«Πρόσεχε πολύ!... Καὶ τὸ παραμικρό!... Καὶ πάντοτε!...»
Πρὶν ἀπὸ πολλὰ χρόνια, εἶχα διαβάσει στὸ μικρὸ Περιοδικό, τὸ ὁποῖο ἐκδίδει τὸ Ἐργαστήριό μας, μὲ τίτλο: «Εἰκονολογικὴ Συμβολή», μία προτροπὴ τοῦ ἀειμνήστου Φώτη Κόντογλου († 1965).
του Μητροπολίτη Ωρωπού και Φυλής κ. Κυπριανού Β'
Ἐκείνη ἡ προτροπή, προερχομένη μάλιστα ἀπὸ ἕναν χαρισματικὸ Ζωγράφο, Ἁγιογράφο καὶ Λογοτέχνη, μὲ ἐντυπωσίασε βαθειά· δὲν ἐλησμόνησα ποτὲ τὴν συμβουλή-προτροπὴ στὸν μαθητή του «ἀγαπητὸ κύριο Μαυρικάκη», στὸ πολὺ πνευματικὸ Γράμμα του, τῆς 11ης Σεπτεμβρίου 1955.
Ἔγραφε, μεταξὺ ἄλλων, ὁ πολυτάλαντος μαστρο-Φώτης: «Πρόσεχε πολύ. Καὶ τὸ παραμικρό. Καὶ πάντοτε. Μὴν κάνεις πρόχειρο τίποτα... Σβῦνε ὅ,τι νομίζεις πὼς εἶναι ἐλαττωματικό, καὶ ξανακάνε το...».
Αὐτὴ ἡ ἐπίμονη διεργασία, ἡ ὁποία ἀπαιτεῖται ἀπὸ ὁποιονδήποτε δημιουργό, ὄχι μόνο ἀπὸ τὸν Ἁγιογράφο, ἔχει μέσα της κάτι τὸ θεϊκό, εἶναι ἡ κλίσις καὶ ἡ μυστικὴ ῥοπή μας πρὸς τὸ τέλειο, τὸ ἀψεγάδιαστο.
Δὲν πρέπει νὰ λησμονοῦμε οὔτε στιγμή, ὅτι ἔχουμε πλασθῆ ἐκ φύσεως ὡς Εἰκόνες τοῦ Θεοῦ, στὴν προοπτικὴ νὰ γίνουμε, μὲ τὴν προαίρεσί μας, Ὅμοιοι μὲ τὸν Θεό· τὸ καθ᾿ ὁμοίωσιν ἀρχίζει ἀπὸ ἐδῶ (*) Ὁμιλία, ἡ ὁποία ἐξεφωνήθη τὴν 29ην Αὐγούστου 2022 ἐκ. ἡμ. στὸ «Ἐργαστήριο Ἐκκλησιοποιημένης Εἰκονογραφίας», Φυλὴ Ἀττικῆς. 2 καὶ κορυφώνεται στὴν ἄλλη Ζωή, ὅπου –κατὰ τὸν Ἅγιο Εὐαγγελιστὴ Ἰωάννη– «ὅμοιοι Αὐτῷ ἐσόμεθα, ὅτι ὀψόμεθα Αὐτὸν καθώς ἐστιν» (Α΄ Ἰωάν. γ΄ 2).
Ὀφείλω βεβαίως νὰ ἐξηγήσω, ὅτι ἡ προτροπὴ τοῦ μαστρο-Φώτη μὲ ἐντυπωσίασε, διότι μέχρι τότε, τὸ 2015, ἐπὶ σαράντα περίπου ἔτη, βασανιζόμουν μὲ τὰ μολύβια καὶ τὰ στυλό, ὡς κλασσικὸς γραφειοκράτης.
Ἐξηγῶ ἀμέσως, γιατὶ βασανιζόμουν, ἀλλὰ καὶ συνεχίζω νὰ βασανίζωμαι... Μὲ τὴν Χάρι του Κυρίου μας, καὶ μὲ τὶς εὐχὲς καὶ τὴν καθοδήγησι τοῦ Ἀειμνήστου Πατέρα καὶ Μητροπολίτου μας, συνειδητοποίησα ὅτι τὸ νὰ γράφης εἶναι μία τέχνη σὲ δύο ἐπίπεδα, ὁ δὲ γράφων εἶναι ἕνας καλλιτέχνης. Βάσει αὐτοῦ τοῦ κανόνος, προσεπάθησα νὰ καταγράφω τὶς Γενικὲς Ἀρχὲς τῆς συντάξεως, ὡς συντακτικοῦ, ἑνὸς κειμένου μου (πρῶτο ἐπίπεδο)·
ἀλλὰ καὶ νὰ ἐξασκήσω πολὺ τὰ δάκτυλά μου στὴν λεγομένη αἰσθητικὴ τοῦ κείμενου (δεύτερο ἐπίπεδο). Καὶ ὅσον ἀφορᾶ στὸ πρῶτο ἐπίπεδο, κατέληξα στὶς ἑξῆς Ἀρχές:
α. Ἡ Συντομία, ὡς ἀποφυγὴ τῆς περιττολογίας, νὰ μὴν εἶναι εἰς βάρος τῆς Πληρότητος, δηλαδὴ νὰ περιλαμβάνωνται ὅσα πρέπει.
