Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 170-183.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Εισαγωγικό σημείωμα
Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).
ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ
( Ε κ τ ο υ π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )
Πώς διατηρείται στην καρδιά ο φόβος του Θεού. Ο φόβος του Θεού είναι γέννημα της πίστεως και προϋπόθεση της πνευματικής προκοπής. Όταν εγκατασταθεί στην καρδιά, σαν τον καλό νοικοκύρη τα τακτοποιεί όλα. Έχουμε φόβο Θεού; Αν ναι, ας ευχαριστήσουμε τον Κύριο, που μας τον έδωσε, και ας τον φυλάξουμε σαν πολύτιμο θησαυρό. Αν, όμως, δεν τον έχουμε, ας κάνουμε ό,τι μπορούμε για να τον αποκτήσουμε, γνωρίζοντας ότι για την έλλειψή του ευθύνονται η απροσεξία και η αμέλειά μας. Από το φόβο του Θεού γεννιέται η μετάνοια, η συντριβή, το πένθος για τις αμαρτίες. Μακάρι το αίσθημα αυτό, ο πρόδρομος της σωτηρίας, να μην απομακρύνεται ποτέ από την καρδιά!
Για να διατηρηθεί μέσα μας ο φόβος του Θεού, πρέπει να κρατάμε αδιάλειπτη τη μνήμη του θανάτου και της Κρίσεως, ενωμένη με τη συναίσθηση της παρουσίας του Κυρίου: Ο Θεός είναι πάντα κοντά μας και μέσα μας, βλέποντας, ακούοντας και γνωρίζοντας τα πάντα, ακόμα και τους πιο κρυφούς λογισμούς μας. Όταν αυτή η τριάδα –φόβος Θεού, μνήμη θανάτου, συναίσθηση θείας παρουσίας– εγκατασταθεί μέσα μας, τότε η προσευχή ξεχύνεται από την καρδιά αυθόρμητα τότε η ελπίδα της σωτηρίας γίνεται στέρεη.
Το φόβο του Θεού τίποτα δεν τον διατηρεί τόσο, όσο η μνήμη της φοβερής Κρίσεως. Η μνήμη, όμως, αυτή δεν πρέπει να μας δημιουργεί αθυμία, αλλά να μας εμπνέει αγωνιστικότητα και μετάνοια. Ας προσπαθούμε να μένουμε αμόλυντοι από το ρύπο της αμαρτίας. Κι αν κάποτε-κάποτε αμαρτάνουμε, ας καθαριζόμαστε με την Εξομολόγηση. Έτσι, ελπίζοντας πάντα στο έλεος του Θεού, δεν θα λιποψυχούμε. Ο Κριτής μας, άλλωστε, είναι σπλαχνικός και φιλάνθρωπος. Δεν ψάχνει να βρει κάτι για να μας καταδικάσει. Απεναντίας, ψάχνει κάτι, το παραμικρό, για να μας δικαιώσει.
Θεός και συνείδηση. Αν εγκάρδια αποφασίσετε να υπακούετε πάντοτε στον Κύριο και μ' ολόκληρη την πολιτεία σας να ευαρεστείτε Εκείνον μόνο, κι αν ύστερα, σε κάθε αδιέξοδο και κάθε ανάγκη σας, στρέφεστε με πίστη και αφοσίωση πάλι σ' Εκείνον μόνο, τότε να είστε βέβαιος ότι όλα στη ζωή σας, τόσο την πνευματική όσο και την εγκόσμια, θα εξελίσσονται με επιτυχία. Είναι μεγάλο πράγμα να συνειδητοποιήσει κανείς ότι χωρίς το Θεό τίποτα δεν μπορεί να κάνει και, αφού το συνειδητοποιήσει, να καταφεύγει με εμπιστοσύνη στη βοήθειά Του.
