ΟΣΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ: ΕΡΓΑ Ε', «Η ΣΤΕΝΗ ΠΥΛΗ» (ΜΕΡΟΣ 4ον)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη», σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'», Αθήνα 2014, σελ. 69-75.
Η στενή πύλη που πρέπει να διαβεί ο άνθρωπος για να οδηγηθεί στην αληθινή ζωή, δηλαδή στη Βασιλεία του Θεού, είναι η μετάνοια.
Από μόνη της η μετάνοια βέβαια δεν είναι αρκετή για να φτάσει κανείς εκεί. Την πύλη αυτή όμως είναι απαραίτητο να τη διαβεί. Πρέπει δηλαδή ν' αλλάξει, ν' αντιστρέψει τη στάση του πρώτου ανθρώπου, του Αδάμ. Ο Αδάμ υπάκουσε στο δικό του θέλημα, δεν έκαμε το θέλημα του Θεού. Εμείς πρέπει ν' αντιστρατευτούμε στο δικό μας θέλημα και να κάνουμε το θέλημα του Θεού. Μ' αυτόν τον τρόπο ανοίγει η στενή πύλη, όπως την ονομάζει ο Κύριος, η πύλη της μετάνοιας. Μια πύλη, που διέρχονται διά μέσου των αιώνων όλοι οι όσιοι, όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας.
Την πύλη αυτή τη διάβηκαν οι μάρτυρες που απαρνήθηκαν τον εαυτό τους, όχι μόνο το θέλημά τους, αλλά και τη ίδια τους την ύπαρξη θυσίασαν για τη χάρη του Θεού. Τη διαβαίνουν οι όσιοι που αφιερώνουν τη ζωή τους με το ν' απαρνηθούν το ίδιο θέλημα, είτε με την υποταγή στο Γέροντά τους, είτε αγωνιζόμενοι με κάθε τρόπο να ευαρεστήσουν στο Θεό.
Όλοι αυτοί διάλεξαν να διαβούν και ν' ακολουθήσουν τη στενή πύλη, τον μόνο αληθινό δρόμο που οδηγεί στη ζωή.
Δεν μπορεί όμως να είναι να είναι κανείς μέλος της Βασιλείας του Θεού, να γίνει άγιος, αν δε βρίσκεται μέσα στην Εκκλησία και δε βιώνει την εν Χριστώ σωτηρία, δε συμμετέχει δηλαδή στο Δείπνο της Βασιλεία, που είναι η θεία Ευχαριστία.
Ο όσιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ, ένας από τους φωτισμένους συγγραφείς και μεγάλους νηπτικούς της Ρωσικής, αλλά και γενικότερα της οικουμενικής Εκκλησίας ερμηνεύει την εντολή αυτή του Χριστού για τη στενή πύλη με τη γνωστή του βαθιά θεολογική προσέγγιση και μας προσφέρει μια διδασκαλία ορθόδοξη και πατερική, χωρίς ν' αφήνει αναπάντητες τις ανεπίτρεπτες παρεξηγήσεις και πλανεμένες απόψεις που κυριαρχούν πολλές φορές ανάμεσα στους πιστούς.
Στο ίδιο πνεύμα αναφέρονται και τα υπόλοιπα κείμενα του Οσίου, που έχουν συμπεριληφθεί στο βιβλίο αυτό.
Η χάρη του Κυρίου ας μας βοηθήσει να διαβούμε τη στενή πύλη της μετάνοιας, να γευτούμε απ' αυτή τη ζωή τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην Εκκλησία και ν' αξιωθούμε να τη ζήσουμε με πληρότητα, όταν ο Θεός ευδοκήσει να έρθει για να εγκαταστήσει τη Βασιλεία Του. Αμήν.
Πέτρος Μπότσης, Μάρτιος 2014
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'

Γενικά για την προσευχή του Ιησού

Μαθητής: Γέροντα, επιτρέπεται ν' ασχολούνται όλοι οι αδελφοί στο μοναστήρι με την προσευχή του Ιησού; Γέροντας: Όχι μόνο επιτρέπεται, αλλά θά' λεγα πως επιβάλλεται. Ο άνθρωπος που κείρεται μοναχός και παίρνει στα χέρια του το κομποσκοίνι, δηλαδή το πνευματικό ξίφος, ταυτόχρονα παίρνει την εντολή να λέει μέρα νύχτα την προσευχή του Ιησού.

Η προσευχή αυτή είναι κατά κάποιο τρόπο όρκος του μοναχού. Η τήρηση του όρκου αυτού είναι υποχρέωση που δεν μπορεί ν' απαρνηθεί ο μοναχός. Κάποιοι γέροντες μοναχοί μου είπαν πως στην αρχή του αιώνα μας (του 19ου) στο μοναστήρι του Σάρωφ, αλλά και σ' άλλα παραδοσιακά ρωσικά μοναστήρια, την προσευχή του Ιησού την δίδασκαν αμέσως σ' όποιον πρωτόμπαινε στο μοναστήρι.

Ο όσιος Σεραφείμ, που έζησε κι αγωνίστηκε στο μοναστήρι αυτό κι ήταν πολύ προχωρημένος στην προσευχή, συμβούλευε επίμονα όλους τους μοναχούς να ζουν με νήψη κι εγρήγορση και να επιδίδονται στην προσευχή του Ιησού.

Κάποτε επισκέφτηκε τον όσιο Σεραφείμ ένας νέος που είχε αποφοιτήσει από το σεμινάριο και του αποκάλυψε πως σκόπευε ν' ακολουθήσει το μοναχικό βίο. Ο όσιος γέροντας τού' δωσε πολλές ψυχοσωτήριες συμβουλές, ανάμεσα στις οποίες του είπε πως πρέπει να μάθει να λέει την προσευχή του Ιησού.

Η προφορική προσευχή, του είπε, η εξωτερική, δεν είναι αρκετή. Ο Θεός προσέχει και παρακολουθεί το νου. Επομένως οι μοναχοί που δε συνδέουν την προφορική προσευχή με την εσωτερική, τη νοερά, δεν είναι πραγματικά μοναχοί.

Ο ορισμός είναι σαφής: <<Μοναχός>> σημαίνει αυτός που ζει μόνος. Όποιος δεν έζησε ακόμα μόνος του στην έρημο, δεν μπορεί να ονομαστεί ερημίτης, έστω κι αν ζει μέσα σε μοναστήρι.

Ο νους του αγωνιστή που δεν έζησε ακόμα μόνος του στην έρημο και δεν προσπάθησε να εμβαθύνει μέσα του, σίγουρα θα περιφέρεται μέσα στην τύρβη και το θόρυβο του κόσμου, με εντυπώσεις που παράγονται από αμέτρητους λογισμούς που εισχωρούν ελεύθερα μέσα του.

Κι ο ίδιος περιφέρεται οδυνηρά στο σύμπαν ολόκληρο, χωρίς καμμιά ανάγκη και κανένα όφελος και μ' έναν τρόπο βλαβερό για τον ίδιο. Η ερημία του ανθρώπου, η μόνωση, η κατάδυση στον εαυτό του, δεν μπορεί να επιτευχθεί με άλλον τρόπο βλαβερό για τον ίδιο.

Η ερημία του ανθρώπου, η μόνωση, η κατάδυση στον εαυτό του, δεν μπορεί να  επιτευχθεί με άλλον τρόπο, παρά μόνο με τη νηπτική προσευχή και κυρίως με την προσευχή του Ιησού.

Μαθητής: Η άποψη του οσίου Σεραφείμ μοιάζει πολύ αυστηρή. Γέροντας: Μοιάζει αυστηρή αν την προσεγγίσει κανείς επιφανειακά κι επιπόλαια. Αν έχει ανεπαρκή γνώση των μεγάλων πνευματικών θησαυρών που κρύβει ο χριστιανισμός.

Ο όσιος Σεραφείμ δεν είπε τη δική του γνώμη. Είπε τη γνώμη που ομολογούν ομόφωνα όλοι οι άγιοι πατέρες που ανήκουν στην Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο όσιος Ησύχιος Ιεροσολύμων λέει πως εκείνος που απαρνήθηκε πάντα όσα ανήκουν σ' αυτή τη ζωή, όπως γυναίκα, περιουσία κι όλα γενικά τα εγκόσμια, έγινε μοναχός μόνο κατά το φαινόμενο, εξωτερικά, αλλά όχι κι εσωτερικά.

Αληθινός μοναχός είναι εκείνος που απαρνήθηκε τους εμπαθείς λογισμούς. Μοναχό κατά το φαινόμενο μπορεί εύκολα να φτιάξει κανείς. Για να γίνει κάποιος αληθινός μοναχός όμως χρειάζεται μεγάλος αγώνας.

Υπάρχει στην παρούσα γενιά μοναχός που έχει απαλλαγεί τελείως από τους εμπαθείς κι εφάρματους λογισμούς; Ποιός είναι εκείνος που αξιώθηκε να λάβει το χάρισμα της καθαρής νοεράς κι αδιάλειπτης προσευχής, που είναι το πραγματικό δείγμα του εσωτερικού μοναχισμού;

Ο όσιος αββάς Αγάθων ζούσε στη Σκήτη της Αιγύπτου. Κάποτε τον ρώτησαν: <<Τί αξίζει περισσότερο, ο σωματικός κόπος ή ο εσωτερικός αγώνας>>; Κι εκείνος απάντησε:

<<Ο άνθρωπος είναι σαν το δέντρο. Οι σωματικοί κόποι είναι σαν τα φύλλα του δέντρου... ο εσωτερικός αγώνας μοιάζει με τους καρπούς>>.

Στην Αγία Γραφή αναφέρεται πως κάθε δέντρο που μένει άκαρπο, που δεν έχει καρπούς, θα κοπεί και θα το ρίξουν στη φωτιά να καεί (πρβλ. Λουκ. γ' 9). Απ' αυτό γίνεται φανερό και ξεκάθαρο πως όλη η φροντίδα κι επιμέλειά μας πρέπει να στραφεί στον καρπό, δηλαδή στην τήρηση του νου.

Είναι εξίσου απαραίτητο βέβαια το δέντρο να καλύπτεται με φύλλα, που απεικονίζουν τη σωματική άσκηση. Ακολουθώντας τη ρήση αυτή του Αββά Αγάθωνα, λέει κι ο όσιος Νικηφόρος ο Αθωνίτης σχετικά με τον πνευματικό αγώνα:

<<Τί θαυμαστός λόγος είναι αυτός που είπε ο Όσιος για όλους αυτούς που δεν αγωνίζονται να τηρούν το νου τους αλλά ελπίζουν μόνο στους σωματικούς ασκητικούς αγώνες τους! Κάθε δέντρο που δεν φέρει καλό καρπό (εννοεί την τήρηση του νου) αλλ' έχει μόνο φύλλα (δηλ. σωματικούς κόπους), κόβεται και ρίχνεται στη φωτιά.

Ο λόγος σου είναι φοβερός, πάτερ>>! Την τήρηση του νου οι άγιοι πατέρες την ονομάζουν και νήψη, εγρήγορση, προσοχή, νοερά εργασία ή νοερά προσευχή. Όλες αυτές οι ονομασίες αφορούν το ίδιο πράγμα στον αγώνα που διεξάγει με διάφορους τρόπους η ψυχή.

Ο αγώνας της ψυχής είναι αέναος, ωσότου γίνει ένα με το πνεύμα. Ίδιος με τον αγώνα της ψυχής είναι κι ο πνευματικός αγώνας, μόνο που ο τελευταίος επισκιάζεται ήδη από τη θεία χάρη.

Οι άγιοι πατέρες περιγράφουν ως εξής τον αγώνα της ψυχής ή του πνεύματος: Εγρήγορση είναι η διαρκής σιγή της καρδιάς, που επικαλείται αδιάλειπτα τον Κύριο Ιησού, τον Υιό του Θεού και Θεό.

Ανασαίνει με το Θεό κι αναλαμβάνει μαζί Του τα πνευματικά όπλα εναντίον των εχθρών, ενώ ομολογεί πως μόνο Εκείνος έχει τη δύναμη και την εξουσία να συγχωρεί αμαρτίες. 

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη»,
σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'»,
Αθήνα 2014, σελ. 69-75.