β. Ἡ Λιτότης, ὡς λόγος ἁπλός, ἀπέρριτος, ὄχι πομπώδης, νὰ μὴν εἶναι εἰς βάρος τῆς Γλαφυρότητος, δηλαδὴ ὁ λόγος νὰ εἶναι κομψός, χαριτωμένος, εὐχάριστος, καλλιεπής.
γ. Ἡ Σαφήνεια, ὡς λόγος κατανοητός, ὄχι περίπλοκος· διαυγής, ὄχι μὲ ἀμφισημεῖες καὶ γρίφους, νὰ μὴν εἶναι εἰς βάρος τῆς Συνοχῆς, δηλαδὴ ὁ λόγος νὰ ἔχη ἀλληλουχία, εἱρμό, ἐπαγωγή, ὄχι κενὰ καὶ ξεχειλώματα.
δ. Ἡ Ρωμαλεότης, ὡς λόγος δυναμικός, ἔντονος, ὄχι χλιαρότης καὶ πλαδαρότης, νὰ μὴν εἶναι εἰς βάρος τῆς Μετριόπαθειας, δηλαδὴ ὁ λόγος νὰ ἀποφεύγη τὶς ἀκρότητες καὶ ὑπερβολές.
Ὅσον ἀφορᾶ τὸ δεύτερο ἐπίπεδο, τὴν αἰσθητικὴ τοῦ κειμένου, κατέληξα στὶς ἑξῆς Ἀρχές: α. Νὰ μὴν βιάζωμαι, ὅταν γράφω. β. Νὰ μὴν λυπᾶμαι τὴν γομμολάστιχα, τὸν σβηστῆρα. γ. Νὰ μὴν ὑπολογίζω τὴν ταλαιπωρία τῶν δακτύλων μου, ἰδίως μάλιστα τοῦ δεξιοῦ δείκτου, ὁ ὁποῖος ἤδη πλησιάζει στὴν ἀναπηρία ἕνεκα τούτου. 3 δ. Νὰ βλέπω τὸ τελικὸ χειρόγραφο κείμενο, ὡς ἕναν πίνακα, ὡς ἔργο τέχνης.
Ἐλπίζω τώρα, μετὰ ἀπὸ τὶς ἐξηγήσεις αὐτές, νὰ κατανοῆτε, γιατὶ ἡ προτροπὴ τοῦ εὐλογημένου μαστρο-Φώτη μὲ ἐντυπωσίασε βαθειά: ἦταν ἡ ἐπιβεβαίωσις τῶν ἀντιλήψεών μου καὶ τῶν κόπων στὴν προσπάθεια μιᾶς δημιουργίας, μιᾶς γραφῆς μὲ ἀπαιτήσεις, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, καὶ καλλιτεχνικές.
Τώρα, ἐγείρεται τὸ εὔλογο ἐρώτημα: Ἆρά γε, τί σχέσι ἔχουν ὅλα αὐτὰ μὲ τὸ σημερινό μας θέμα, ὅπως ἔχει τεθῆ μάλιστα στὸν ὑπότιτλο;... Διεκρινίζω ἀμέσως, ὅτι ἡ συμβουλὴ τοῦ χαρισματικοῦ Κόντογλου συνδέεται ἄμεσα μὲ τὴν θεολογία τῶν μικρῶν ἢ τῶν θεωρουμένων μικρῶν.
Στὴν Καινὴ Διαθήκη ἰδιαιτέρως, διαπιστώνουμε, μὲ εὐχάριστη μάλιστα ἔκπληξι, ὅτι ὁ Κύριός μας Ἰησοῦς Χριστὸς δίδει μεγάλη σημασία, δείχνει μεγάλο ἐνδιαφέρον γιὰ τοὺς μικροὺς καὶ γιὰ τὰ μικρά. Βλέπουμε δηλαδή, ὅτι ὁ Κύριός μας ἐνδιαφέρεται, ' γιὰ τὰ μικρὰ παιδιά· ' γιὰ τοὺς μικροὺς ἀνθρώπους· ' γιὰ τὶς μικρὲς ἀρετές· ' γιὰ τὶς μικρὲς κακίες· ' γιὰ τὰ μικρὰ ὑλικὰ πράγματα.