Η συνείδηση πρέπει να κατευθύνει σωστά την ψυχή και να την πληροφορεί αλάθητα για το αγαθό σε κάθε περίσταση. Αυτό, όμως, δεν μπορεί να το κάνει, αν δεν είναι καθαρή και φωτισμένη. Ας την καθαρίσουμε, λοιπόν, με την άσκηση και την τήρηση των εντολών του Κυρίου, που απαλλάσσουν την καρδιά από τα πάθη, και ας τη φωτίσουμε με το θείο φως, μελετώντας το Ευαγγέλιο. Από κει θα αντλήσουμε τους σοφούς κανόνες, με τους οποίους θα χειραγωγήσουμε τη συνείδησή μας στο άγιο θέλημα του Θεού.
Πώς συντελείται η σωτηρία της ψυχής. Η σωτηρία των ψυχών μας είναι το κύριο έργο και ο μοναδικός σκοπός της ζωής μας. Τις ψυχές, όμως, τις σώζει ο Σωτήρας Χριστός, όχι εμείς. Εμείς ομολογούμε μόνο την πίστη μας και δείχνουμε έμπρακτα την αφοσίωσή μας στο Θεό. Κι Εκείνος μας παρέχει καθετί αναγκαίο για τη σωτηρία μας, ανάλογα με τα πνευματικά μας μέτρα. Να κάνετε πάντα το καλό, να βοηθάτε όσους έχουν ανάγκη, να τηρείτε τις εντολές του Ευαγγελίου, αλλά να μη νομίζετε ότι θ' αξιωθείτε ν' απολαύσετε τα ουράνια αγαθά για όλα αυτά. Όχι. Θα τ' απολαύσετε με την πίστη, τη συντριβή και την παράδοση του εαυτού σας στον Κύριο.
Ο Θεός μας έπλασε «κατ' εικόνα» Του, για να ζούμε ενωμένοι μαζί Του. Η πτώση των προπατόρων μας διέσπασε αυτή την ενότητα. Μα ο φιλάνθρωπος Θεός μας σπλαχνίστηκε. Δεν ήθελε να είμαστε χωρισμένοι απ' Αυτόν, πεσμένοι και δυστυχισμένοι. Έτσι, ευδόκησε να στείλει στη γη τον μονογενή Του Υιό, που σαρκώθηκε, ενώνοντας στο πρόσωπό Του τη θεία φύση με την ανθρώπινη και δίνοντας, μ'' αυτόν τον τρόπο, σ' όλους μας τη δυνατότητα να ενωθούμε, μέσω Αυτού, με τον Πατέρα. Ο Χριστός, ως μοναδικός Θεάνθρωπος, είναι και ο μοναδικός «μεσίτης Θεού και ανθρώπων» (Α ́ Τιμ. 2:5), «όθεν και σώζειν εις το παντελές δύναται τους προσερχομένους δι' αυτού τω Θεώ» (Εβρ. 7:25).
Όσοι, λοιπόν, πιστέψουν και βαπτιστούν, μπορούν να συμμετάσχουν στα θεία Μυστήρια και να ενωθούν ζωντανά με τον Σωτήρα Χριστό, πού θα τους οδηγήσει στο Θεό Πατέρα. Ο ίδιος το βεβαίωσε: «Ουδείς έρχεται προς τον πατέρα ει μη δι' εμού» (Ιω. 14:6). Να η σωτηρία, να η αιώνια ζωή: η πίστη στο Χριστό –«ο πιστεύων εις εμέ έχει ζωήν αιώνιον» (Ιω. 6:47)-, η εκπλήρωση των εντολών Του και όλων όσα μας παραγγέλλουν οι θεοφώτιστοι άγιοι Του, η συμμετοχή στα Μυστήρια της Εκκλησίας Του. Με τον Κύριο είναι μόνο εκείνος που ανήκει στην Εκκλησία, το θεανθρώπινο σώμα Του. Έτσι αν βαδίζετε, χωρίς τις σοφιστείες σας, βρίσκεστε στο δρόμο της σωτηρίας.
