπουλος 

Δημοσιογράφος

ΜΕΡΟΣ ΠΕΜΠΤΟΝ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΖΑΛΟΚΩΣΤΑΣ

ΠΙΝΔΟΣ, Η εποιϊα στην Αλβανία. 

Βιβλιοπωλείον της ''ΕΣΤΙΑΣ''. 

Ι.Δ.ΚΟΛΛΑΡΟΥ και Σίας.

''Παντού όπου χτυπηθούν με τον εχθρό, είναι τουλάχιστον τρεις φορές λιγότεροί τους, αλλά δεν δείχνουν κανένα δισταγμό, κανένα φόβο για τον αντίπαλο. Ξέρουν ότι έχουν την Παναγιά μαζί τους.

Όταν δυο μήνες πριν από τον πόλεμο οι Ιταλοί τορπίλλισαν άναντρα το εύδρομο ''Έλλη'' στο λιμάνι της Τήνου, την ώρα που σημαιοστόλιστο ετοιμαζόταν ν' αποβιβάση το άγημα ναυτών που θα συνόδευε τη θαυματουργική εικόνα της Παναγίας κατά τη λιτανεία, ο ελληνικός λαός ένιωσε ότι πλησίαζε ο πόλεμος.

Αλλά δεν τρόμαξε, γιατι ήξερε πως θα τον βοηθήση η Ευαγγελίστρια. [...] Μια οβίδα πέφτει πολύ σιμά του, αλλά βροντάει καταγής χωρίς να εκραγή. Όσες έρχονται κατόπι σκάνε μακρύτερα, δεν τον βλάφτουν. Ο Γαβριήλ σηκώνεται μεταμορφωμένος. Άφοβα στέκει τώρα ολόρθος. Το αίσθημα της ατομικής του στενότητας έχει πλατύνει ως τον ουρανό. Δείχνει στους συντρόφους του την Παναγιά.

Ο Μανόλης κι άλλοι απλοϊκοί χωριάτες τη διακρίνουν αμέσως. ''Δες! Δες! Η Μεγαλόχαρη!''. Ποτέ στη ζωή τους, κανένα αίσθημα δεν τους κλόνισε όσο τούτο το όραμα. [...] Οι φαντάροι που πιστεύουν πως η μεγαλόχαρη τους προφύλαξε, ξεσπάν σε πλατιά σταυροκοπήματα άμα βρέθηκαν στην κορυφή.

Ο Σπύρος, ο άπιστος, κάνει κι αυτός το σταυρό του. Οι τραγικές στιγμές του κινδύνου που πέρασε, του ζωντάνεψαν την πίστη. [...] Κάτι τραυματιοφορείς δοκίμασαν ν' ανεβούν στο βράχο, μα οι οβίδες βροντούσαν γύρω με τόση λύσσα, ώστε δεν τόλμησαν να προχωρήσουν και γύρισαν πίσω.

-Στραβώθηκα, βοήθεια! Φώναζε ο Ρουμελιώτης. Τότε ο Γαβριήλ έκανε το σταυρό του, έταξε τη ζωή του στην Παναγία, σκαρφάλωσε ως απάνω, πήρε με μια υπεράνθρωπη προσπάθεια τον τυφλό γίγαντα στην αγκαλιά του και μέσα από βροχή οβίδων κίνησε να τον μεταφέρη.

Την ώρα που ο Σπύρος πλησίαζε τους συντρόφους, τους άκουσε να λένε: ''Η Παναγιά! Να! Φάνηκε η Μεγαλόχαρη!'' Αυτός δεν την έβλεπε, αλλά ο Μανόλης που βρέθηκε κοντά του του έδειξε την κορυφή του βράχου και του είπε γεμάτος έκσταση: ''Να η Παναγιά ντυμένη στα μαύρα. Μας παραστέκει πάλι''. [...]

Το νέο αυτό θαύμα μεταδόθηκε σαν αστραπή από διμοιρία σε διμοιρία κι ολόκληρο το σύνταγμα που έζωνε τη Μόραβα σταυροκοπήθηκε. Η παρουσία της Παναγίας έφερε πάλι στους φαντάρους κύμα απερίγραπτου ενθουσιασμού. Θεώρησαν το έργο που ανέλαβαν, την κατάληψη δηλαδή του 1878, ως διαταγή της Μητέρας του Θεού, και η πεποίθηση αυτή τους έκανε, χάνοντας κάθε αίσθημα ζωής να βρούνε την απολύτρωση της ταπεινής τους ύπαρξης στην εκτέλεση μιας Ιερής Εντολής. [...]

Η ελληνική λόγχη που άστραφτε, δεν έμοιαζε σήμερα με κομμάτι σίδερο΄ ήταν πνεύμα, αντιπροσώπευε τη Θεία Δίκη και οι στρατιώτες που την κρατούσαν, οδηγημένοι από την Παναγιά, είχανε γίνει αρχάγγελοι που κυνηγούσαν τους αντίχριστους. [...]

Έγερνε πια ο ήλιος να δύση, όταν τελείωσε η μάχη. Η μεγάλη κορυφή που έχουν καταλάβει οι πεζοί, είναι φάρος από όπου αγναντεύουν όλη την οροσειρά της Μόραβας, το δικόρυφο Ιβάν, τις λίμνες πέρα, και, στα χαμηλά, μια φαρδιά πεδιάδα με την πόλη της Κορυτσάς.

Στη μέση της διακρίνεται καθαρά η ελληνική Μητρόπολη με τα δυο καμπαναριά που μοιάζουν περιστερώνες. Η θέα του στρατιωτικού κέντρου των Ιταλών στην Αλβανία, που τώρα είναι στη διάθεσή τους, κάνει τους στρατιώτες να τρεμουλιάζουν από ευτυχία.

Ο Γαβριήλ μαζεύει μερικούς κι αρχίζουν να ψέλνουν γονατιστοί τον Ακάθιστο Ύμνο, ευχαριστώντας την Θεομήτορα για τη βοήθεια που τους έδωσε. Γύρω τους έρχεται και συγκεντρώνεται αυθόρμητα και ψάλλει ολόκληρο το σύνταγμα:

''Τη Υπερμάχω Στρατηγώ τα νικητήρια'' κι είναι συγκινητικό ν' ακούς σ' αυτή την ερημιά μια χορωδία από τόσες εκατοντάδες τραχιές αντρίκες φωνές να ψέλνουν με κατάνυξη εκκλησιαστικόν ύμνο.

Ο δυνατός αντίλαλος της χορωδίας απλώνεται από την κορυφή σ' όλες τις χαράδρες, ως κάτω στις ρίζες του βουνού, και δεν ήταν ανάγκη να δη κανείς τις φωτοβολίδες που έριχνε το σύνταγμα για να ειδοποιήση ότι πάρθηκε το 1878 - ο ύμνος το διαλαλούσε παντού...''.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου 

ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ. 

Αποσπάσματα εκ του βιβλίου της Μερόπης Σπυροπούλου, 

Ομότιμης καθηγήτριας του Πανεπιστημίου Αθηνών 

‘’Στην Εποποιϊα του 1940-41 με Πίστη’’ 

Αποσπάσματα από γραπτές μαρτυρίες, 

εκδόσεις Αρχονταρίκι, 

Αθήνα 2009, δ’ έκδοση 2018, σελ. 81-85.