Η Ομολογία της Αληθείας
Κατά την αντιμετώπιση των αιρέσεων,
εκτός από τον έλεγχο της πλάνης και της κακοδοξίας
είναι απαραίτητη και η καλή και σωτήρια Ομολογία της Αληθείας της Πίστεως.
Άλλωστε,
μόνον εν Ομολογία δύναται να ασκηθεί αληθινός έλεγχος.
Σε καιρό ''οικουμενικής αταξίας'',
όταν ακόμη και οι ηγέτες των τοπικών Εκκλησιών δεν εκφράζουν την Πίστη της Αληθείας,
αλλά συμφωνούν μεταξύ τους στην κακοδοξία,
τότε την Καθολικότητα της Εκκλησίας διασώζουν μόνον
όσοι διακρατούν την ''ορθήν και σωτήριον Ομολογίαν''.
Για τον λόγο αυτό,
ο Άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής βεβαιώνει με έμφαση
ότι ''πας άνθρωπος αγιάζεται διά της ακριβούς Ομολογίας της Πίστεως''19.
Δεν είναι δυνατόν να υπάρξει αποσιώπησις της Ομολογίας της Αληθείας,
προκειμένου να επιτευχθεί η ειρήνη και η ομόνοια με τους πολλούς.
Όταν σε εγειρόμενα δογματικά θέματα το αληθεύον μέρος σιγήσει από αδράνεια,
δειλία ή απειλή,
τότε είναι και αυτό συνένοχο με το σφαλλόμενο.
''Η σιγή των λόγων, αναίρεσις των λόγων εστί'',
διακηρύσσει ο Άγιος Μάξιμος,
διότι ''ο μη λαλούμενος λόγος, ουδ΄όλως εστί''19.
Η Ομολογία της Αληθείας δεν περιορίζεται μόνον εντός της καρδιάς του ανθρώπου,
πρέπει οπωσδήποτε και να εξωτερικεύεται:
''Ου περιώρισεν ο Θεός τη καρδία την όλην σωτηρίαν, ειπών.
ο ομολογών με έμπροσθεν των ανθρώπων,
ομολογήσω αυτόν έμπροσθεν του Πατρός μου εν τοις ουρανοίς {Ματθ. ι΄32}.
Και ο θείος Απόστολος διδάσκει λέγων. καρδία μεν πιστεύεται εις δικαιοσύνην, στόματι δε ομολογείται εις σωτηρίαν {Ρωμ. ι΄10}20. Και αν η Ομολογία λυπήσει τους περισσοτέρους ανθρώπους; Ο Άγιος Μάξιμος είναι και πάλι αφοπλιστικός: ''ου δύναμαι λυπήσαι τον Θεόν σιωπών, άπερ αυτός λαλείσθαι και ομολογείσθαι προσέταξεν''21. Ο άγιος Μάξιμος ουδέποτε συγκατατέθη εις τοιαύτην (θεωρουμένην ως) οικονομίαν. οικονομία εις βάρος του δόγματος της Εκκλησίας δεν νοείται. μάλλον δε είναι καταδικαστέα''22.
α4. Η εκκοπή των Λατίνων
Αυτή η αταλάντευτη στάσις διαπερνά όλο τον ένδοξο και ταυτόχρονα μαρτυρικό ιστορικό βίο της αγίας Ορθοδόξου Εκκλησίας, η οποία δοκιμάσθηκε, δοκιμάζεται και θα δοκιμάζεται από τις αιρέσεις, ώστε να γίνονται φανεροί οι δόκιμοι23. Όταν το έτος 807-808 δύο Βενεδικτίνοι Μοναχοί εκ της Δύσεως έψαλαν στα Ιεροσόλυμα το Σύμβολο της Πίστεως
με την προσθήκη του Filioque, δηλαδή την κακοδοξία ότι το Άγιον Πνεύμα εκπορεύεται αιωνίως όχι μόνον εκ του Πατρός, αλλά και εκ του Υιού, τότε ηγέρθησαν αμέσως αντιδράσεις εκ μέρους των Μοναχών της Μονής του Αγίου Σάββα του Ηγιασμένου. Οι Ορθόδοξοι Μοναχοί έσπευσαν να χαρακτηρίσουν ως Αιρετικούς, τους τολμήσαντας την εισαγωγή της ασεβούς προσθήκης.
Η ελεγκτική και ομολογιακή αυτή αντίδρασις είχε διττό αποτέλεσμα στην Δύση: αφ΄ενός μεν να συγκληθεί σύνοδος υπέρ του Filioque από τον Βασιλέα των Φράγκων Κάρολο τον Μέγα, αφ΄ετέρου δε ο Πάπας Λέοντας ο Γ΄να προβεί ορθότατα σε καταδίκη του Filioque και να αναρτήσει εις ανάμνησιν και προφύλαξιν δυο αργυρές πλάκες στον Ναό του Αγίου Πέτρου στην Ρώμη, οι οποίες περιείχαν το Σύμβολο της Πίστεως ακαινοτόμητο, δηλαδή άνευ της προσθήκης του Filioque24.
Είναι γνωστά τα γεγονότα, τα οποία οδήγησαν στην σύγκληση της περιφήμου Μεγάλης Συνόδου του έτους 879-880 στην Κωνσταντινούπολη, επί Μ. Φωτίου, της θεωρουμένης και ως Η΄Οικουμενικής από την Συνείδηση της Ορθοδόξου Εκκλησίας.
Κατ΄αυτήν, η Λατινική κακοδοξία του Filioque καταδικάσθηκε, ως επίσης και το λεγόμενο Πρωτείο δικαιοδοσίας του Πάπα Ρώμης εφ΄όλης της Εκκλησίας25. Η έκπτωσις όμως των Δυτικών, με την υιοθέτηση των ως άνω καταδικασθέντων κακοδοξιών υπό της Αδιαιρέτου Εκκλησίας, ολοκληρώθηκε τον ΙΑ΄αι. διά των γνωστών αναθεματισμών. Έκτοτε η τοποθέτησις των Ορθοδόξων έναντί τους, μετά μάλιστα και τα τραγικά γεγονότα των Σταυροφοριών, ήταν σταθερή: εθεωρούντο ετερόδοξοι και αιρετικοί.
Οι Αγιορείται Μοναχοί έγραφαν χαρακτηριστικά στον λατινόφρονα Αυτοκράτορα Μιχαήλ Η΄Παλαιολόγο κατά το δεύτερο ήμισυ του ΙΓ΄αι.: ''Αυτοί (οι Λατίνοι)... δεν άφησαν άθικτο και απαραχάρακτο κανένα από τα κυριότερα σημεία της Πίστεως. Γι΄αυτό, όχι μόνον αποκόπτονται από το Σώμα του Χριστού, αλλά παραδίδονται και στον σατανά κατά το του Αποστόλου Παύλου:
''Ει τις ευαγγελίζεται υμάς παρ΄ο παρελάβετε... ανάθεμα έστω'' {Γαλ. α΄8}... Πώς είναι λοιπόν νόμιμο... να ενωθούμε με εκείνους... εφ΄όσον παραμένουν στις αιρέσεις τους; Εάν το δεχθούμε αυτό, ανατρέπουμε με μιας τα πάντα και καταργούμε την Ορθοδοξία''26.
Ο Ομολογητής Άγιος Μελέτιος ο Γαλησιώτης, του οποίου οι Λατινόφρονες απέκοψαν την γλώσσα, γράφει χαρακτηριστικά και εύρυθμα στην Αλφαβηταλφάβητό του: ''...ότι καν λέγωσι τινές των καθ΄ημάς ποιμένων/εξ αμαθείας των Γραφών ή καθ΄ετέρους τρόπους/ως Ιταλών τα σφάλματα βραχύτατα τυγχάνει,/ως ουκ εισίν αιρετικοί
μηδ΄αποκεκομμένοι/του των πιστών συστήματος εκ τίνος των Αγίων/ουδέ το τούτοις κοινωνείν σφάλμα ψυχής και βλάβη,/ψευδώς φάσι, κακώς φάσι, μακράν της αληθείας.../ Πας των Πατέρων ο χορός αυτούς καταδικάζει,/Αιρετικοίς συντάττεται και σύμπας ο Λατίνοις/συγκοινωνών μεμέρισται Χριστού και των Αγίων''27.
α5. Ο Άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης περί της Αιρέσεως των Λατίνων
Επειδή άλλοτε είχαμε ασχοληθεί με την στάση του Αγίου Γρηγορίου του Παλαμά έναντι των Λατίνων28, στην παρούσα Εισήγησή μας θα στραφούμε σε μία άλλη μεγάλη Πατερική μορφή, στον Παλαμικό και Ησυχαστή Δογματικό-Λειτουργικό-Μυσταγωγικό θεολόγο Άγιο Συμεών Αρχιεπίσκοπο Θεσσαλονίκης (+1429), για να παρακολουθήσουμε επιγραμματικά την οδηγητική τοποθέτησή του έναντι της Λατινικής Αιρέσεως,
αλλά και έναντι των Μονοθειστικών θρησκευμάτων του Ιουδαισμού και του Ισλαμισμού. Ο Άγιος Συμεών πιστεύει απόλυτα, ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία ''διασώζει, εκφράζει και βιώνει την αλήθεια της αρχαίας αδιαίρετης Εκκλησίας.
Το θεμελιώδες κριτήριο που προσδιορίζει αυτή την αλήθεια είναι η (Αγία) Γραφή και οι αποφάσεις των Οικουμενικών Συνόδων. Οι Σύνοδοι αυτές συνέθεσαν και επικύρωσαν το Σύμβολο, το οποίο η Λατινική Εκκλησία παραχάραξε προσθέτοντας το Filioque''29. Και ποια ήταν η αιτία εκτροπής των Λατίνων; Η υπερηφάνεια και η οίησις, λέγει ανεπιφύλακτα ο Άγιος Συμεών30.
Οι Λατίνοι εζήλευσαν την θύραθεν (κοσμική) σοφία και θεώρησαν ότι είναι σοφότεροι από τους Ανατολικούς Αδελφούς τους. Εδώ έγκειται η ρίζα όλων των πτώσεων και των κακοδοξιών: πίστις και εμπιστοσύνη στην ανθρώπινη γνώση, φυσίωσις, έλλειψις ταπεινώσεως και αγάπης.
Οι κακοδοξίες των Παπικών συνοψίζονται κατά τον Άγιο Συμεών σε τρεις κατηγορίες:
α) δογματικές, β) λειτουργικές και γ) ηθικές31.
Στις δογματικές κακοδοξίες περιλαμβάνονται:
το Filioque και αυθαίρετη προσθήκη του στο Σύμβολο της Πίστεως,
το Πρωτείο του Πάπα, το λεγόμενο Καθαρτήριο Πυρ,
η άρνησις διακρίσεως μεταξύ Ουσίας και Ενεργειών στον Θεό,
ως και η θεώρησις κτιστών ενεργειών στον Θεό για την σχέση του με τον κόσμο και τον άνθρωπο.
Στις λειτουργικές κακοδοξίες περιλαμβάνονται:
η τέλεσις του Μυστηρίου του Βαπτίσματος όχι διά τριών πλήρων καταδύσεων,
αλλά διά επιχύσεως,
η χωριστή τέλεσις του Χρίσματος, η μη παροχή
Θ. Κοινωνίας στα βρέφη,
η χρήσις Αζύμου Άρτου στην Θ. Ευχαριστία,
ο Καθαγιασμός των Δώρων στην Θ. Λειτουργία όχι διά επικλίσεως του Αγίου Πνεύματος,
αλλά διά της εκφωνήσεως και μόνον των Ιδρυτικών λόγων του Κυρίου,
η μη μετάδοσις Αγίου Αίματος στους πιστούς,
η χειροτονία διά Χρίσεως, η παροχή Ευχελαίου μόνον στους ετοιμοθανάτους,
η διάσπασις του ενός Μοναχικού Σχήματος σε πολλά,
η κατάλυσις της νηστείας της Τετάρτης και Παρασκευής
και η καθιέρωσις νηστείας του Σαββάτου,
η άδεια να υπανδρεύονται πατέρας και υιός μητέρα και κόρη,
ως επίσης και δύο αδελφοί, δύο αδελφές.
Στις ηθικές κακοδοξίες περιλαμβάνονται:
η ασύδοτη διάδοσις και επιτέλεσις της πορνείας μεταξύ των κληρικών, μοναχών και λαικών,
την οποίαν θεωρούν σχεδόν ακατηγόρητη και δεν την συμπεριλαμβάνουν στα κωλύματα της Ιερωσύνης,
το ξύρισμα των γενείων των κληρικών, η βρώσις πνικτών,
η καύχησις για ευημερία και κατά κόσμον πρόοδο και κυριαρχία τους,
ως δείγμα δήθεν ευνοίας του Θεού για την ορθότητα και θεοσέβειά τους.
Επίσης,
στις ιερές τέχνες της Εκκλησίας (εικονογραφία, αρχιτεκτονική, μουσική κλπ.)
ανέπτυξαν άλλη άποψη και πρακτική,
δηλαδή φυσιοκρατική, εγκόσμια και απνευμάτιστη.
(Συνεχίζεται)
Παραπομπές:
19. PG 90, στλ. 165ΑΒ: Τόμος Β΄. Του εν Αγίοις Πατρός ημών και Ομολογητού Μαξίμου, Περί των πραχθέντων εν τη πρώτη Εξορία, ήτοι εν Βιζύη. τα παρά του Θεοδοσίου επισκόπου Καισαρείας Βιθυνίας, και αυτού διαλεχθέντα, κ΄ΚΗ΄.
20. Αυτόθι, στλ 165Α-C.
21. PG 90, στλ 124Α-Β: Εξήγησις της Κινήσεως γενομένης μεταξύ του κυρού Αββά Μαξίμου και των συν αυτώ, και των αρχόντων επί σεκρέτου,κ΄Θ΄.
22. Χαρ. Γ. Σωτηροπούλου, Θέματα δογματικής θεολογίας και πνευματικής ζωής κατά την διδασκαλίαν Μαξίμου του Ομολογητού, Αθήναι 2003, σ. 20.
23. Βλ. Α΄Κορ. ια΄19.
24. Αρχιμ. Σπυρίδωνος Μπιλάλη, Η Αίρεσις του Filioque, τ. Α΄, Ιστορική και Κριτική θεώρησις του Filique, εκδ. Ορθοδόξου Τύπου, Αθήναι 1972, σ. 119-120.
25. Αρχιμ. Σπυρίδωνος Μπιλάλη, Ορθοδοξία και Παπισμός, τόμος Α΄, Κριτική του Παπισμού, εκδ. Αδελφ. ''Ευνίκης'', Αθήναι 1988, σ. 216-217.
26. Βλ. Παναγιώτης Σημάτης, Είναι Αίρεση ο Παπισμός; Τί λένε Οικουμενικές Σύνοδοι και Πατέρες, περιοδ. ''Θεοδρομία΄΄, Θ, τ. 2/Απρίλιος-Ιούνιος 2007, σ. 267.
27. Αυτόθι, σ. 268.
28. Βλ. Ιερομονάχου Κλήμεντος Αγιοκυπριανίτου, Η Αίρεσις του Παπισμού και η σύγχρονη Οικουμενιστική Προσέγγισις Ορθοδόξων και Παπικών, Κυρ. Ορθοδοξίας 2003.
29. π. Δημήτριος Μπαθρέλλος, ενθ΄ανωτ., σ. 373.
30. PG 155, στλ. 89Α-D: Διάλογος εν Χριστώ κατά πασών των Αιρέσεων, ΙΖ΄.
31. π. Δημήτριος Μπαθρέλλος, ένθ΄ανωτ., 375-377.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου του Επισκόπου Γαρδικίου κ. Κλήμεντος
της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών
<<ΜΑΡΤΥΡΙΑ ΠΙΣΤΕΩΣ ΚΑΙ ΖΩΗΣ>>
Ομιλίες σε Εκδηλώσεις - Εισηγήσεις - Διαλέξεις - Άρθρα,
Εκδόσεις Γεώργιος Χοροζίδης, Φυλή Αττικής 2017, σελ. 35-40.
Επίσκοπος Γαρδικίου κ. Κλήμης
της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου