Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 158-170.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
( Ε κ τ ο υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )
Ζωή πνευματική, ζωή ψυχική, ζωή σαρκική. <<Πώς να κυριαρχώ στον εαυτό μου;>>. Όπως κυριαρχείτε στον εαυτό σας σε μια περίσταση, έτσι αγωνιστείτε να κάνετε σε όλες. Ή μήπως έχετε σε τόσο μεγάλο βαθμό διαλυθεί ψυχικά, που δεν μπορείτε καθόλου ν’ αυτοκυριαρχηθείτε; Πρέπει να ασκείτε βία στον εαυτό σας. Ο Κύριος βεβαίωσε: <<Η βασιλεία των ουρανών βιάζεται, και βιασταί αρπάζουσιν αυτήν>> (Ματθ. 11:12).
Ποθείτε τη βασιλεία; Με τη βία νικήστε τον εαυτό σας. Και με τη βία ανεβάστε τον στον ουρανό. Λέτε πως είστε πολύ οκνηρή. Και βέβαια είστε οκνηρή, αλλά μόνο στα πνευματικά: στην προσευχή, στη μελέτη, στη μνήμη του Θεού και του θανάτου κ.λπ. Κάποτε μου γράψατε ότι διαβάσατε ένα βιβλίο με τίτλο <<Τί είναι η πνευματική ζωή>>. Εκεί αναφέρεται ότι υπάρχουν τρεις βαθμίδες ζωής: η πνευματική, η ψυχική και η σαρκική. Πνευματική λέγεται η ζωή εν Αγίω Πνεύματι, ψυχική η ζωή δίχως το Αγιο Πνεύμα και σαρκική η ζωή της αμαρτίας.
Αντίστοιχοι είναι οι όροι πνευματικός άνθρωπος, ψυχικός άνθρωπος και σαρκικός άνθρωπος (πρβλ. Ρωμ. 8:1-17: Α' Κορ. 2:14 και 3:3: Ιούδα 19). Οι δυο τελευταίες χαρακτηρίζονται από εγωισμό. Η πρώτη απαιτεί αυτοθυσία τόσο για την έναρξη όσο και για την ολοκλήρωση κάθε έργου. Γιατί στην ψυχική και στη σαρκική ζωή δεν υπάρχουν ιδιαίτερες θυσίες; Γιατί σ' αυτές η επιθυμία και τα αντικείμενα της ηδονής είναι φανερά, αισθητά, ψηλαφητά. Καθώς, λοιπόν, συνηθίζουμε από παιδιά σ' αυτή την αισθητή πραγματικότητα, δεν επιζητούμε την πνευματική ζωή, πού προϋποθέτει αυταπάρνηση, γιατί δεν έχουμε γευθεί την ουράνια ηδονή της, δεν έχουμε απολαύσει τη χάρη και τη χαρά της, την ειρήνη και τη γλυκύτητά της.
Γνωρίζουμε, δηλαδή, εμπειρικά τί ικανοποίηση θα μας δώσει το ένα ή το άλλο αντικείμενο του κόσμου και του βίου τούτου, όχι όμως τί ικανοποίηση θα μας δώσει η εν Πνεύματι ζωή. Αυτήν πρέπει να την απεικάσουμε, ή μάλλον να την προεικάσουμε υποθετικά. Αν, όμως, έστω και μια φορά μόνο τη βιώσουμε, θα τη γνωρίσουμε πραγματικά, από την πείρα. Ε, λοιπόν, νομίζω πώς εσείς έχετε αυτή την πείρα. Στηριχθείτε πάνω της κάθε φορά που σας κυριεύει η οκνηρία για καθετί πνευματικό. Βιάζοντας λίγο τον εαυτό σας, θα τον επαναφέρετε στην εμπειρική βίωση των αγαθών της πνευματικής ζωής. Η ψυχή σας θα υποχωρήσει στην άσκηση της βίας, γιατί δεν μπορεί ν' αντισταθεί στο πνεύμα. Θυμηθείτε τις πνευματικές σας εμπειρίες.
Δεν αναγνωρίζετε πως είναι ασύγκριτα ανώτερες από τις ψυχικές και σαρκικές, πως απέχουν απ' αυτές όσο και ουρανός από τη γη; Χάρη σ' αυτή, λοιπόν, τη βιωματικά διαπιστωμένη υπεροχή τους, ακόμα και μια πολύ μικρή γεύση τους είναι ικανή να παραμερίσει κάθε άλλη εμπειρία, ελκύοντας την καρδιά και την προαίρεσή σας. Υποστηρίζετε πως η ψυχική και η σαρκική ζωή επιβάλλονται τάχα από κάποιαν αναγκαιότητα. Αν συμβαίνει αυτό, φταίτε εσείς, πού δεν κάνετε ό,τι πρέπει ή δεν κάνετε απολύτως τίποτα για να ελέγξετε και να κατευθύνετε τα πράγματα. Το αφήνετε να τρέχουν και να σας παρασύρουν, όχι γιατί δεν έχετε τη δύναμη ν' αντισταθείτε, αλλά γιατί παραδώσατε σ' αυτά τη βούλησή σας.
Βάλτε αρχή και κανόνα, σε κάθε επίθεση της οκνηρίας, ν' αντιτάσσετε την πνευματική εμπειρία, τη γεύση του αγαθού, και να στρέφετε προς το μέρος της τη βούλησή σας με αποφασιστικότητα, με επιμονή, με αυταπάρνηση –αλλιώς, να το ξέρετε, δεν θα μπείτε στην ουράνια βασιλεία. Χρειάζεται μικρή πάλη, λίγη βία, για την οποία ο καθένας είναι ικανός, κι εσείς περισσότερο από πολλούς άλλους. Ζήστε, λοιπόν, πνευματικά! Και μη δικαιολογείστε με την επίκληση του ρητού, <<το μεν πνεύμα πρόθυμον, η δε σαρξ ασθενής» (Ματθ. 26:41). Ν' αφήσετε τη σάρκα, να συμμαχήσετε με το πνεύμα και να βαδίσετε προς το αγαθό Πνεύμα... Αν κάνετε ό,τι σας γράφω, όλα θα πάνε καλά. Διαφορετικά, θα κυριευθείτε ολότελα από τη ραθυμία και την αδιαφορία για το έργο της σωτηρίας. Σε κάθε τέτοια ψυχή ο Κύριος λέει: <<Μέλλω σε εμέσαι...>>. (Αποκ. 3:16).
Οικογενειακή-κοινωνική ζωή και κοσμική ζωή. Την οικογενειακή και κοινωνική ζωή δεν πρέπει να την ονομάζουμε κοσμική, γιατί μπορεί να μην είναι. Κοσμική γίνεται, όταν κυριαρχείται από τα πάθη. Ο Θεός μάς έχει δώσει εντολές. Αν ζούμε σύμφωνα με τις εντολές αυτές και αποφεύγουμε την αμαρτία, τότε δεν κάνουμε ζωή κοσμική, αλλά άγια κι ευλογημένη. Οι κοσμικοί χοροί. Χόρεψες... και δεν σε πλάκωσε ο ουρανός;! Ας είναι... Ό,τι έγινε, έγινε. Τί τις ήθελες, όμως, εκείνες τίς δικαιολογίες για <<δικαιώματα της νιότης>> και άλλα τέτοια; Τα νιάτα μπορούν, βέβαια, να πουν στο θάνατο: <<Μη με πλησιάζεις!>>. Κι εκείνος, με τη σειρά του, μπορεί να αγνοήσει την <<εντολή>> και να έρθει όποτε θελήσει, ακόμα και την ώρα του χορού, βάζοντας τέρμα σε όλα. Σε όλα...