Μου ζητάτε να σας πω, που μπορείτε να σωθείτε με μεγαλύτερη ασφάλεια. Προσευχήθηκα γι' αυτό, όπως άλλωστε κάνατε κι εσείς. Αλλά ο Θεός δεν πληροφορεί ούτ' εμένα ούτ' εσάς. Η σιωπή Του σημαίνει ότι δεν υπάρχει λόγος να προσευχόμαστε γι' αυτό το θέμα. Γιατί, και κάτω από τις συνθήκες που ζείτε σήμερα, τίποτα δεν σας εμποδίζει να σωθείτε. Η σωτηρία εξαρτάται από την καλή βούληση και την προαίρεση της καρδιάς. Σ' αυτά ας προστεθεί και η σχετική φροντίδα. Κοιτάξτε, λοιπόν, τι έχετε, για να το φυλάξετε, και τι σας λείπει, για να το συμπληρώσετε. Με ποιό κριτήριο; Τούς Μακαρισμούς, που είναι γραμμένοι στο 5ο κεφάλαιο του κατά Ματθαίον Ευαγγελίου και στους στίχους 3-12. Ανοίξτε την Καινή Διαθήκη, διαβάστε προσεκτικά τούς Μακαρισμούς, βάλτε τους στην καρδιά σας και στη ζωή σας και... να ο παράδεισος!
Παντού μπορεί να σωθεί κανείς. Η σωτηρία δεν εξαρτάται από τον τόπο και τις εξωτερικές συνθήκες, αλλά από την εσωτερική διάθεση. Αν έχετε ζωντανή πίστη, αν δεν κάνετε αμαρτίες που χωρίζουν από το Θεό και διώχνουν τη χάρη Του, αν συμμετέχετε στα θεία Μυστήρια, αν τηρείτε τις ευαγγελικές εντολές και τους εκκλησιαστικούς κανόνες με σταθερότητα και εγκαρδιότητα, τότε ζείτε σωτήρια. Δεν έχετε παρά να συνεχίσετε έτσι ως το τέλος, με τη μνήμη του Θεού και του θανάτου στο νου και με βαθειά ταπείνωση στην καρδιά. Παντού μπορεί κανείς να σωθεί και παντού να καταστραφεί. Ο πρώτος άγγελος, ο Εωσφόρος, ζούσε στον ουρανό και καταστράφηκε. Ένας απόστολος, ο Ιούδας, ζούσε κοντά στον Κύριο τόσα χρόνια και καταστράφηκε. Ένας ληστής σπατάλησε τα χρόνια του στις ανομίες και μέσα σε μια στιγμή, λίγο πριν ξεψυχήσει πάνω στο σταυρό, σώθηκε!
Ζητάς τη σωτηρία; Καλά κάνεις. Ζήτα την! Εύκολη είναι. Γιατί Σωτήρας μας είναι ο φιλάνθρωπος Κύριος, που τίποτα δεν επιθυμεί και για τίποτα δεν φροντίζει τόσο όσο για τη σωτηρία μας –«πάντας ανθρώπους θέλει σωθήναι και εις επίγνωσιν αληθείας ελθείν» (Α' Τιμ. 2:4). Σ' Αυτόν, λοιπόν, να καταφεύγεις, σ' Αυτόν να προσεύχεσαι θερμά, ικετεύοντάς τον να σώσει κι εσένα. “Πώς θα σώσω την ψυχή μου;”, ρωτάτε. Παρόμοιο ερώτημα έθεσε κάποιος στον Κύριό μας Ιησού Χριστό. Κι Εκείνος αποκρίθηκε: «Τήρησον τας εντολάς» (Ματθ. 19:17). Αυτό σας συμβουλεύω κι εγώ.
