ΟΙ ΟΣΙΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ: «ΟΣΙΟΣ ΣΤΑΡΕΤΣ ΜΩΥΣΗΣ»

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση
«Πατερικό της Όπτινα»,
β' έκδοση, Αθήνα 2006, σελ. 56-60.
<<Στο βιβλίο αυτό, το <<Πατερικό της Όπτινα>>, καταχωρήσαμε όσα στοιχεία διασώθηκαν, εκείνα που εμείς μπορέσαμε να βρούμε από τους βίους και τα κατορθώματα των οσίων εκείνων πατέρων. Η ύλη κατανεμήθηκε σε τέσσερα κεφάλαια ως εξής:
Στο Α' κεφάλαιο αναφερόμαστε στην ιστορία της Όπτινα και το θεσμό των γερόντων, όπως εγκαθιδρύθηκε στο μοναστήρι και τη σκήτη. Στο Β' κεφάλαιο παραθέτουμε τις βιογραφίες των δεκατεσσάρων στάρετς που έχουν ήδη ανακηρυχτεί άγιοι. Μολονότι, όπως προαναφέραμε, οι βιογραφίες των έξι από τους οσίους αυτούς έχουν κυκλοφορήσει ήδη στην ελληνική, τους συμπεριλάβαμε κι εκείνους με σύντομες περιλήψεις των βίων τους, γιατί φρονούμε πως χωρίς αυτούς δε θά' ταν ολοκληρωμένο το <<Πατερικό>>.
Η σειρά με την οποία κατατάσσονται στο βιβλίο όλοι οι όσιοι, είναι χρονολογική κι όχι αξιολογική, αναφέρονται δηλαδή με τη σειρά προσέλευσης και διαμονής τους στο μοναστήρι. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε πως, εκτός από τα βιβλία των έξι στάρετς που ήδη κυκλοφορούν στην ελληνική, για τους περισσότερους υπάρχουν πλήρεις και λεπτομερείς βιογραφίες (στη ρωσική ή στην αγγλική γλώσσα). Οι ανάγκες όμως κι ο σκοπός του βιβλίου αυτού μας περιορίζει στη σύντομη παρουσίασή τους. Στο ίδιο κεφάλαιο, σε παράρτημα, έχουμε παραθέσει τις σύντομες βιογραφίες πέντε άλλων οσίων στάρετς, των οποίων η αγιότητα δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί από την Εκκλησία. Στο Γ' κεφάλαιο υπάρχουν οι βιογραφίες 19 οσίων και γερόντων που σχετίζονταν άμεσα με το μοναστήρι και τους γέροντες της Όπτινα.
Οι γέροντες αυτοί είτε προέρχονταν άμεσα από την Όπτινα κι αναγκάστηκαν για διάφορους λόγους ν' απομακρυνθούν απ' αυτήν, είτε ζούσαν σε κοντινά μοναστήρια κάτω από την απόλυτη καθοδήγηση των γερόντων. Αν και μερικές από τις βιογραφίες αυτές είναι πολύ σύντομες, θα συναντήσει κανείς περιστατικά θαυμαστά, γεμάτα δύναμη σημαντική. Στο Δ' Κεφάλαιο τέλος θεωρήσαμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε έξι από τους σπουδαιότερους συγγραφείς που επηρεάστηκαν άμεσα από τους γέροντες της Όπτινα (Γκόγκολ, Ντοστογιέφσκυ, Τολστόϊ κλπ.). Αναφερόμαστε με συντομία στα βιογραφικά τους στοιχεία και δώσαμε περισσότερο χώρο και έμφαση στην παρουσίαση των περιστατικών εκείνων που φανερώνουν την καταλυτική σε πολλές περιπτώσεις επίδραση που είχε πάνω τους η συνάντηση κι η συναναστροφή τους με τους γέροντες.
Σε πολλούς από τους βίους των στάρετς ίσως να μη συναντήσει κανείς τη σοφία του κόσμου τούτου. Θα συναντήσει όμως, ακόμα και στην πιο σύντομη βιογραφία, την αύρα του Αγίου Πνεύματος, μια σοφία θεϊκή. Η χάρη του Θεού είναι ολοφάνερη και στους απλοϊκότερους των μοναχών, σ' αυτούς ίσως περισσότερο, γιατί <<τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη>>. Το μοναστήρι της Όπτινα για έναν αιώνα, από το 1821 που επανιδρύθηκε ως το 1923 που το έκλεισαν οι μπολσεβίκοι, αναδείχτηκε σε ορμητήριο αναβάσεων πνευματικών. Με την επιρροή των μεγάλων μορφών των στάρετς, αυτών των ανυπέρβλητων καθοδηγητών των ψυχών, η Όπτινα έγινε φυτώριο αγίων, τόπος παραμυθίας, προσευχής και αγιότητας. Και όπως λέει ο Γκόγκολ, επίδρασή της δεν περιορίστηκε μόνο στους μοναχούς κι όσους εργάζονταν στο μοναστήρι και τη σκήτη.
Όλη η γύρω περιοχή είχε υποστεί την αγαθή επιρροή του σπουδαίου αυτού μοναστηριού. Είναι ευχάριστο και πολύ παρήγορο το γεγονός ότι στις μέρες μας, μετά από μερικές δεκαετίες σκληρής δοκιμασίας και ερήμωσης, στην Όπτινα άρχισαν πάλι να καλλιεργούνται τα θαυμαστά άνθη της ερήμου. Οι μοναχοί που ζουν σήμερα εκεί και που αγγίζουν ήδη τους εκατό, επιθυμούν κι ελπίζουν, όπως και όλοι μας, ν' αποκτήσει ξανά το άγιο αυτό μοναστήρι την παλιά της πνευματική δόξα και λαμπρότητα. Ν' αναστηθούν ξανά αναστήματα του μεγέθους των οσίων αυτών πατέρων, για να οικοδομήσουν τώρα την πίστη και την ευλάβεια στο δοκιμασμένο και βασανισμένο λαό>>.
Πέτρος Μπότσης - Ιανουάριος 2002.
(Απόσπασμα εκ του προλόγου).
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».

ΠΕΤΡΟΥ ΜΠΟΤΣΗ: ΠΑΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

(Μέρος 3ον)

ΟΙ ΟΣΙΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

1. Όσιος Στάρετς Μωυσής

Ο π. Μωυσής είχε πολλές αρετές. Ήταν στοργικός, φιλεύσπλαχνος. Ποτέ του δεν αρνιόταν να δεχτεί στο μοναστήρι άρρωστους ή ηλικιωμένους μοναχούς που δεν μπορούσαν να δουλέψουν.

Σε μια ηλικιωμένη κυρία που κάποτε τού' κανε παρατήρηση γι' αυτό το λόγο είπε: -Νομίζεις ότι τ' ακούω μόνο από σένα αυτό; Οι νέοι και υγιείς μπορούν να καταφύγουν οπουδήποτε.

Αν γυρίσουμε τις πλάτες στους ηλικιωμένους και τους ανήμπορους σαν εμένα και σένα πού θα πάνε αυτοί; Έπειτα, ο Θεός φροντίζει για κάθε άνθρωπο που πηγαίνει στο μοναστήρι, φροντίζει διπλά όμως για τους ηλικιωμένους και τους ανήμπορους, επειδή αυτοί δεν μπορούν ν' ανταποδώσουν τίποτα στο μοναστήρι που τους δέχεται.

Ο π. Μωυσής φρόντιζε να ενισχύσει την πνευματικότητα των μοναχών του μοναστηριού και της σκήτης. Γι' αυτό το σκοπό προσπάθησε να φέρει στην Όπτινα και το κατόρθωσε πρώτα το στάρετς Λεωνίδα και μετά το στάρετς Μακάριο, μοναχούς που είχαν ζήσει κοντά σε υποτακτικούς του μεγάλου στάρετς και Οσίου Παϊσίου Βελιτσκόφσκυ.

Εκείνοι ίδρυσαν στην Όπτινα το θεσμό των γερόντων κι έμαθαν στους μοναχούς τη νοερά προσευχή, παρά την αντίδραση που είχαν από μερικούς καλοπροαίρετους, αλλά ριζωμένους στις παλιές συνήθειες μοναχούς.

Ο π. Μωυσής είχε απόλυτη εμπιστοσύνη στους δυο γέροντες και τους είχε αναθέσει να χειρίζονται όπως εκείνοι έκριναν όλα τα πνευματικά θέματα του μοναστηριού, ενώ ο ίδιος είχε κρατήσει μόνο τη διοίκηση.

Έδειχνε έτσι την ταπείνωσή του, γιατί ο ίδιος ήταν αδιαμφισβήτητα μεγάλος στάρετς, σοφός και διακριτικός. Τα παραδείγματα που αποδείχνουν τη σοφία, τη διάκριση και τη λεπτότητά του είναι άπειρα.

Ο στάρετς Μωυσής ήταν οξυδερκής μα και διακριτικός. Τα παρατούσε όλα αλλά μακροθυμούσε. Δεν έκανε απευθείας παρατήρηση, περίμενε εκείνον πού' χε πέσει σε σφάλματα να το καταλάβει μόνος του.

Να ομολογήσει πως φταίει και να ζητήσει συγχώρεση. Και τότε τα ξεχνούσε όλα. Στους αδύνατους ο στάρετς Μωυσής έδειχνε πάντα συγκατάβαση, πνευματική διάκριση. Αυστηρότερος ήταν σε κείνους που είχαν προοδεύσει στην πνευματική ζωή.

Η διάκριση κι η σοφία του ήταν παροιμιώδεις. Ποτέ του δεν πίκρανε άνθρωπο, μα ούτε και άφηνε κανένα στην πλάνη του. Κάποτε ήρθε στην Όπτινα μια οικογένεια που είχε ευεργετήσει πολύ το μοναστήρι.

Έμειναν στο αρχονταρίκι του μοναστηριού. Δυσαρεστήθηκαν όμως από κάποιες ρυθμίσεις που έκανε ο υπεύθυνος μοναχός εκεί και πήγαν στον ηγούμενο για να παραπονεθούν. 

-Κοίταξε, μπάτιουσκα, εμείς δεχόμαστε πάντα πρόθυμα τους μοναχούς που μαζεύουν ελεημοσύνες, προσπαθούμε να τους εξυπηρετήσουμε όσο μπορούμε, βοηθούμε το μοναστήρι το κατά δύναμη.

Κι ο αρχοντάρης σας αρνήθηκε να κάνει αυτό κι αυτό για μας. -Πιστεύουμε πως μας ευεργετείτε για χάρη του Θεού, απάντησε ο πνευματικά σοφός γέροντας, και πως για τις καλές σας πράξεις περιμένετε ανταπόδοση από τον Κύριο.

Αν περιμένετε ανταπόδοση από μας τους αμαρτωλούς, καλύτερα να μη μας ευεργετείτε, γιατί εμείς οι ταπεινοί κι αμαρτωλοί δεν μπορούμε να σας το ανταποδώσουμε με κανένα τρόπο. Κι οι επισκέπτες ικανοποιήθηκαν με την εξήγηση αυτή, αλλά και παρηγορήθηκαν με την ειλικρίνεια του γέροντα.

Ιδιαίτερα καλός και διακριτικός ήταν ο στάρετς στους φτωχούς και τους άπορους. Τους συμπεριφερόταν με πολλή αγάπη και συμπάθεια. Δε θύμωνε όταν του ζητούσαν επίμονα. Έδινε πάντα με ιλαρότητα αυτό που μπορούσε.

Όταν κάποιος ζητούσε να πάρει κάτι από το μοναστήρι για ευλογία, ο ηγούμενος πάντα τού' δινε το καλλίτερο και μερικές φορές το μοναδικό πράγμα που είχε. Αν κάποιος από τους αδελφούς προσπαθούσε να τον συγκρατήσει λέγοντας πως αυτό ήταν χρήσιμο στο μοναστήρι, εκείνος στενοχωριόταν κι αντιδρούσε:

-Μα τί νομίζετε πως πρέπει να κάνουμε; Να δίνουμε στους ανθρώπους αυτό που δε χρειαζόμαστε ή όσα δε μας αρέσουν; Τέτοια καλοσύνη μοιάζει με τη θυσία του Κάιν! Ο στάρετς ξεκίνησε τη μοναχική ζωή του ως ασκητής.

Και την ασκητική ζωή του δεν τη ξέχασε ποτέ, ούτε κι όταν έγινε ηγούμενος. Δυο από τους αδελφούς που ξυπνούσαν τους άλλους στην εποχή του, διηγούνται πως όταν έρχονταν στο κελλί του για να πάρουν ευλογία να ξυπνήσουν τους αδελφούς για τον όρθρο, συχνά τον έβρισκαν ξύπνιο κιόλας.

Μερικές φορές τον έβρισκαν γονατιστό να προσεύχεται μπροστά στην εικόνα του Χριστού κι άλλες να περιμένει, ντυμένος με τις κάλτσες και το ράσο του. Σ' όλη του τη ζωή ο π. Μωυσής ποτέ δεν ξεντύθηκε για να πάει να κοιμηθεί.

Από τον όρθρο προσπαθούσε να μη λείπει ποτέ. Στη θεία λειτουργία προσφέρεται για μας η αναίμακτη θυσία του Θεού. Όταν παρακολουθούμε τον όρθρο είναι σα να προσφέρουμε εμείς θυσία τον εαυτό μας στο Θεό, θυσιάζουμε την ανάπαυσή μας για χάρη Του.

Κι ήταν πάντα προσηλωμένος στην προσευχή του. Ποτέ του δεν ξέχασε τη συμβουλή που του έδωσε ο όσιος Σεραφείμ την εποχή που ζούσε στο Σάρωφ: Όταν στέκεσαι στην εκκλησία πρέπει να λες την προσευχή του Ιησού.

Τότε θ' ακούς καθαρά και την ακολουθία. Γενικά ο στάρετς ήταν υπόδειγμα ευλάβειας. Μέσα στο ναό περπατούσε δίχως να κοιτάζει γύρω του. Στεκόταν χωρίς να στηρίζεται ή ν' ακουμπάει πουθενά.

Άκουγε προσεχτικά τ' αναγνώσματα και τις ψαλμωδίες κι έκανε το κομποσκοίνι του, συχνά με κλειστά τα μάτια του. Ήταν πολύ λιτοδίαιτος. Για το είδος του φαγητού θα μπορούσαμε να πούμε πως δεν τον ένοιαζε καθόλου.

-Αφού διαλέξαμε τη στενή πύλη, συνήθιζε να λέει, πρέπει όσο μπορούμε να βιάζουμε τον εαυτό μας. Ήθελε να βιάζει τις σωματικές του αισθήσεις μα και να τις ευαισθητοποιεί. Στο βιβλίο του <<Τα Άγια Όρη και το Μοναστήρι της Όπτινα>> ο Μουράβιεφ έγραφε για το στάρετς πως είχε πνευματικό σφρίγος και βάθος, ήταν διεισδυτικός.

Όλ' αυτά ήταν καρπός της μακροχρόνιας αναχωρητικής ζωής του και ταίριαζαν στη θέση του ως ηγουμένου. Αυτός ήταν ο στάρετς Μωυσής. Τα κύρια χαρακτηριστικά του ήταν η επιείκεια για τους άλλους κι η αυστηρότητα για τον εαυτό του.

Το σφρίγος του ήταν συνετό, δεν έφτανε στα άκρα. Σύμφωνα με το παράδειγμα του οσίου Ιωάννη της Κλίμακος ο π. Μωυσής δοκίμαζε όλα όσα επιτρέπονται στους μοναχούς, έτρωγε όμως λίγο απ' όλα.

Δε φορούσε κουρελιασμένα ρούχα, απόφευγε όμως και τα εξεζητημένα. Ντυνόταν με απλότητα και σοβαρότητα, όπως ταίριαζε στη θέση του. Μετά τις ακολουθίες του άρεσε να διαβάζει βιβλία πνευματικά και μερικές φορές ιστορικά.

Του άρεσε πολύ το διάβασμα. Προσπαθούσε να εκμεταλλευτεί κάθε ελεύθερη στιγμή. Μόλις του περίσσευε έστω κι ένα λεπτό, έπιανε το διάβασμα. Μερικές φορές αναγκαζόταν να διακόψει το διάβασμα ίσως και είκοσι φορές μέσα σ' ένα πρωινό για ν' ασχοληθεί με το ένα ή το άλλο θέμα.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση:
<<Πατερικό της Όπτινα>>, β' έκδοση, 
Αθήνα 2006, σελ. 56-60.