Για φαντάσου! Να βρεθείς ξαφνικά από το χορό στον άλλο κόσμο! Εσύ μετράς τη νιότη με τη νιότη. Κάνεις λάθος. Το μέτρο μας για όλα πρέπει να είναι ο κύριος σκοπός της ζωής μας. Ποιός είναι αυτός; Η ετοιμασία μας για την αιώνια ζωή. Έχουν θέση σ' αυτήν οι χοροί... και πολλά άλλα;... Ας ετοιμαστούμε για την ημέρα της Κρίσεως. Ας αρχίσουμε κι εμείς να ετοιμαζόμαστε για τη μεγάλη ημέρα της δευτέρας παρουσίας του Κυρίου. Θα δώσουμε <<εξετάσεις>> τότε. Ας κοιτάξουμε, λοιπόν, το «πρόγραμμα» των <<μαθημάτων>> και ας μελετήσουμε όσα παραμελήσαμε, ας συμπληρώσουμε όσα δεν καλοξέρουμε, ας ξαναδιαβάσουμε όσα ξεχάσαμε. Πρέπει να βιαστούμε, γιατί η ώρα του θανάτου μας είναι άγνωστη. Ίσως αύριο, ίσως σήμερα κιόλας να κληθούμε: <<Θεοφάνης Βισένσκυ... Ν. Ταμπόβσκαγια... Βγές!...>>.
Και τότε ούτε τετράδια ούτε βιβλία θα έχουμε, για να συμβουλευτούμε... Ούτε υποβολέας θα υπάρχει... Ο καθένας θα εξεταστεί μόνος του και θα βαθμολογηθεί από τον μεγάλο Κριτή με κριτήριο τα επίγεια έργα του. Η δευτέρα παρουσία του Κυρίου και οι ψευδοπροφητείες γι' αυτήν. Πολλές «προφητείες» έχουν γίνει για το τέλος του κόσμου. Και καμιά δεν επαληθεύτηκε. Ο Σωτήρας μας είπε, ότι κανένας δεν ξέρει ποιά μέρα και ώρα θα έρθει το τέλος κανένας, ούτε οι άγγελοι των ουρανών, παρά μόνο ο Θεός. Δεν υπάρχει λόγος, λοιπόν, ούτ' εμείς να <<προβλέπουμε>>, στηριγμένοι σε ανυπόστατες ή ασαφείς ενδείξεις, το χρόνο της παρουσίας του Κυρίου, ούτε και στων άλλων τις <<προβλέψεις>> να δίνουμε σημασία. Το ότι θα ξανάρθει ο Χριστός ως Κριτής του κόσμου είναι αναμφισβήτητο, καθώς και το ότι αυτό θα γίνει ξαφνικά, αφού προηγηθούν μεγάλα και θαυμαστά σημεία.
Εμείς δεν έχουμε παρά μόνο να περιμένουμε τον Ιησού και να ετοιμαζόμαστε πνευματικά για τη συνάντηση μαζί Του, όπως ο ίδιος μάς υπέδειξε: <<Γρηγορείτε, ότι ουκ οίδατε ποία ώρα ο Κύριος υμών έρχεται» (Ματθ. 24:42) και <<γίνεσθε έτοιμοι, ότι ή ώρα ου δοκείτε ο Υιός του ανθρώπου έρχεται» (Ματθ. 24:44). Το κακό είναι αιώνιο; <<Το κακό είναι αιώνιο ή προσωρινό;>>. Διαβάστε τι γράφει σχετικά το Ευαγγέλιο (Ματθ. 25:31-46). Ο Κύριος θα έρθει στον κόσμο για δεύτερη φορά, άγνωστο πότε, ως κριτής πιά και όχι ως λυτρωτής. Τότε θα μας κρίνει όλους κατά τα έργα μας. Και οι δίκαιοι θα πάνε στην αιώνια μακαριότητα, ενώ οι αμετανόητοι αμαρτωλοί στην αιώνια κόλαση. Έτσι το καλό θα θριαμβεύσει και το κακό θα τιμωρηθεί. Εμείς, πάντως, δεν μπορούμε με το φτωχό μυαλό μας να συλλάβουμε τα μελλοντικά και αιώνια. Δεν υπάρχει λόγος, λοιπόν, να σκοτιζόμαστε γι' αυτά, πού τα γνωρίζει μόνο ο Κύριος των αιώνων. Εκείνος βεβαιώνει: <<Και απελεύσονται ούτοι εις κόλασιν αιώνιον, οι δε δίκαιοι εις ζωήν αιώνιον>> (Ματθ. 25:46).
Ο αψευδής Θεός προλέγει αυθεντικά τι θα γίνει. Αυτό δεν φτάνει; Γιατί θέλουμε να ερευνήσουμε τα ανερεύνητα και να κατανοήσουμε τα ακατανόητα; Μερικοί, βέβαια, θα διαμαρτυρηθούν: Mα πως είναι δυνατόν όσοι αμάρτησαν πρόσκαιρα να βασανίζονται αιώνια; Είναι, φαίνεται, πιο φιλάνθρωποι από τον ίδιο τον Κύριο, που έπαθε και πέθανε για τη σωτηρία των ανθρώπων. Αν η ευαγγελική διδασκαλία για τον κολασμό των αμαρτωλών ήταν ανθρώπινη θεωρία, τότε η αντίρρηση και η διαμαρτυρία θα ήταν δικαιολογημένες. Αφού, όμως, πρόκειται για αποκαλυμμένη θεία αλήθεια και για αμετάκλητη απόφαση του Θεού, πού σταυρώθηκε για τους αμαρτωλούς, οφείλουμε να την αποδεχθούμε με πίστη, ταπείνωση και υποταγή, όσο κι αν το μυαλουδάκι μας πεισματώνει.
<<Η προσωπική ελευθερία επιτρέπει σε κάθε λογικό και αυτεξούσιο όν να κάνει είτε το καλό είτε το κακό. Προβάλλει, όμως, το ερώτημα: Μπορεί αυτή η ελευθερία να ταυτιστεί τόσο απόλυτα και αποκλειστικά με το κακό, έτσι που σε καμιά περίπτωση και για κανένα λόγο να μην το αποχωρίζεται, μολονότι γνωρίζει ότι οδηγείται στην καταστροφή; Η απάντηση είναι καταφατική. Κλασικό το παράδειγμα του σατανά. Αλλά μπορεί να σατανοποιηθεί η ανθρώπινη ελευθερία; Και βέβαια! Έχουμε τόσα και τόσα παραδείγματα αμετανόητων αμαρτωλών. Τι θα γίνει, λοιπόν, μ' αυτούς που εκούσια σατανοποιήθηκαν; Στον παράδεισο, το βασίλειο του καλού Θεού, δεν έχουν θέση το κακό και η αμαρτία, επομένως ούτε οι κακοί και αμαρτωλοί. Καθώς, μάλιστα, αυτοί δεν θέλουν ν' αλλάξουν, να μετανοήσουν και να γίνουν καλοί, τί απομένει; Ή να τούς μεταβάλει ο Θεός ή να τους αφανίσει. Να τους μεταβάλει χωρίς τη θέλησή τους δεν είναι δυνατόν, γιατί, αν το έκανε, θα παραβίαζε την ελευθερία τους. Mα και να τους αφανίσει αποκλείεται, αφού είναι δημιουργός, όχι εξολοθρευτής.
Έτσι, λοιπόν, καταλήγουν στην αιώνια κόλαση, την οποία ουσιαστικά δημιουργούν οι ίδιοι με την αυτόβουλη και οριστική απομάκρυνσή τους από τον Κύριο. Τελειώνω με την απόκριση που έδωσε ένας άγγελος στον Μέγα Αντώνιο, όταν ο όσιος είχε παρόμοιες απορίες: <<Αντώνιε>>, του είπε, <<κοίτα τον εαυτό σου! Τα άλλα τα κανονίζει ο Θεός κατά την κρίση Του και δεν συμφέρει να τα μάθεις>>. Είναι στην εξουσία μας η απαλλαγή από το κακό; Κάποιος άγιος ευχαριστούσε το Θεό για τη γέεννα! Και Τον ευχαριστούσε όχι γι' άλλο λόγο, μα επειδή γνώριζε καλά πόσο μας ευεργέτησε ο Κύριος, αποκαλύπτοντάς μας όσα αφορούν τη γέεννα. Βέβαια, μολονότι γνωρίζουμε την ύπαρξή της, αδιαφορούμε και αμαρτάνουμε. Ωστόσο, όσο κι αν αμαρτάνουμε, ανησυχούμε και προβληματιζόμαστε κάπου-κάπου για τη μεταθανάτια κατάληξή μας. Φαντάζεστε τι θα γινόταν, αν δεν γνωρίζαμε για τη γέεννα; Είναι στην εξουσία μας ν' απαλλαγούμε από την αμαρτία, από το κακό; Ναι, είναι. Φτάνει να το θελήσετε.
Αν το θελήσετε, θα το επιδιώξετε. Αν το επιδιώξετε, θα προσευχηθείτε. Αν προσευχηθείτε, θα λάβετε τη θεία βοήθεια. Και μ' αυτήν όλα είναι δυνατά. <<Πάντα ισχύω εν τω ενδυναμούντί με Χριστώ>>, έλεγε ο απόστολος Παύλος (Φιλιπ. 4:13). Όταν, όμως, προσεύχεστε και ζητάτε ενδυνάμωση από το Χριστό, να το κάνετε όχι άτονα και ολιγόπιστα, αλλά δυνατά, εγκάρδια, με πίστη. Το μέτρο του φαγητού. Ως προς τη διατροφή, ας είναι αρχή σας να σηκώνεστε από το τραπέζι μισοχορτάτος. Έτσι η κακιά δούλα, η σάρκα, θα νιώσει ότι έχει από πάνω της έναν εξουσιαστή. Όσο για το κρασί, πολύ καλά κάνατε και το κόψατε. Έτσι θα είστε πάντα νηφάλιος, με ξεθόλωτο νου και δραστήριο σώμα. Μεγάλη υπόθεση!
Νηστεία για μεγάλους και παιδιά. Η νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής και οι υπόλοιπες <<διατεταγμένες>> νηστείες του εκκλησιαστικού έτους είναι αρκετές. Δεν υπάρχει λόγος να προσθέσετε σ' αυτές άλλη μια μέρα την εβδομάδα. Ρίξτε καλύτερα μεγαλύτερο βάρος στον πνευματικό αγώνα εναντίον των πονηρών λογισμών και των εμπαθών αισθημάτων. Ως προς το σώμα, φτάνει να το κρατάτε υπό τον έλεγχό σας με μια διακριτική εγκράτεια σε όλα. Τα παιδιά, όταν είναι άρρωστα ή ασθενικά, ας μη νηστεύουν. Όταν όμως είναι υγιή, γιατί όχι; Αν δεν συνηθίσουν να νηστεύουν από μικρά, ούτε όταν μεγαλώσουν θα τηρούν τις νηστείες της Εκκλησίας μας. Με ρωτάτε, αν μπορεί να πιε γάλα κάποιος άρρωστος σε καιρό νηστείας. Όχι μόνο γάλα, μα και άλλες καταλύσιμες τροφές μπορεί να γευθεί, εφόσον αυτό απαιτεί η κατάσταση της υγείας του. Η ωφέλειά μας από τις νηστείες της Εκκλησίας. Με την ευκαιρία της ενάρξεως της ψυχοσωτήριας νηστείας, σας εύχομαι καλή Σαρακοστή. Θείο δώρο είναι η ευλογημένη αυτή περίοδος.
Οι άγιοι πατέρες, με το φωτισμό του Αγίου Πνεύματος, θέσπισαν ορισμένες μόνο ημέρες και περιόδους νηστείας. Βλέπετε, λόγω της ανθρώπινης αδυναμίας μας, δεν μπορούμε να νηστεύουμε όλο το χρόνο, όπως φυσικά θα κάναμε, αν είχαμε απελευθερωθεί ολότελα από τα υλικά, αν ανήκαμε αποκλειστικά στο Θεό, αν ήμασταν πνευματικοί και όχι σαρκικοί. Αυτός ακριβώς, όμως, είναι ο στόχος των νηστειών της Εκκλησίας: Να γίνουμε πνευματικοί. Γιατί με τη νηστεία ταπεινώνεται η σάρκα, και μαζί της η καρδιά, και νεκρώνονται σταδιακά όλα τα πάθη. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, πόσο μεγάλη είναι η ωφέλειά της. 'Απιστοι και πιστοί. Ο απόστολος Πέτρος γράφει για τον δίκαιο Λωτ, ότι υπέφερε ψυχικά, βλέποντας τη συμπεριφορά των άνομων συμπολιτών του, των Σοδομιτών. Η καρδιά του σπάραζε. 'Ηταν, πραγματικά, ένας μάρτυρας και άγιος. Μάρτυρας, λοιπόν, είστε κι εσείς, που υποφέρετε το ίδιο, ζώντας ανάμεσα σε σκληροτράχηλους απίστους. Συνήθως οι άπιστοι αντιμετωπίζουν ειρωνικά και υπεροπτικά τους πιστούς, εκφράζοντας έτσι τη δυναμική επικράτησή τους στον κόσμο τούτο.
Αλλά η πίστη μας είναι ζωντανή. Η Εκκλησία στέκεται ακλόνητη, ακατανίκητη από τις ενάντιες δυνάμεις. Και οι πιστοί, μέσα στην ταπείνωσή τους, προσδοκούν όσα τούς υποσχέθηκε ο αληθινός Θεός. Εμείς γνωρίζουμε την Αλήθεια. Θα έρθει, όμως, μια μέρα, που αυτή η Αλήθεια θα φανερωθεί θριαμβευτικά, <<μετά δυνάμεως και δόξης πολλής>> (Λουκ. 21:27), σ' ολόκληρη την ανθρωπότητα. Και τότε οι άπιστοι <<απελεύσονται εις κόλασιν αιώνιον>>, ενώ οι πιστοί <<εις ζωήν αιώνιον>> (Ματθ. 25:46). Ο διεστραμμένος νους. Με πολλή συμπόνια μοιράζομαι τη θλίψη σας και το βάρος της καρδιάς σας. Εύχομαι ο Κύριος να σας παρηγορήσει. Δεν σας μένει τίποτ' άλλο από την προσευχή. Γιατί μόνο ο παντοδύναμος Θεός μπορεί να σας λυτρώσει από το κακό, που σας περισφίγγει. Αυτός θα μεταφέρει το βάρος της καρδιάς σας στις καρδιές εκείνων που σας καταθλίβουν. Και αν ως τότε δεν έχουν απελπιστεί, θα συνταραχθούν και θα διορθωθούν. Δεν υπάρχει λόγος να συζητήσει κανείς μαζί τους, γιατί ο νους τους έχει διαστραφεί.
Ο άνθρωπος μπορεί να δεχθεί παραίνεση, όσο διατηρεί υγιή σκέψη και αντίληψη. Όταν τη χάσει, δεν επηρεάζεται ούτε από την πιο καλή συμβουλή, ούτε από το πιο σοφό επιχείρημα. Στους υγιείς συλλογισμούς αντιτάσσει πάντα τις νοσηρές ιδέες του. Αυτές τον εκφράζουν, καθώς συνταιριάζουν με τα εμπαθή αισθήματά του. Οι διανοητικά καθυστερημένοι. Τους διανοητικά καθυστερημένους ανθρώπους τους ονομάζουμε ηλίθιους. Αυτοί, ωστόσο, είναι ηλίθιοι μόνο για μας, ούτε για τον εαυτό τους ούτε και για το Θεό. Το πνεύμα τους αναπτύσσεται μ' έναν ιδιαίτερο τρόπο. Μπορεί εμείς, οι μυαλωμένοι τάχα και σοφοί, ν' αποδειχθούμε χειρότεροι από εκείνους. Σχέσεις με ανθρώπους δίχως ευσέβεια. Μην πολυνοιάζεστε και μη λυπάστε, αν δεν έχετε στενές σχέσεις με τους γείτονές σας, που δεν σέβονται το Θεό. Είναι καλό και ωφέλιμο να επικοινωνούμε με τούς ομόψυχους αδελφούς, τους πιστούς χριστιανούς, για να βοηθάμε ο ένας τον άλλο στο δρόμο της σωτηρίας.
Η επικοινωνία και συνεργασία μας με τους κοσμικούς ανθρώπους ας περιορίζεται στις αναγκαίες βιοτικές υποθέσεις. Και στην περίπτωση αυτή, πάντως, αν μας βλάπτουν ψυχικά, ας διακόπτουμε κάθε σχέση μαζί τους. Η καρδιά και ο Θεός. Ο Θεός βρίσκεται παντού. Και σαν βρει καρδιά που δεν Tου εναντιώνεται, καρδιά ταπεινή, μπαίνει μέσα της και τη γεμίζει χαρά. Τόση είναι η χαρά της καρδιάς που έχει μέσα της το Θεό, ώστε κολλάει επάνω Του και δεν θέλει ποτέ να Τον αποχωριστεί. Σε καρδιά φουσκωμένη από εγωισμό δεν πλησιάζει ο Κύριος. Κι έτσι αυτή καταθλίβεται, μαραζώνει και σιγολιώνει, βυθισμένη στην άγνοια, τη λύπη και το σκοτάδι. Όσο αμαρτωλοί κι αν είμαστε, μόλις στραφούμε με μετάνοια και πόθο προς τον Κύριο, η θύρα της καρδιάς μας ανοίγει σ' Εκείνον. Η εσωτερική ακαθαρσία ξεχύνεται έξω, για να παραχωρήσει τη θέση της στην καθαρότητα, την αρετή, τον ίδιο το Σωτήρα, τον μεγάλο Επισκέπτη της ψυχής, τον κομιστή της χαράς, του φωτός, του ελέους. Θείο δώρο είναι αυτή η ευλογημένη κατάσταση, όχι δικό μας κατόρθωμα.
Και αφού είναι δώρο, πρέπει να ευχαριστούμε το Δωρητή με ταπείνωση. Ταπείνωση! Η βάση κάθε αρετής και η προϋπόθεση της πνευματικής καρποφορίας! Έχετε ταπείνωση; Έχετε το Θεό. Τα έχετε όλα! Δεν έχετε ταπείνωση; Τα χάνετε όλα! Να συντηρείτε, λοιπόν, στην καρδιά σας το αίσθημα της ταπεινοφροσύνης. Η φυσική και ομαλή σχέση μας με το Θεό προϋποθέτει καρδιά έμπονα συντριμμένη και ολοκληρωτικά αφοσιωμένη σ' Αυτόν, καρδιά πού μυστικά αναφωνεί κάθε στιγμή: <<Κύριε, Εσύ τα γνωρίζεις όλα σώσε με!>>. Αν παραδοθούμε στα χέρια Του, η σοφή και άγια βουλή Του θα κάνει μ' εμάς και σ' εμάς ό,τι είναι πρόσφορο για τη σωτηρία μας... Το έργο της αδιάλειπτης προσευχής δεν είναι μόνο για τους ησυχαστές, αλλά για όλους τους χριστιανούς, στους οποίους ο Κύριος, μέσω του αγίου αποστόλου, παραγγέλλει:
<<Αδιαλείπτως προσεύχεσθε» (Α' Θεσ. 5:17). Υπάρχουν διάφορες βαθμίδες προσευχής μέχρι την αδιάλειπτη. Όλες είναι έργο του Θεού, πού παρακολουθεί τις καρδιές των ανθρώπων εξίσου, ανεξάρτητα από την ιδιότητά τους ως μοναχών ή κοσμικών. Και όταν μια καρδιά, όποια κι αν είναι, στρέφεται σ' Αυτόν, την πλησιάζει με αγάπη και ενώνεται μαζί της. Έτσι πραγματοποιείται ο λόγος του Χριστού στον Πατέρα Του: <<... καθώς σύ, πάτερ, εν εμοί καγώ εν σοί, ίνα και αυτοί εν ημίν εν ώσιν...>> (Ιω. 17:21).
( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου