Το μικρό ναύδριον προς τιμήν της Οσίας Μυρτιδιώτισσας της Κλεισούρας,
στον περίβολο της Ιεράς Μονής Αγίων Κυπριανού και Ιουστίνης, Φυλής Αττικής
Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 62-67.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
( Ε κ τ ο υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )
Πώς να επιτελούμε την ευχή. Αν η καρδιά σας θερμαίνεται, όταν διαβάζετε από το προσευχητάρι τις συνηθισμένες προσευχές, και ο νους σας ανεβαίνει με θείο πόθο ως τον Κύριο, τότε συνεχίστε να προσεύχεστε μ' αυτόν τον τρόπο. Η ευχή του Ιησού, όπως και κάθε άλλη προσευχή, αν την προφέρουμε μηχανικά, με τα χείλη και τη γλώσσα μόνο, είναι άκαρπη. Δοκιμάστε, λέγοντας την ευχή πιο ζωντανά, να συλλογιστείτε ότι ο ίδιος ο Κύριος είναι παρών μπροστά σας, σας ακούει και γνωρίζει τί συμβαίνει στην ψυχή σας.
Ξυπνήστε, επίσης, μέσα σας τη δίψα της σωτηρίας και αποκτήστε τη βεβαιότητα ότι αυτή μπορεί να σας τη χαρίσει ο Χριστός μονάχα και κανένας άλλος. Ύστερα κραυγάστε Του νοερά, με το νου συγκεντρωμένο στην καρδιά: <<Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με!>> Μπορείτε, αν θέλετε, να χρησιμοποιήσετε και κάποιαν άλλη σύντομη ικεσία, μια και δεν έχουν σημασία τόσο τα λόγια όσο τα φιλόθεα αισθήματα, που γεννιούνται απ' αυτά μέσα μας, και η αγαπητική στροφή της καρδιάς στον Κύριο. Εκείνος είναι η Αγάπη.
Γι' αυτό, μόλις αγγίξει την καρδιά μας, τη φλογίζει από αγάπη για το πανάγιο Πρόσωπό Του. Να τι πρέπει να επιδιώκουμε. Τα λόγια και η μέθοδος της ευχής του Ιησού είναι μόνο όπλο, ή μάλλον μόνο κόπος, που φανερώνει τον σφοδρό πόθο της ψυχής να βρει τον Κύριο. Αν η γλώσσα σας αδιάλειπτα επαναλαμβάνει την ευχή, αν ο νους σας αδιάλειπτα ατενίζει το Θεό, αν η καρδιά σας αδιάλειπτα διψάει την ένωση μαζί Του, τότε ο Πανάγαθος, βλέποντας και βραβεύοντας τον αγώνα σας, θα σας ελεήσει και θα σας σώσει.
Πολύ καλή είναι η απόφασή σας ν' ασχοληθείτε με τη σωστή άσκηση της ευχής του Ιησού. Ο ζήλος και ο αγώνας εξουδετερώνουν κάθε δυσκολία και παραμερίζουν κάθε εμπόδιο. Παρακαλέστε τον Κύριο να σας βοηθήσει. Εσείς, με τους κόπους σας, θα συνηθίσετε να επαναλαμβάνετε αδιάλειπτα την ευχή. Κι Εκείνος, με τη χάρη Του, θα τη ριζώσει μέσα στην καρδιά σας. Γενική εκτίμηση της ευχής. Η ευχή του Ιησού, το <<Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με>>, είναι μια σύντομη προσευχή, όπως και πολλές άλλες.
Αυτή καθεαυτή, ως λογικό σύμπλεγμα λίγων λέξεων, δεν έχει τίποτα το ιδιαίτερο. Όλη η δύναμή της αντλείται και εξαρτάται από τη διάθεση με την οποία επιτελείται. Οι ψυχοσωματικές τεχνικές ασκήσεώς της δεν είναι κατάλληλες για όλους, θα έλεγα μάλιστα πως είναι και επικίνδυνες χωρίς την καθοδήγηση έμπειρου πνευματικού οδηγού. Μια ψυχοτεχνική μέθοδος μπορεί να βοηθήσει έναν αρχάριο να κατεβάσει το νου στην καρδιά, η αληθινή προσευχή όμως, η πνευματική προσευχή, δεν επιτυγχάνεται παρά μόνο με την πίστη και τη μετάνοια.
Η βαθειά και γνήσια μετάνοια, η συντριβή για τις αμαρτίες, ενώνει φυσικά το νου με την καρδιά. Καλύτερα, λοιπόν, ν' ακολουθεί κανείς αυτόν τον ασφαλή τρόπο και ν' αποφεύγει τις άλλες μεθόδους, που μπορούν να οδηγήσουν σε πλάνες. Δεν συμφωνώ μ' αυτούς που λένε πως τους καρπούς της ευχής καμιά άλλη προσευχή δεν τους δίνει. Τους καρπούς, ή μάλλον τον καρπό, της ευχής, που είναι η ένωσή μας με το Θεό, μπορούμε να τον πάρουμε από κάθε προσευχή ή, τολμώ να πω, και χωρίς προσευχή, δηλαδή χωρίς συγκεκριμένα λόγια, αν ο νους και η καρδιά μας, ενωμένα ως προς την ενέργειά τους, είναι σταθερά προσκολλημένα στον Κύριο.
Η πιο γνωστή είναι εκείνη που εφαρμόζουν οι ορθόδοξοι ησυχαστές: Δίνουν κατάλληλη θέση στο σώμα, γέρνουν το κεφάλι προς το στήθος και προφέρουν νοερά την προσευχή, εισπνέοντας ήσυχα τον αέρα με τις λέξεις <<Κύριε Ιησού Χριστέ, (Υιέ του Θεού)>> και εκπνέοντας με την επίκληση <<ελέησόν με (τον αμαρτωλόν)>>. Στο χρόνο της εισπνοής η προσοχή του νου αρχικά ακολουθεί την κίνηση του εισπνεόμενου αέρα και συγκεντρώνεται στο πάνω μέρος της καρδιάς.
Έτσι, για ένα μικρό χρονικό διάστημα, η προσοχή μπορεί να φυλαχθεί αδιάχυτη και ο νους να παραμείνει κοντά στην καρδιά, ακόμα και να μπει μέσα σ' αυτήν. Η πείρα θα δείξει ότι ο τρόπος αυτός θα δώσει στο νου τη δυνατότητα να δει όχι βέβαια τη φυσική καρδιά, αλλά εκείνο που συντελείται μέσα της: Ποιά αισθήματα τη γεμίζουν και ποιές νοερές εικόνες την πλησιάζουν απ' έξω. Μια τέτοια άσκηση θα οδηγήσει τον ησυχαστή να αισθάνεται την καρδιά του και να μένει σ' αυτήν με την προσοχή του νου, μην καταφεύγοντας πια σ' οποιαδήποτε ψυχοσωματική τεχνική.
Συνάντησα κάποτε στο Κίεβο έναν πιστό άνθρωπο, που μου είπε: <<Καμιά μέθοδο δεν χρησιμοποιούσα στην προσευχή ούτε γνώριζα την ευχή του Ιησού, ώσπου διάβασα γι' αυτήν σ' ένα βιβλίο. Και διαπίστωσα πως όσα ήταν γραμμένα εκεί, τα ζούσα και τα ζώ. Πώς; Δεν ξέρω. Ο Θεός έδωσε!...>>. Αυτό το <<ο Θεός έδωσε>> ή <<ο Θεός θα δώσει>> πρέπει να το έχουμε πάντα στο νου μας, για να μη συγχέουμε τα αποτελέσματα των δικών μας κόπων με τα δώρα της χάριτος. Η μηχανική άσκηση της ευχής του Ιησού είναι μια απλή πράξη.
Η συγκέντρωση της προσοχής του νου στην καρδιά και ο αγώνας για τη διατήρηση της μνήμης του Θεού είναι ο δικός μας κόπος, που έχει τα φυσικά του αποτελέσματα: την απαλλαγή από τους λογισμούς, το φόβο και τον πόθο του Θεού, τη μνήμη του θανάτου, την εσωτερική ειρήνη... Έπειτα απ' αυτά, μας επισκέπτεται η θεία χάρη, σημάδι ότι το σπλαχνικό βλέμμα του Κυρίου έπεσε πάνω μας. Η επίσκεψη της χάριτος γίνεται με διαφορετικό τρόπο στον καθένα, πάντοτε όμως ακολουθεί τους παραπάνω φυσικούς καρπούς της εσωτερικής προσευχής. Αυθόρμητα χρησιμοποίησα την έκφραση <<εσωτερική προσευχή>>, αλλά αυτή είναι η πραγματική προσευχή.