Ποιές εντολές; Όλες! Διαβάστε το Ευαγγέλιο. Διαβάστε τις Επιστολές των αγίων αποστόλων. Μάθετε ποιό είναι το θέλημα του Θεού. Και κάντε το! Βέβαια, δίχως τη θεία βοήθεια, δεν μπορούμε να προκόψουμε. Γι' αυτό, πάνω απ' όλα, να προσεύχεστε. Να πηγαίνετε στην εκκλησία συχνά, όποτε μπορείτε. Κάθε μέρα μπορείτε; Κάθε μέρα να πηγαίνετε. Να ελεείτε τους φτωχούς. Να βοηθάτε τούς ανήμπορους. Να συμπονάτε τούς δυστυχισμένους. Να είστε πράος και ειρηνικός. Με κανέναν μη μαλώνετε. Κανέναν μην κατακρίνετε. Αγάπη και σεβασμό σ' όλους να δείχνετε. Πνεύμα ταπεινό και καρδιά συντριμμένη να έχετε. Ό,τι δοκιμασία στέλνει ο Θεός, με υπομονή και ευχαριστία να τη σηκώνετε...
Επιθυμείς τη σωτηρία της ψυχής σου. Καλό έργο επιθυμείς. Μολονότι η ψυχή μας είναι ό,τι πιο πολύτιμο έχουμε, η σωτηρία της είναι πολύ εύκολη. Γιατί ο μοναδικός Σωτήρας της είναι πανάγαθος, πάνσοφος και παντοδύναμος. Θέλει και μπορεί όλους να μας σώσει, φτάνει να το επιζητήσουμε. Επιζήτηση, επομένως, της σωτηρίας σημαίνει αναζήτηση του Χριστού. Αλλά ο Χριστός είναι παντού, όπου είμαστε εμείς, όπου είσαι εσύ. 'Ανοιξέ Του την πόρτα της καρδιάς σου, για να μπει. Του την άνοιξες; Μπήκε. Τον βρήκες. Και μαζί Του βρήκες τη σωτηρία. Γιατί Εκείνος θα σου τα διδάξει όλα. Είναι καλό που ζητάτε τη σωτηρία σας. «Ζητείτε, και ευρήσετε» (Ματθ. 7:7).
Το αίσθημα της μετάνοιας είναι ενεργό στην καρδιά σας. Τι άλλο χρειάζεται; Να απέχετε από κάθε κακό και να κάνετε κάθε καλό. «Έκκλινον από κακού και ποίησον αγαθόν», όπως λέει ο προφήτης (Ψαλμ. 33:15). Και αυτή η προτροπή δεν αφορά μόνο τις εξωτερικές πράξεις, αλλά και τις σκέψεις και τα αισθήματα. Έργα, λόγια και λογισμοί, όλα πρέπει να είναι θεάρεστα. Αυτό σημαίνει ενάρετη ζωή. Ο ψαλμωδός και πάλι λέει: «Κύριον ζητήσω: εξεζήτησε σε το πρόσωπόν μου, το πρόσωπόν σου, Κύριε, ζητήσω» (Ψαλμ. 26:8). Μ' αυτό εννοεί πως ολόκληρη η ύπαρξή του ποθεί και αναζητεί το Θεό. Αυτόν σκέφτεται αδιάλειπτα και Αυτόν επιθυμεί να ευαρεστεί με τη ζωή του. Τέτοιον θείο πόθο έχει στην καρδιά του κάθε άνθρωπος που θέλει να σωθεί. Ταπείνωση: ο δρόμος της σωτηρίας.