Ἂς θυμηθοῦμε, ὅτι ἀγκάλιασε καὶ εὐλόγησε τὰ μικρὰ παιδιὰ καὶ μᾶς προέτρεψε νὰ ὁμοιάσωμε πρὸς αὐτὰ κατὰ τὴν ἁπλότητα καὶ ἀθωότητα. Ἐπίσης, ὁ Κύριός μας ἐξέλεξε τοὺς τσομπάνηδες, ὡς πρώτους θεατὰς τῆς Δόξης Του καὶ προσκυνητὰς τῆς Γεννήσεώς Του· καὶ ἐκάλεσε τοὺς ψαράδες ὡς Μαθητὰς καὶ Κήρυκας τοῦ Ἔργου Του. Ἐν συνεχείᾳ, τονίζει ὅτι ἕνα ποτήρι ψυχροῦ ὕδατος στὰ στεγνωμνένα χείλη τοῦ Ἱεροκήρυκος θὰ λάβη τὸ μισθὸ τοῦ Ἱεροκήρυκος.
Ὁ Χριστός μας καταλογίζει ὡς ἁμάρτημα ἕναν ἀργὸν λόγον, ἀκόμη δὲ καὶ ἕνα πονηρὸ βλέμμα. Καὶ τέλος, ὁ Κύριός μας ἐνδιαφέρεται καὶ γιὰ τὰ ἐλάχιστα ὑλικὰ πράγματα, ὅταν δίδη ἐντολὴ νὰ συλλέξουν τὰ περισσεύματα, «ἵνα μή τι ἀπόληται».
Τώρα, μὲ τὴν βοήθεια τῆς Παναγίας μας, ἔχουμε τὴν δυνατότητα νὰ φθάσουμε σὲ ἕνα πολὺ σημαντικὸ συμπέρασμα, τὸ ἑξῆς: Ὁ Κύριός μας καὶ Θεός μας, μὲ τὸ ἐξαιρετικὸ ἐνδιαφέρον Του γιὰ τοὺς μικροὺς καὶ τὰ μικρά, ἀποδεικνύεται ὡς Εὐγενής, ὡς Καλλιτέχνης, καὶ ὡς Οἰκονόμος.
Ἐφ᾿ ὅσον ὁ Χριστός μας προσέχη τὰ μικρά, προσέχει ταυτοχρόνως καὶ ἐκείνους, οἱ ὁποῖοι προσέχουν τὰ μικρά· αὐτοὶ ὁμοιάζουν πρὸς τὸν Κύριόν μας καὶ ὀλίγον κατ᾿ ὀλίγον γίνονται Εὐγενεῖς, Καλλιτέχναι καὶ Οἰκονόμοι. Ὅλοι καὶ ὅλα, ἀκόμη καὶ τὰ ἐλάχιστα, εἶναι ἀνάγκη νὰ ἀξιοποιοῦνται, προκειμένου νὰ γινώμεθα εὐγενέστεροι, καλλιτεχνικώτεροι καὶ καλύτεροι οἰκονόμοι.
Ἡ ζωὴ τοῦ Χριστιανοῦ εἶναι μία συνεχὴς αὔξησις ἐν Χριστῷ· μία διαρκὴς αἰχμαλωσία παντὸς νοήματός μας στὴν Ὑπακοὴ τοῦ Χριστοῦ μας. Προσέχοντες τὰ μικρὰ, βιώνουμε τὰ μεγάλα, τὴν πραγματικὴ Ἀρχοντιά!.. Ὁ ἐν ἀληθείᾳ δημιουργός, κατὰ τρόπον ὅλως θεῖον, εἶναι ὁ Ἀρχοντικός, ὁ Εὐγενής, ὁ Ἀριστοκράτης...
Ὁ Ἁγιογράφος, μὲ τὸν στυλογράφο του καὶ τὸν χρωστῆρα, ὑπακούοντας τὸν μαστρο-Φώτη: «Πρόσεχε πολύ. Καὶ τὸ παραμικρό. Καὶ πάντοτε. Μὴν κάνεις πρόχειρο τίποτα...», ἐργάζεται ταυτοχρόνως σὲ δύο ἐπίπεδα: α. ἐξευγενίζει, καλλιτεχνεῖ καὶ οἰκονομεῖ τὸν ἑαυτό του πρὸς τὸ καθ᾿ ὁμοίωσιν· β. ἐξευγενίζει, καλλιτεχνεῖ καὶ οἰκονομεῖ τὶς Εἰκόνες του, πρὸς δόξαν Θεοῦ, ὡς προέκτασιν τῶν θεωτικῶν βιωμάτων του.
Μακάρι οἱ μαθητὲς τοῦ Ἁγιογραφείου μας νὰ ἐργάζωνται μέσα στὸ κλῖμα αὐτό, πρὸς ἁγιασμὸν αὐτῶν καὶ τῶν προσκυνούντων τὶς ἱερὲς Εἰκόνες τους. Ἀμήν! Σᾶς εὐχαριστῶ!
† ὁ Ὠ. κ' Φ. Κ.
+ Τῷ δὲ Θεῷ δόξα καὶ εὐχαριστία!
27η Αὐγούστου 2022 ἐκ. ἡμ.
† Μνήμη Ἁγίου Μάρτυρος Φανουρίου
Ιερά Μητρόπολη Ωρωπού και Φυλής
της Εκκλησίας των Γνησίων Ορθοδόξων Χριστιανών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου