ΟΣΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ: ΕΡΓΑ Ε', «Η ΣΤΕΝΗ ΠΥΛΗ» (ΜΕΡΟΣ 9ον)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη», σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'», Αθήνα 2014, σελ. 113-119.

Η στενή πύλη που πρέπει να διαβεί ο άνθρωπος για να οδηγηθεί στην αληθινή ζωή, δηλαδή στη Βασιλεία του Θεού, είναι η μετάνοια.
Από μόνη της η μετάνοια βέβαια δεν είναι αρκετή για να φτάσει κανείς εκεί. Την πύλη αυτή όμως είναι απαραίτητο να τη διαβεί. Πρέπει δηλαδή ν' αλλάξει, ν' αντιστρέψει τη στάση του πρώτου ανθρώπου, του Αδάμ. Ο Αδάμ υπάκουσε στο δικό του θέλημα, δεν έκαμε το θέλημα του Θεού. Εμείς πρέπει ν' αντιστρατευτούμε στο δικό μας θέλημα και να κάνουμε το θέλημα του Θεού. Μ' αυτόν τον τρόπο ανοίγει η στενή πύλη, όπως την ονομάζει ο Κύριος, η πύλη της μετάνοιας. Μια πύλη, που διέρχονται διά μέσου των αιώνων όλοι οι όσιοι, όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας.
Την πύλη αυτή τη διάβηκαν οι μάρτυρες που απαρνήθηκαν τον εαυτό τους, όχι μόνο το θέλημά τους, αλλά και τη ίδια τους την ύπαρξη θυσίασαν για τη χάρη του Θεού. Τη διαβαίνουν οι όσιοι που αφιερώνουν τη ζωή τους με το ν' απαρνηθούν το ίδιο θέλημα, είτε με την υποταγή στο Γέροντά τους, είτε αγωνιζόμενοι με κάθε τρόπο να ευαρεστήσουν στο Θεό.
Όλοι αυτοί διάλεξαν να διαβούν και ν' ακολουθήσουν τη στενή πύλη, τον μόνο αληθινό δρόμο που οδηγεί στη ζωή.
Δεν μπορεί όμως να είναι να είναι κανείς μέλος της Βασιλείας του Θεού, να γίνει άγιος, αν δε βρίσκεται μέσα στην Εκκλησία και δε βιώνει την εν Χριστώ σωτηρία, δε συμμετέχει δηλαδή στο Δείπνο της Βασιλεία, που είναι η θεία Ευχαριστία.
Ο όσιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ, ένας από τους φωτισμένους συγγραφείς και μεγάλους νηπτικούς της Ρωσικής, αλλά και γενικότερα της οικουμενικής Εκκλησίας ερμηνεύει την εντολή αυτή του Χριστού για τη στενή πύλη με τη γνωστή του βαθιά θεολογική προσέγγιση και μας προσφέρει μια διδασκαλία ορθόδοξη και πατερική, χωρίς ν' αφήνει αναπάντητες τις ανεπίτρεπτες παρεξηγήσεις και πλανεμένες απόψεις που κυριαρχούν πολλές φορές ανάμεσα στους πιστούς.
Στο ίδιο πνεύμα αναφέρονται και τα υπόλοιπα κείμενα του Οσίου, που έχουν συμπεριληφθεί στο βιβλίο αυτό.
Η χάρη του Κυρίου ας μας βοηθήσει να διαβούμε τη στενή πύλη της μετάνοιας, να γευτούμε απ' αυτή τη ζωή τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην Εκκλησία και ν' αξιωθούμε να τη ζήσουμε με πληρότητα, όταν ο Θεός ευδοκήσει να έρθει για να εγκαταστήσει τη Βασιλεία Του. Αμήν.
Πέτρος Μπότσης, Μάρτιος 2014
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ'

ΥΠΕΡΗΦΑΝΕΙΑ: Η ΑΙΤΙΑ ΤΗΣ ΠΛΑΝΗΣ

Ο γέροντας ορίζει την πλάνη ως <<τραύμα της ανθρώπινης φύσης που προκαλείται από το ψεύδος>>. Ειδικότερα η πλάνη είναι <<η από μέρους του ανθρώπου αποδοχή του ψεύδους ως αλήθειας>>.

Η λαθεμένη σκέψη έτσι συνιστά το ξεκίνημα του κακού και την πηγή της αυταπάτης και της δαιμονικής πλάνης. Ο σατανάς χρησιμοποιεί το ψέμα από την εποχή του Αδάμ για να ζημιώσει τον άνθρωπο, να τον σκοτώσει πνευματικά.

<<Εκείνος ανθρωποκτόνος ην απ' αρχής και εν τη αληθεία ουχ έστηκεν>> (Ιωάν. η' 44), όπως είπε κι ο ίδιος ο Κύριος. Ο Αδάμ κι η Εύα δέχτηκαν το ψέμα που τους προσφέρθηκε με το κάλυμμα της αλήθειας και πληγώθηκαν θανάσιμα, πλήρωσαν την απερισκεψία τους με την απώλεια της αθανασίας.

Παρά την πτώση μας, διαθέτουμε ακόμα κάποιο ψήγμα ελευθερίας για να επιλέξουμε το καλό ή το κακό. Η δυνατότητα αυτή όμως δεν λειτουργεί <<ως πλήρης ελευθερία, αλλ΄υπό την αναπόφευκτη επίδραση του τραύματος της αμαρτίας>>.

Από τη γέννησή μας ακόμα η λειτουργία των δυνατοτήτων μας είναι παραποιημένη λόγω της πτώσης μας. Το πονηρό παρουσιάζεται μπροστά στην αρρωστημένη και διεστραμμένη θέληση, στο νου και την καρδιά μας ως αγαθό.

Κι έτσι μας εξαπατά και μας εξωθεί να εντρυφούμε στα πάθη μας. Ο λυτρωμένος από το Θεό άνθρωπος είναι ελεύθερος να υποταχτεί είτε στο Θεό είτε στο σατανά. Ο Θεός επιτρέπει ακόμα στην προσέγγιση του σατανά στον λυτρωμένο, ώστε η ελευθερία του <<να δοκιμαστεί, να μην είναι προϊόν καταναγκασμού>>.

Αν δεν είμαστε πιστοί στη διδασκαλία του Χριστού αλλ' ακολουθούμε το δικό μας θέλημα και την υποτιθέμενη γνώση μας, τότε αναπόδραστα θα υποταχτούμε στο διάβολο κι από την αυταπάτη θα περάσουμε στη δαιμονική πλάνη.

Αν όμως είμαστε πιστοί στο λόγο του Θεού, απέχουμε από τα πάθη μας κι αγωνιζόμαστε εναντίον της αυταπάτης με την καθοδήγηση των ευαγγελικών εντολών, τότε θα συναντήσουμε την αλήθεια και την ελευθερία.

Κι όταν φτάσουμε με πολλές δυσκολίες στην κατάσταση αυτή, τότε θα μας επισκιάσει η θεία χάρη και θα μας πληρώσει. Ο γέροντας δίνει έμφαση στο γεγονός ότι βρισκόμαστε όλοι σε κατάσταση πνευματικής πλάνης.

Η μεγαλύτερη προστασία μας είναι να συνειδητοποιήσουμε το γεγονός αυτό. Η μεγαλύτερη πλάνη μας είναι να πιστεύουμε πως είμαστε απαλλαγμένοι απ' αυτήν. Σε τελευταία ανάλυση

είμαστε όλοι αιχμαλωτισμένοι στον αμαρτωλό και σαρκικό τρόπο σκέψης και στην απατηλή γνώση, γι' αυτό κι έχουμε απόλυτη ανάγκη να προσφύγουμε στην Αλήθεια, στον Κύριό μας Ιησού Χριστό, για να μας ελευθερώσει.

Στην προσευχή η δαιμονική πλάνη υπεισέρχεται επειδή δεν έχουμε ενστερνιστεί τη μετάνοια, που είναι <<η πηγή, η ψυχή κι ο σκοπός της προσευχής>>. Συντριβή, θρήνος, μνήμη θανάτου και όμοια είναι χαρίσματα που μας δίνει ο Θεός για να δοκιμαστεί η προσευχή μας, αν είναι καθαρή ή όχι.

Τα χαρίσματα αυτά προηγούνται από άλλα, πολύ μεγαλύτερα. Η απρόσεκτη κι αμελής προσευχή συνδέεται άμεσα με την αυταπάτη, όπως κι η αυτοπεποίθηση συνδέεται με την υποτιθέμενη αξία μας.

Η αμελής προσευχή οδηγεί στην πλάνη είτε σε πνευματική στειρότητα. Το πιο επικίνδυνο πράγμα στην προσευχή είναι να χρησιμοποιείς την φαντασία σου και να δέχεσαι ή να χαλκεύεις οπτασίες.

Ο όσιος Συμεών ο νέος Θεολόγος δίνει μια πολύ καλή περιγραφή αυτού του φαινομένου στην προσευχή. Ο άνθρωπος προσεύχεται και φαντάζεται με το νου του αγγέλους, αγίους ή περιστατικά από την Αγία Γραφή, που τον παρακινούν ν' αγαπά το Θεό, ακόμα και να χύνει άφθονα δάκρυα.

Έτσι σιγά σιγά κι εντελώς ανεπαίσθητα, χωρίς ο ίδιος να το καταλαβαίνει, εισχωρεί η υπερηφάνεια κι ο ίδιος αρχίζει να πιστεύει πως ό,τι του συμβαίνει, προέρχεται από τη θεία χάρη.

Η φαντασία όμως είναι αποτέλεσμα της πτώσης. Πριν από την πτώση ο άνθρωπος είχε καθαρή νοητική λειτουργία και δεχόταν την αλήθεια απ' ευθείας από τη χάρη του Θεού. Εκείνο που φανταζόμαστε όμως δεν υπάρχει στην πραγματικότητα.

Επομένως όποιος κάνει προσευχή και δέχεται φαντασίες, πέφτει αμέσως στα δίχτυα του σατανά, ο οποίος αγαπά την αγάπη και το ψέμα. Όποιος τελικά επινοεί φαντασίες στην ουσία αυταπατάται, εκτρέπεται στην αυτοεκτίμηση και εκτίθεται στην επίδραση του σατανά.

Όποιοι προσεύχονται μ' αυτόν τον τρόπο υπάρχει περίπτωση να δουν και κάποιο φως ή να νιώσουν κάποια περίεργη ευωδία. Και το χειρότερο είναι πως η προσευχή αυτή μπορεί να οδηγήσει τον άνθρωπο σε παράνοια ή και σε δαιμονοληψία.

Κι αυτό συμβαίνει συχνά σ' εκείνον που ζει μόνος του στην έρημο, μακριά από την ασφάλεια που παρέχει η συμβίωση με άλλους. Στη καλύτερη περίπτωση η κατάσταση αυτή οδηγεί σε μια ζωή πνευματικά άκαρπη και μάταιη, χωρίς αρετές.

Πέρα από το γεγονός ότι πρέπει ν' απέχει κανείς από τις φαντασίες, πρέπει να μη συγκατατίθεται ούτε σε εικόνες και οπτασίες που του εμφανίζονται, έστω κι αν φαινομενικά παρουσιάζεται ο ίδιος ο Χριστός, οι άγγελοι ή κάποιο φως.

Ο όσιος Γρηγόριος ο Σιναϊτης σημειώνει πως, αν ρέπουμε στο να δεχόμαστε με αδιακρισία ό,τι παράγει ο νους ή οι αισθήσεις μας, χωρίς να σκεφτούμε να ρωτήσουμε κάποιον έμπειρο γέροντα, σημαίνει πως έχουμε κλίση στην απάτη και την πλάνη, οπότε και εύκολα θα πέσουμε σ' αυτήν.

Πρέπει νά' μαστε προσεχτικοί, ακόμα κι αν είναι πραγματικά ο Θεός αυτός που μας παρουσιάζεται με όραμα. Ο ίδιος δε θα παροργιστεί αν δεν τον δεχτούμε σε τέτοια περίπτωση, αλλά θα μας εκτιμήσει επειδή δείξαμε φρόνηση για να προστατευτούμε.

Ίσως ο Θεός να μας δοκιμάζει, για να δει κατά πόσο είμαστε θεληματάρηδες ή συνετοί. Η ελεύθερη θέληση για μας που είμαστε αρχάριοι ρέπει προς την πλάνη, προς τους δαίμονες, επειδή <<κάθε πλάνη κολακεύει τη φιλαυτία μας, τη ματαιοδοξία και την υπερηφάνεια μας>>.

Ακόμα κι οι έμπειροι όμως πρέπει νά' ναι πολύ φρόνιμοι και συνετοί, μ' όλο που η χάρη σ' αυτούς αποκαλύπτεται πιο εύκολα από τους καρπούς της -πραότητα, ταπείνωση, μίσος για τον κόσμο- πράγματα που δεν μπορούν να προέρχονται από τους δαίμονες.

Οι καρποί του διαβόλου, αντίθετα, είναι πλάνη, αλαζονεία, φόβος και μ' ένα λόγο <<κάθε λογής κακία>>.

Μαθητής: Σε ποιά κατάσταση πρέπει να βρεθεί ο άνθρωπος για να κινδυνεύει να πλανηθεί;

Γέροντας: Ο όσιος Γρηγόριος ο Σιναϊτης γράφει πως <<γενικά η αιτία της πλάνης είναι μία: η υπερηφάνεια>>. Η υπερηφάνεια του ανθρώπου είναι από μόνη της αυταπάτη, πλάνη>>.

Εκεί ο διάβολος βρίσκει ένα ασφαλές καταφύγιο, όπου συνυφαίνει τη δική του πλάνη με την αυταπάτη του ανθρώπου. Κάθε άνθρωπος κλίνει λιγότερο ή περισσότερο προς την πλάνη, αφού όπως γράφει κι ο όσιος Μακάριος ο Μέγας, <<ακόμα κι η πιο αγνή ανθρώπινη ύπαρξη, έχει μέσα της στοιχεία υπερηφάνειας>>.

Τα λόγια των πατέρων για την από μέρους μας προσοχή είναι θεμελιωμένα γερά. Ο άνθρωπος πρέπει νά' ναι πολύ προσεχτικός. Πρέπει να φυλάγεται από την αυταπάτη και την πλάνη.

Στην εποχή μας, που οι φωτισμένοι δάσκαλοι είναι εξαιρετικά σπάνιοι, χρειαζόμαστε περισσότερη προσοχή και εγρήγορση από άλλοτε. Η προσοχή κι η εγρήγορση είναι απαραίτητες σε κάθε μοναχικό αγώνα.

Πιο απαραίτητες όμως είναι στην άσκηση της προσευχής, που είναι ο υπέρτερος αγώνας, ο κατ' εξοχήν ψυχοσωτήριος, εκείνος για τον οποίο ο εχθρός προσπαθεί να στήσει τις περισσότερες παγίδες. <<Εν φόβω τον της παροικίας υμών χρόνον αναστράφητε>> (Α' Πέτρ. α' 17).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη»,
σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'»,
Αθήνα 2014, σελ. 113-119.