Ο πιο σίγουρος δρόμος προς τη βασιλεία των ουρανών είναι η ταπείνωση. Όταν αυτή ριζώσει στην ψυχή, θα φέρει όλες τις άλλες αρετές και την ελπίδα της σωτηρίας. “Δεν έχω ταπείνωση και αγάπη”, γράφετε. Αφού δεν έχετε ταπείνωση και αγάπη, δεν έχετε τίποτα. Καθετί πνευματικό γεννιέται και αναπτύσσεται μαζί μ' αυτές. Ταπείνωση θ' αποκτήσετε κάνοντας έργα ταπεινά, σηκώνοντας αγόγγυστα κάθε προσβολή και περιφρόνηση, βάζοντας τον εαυτό σας κάτω απ' όλους τούς ανθρώπους, καλλιεργώντας μέσα σας την αυτομεμψία και αυτοεξουθένωση. Αγάπη θ' αποκτήσετε κάνοντας έργα αγάπης. Αυτά αρχικά απαιτούν την άσκηση βίας στην ψυχή, με τον καιρό όμως γίνονται δίχως δυσκολία, με προθυμία και ευχαρίστηση. Πρέπει να ξέρετε, πάντως, πως η αγάπη αυξάνεται φυσικά και αβίαστα μαζί με την ταπείνωση. Γιατί όσο μειώνεται ο εγωισμός μας, τόσο φουντώνει η φλόγα της αγάπης μας στο Θεό και τον πλησίον.
Ο φόβος του θανάτου και η ελπίδα της σωτηρίας. Ο φόβος του θανάτου είναι σωτήριος. Σ' εσάς, ωστόσο, η ωφέλεια του φόβου τούτου εξουδετερώνεται από την απουσία ελπίδας σωτηρίας. Η ελπίδα στον Σωτήρα Κύριο, χωρίς να εξαφανίζει το φόβο του θανάτου, εκμηδενίζει τη θανάσιμη οδυνηρότητά του και εμποδίζει την αρνητική επενέργειά του στην ψυχή –αλλά μόνο στην ψυχή εκείνη που έχει παραδοθεί στο θείο θέλημα. Να θυμάστε συχνά το θάνατο και όσα τον ακολουθούν. Απ' όλα αυτά να διδάσκεστε και να καλλιεργείτε στην καρδιά σας το αίσθημα της απόλυτης εμπιστοσύνης και αφοσιώσεως στο Θεό. Συνάμα προσπαθήστε, σε κάθε περίσταση της ζωής σας, να ενεργείτε συνειδητά σύμφωνα με το νόμο Του. Έτσι θα νιώθετε πώς είστε δούλη Του, οικεία Του, πιστή Του. Και επειδή ο Θεός ποτέ δεν εγκαταλείπει τους πιστούς Του –αυτό το γνωρίζετε καλά-, θα κυριαρχήσει μέσα σας ή πεποίθηση ότι δεν θα εγκαταλείψει ούτ' εσάς.
Ο πνευματικός ζήλος συντελεστής της σωτηρίας μας. Ο Κύριος άρχισε να σας ανακαινίζει πνευματικά. Να πιστεύετε και να ελπίζετε ότι «ο εναρξάμενος εν υμίν έργον αγαθόν επιτελέσει» (Φιλιπ. 1:6), αν βέβαια κι εσείς διατηρήσετε ζωντανό το ζήλο σας και συνεχίσετε αδιάλειπτα τον αγώνα σας. Ο πνευματικός ζήλος είναι έργο της θείας χάριτος. Η ύπαρξή του φανερώνει πως το 'Αγιο Πνεύμα ενεργεί μέσα σας και αναγεννά την ψυχή σας. Η χάρη είναι φωτιά. Και όπως η υλική φωτιά διατηρείται με τα ξύλα, έτσι η αγιοπνευματική φωτιά διατηρείται με την προσευχή. Μόλις η χάρη αγγίξει την καρδιά, αμέσως η ψυχή στρέφεται στο Θεό. Έτσι πέφτουν οι πρώτοι σπόροι της προσευχής. Ύστερα έρχεται η μνήμη του Θεού, η πιστή σύντροφος κάθε καλού και η αλάθητη οδηγός σε κάθε καλό. Αυτή ανοίγει τα μάτια της ψυχής, για να δουν τα μεγαλεία, τις ιδιότητες και τα έργα του Κυρίου – αγαθότητα, δημιουργία, πρόνοια, λύτρωση, κρίση και ανταπόδοση...
Όσο διατηρεί κανείς τη μνήμη του Θεού και των μεγαλείων Του, τόσο αυξάνει τον πνευματικό του ζήλο. Και αντίστροφα, όσο αυξάνεται ο πνευματικός ζήλος, τόσο ριζώνει η μνήμη του Θεού στον άνθρωπο. Θέλετε, λοιπόν, να έχετε πάντα φλογερό ζήλο; Να προσεύχεστε και να κρατάτε στο νου σας όσα ανέφερα πιο πάνω. Αυτά είναι τα πνευματικά καυσόξυλα. Μόλις βλέπετε τη φλόγα τού ζήλου σας να πέφτει, ν' αρπάζετε ένα κούτσουρο και να το ρίχνετε στη φωτιά. Έτσι θα μένει πάντα ζωηρός ο ζήλος, πού γεννάει στην καρδιά το φόβο του Θεού, το φρουρό της καλής πνευματικής καταστάσεως, και συντελεί καθοριστικά στη σωτηρία της ψυχής. Σύντομες συμβουλές για τη χριστιανική ζωή. Ως προς την εξωτερική συμπεριφορά σας, το σώμα και όλα τα μέλη του πρέπει να είναι υποταγμένα στον ηγεμόνα νου και να κατευθύνονται απ' αυτόν με γνώμονα το θέλημα του Θεού.
Όλα σας τα έργα, από τα πιο σημαντικά μέχρι τα πιο ασήμαντα, να τα εκτελείτε με την επίγνωση ότι σας παρακολουθεί το ακοίμητο μάτι του Θεού. Κάθε άνθρωπο που σας πλησιάζει, να τον δέχεστε σαν απεσταλμένο του Θεού, με την ενδόμυχη διερώτηση: “Τί θέλει ο Κύριος να κάνω μ' αυτό ή γι' αυτό το πρόσωπο;”. “Όλους να τους τιμάτε σαν εικόνες του Κυρίου και να τους αντιμετωπίζετε με αγάπη, καλοσύνη και ευνοϊκή διάθεση. Η τροφή σας να είναι λιτή και ο ύπνος σας όχι υπερβολικός. Και για τα δυο θα βρείτε μόνος σας το μέτρο. Μήν προκαθορίζετε δεσμευτικούς κανόνες για τις δραστηριότητές σας. Να ενεργείτε ελεύθερα, ανάλογα με τις περιστάσεις, φτάνει να μην κάνετε τα σαρκικά σας θελήματα και να μη χαρίζεστε στον εαυτό σας.
Ο Θεός σας έδωσε κατανυκτικά δάκρυα. Είναι καλά. Αλλά τα δάκρυα της καρδιάς είναι ακόμα καλύτερα. Γιατί τα δάκρυα που τρέχουν από τα μάτια, τρέφουν το σκουλήκι της υπερηφάνειας, ενώ η καρδιακή συντριβή, γνωστή μόνο στο Θεό, τρέφει την ταπείνωση. Μπροστά στους ανθρώπους, λοιπόν, είναι καλύτερα να συγκρατείτε τα δάκρυά σας. Να θυμάστε πάντα πως διδάσκαλος κάθε καλού είναι ένας, ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός. Επομένως, κάθε αγαθός και σωτήριος λογισμός σας απ' Αυτόν προέρχεται. Παραδώστε Του ολόψυχα τον εαυτό σας, και θα σας διδάξει όλη την επιστήμη της χριστιανικής ζωής. Οι βάσεις της πνευματικής ζωής είναι: η ταπεινοφροσύνη, η αγάπη και η ολοκληρωτική αφοσίωσή μας στον Κύριο, που εκδηλώνεται κυρίως με την προσευχητική παραμονή μας κοντά Του. Το σώμα πρέπει να το ασκούμε. “Κοιμάμαι πολύ, τρώγω πολύ...”. Αυτό σημαίνει: συβαριτισμός, μωαμεθανισμός...: όχι, πάντως, χριστιανισμός!