Η προφορική επίκληση του θείου ονόματος του Κυρίου ή, όπως συνιστούσαν οι παλαιοί άγιοι πατέρες, των ιερών λόγων των Γραφών, και μάλιστα των Ψαλμών του Δαβίδ, είναι το πρώτο στάδιο της προσευχής και συνάμα το μέσο που οδηγεί στην αληθινή, την εσωτερική, τη νοερά-καρδιακή προσευχή. Η απλή επανάληψη της ευχής, μολονότι εργασία καλή και αναγκαία, μένει ατελής και ατελέσφορη, αν δεν φέρνει το νου στην καρδιά και από κει στο Θεό. Γιατί μπορεί η γλώσσα μας να επικαλείται τον Κύριο, ο νους μας όμως να βρίσκεται μακριά Του και να δέχεται ποικίλους λογισμούς, ακόμα και εμπαθείς.
Με δυο λόγια, η σωστή προσευχή απαιτεί πρώτον τη συνειδητή και ελεύθερη στροφή της ψυχής προς το Θεό και δεύτερον τον αγώνα για τη συνεχή παραμονή της σ' αυτή την κατάσταση. Πνευματική προσευχή. Η πνευματική προσευχή δεν γίνεται με ψυχοτεχνικές μεθόδους. Είναι νοερή παράσταση της ψυχής μας ενώπιον του Κυρίου και παράδοσή της στα χέρια Του με πίστη, ελπίδα και παιδική απλότητα. Τέτοια προσευχή ας κάνουμε. Και κάνοντάς την, ας είμαστε ικανοποιημένοι με τα βιώματα που μας στέλνει ο Θεός. Τίποτ' άλλο να μην επιδιώκουμε.
Η πνευματική εργασία δεν βρίσκεται στις εκστάσεις. Η καλύτερη έκφρασή της είναι: <<πνεύμα συντετριμμένον, καρδία συντετριμμένη και τεταπεινωμένη>> (Ψαλμ. 50:19). Προσευχή για τους ασθενείς. Πολύ καλά ρυθμίσατε το θέμα των εκκλησιαστικών προσευχών και δεήσεων για την άρρωστη κόρη σας: Δύο Παρακλήσεις την εβδομάδα και μνημόνευση στην Προσκομιδή της θείας Λειτουργίας. Τίς προσευχές μας, γενικά, τις δέχεται και τις εισακούει ο Θεός μόνο όταν είναι εγκάρδιες. Αν δεν Του ζητάμε κάτι, λ.χ. τη θεραπεία ενός αρρώστου, στενάζοντας με πόνο ψυχής, αλλά και με πίστη και με ελπίδα στη βοήθειά Του, τότε οι ικεσίες μας είναι ανώφελες.
Ακριβώς αυτόν τον πόνο, αυτή την πίστη κι αυτή την ελπίδα φανερώνει η καταφυγή σας στην Εκκλησία και η παραγγελία σας για την τέλεση Παρακλήσεων και τη μνημόνευση του ονόματος της κόρης σας στην Προσκομιδή. Αλλά σας ρωτάω: Εσείς παραβρίσκεστε στις Παρακλήσεις; Συμμετέχετε σε μερικές, έστω, Λειτουργίες; Αν όχι, τότε η πίστη σας είναι μουγγή... Παραγγείλατε να γίνουν Παρακλήσεις και δώσατε χρήματα για να προσευχηθούν άλλοι, η ίδια πετάξατε από πάνω σας κάθε έγνοια... Ποιός, λοιπόν, συμπονάει την άρρωστη;
Οι ιερείς, που τη μνημονεύουν; Mα γι' αυτούς δεν είναι πάρα ένα απλό όνομα ανάμεσα στ' αναρίθμητα άλλα, που τους δίνουν οι χριστιανοί μαζί με τις προσφορές τους. Πώς είναι δυνατό να πονούν ψυχικά μπροστά στον Κύριο για τόσους ανθρώπους, όταν μάλιστα δεν τους γνωρίζουν; 'Αλλο πράγμα είναι το να συμμετέχετε κι εσείς στην προσευχή της Εκκλησίας, γιατι τότε η προσευχή αυτή ενισχύεται από τον πόνο της καρδιάς σας και ανεβαίνει πιο σύντομα στο θρόνο του Θεού. Παράλληλα, να κάνετε και ελεημοσύνες. Να βοηθάτε τους φτωχούς. Να ελαφρώνετε τα βάρη των δυστυχισμένων. Κι αυτοί, με τις ευγνώμονες προσευχές τους, θα ελαφρώσουν το δικό σας ψυχικό βάρος.
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου