ΠΡΩΤΟΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΥ ΣΤΕΦΑΝΟΥ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΥ: ΕΛΥΛΗΘΕΝ Η ΝΗΣΤΕΙΑ

Η μήτηρ της σωφροσύνης, η κατήγορος της αμαρτίας, η συνήγορος της μετανοίας, η πολιτεία των αγγέλων, η σωτηρία των ανθρώπων, διό οι πιστοί ανακράξωμεν, o Θεός ελέησον ημάς.

Από αύριο χριστιανοί μου μπαίνουμε στην Αγία και Μεγάλη Τεσσαρακοστή. Κύριο γνώρισμα της περιόδου αυτής είναι η νηστεία. Και οι Ορθόδοξοι χριστιανοί καλούνται όλοι να νηστέψουν.

Βέβαια ο λόγος μας θα γίνει για την νηστεία, και δεν πρέπει να ασχολούμεθα μ’ αυτήν μόνον στις περιόδους που η Εκκλησία μας ορίζει την νηστεία, αλλά πάντοτε. Έτσι αυτή την περίοδο θα νηστέψουν οι χριστιανοί από κρέας, γάλα, αυγά, ψάρια και θα αρκεστούν στα νερόβραστα και στα λαδερά φαγητά.

Αλλά γεννιέται το ερώτημα: Νηστεύουν οι χριστιανοί την Αγία αυτή περίοδο της Εκκλησίας; Νηστεύουν όλοι; Όχι.

Πιστεύω ότι όταν η πίστη ήταν πιο ζωντανή και τα ήθη πιο αυστηρά, οι χριστιανοί νήστευαν, νήστευαν τα παιδιά, νήστευαν οι άνδρες, οι γυναίκες, μικροί και μεγάλοι, όλοι νήστευαν. Νήστευαν και οι παππούδες και οι γιαγιάδες.

Σαν σήμερα το βράδυ μάλιστα, υπήρχε και διετηρείτο το έθιμο στην πατρίδα μου, το έθιμο της χάσκας με ένα αυγό, θυμάμαι ότι τότε οι γιαγιάδες και οι μεγάλοι έλεγαν ότι με αυγό πρέπει να κλείνει το στόμα, το βράδυ της Κυριακής της Τυρινής, και με αυγό να ανοίγει πάλι το βράδυ της Αναστάσεως.

Ενήστευαν λοιπόν κάποτε οι χριστιανοί, όλοι μικροί και μεγάλοι. Η νηστεία της Μεγάλης Σαρακοστής θύμιζε τα παλιά χρόνια τη νηστεία της αμαρτωλής πόλεως Νινευΐ, που οι κάτοικοί της ύστερα από το κήρυγμα Ιωνά του προφήτου, ήρθαν σε τόση μετάνοια ώστε νήστεψαν όλοι – ακόμα και τα μωρά στερήθηκαν το μητρικό τους γάλα.

Νηστεία που επεβλήθη και στα ζώα, μικρά και μεγάλα. Για ένα τριήμερο λοιπόν, η νηστεία ήτο φοβερή, από κάθε είδους τροφής, και μάλιστα όλοι φόρεσαν σάκους και έβαλαν στάχτη στο κεφάλι τους. Και ο Θεός βλέποντας την ειλικρινή, την αληθινή τους μετάνοια, απέτρεψε την ολοκληρωτική τους καταστροφή.

Στα παιδικά μου χρόνια θυμάμαι κρεοπώλη, που έκλεινε το κρεοπωλείο του την Κυριακή των Απόκρεω, και το άνοιγε το Μεγάλο Σάββατο το πρωί. Κι όμως ποτέ του δεν επείνασε, ούτε αυτός ούτε η οικογένειά του.

Όπως και ένας μικρός εστιάτορας που δεν μαγείρευε φαγητά με κρέας αυτή την μεγάλη περίοδο.

Αλλά που να ακούσουν οι άνθρωποι της εποχής μας και ιδίως οι Νεοέλληνες χριστιανοί, για νηστεία και εγκράτεια, για μετάνοια και προσευχή. Οι περισσότεροι τα κοροϊδεύουν και τα γελάνε. Και όχι μόνο τα κοροϊδεύουν αλλά και κατηγορούν την νηστεία ότι την εφεύραν οι παπάδες και οι καλόγεροι. Τι θα απαντήσουμε σε αυτούς; Που μας κατηγορούν κατ’ αυτόν τον τρόπο.

Η νηστεία δεν είναι εντολή τωρινή. Έχει τη ρίζα της στα παλιά χρόνια της ανθρωπότητος. Η νηστεία εμφανίστηκε μόλις εμφανίστηκε και ο άνθρωπος. Συνομήλικη του ανθρώπου ονομάζει την νηστεία ο Μέγας Βασίλειος. Διότι αν ανοίξουμε την Αγία Γραφή και δούμε εκεί την δημιουργία του πρώτου ανθρώπου, του Αδάμ και της Εύας, βλέπουμε ότι η πρώτη εντολή που δόθηκε σε αυτούς ήταν η εντολή της νηστείας.

- Θα φάτε, είπε ο Θεός τότε στους Πρωτοπλάστους, από τους καρπούς όλων των δένδρων, εκτός όμως από τους καρπούς ενός δένδρου. Χιλιάδες δένδρα εκεί.

Η δοκιμή ετέθη. Και η τήρηση της εντολής ήταν πολύ εύκολη, αλλά δυστυχώς δεν τηρήθηκε. Κατέλησαν την εντολή, κατέλησαν την νηστεία και διώχθηκαν απ’ τον Παράδεισο. Όχι μόνο στη Γένεση αλλά και στα άλλα βιβλία ολοκλήρου της Αγίας Γραφής, γίνεται λόγος για τη νηστεία.

Νομίζουν λοιπόν ότι ο Χριστός, δε μίλησε ούτε αυτός για τη νηστεία. Και όμως. Μόνο το σημερινό Ευαγγέλιο, το Ευαγγελικό Ανάγνωσμα της Κυριακής της Τυρινής, αν το ανοίξουν, αν το προσέξουν, θα αποδείξουν, θα αποδείξει ότι βρίσκονται σε πλάνη.

Ο Χριστός μιλώντας για τη νηστεία δεν την καταργεί, αλλά την αναγνωρίζει σαν ιερό θεσμό, και με όσα λέει γι’ αυτήν, θέλει να την απαλλάξει από το Φαρισαϊκό πνεύμα, να την εξυψώσει πνευματικά. Να νηστεύετε, λέει, αλλά όχι όπως οι Φαρισαίοι. Όταν νηστεύετε να νηστεύετε κατά τέτοιον τρόπον ώστε να μην σας βλέπουν οι άνθρωποι.

Να μην είστε σκυθρωποί, να μην κάνετε επίδειξη της νηστείας. Ο Χριστός λοιπόν είναι εναντίον της νηστείας των Φαρισαίων, αλλά είναι υπέρ της νηστείας όπως ο ίδιος την εδίδαξε και την εφήρμοσε. Και όπως μας λέγει μάλιστα το Ευαγγέλιο, για σαράντα μέρες νήστεψε. Ούτε έφαγε, ούτε ήπιε.

Το παράδειγμα του Χριστού το μιμήθηκαν αργότερα οι Απόστολοι, οι διδάσκαλοι και οι Πατέρες της Εκκλησίας μας και όλοι οι Άγιοι. Εντολή λοιπόν του Θεού είναι η νηστεία. Και ό,τι διατάζει ο Θεός είναι πάντοτε για την ωφέλεια του ανθρώπου.

Η νηστεία όπως αποδεικνύουν τα πράγματα είναι οικονομία των υλικών αγαθών, είναι μέτρο υγείας, είναι χάρη των παθών, είναι φάρμακο ψυχής και σώματος. Πότε όμως; Όταν γίνεται σύμφωνα με το πνεύμα του Ευαγγελίου, όταν δηλαδή η νηστεία δεν περιορίζεται μόνο στην αποφυγή κάποιων φαγητών, αλλά επεκτείνεται και συμπεριλαμβάνει όλα τα ήδη της κακίας.

Η νηστεία από μόνη της δε λέει τίποτα. Πρέπει να γίνει πνευματική. Γι’ αυτό και ο χριστιανός, ο κάθε χριστιανός πρέπει να νηστεύει απ’ το ψέμα, τη διαβολή, τη συκοφαντία, το κουτσομπολιό, την κατάκριση, την βλασφήμια, την κλοπή, την απάτη, την εκμετάλευση, την φιλαργυρία, την πλεονεξία, την πορνεία, τη μοιχεία, τις κακές σκέψεις, να νηστεύει η γλώσσα που κόκαλα δεν έχει και κόκαλα τσακίζει, να νηστεύει ο νους, να νηστεύουν οι σκέψεις, οι λογισμοί, αυτού του είδους η νηστεία είναι όντως φάρμακο ψυχής.

Η νηστεία που περιορίζεται μόνο στην αποχή ορισμένων τροφών και συνοδεύεται από κακίες και από ελαττώματα και από πάθη, δεν είναι νηστεία χριστιανική. Θα τολμούσα να μπορώ να σας πω ότι η νηστεία αυτή είναι διαβολική, είναι σατανική. Γιατί; Γιατί και ο Σατανάς νηστεύει. Δεν τρώει ποτέ του, δεν πίνει ποτέ του. Αλλά έχει όλη την κακία και όλο το φθόνο και όλη τη μοχθηρία και ανθρωποχθόνος ήν απ’ αρχής.

Η χριστιανική νηστεία λοιπόν, έχει σκοπό να βοηθήσει τον άνθρωπο στην πνευματική του ανόρθωση, και στην κοινωνία του με το Θεό. Γίνεται από αγάπη στο Θεό, και συνδυάζεται με την αποχή από την αμαρτία, την προσευχή και την αγάπη. Τροφή του πνεύματος είναι η νηστεία. Όλα αυτά σημαίνουν ότι η Εκκλησία είναι εκείνη που γνωρίζει πότε πρέπει να νηστεύουμε.

Ο σκοπός της νηστείας είναι πνευματικός. Επί αιώνες η ζωή της εδώ στη γη με την πείρα και τον αγώνα των αγίων της, την οδήγησε στο να καθιερώσει τα χρονικά διαστήματα της νηστείας που όλοι μας γνωρίζουμε. Έτσι λοιπόν όλες οι νηστείες είναι συνδεδεμένες με τον εορτασμό των μεγάλων γεγονότων της ζωής του Χριστού. Για να καταλάβουμε λίγο καλύτερα το σκοπό της νηστείας της Μεγάλης Σαρακοστής, πρέπει να δούμε το γιατί νηστεύουμε Τετάρτη και Παρασκευή όλο το χρόνο, που είναι σμικρογραφία η νηστεία της Σαρακοστής.

Η αρχαιότερη καθιερωμένη νηστεία είναι η νηστεία Τετάρτης και Παρασκευής. Το βλέπουμε σαν εντολή στο κείμενο των Αποστολικών Διαταγών ενός βιβλίου που γράφτηκε τους πρώτους χριστιανικούς χρόνους. «Η δε νηστεία υμών μη έστωσαν μετά των υποκριτών Τρίτης και Πέμπτης, όπως των Ιουδαίων και Φαρισαίων, υμείς δε νηστεύσατε Τετράδα και Παρασκευήν». Και τότε μάλιστα η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής ήτανε ημέρες ξηροφαγίας, χωρίς κατάλυση, οίνου και ελαίου και μάλιστα μετά την τρίτη απογευματινή.

Γιατί όμως νηστεύουμε αυτές τις ημέρες; Τις δυο αυτές ημέρες κάθε εβδομάδα. Ο Άγιος Επιφάνιος Κύπρου, μας λέγει ότι πρέπει την Τετάρτη και την Παρασκευή να παραμένουμε εν νηστεία μέχρι της τρίτης το απόγευμα, επειδή την μεν Τετάρτην επροδόθη ο Κύριος και την Παρασκευή εσταυρώθη. Και στο βιβλίο Αποστολικαί Διαταγαί λέγεται:

«Τετράδα δε και Παρασκευήν προσέταξεν ημίν νηστεύειν, την μεν διά την προδοσίαν, την δε δια του πάθους του». Βέβαια εάν υπάρξει γιορτή Αγίου ή ενός γεγονότος, τότε έχουμε κατάλυση, σύμφωνα πάντοτε με τις υποδείξεις της Εκκλησίας, και όπως έχουμε δώσει και ειδικά νηστειοδρόμια για να βοηθήσουμε τους χριστιανούς πότε και πως πρέπει να νηστεύουν. Επίσης υπάρχει κατάλυσις της νηστείας όταν έχουμε σοβαρούς λόγους υγείας. Τότε η Εκκλησία οικονομεί τον ασθενούντα.

Ο λόγος πάντως για τον οποίον γίνεται η νηστεία όχι μόνον Τετάρτης και Παρασκευής, αλλά και των Σαρακοστών, και ειδικά της Μεγάλης που αρχίζει αύριο, καθορίζει συγχρόνως και τον τρόπο της συμμετοχής στην νηστεία.

Ως σωστοί πιστοί Ορθόδοξοι χριστιανοί δεν πρέπει να νηστεύουμε επειδή μας το λένε οι μεγαλύτεροι ή οι παπάδες, ούτε πάλι πρέπει να νηστεύουμε για να τρόπον τινά αυτοδικαιώσουμε τον εαυτό μας απέναντι στα σφάλματά μας, ούτε πάλι για να καυχόμεθα για τις αυστηρές μας ξηροφαγίες, και πολύ περισσότερο ούτε για να καλοπιάσουμε το Θεό.

Νηστεύουμε για να ζήσουμε τα σωτήρια πάθη του Κυρίου και Θεού και Σωτήρος ημών Ιησού Χριστού, και να αναγνωρίσουμε μέσα από τα βάθη της καρδιάς μας ότι απ’ αυτά και μόνον προήλθε η σωτηρία μας. Έτσι η νηστεία μέσα από την πνευματικότητα διακρίνεται από τρείς χαρακτήρες, και ο πρώτος της είναι δογματικός.

Με τη νηστεία ομολογούμε το πάθος της Σταυρικής Θυσίας του Χριστού.

Ο δεύτερος χαρακτήρας είναι δοξολογικός και ευχαριστηριακός. Η νηστεία αναπέμπεται ως προσευχή ευχαριστίας προς τον Θεόν, μέσα από τα Ευαγγελικά έργα, τον σεβασμό προς την παράδοση, την μίμηση των Αγίων, τη συμμετοχή στα Πανάγια Μυστήρια και κυρίως στο να δαμαστεί το σαρκικό φρόνημα και τα ένστικτα του ανθρώπου.

Και ο τρίτος χαρακτήρας της νηστείας είναι αναγεννητικός. Κάθε Τετάρτη και Παρασκευή, όπως και Σαρακοστές, ο χριστιανός με την νηστεία και την εγκράτεια σκοτώνει το σαρκικό του φρόνημα, και με την μικρή του σωματική ταλαιπωρία συμμετέχει στο πάθος του Χριστού, για να ζήσει την Ανάστασή Του.

Κυριακή τής Τυρινής του 1998

*Εκ του ιστολογίου <<agia-varvara.blogspot.com>> της 4.1.2011.
Επιμέλεια, παρουσίαση ημετέρα.