Το σώμα πρέπει να το ασκούμε με λίγο ύπνο, λίγο φαγητό και αρκετό κόπο. Ποιός από τούς άγιους πατέρες μας δεν δάμαζε τη σάρκα; Ήδη ο απόστολος Παύλος έγραφε στους Κορινθίους: «Υπωπιάζω μου το σώμα και δουλαγωγώ» (Α' Κορ. 9:27). Δηλαδή: Με σκληρές ασκήσεις ταλαιπωρώ το σώμα μου και το υποδουλώνω (στο πνεύμα). Όσο, λοιπόν, θα αναπαύετε το σώμα σας, καλό μην περιμένετε να δείτε. Έχετε διαβάσει το βίο του οσίου Συμεών του στυλίτη (1 Σεπτεμβρίου). Τί του είπε ο άγιος Μελέτιος, αρχιεπίσκοπος Αντιοχείας, όταν τον επισκέφθηκε; “Το λογικό σου και η αγαθή σου προαίρεση ας βάζουν στο σώμα σου νοητά δεσμά”. Αυτό να κάνετε κι εσείς. Παράλληλα να κρατάτε στα χέρια ένα σκληρό κομποσχοίνι. Και μόλις το σώμα σας επιθυμήσει περισσή ανάπαυση η απόλαυση, «περιποιηθείτε» του την πλάτη με το κομποσκοίνι, ώσπου να... μετανιώσει!
«Προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου διαπαντός». Καλά κάνετε και διαβάζετε πνευματικά βιβλία. Βέβαια, μολονότι σ' αυτά θα βρείτε πολλά και χρήσιμα, «ενός έστι χρεία» (Λουκ. 10:42): Καρδιακή ένωση με τον Κύριο και διαρκής παραμονή μαζί Του. Μιμηθείτε τον άγιο προφήτη, που έλεγε: «Προωρώμην τον Κύριον ενώπιόν μου διαπαντός» (Ψαλμ. 15:8). Αν μάθετε κι εσείς να βλέπετε τόν Κύριο πάντα μπροστά σας, θα τ' αποκτήσετε όλα: ευλάβεια, θείο φόβο, αγωνιστικότητα, πνευματική εγρήγορση, αποστροφή της αμαρτίας. Πλάνη εσωτερική και πλάνη εξωτερική. Είναι δικαιολογημένος ο φόβος της πλάνης. Υπάρχει πλάνη εσωτερική, που δεν είναι άλλη από την έπαρση, και πλάνη εξωτερική -φώτα, φωνές, διάφορες φιγούρες... Όλα προέρχονται από το διάβολο. Να τα περιφρονείτε και να τα εξουδετερώνετε με την ταπεινοφροσύνη.
Κάποτε ο διάβολος, για να πλανήσει έναν άγιο ασκητή, του παρουσιάστηκε με ανθρώπινη μορφή και του είπε: “Εγώ είμαι ο Χριστός!”. Μόλις τον είδε ο γέροντας, έκλεισε τα μάτια του. “Γιατί κλείνεις τα μάτια σου;”, τον ρώτησε ο διάβολος. “Είμαι, σου λέω, ο Χριστός!”. Τότε ο ασκητής αποκρίθηκε ταπεινά: “Δεν είμαι άξιος να δω εγώ, ο αμαρτωλός, το Χριστό”. Την ίδια στιγμή ο διάβολος έγινε άφαντος. Ο Παράκλητος. Ο Κύριός μας είναι «Θεός πάσης παρακλήσεως» (Β' Κορ. 1:3), Θεός που δίνει κάθε ενίσχυση, ενθάρρυνση, παρηγοριά. Γι' αυτό ονομάζεται Παράκλητος (Α' Ιω. 2:1), όπως άλλωστε και το Πανάγιο Πνεύμα. Καθώς, μάλιστα, είναι «πανταχού παρών», η παρηγοριά Του απλώνεται παντού, σ' όλο τον κόσμο, σ' όλες τίς πιστές καρδιές. Δεν την αισθάνονται μόνο εκείνοι που δε τη δέχονται. Και δεν τη δέχονται όσοι είναι βουτηγμένοι στην ασέβεια και την υπερηφάνεια. Ο Κύριος είναι κοντά στους ευσεβείς και ταπεινούς.
Το βρέφος κλαίει, ώσπου να βρει το μαστό της μητέρας του και να γευθεί το γάλα της. Σαν το γευθεί, αμέσως ησυχάζει. Έτσι κι εμείς κλαίμε «ως αρτιγέννητα βρέφη το λογικόν άδολον γάλα επιποθούντες» (Α' Πέτρ. 2:2). Δώσε μας το, Κύριε, για να παρηγορηθούμε και να ησυχάσουμε! Το «καθαρτήριον πύρ». Μια από τις αιρέσεις του παπισμού είναι και το δόγμα για το «καθαρτήριον πύρ» (purgatorium). Σ' αυτό το πυρ, λένε οι Λατίνοι, θα μπουν όλες οι ψυχές. “Όσες είναι δίκαιες, θα το περάσουν χωρίς να πάθουν τίποτα. Όσες, πάλι, είναι βαριά αμαρτωλές, δεν θα ωφεληθούν. Θα ωφεληθούν, όμως, όσες έχουν ελαφριές αμαρτίες, γιατί θα καθαριστούν μέσα στη φωτιά κι έτσι θα σωθούν. Ο χρόνος που απαιτείται γι' αυτή την κάθαρση είναι ανάλογος με τον αριθμό και τη βαρύτητα των πταισμάτων.
Η Ορθόδοξη Εκκλησία, από το άλλο μέρος, απορρίπτει αυτή την πλάνη και διδάσκει μόνο την αποκαλυμμένη από το Θεό αλήθεια: Ότι οι πιστοί χριστιανοί, μετά τον σωματικό θάνατό τους και αφού περάσουν από μια πρώτη κρίση, θα βρεθούν σε κατάσταση αναμονής της τελικής Κρίσεως. Μέχρι τότε προσεύχεται γι' αυτούς, ζητώντας από τον πολυεύσπλαχνο Κύριο να συγχωρήσει τα αμαρτήματά τους -εκούσια ή ακούσια, βαριά ή ελαφριά- και να τους σώσει. Μπορεί να σωθεί ακόμα κι ένας πολύ αμαρτωλός άνθρωπος, που πέθανε αμετανόητος; Αυτό το γνωρίζει μόνο ο Θεός, από το άπειρο έλεος του οποίου εξαρτάται η σωτηρία όλων μας.
Το διάβασμα. Βιβλία διαβάζουμε όλοι είτε για την απόκτηση γνώσεων είτε για την ψυχική μας ωφέλεια. Στην πρώτη περίπτωση μπορούμε να διαβάζουμε ασταμάτητα για πολλή ώρα. Στη δεύτερη, όμως, μόλις η καρδιά μας κατανυχθεί από το ανάγνωσμα, πρέπει ν' αφήνουμε το βιβλίο και ν' αφοσιωνόμαστε στη νοερή μελέτη και στην πνευματική αξιοποίηση των ευσεβών λογισμών που γεννιούνται μέσα μας. Έτσι τρέφεται και καλλιεργείται η ψυχή.
Οι θαυματουργές εικόνες. “Γιατί μερικές εικόνες συμβαίνει να είναι θαυματουργές;”. Γιατί έτσι το θέλει ο Θεός. Η θαυματουργία είναι δυνατή μόνο στο Θεό, σε κανέναν άλλο. Ούτε οι εικόνες ούτε οι άνθρωποι, που καταφεύγουν ευλαβικά σ' αυτές, έχουν τη δύναμη να κάνουν ένα θαύμα. Το έλεος του Κυρίου είναι η αιτία και η πηγή όλων των θαυμάτων. Ο Θεός, καθώς είναι δεσπότης του σύμπαντος, μπορεί κάθε πράγμα να το χρησιμοποιήσει ως όργανο του ελέους Του.
( Τ έ λ ο ς )
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου