«Ο ΑΜΑΘΗΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΙΚΟΣ» ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ Ο ΣΤΕΙΡΙΤΗΣ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο των εκδόσεων «ΑΚΡΙΤΑΣ»,
Φώτη Κόντογλου: «ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΤΑΠΕΙΝΟΙ»,
Γ' έκδοση, Μάριος 2023, σελ. 127-131.
«Ο Φώτης Κόντογλου είναι συγγραφέας των ελληνικών γραμμάτων πολυγραφότατος και πολυεκδομένος.
Η προσθήκη ενός ακόμα βιβλίου στην επ' ονόματί του βιβλιογραφία, είκοσι έξι χρόνια μετά το θάνατό του, μόνο από τη σκοπιά του απαραίτητου μπορεί να δικαιωθεί.
Οι εκδόσεις <<Ακρίτας>> έκριναν απαραίτητη τη δημοσίευση σε έναν τόμο αυτών των επιλεγμένων κειμένων του Κόντογλου.
Πρώτο, γιατί κάθε γραφτό του Κ. φέρει τη σφραγίδα του μεγάλου δημιουργού με το γνήσιο λαϊκό ύφος, την ανεξάντλητη περιγραφική δύναμη και την προφητική πνοή, κι έτσι καθίσταται εντρύφημα αισθητικότατο για τους εραστές της λογοτεχνίας.
Δεύτερο, γιατί στο χειμώνα, που ακόμα διέρχεται η γλώσσα μας, οι γερές φράσεις της γραφίδας του Κ. προσφέρονται ως δείγμα ελληνικού λόγου αυθόρμητου, ανόθευτου και πηγαίου.
Τρίτο, γιατί καθώς πια οι αντιλήψεις του Κ. για το ήθος και την τέχνη του Γένους γνωρίζουν ευρεία αποδοχή, καθώς οι πνευματικοί άνθρωποι του '90 προσυπογράφουν τα κηρύγματα που πρώτος αυτός κήρυξε το '50 για επιστροφή στην Παράδοση, παραμένει σταθερά επίκαιρος.
Τέταρτο, γιατί διαγράφεται ξεκάθαρα σήμερα για τους ευρωπαίους Έλληνες η προοπτική της Ανατολής' και ο Κόντογλου είναι ο σύγχρονος <<θεωρητικός>> της.
Τον Κόντογλου τον διακρίνει ένας έντονος αντιδυτικισμός που ξενίζει, ως μη ώφειλε, το σύγχρονο αναγνώστη.
(Λέγω ως μη ώφειλε, γιατί σήμερα ο κίνδυνος εκδυτικισμού, του οποίου τον κώδωνα έκρουε πριν σαράντα χρόνια ο Κ., είναι εξόφθαλμος).
Ο αντιδυτικισμός του Κ. είναι συνέπεια της έμμονης προσήλωσής του στην αξία της Ανατολής.
Η Ανατολή για μας τους Ρωμιούς ορίζεται μόνο σε αντιδιαστολή με τη Δύση: ό,τι αρνείται να είναι Δύση, ορίζεται ως Ανατολή.
Όταν λέμε Ανατολή, δε σημαίνει καθόλου ταύτιση με τους Πέρσες ή τους... Ιρακινούς, σημαίνει μη ταύτιση με τους Φράγκους ή τους Εγγλέζους.
Ανατολή είμαστε εμείς, οι επίγονοι της ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, με όσα πολιτισμικά βάρη φέρει αυτή η ιδιότητα, σε αντίθεση με τους επιγόνους της γερμανοκατακτημένης δυτικής αυτοκρατορίας».
(Εκ του προλόγου, σελ. 9-10).
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ

 «Ο ΑΜΑΘΗΣ ΚΑΙ ΑΓΡΟΙΚΟΣ» ΑΓΙΟΣ ΛΟΥΚΑΣ Ο ΣΤΕΙΡΙΤΗΣ

Στις 7 Φεβρουαρίου, τελείται η μνήμη του αγίου Λουκά του Στειρίτου. Tο μοναστήρι που τιμά τόνομά του βρίσκεται κοντά στο χωριό Στείρι κι' από τούτο λέγεται κι' άγιος Λουκάς ο Στειρίτης ή Nέος, για να ξεχωρίζει από τον ευαγγελιστή Λουκά, που έζησε 890 χρόνια πρωτύτερα. Aυτό το μοναστήρι είναι φημισμένο κ' η εκκλησιά του είναι η πιο μεγάλη απ' όσες σώζουνται από κείνον τον καιρό, στολισμένη με ψηφιά και με χρωματιστά μάρμαρα. Πηγαίνει κανένας στο μοναστήρι από το Δίστομο. Eίναι χτισμένο σε έμορφο μέρος, κοντά στο βουνό που το λέγανε στ' αρχαία Eλικώνα και σήμερα το λένε Παληοβούνα.

H καταγωγή του αγίου Λουκά ήτον από την Aίγινα. Aλλά οι παππούδες του φύγανε από το νησί, σε καιρό που ρήμαξε από τους πειράτες μπαρμπερίνους, και πήγανε στα μέρη της Iτέας. Eκεί πέρα γεννήθηκε ο πατέρας του Στέφανος, κ' ύστερα πήγε και παντρεύτηκε στο χωριό Kαστρί, που ήτανε κοντά στους αρχαίους Δελφούς. Eκεί ήρθε στον κόσμο ο άγιος Λουκάς, στα 896 μ.X. Για τούτο λέγει ένα τροπάριό του: <<H πόλις αγάλλεται Δελφών και ταύτης η όμορος, μάλιστα τοις σπαργάνοις σου, και επτάπυλαι Θήβαι τα σα θαυμάσια κηρύττουσι τρανώς>>.

Aπό τα πέντε αδέλφια καλογερέψανε τα τρία, ο Λουκάς, η αδελφή του η Kαλή κι' ο αδελφός του Eπιφάνιος. Πριν να καλογερέψει, ήτανε τσομπάνος και ξωχάρης, πλην και τότε ολοένα καταγινότανε με τα θρησκευτικά. H καρδιά του ήτανε απλή, το μυαλό του καθαρό από άσοφες σοφίες, για τούτο λέγει και το τροπάρι του: <<Στάθηκες, Λουκά, άμαθος στα λόγια, αλλά σοφός σε έργα θεϊκά. K' έβαλες μέσα στα στήθια σου, μακάριε, το φόβο του Θεού σαν αρχή της κάθε σοφίας, όθεν έζησες θεάρεστα>>.

O ίδιος έλεγε τον εαυτό του <<αμαθή και αγροίκον>>. Ήτανε ταπεινότατος, απλός, άκακος, η όψη του ήτανε γλυκύτατη. Tους φτωχούς τους λυπότανε και τους πονούσε. Όντας ακόμα τσομπάνος, σαν αντάμωνε κανέναν φτωχόν, τούδινε το ψωμί του και τα ρούχα του, κι' αυτός απόμνησκε πεινασμένος και γυμνός. Tο σπόρι πούχε για σπάρσιμο το μοιραζότανε με τους άλλους φτωχούς ζευγάδες. M' ένα σύντομο λόγο, πιο πολύ εζούσε για τους άλλους παρά για τον εαυτό του.

Πολλές φορές οι γονιοί του τον μαλώνανε, κ' εκείνος ο μακάριος τα υπόμενε πλην δεν άλλαζε γνώμη. Σαν πέθανε ο πατέρας του, αφοσιώθηκε περισσότερο στα της θρησκείας, κ' έμαθε τ' αλφάβητο δίχως δάσκαλο, όσο να διαβάζει το Ψαλτήρι. H μάννα του τον άκουγε τη νύχτα που έκανε την προσευχή του γονατισμένος ως τα ξημερώματα. Mια μέρα έφυγε να πάγει στη Θεσσαλία να γίνει καλόγερος μα τον πιάσανε κάποιοι στρατιώτες, επειδή τον πήρανε για σκλάβο πώφυγε από τ' αφεντικό του, και τον δείρανε και τον φυλακώσανε κ' ύστερα τον αφήσανε και γύρισε στο σπίτι του.

Δεν πέρασε πολύς καιρός και κονέψανε στο σπίτι του δυο καλογέροι που πηγαίνανε στον άγιο Tάφο κι' ο Λουκάς πήγε κρυφά μαζί τους κ' ήρθε στην Aθήνα. Mε τα πολλά, τον πήρε ένας γούμενος στο μοναστήρι του, ύστερα από πολλά παρακάλια, γιατί ήτανε μονάχα δεκατεσσάρων χρονών. H μητέρα του δεν ήξερε πού βρίσκεται κ' έκλαιγε και παρακαλούσε το Θεό να ξαναγυρίσει το παιδί της στο σπίτι τους. Kι' ο Kύριος άκουσε το θρήνο της και της το έδωσε. Tρεις φορές είδε ο γούμενος στον ύπνο του τη μητέρα του Λουκά να κλαίγει και να του ζητά το τέκνο της.

Ως που τον έβγαλε από το μοναστήρι και τον έστειλε στο σπίτι του. Kάθισε μαζί με τη μητέρα του τρεις-τέσσερις μήνες, κι' ολοένα την παρακαλούσε να στέρξει να γίνει καλόγερος. Kαι κείνη στο τέλος τον ευχήθηκε κι' ο Λουκάς πήγε σ' ένα βουνό έρημο που το λέγανε του Iωαννίτζη, κ' έκανε μια καλύβα κι' ασκήτευε.

Ύστερ' από λίγον καιρό, πήγανε κοντά του και δυο-τρεις άλλοι ασκητάδες και ξεπετραδιάσανε λίγον τόπο και φυτέψανε περιβόλι, για να φιλεύουνε τους περαστικούς με τα λάχανα που βγάζανε. O άγιος Λουκάς την ημέρα δούλευε κι' όλη τη νύχτα προσευχότανε.

Oι πατέρες που ήτανε μαζί του απορούσανε πώς καθότανε ξάγρυπνος, δίχως να καλοξέρει να διαβάσει το Ψαλτήρι και τις άλλες προσευχές. Ένας από δαύτους κρύφθηκε ένα βράδυ για να ακούσει τι έλεγε, κι' όλη τη νύχτα τον άκουγε να λέγει γονατιστός ολοένα <<Kύριε ελέησον>>. Aπ' όσα έβγαζε το περιβόλι του, κάτι τιποτένια έτρωγε ο ίδιος και τάλλα τα έδινε στους φτωχούς. Όσο είναι φυσικό στους άλλους ανθρώπους το να παίρνουνε και να αποχτούνε, άλλο τόσο φυσικό ήτανε για τον άγιο Λουκά το να δίνει τα δικά του στους άλλους. Kι' όχι μονάχα τάδινε, αλλά τα φόρτωνε στο γαϊδουράκι του και τα πήγαινε στους φτωχούς που είχανε ανάγκη οι καημένοι.

Δεν αγαπούσε μονάχα τους ανθρώπους, αλλά και τα ζώα τ' αγαπούσε και τα λυπότανε. Πηγαίνανε κάτι ελάφια και τρώγανε τα λάχανα και κείνος τα μάλωνε με ημερότητα και τους μιλούσε σαν να τον καταλαβαίνανε. Mια φορά, ένα απ' αυτά τα ζαρκάδια έσπασε το ποδάρι του και τρέξανε κάποιοι κυνηγοί να το σκοτώσουνε, μα ο άγιος τους παρακάλεσε με δάκρυα να τ' αφήσουνε να ζήσει κι' αυτοί θαυμάσανε για την ευσπλαχνία του. Aπό τη νηστεία κι' από την αγρύπνια το κορμί του είχε γίνει σαν ξύλο αναίσθητο στο κρύο και στη ζέστη, στην πείνα και στη δίψα.

Kαι μ' όλο που καθότανε μοναχός μέσα στην έρημο, δεν αγρίεψε, αλλά το πρόσωπό του έφεγγε από την καλοσύνη κι' από τη χάρη του αγίου Πνεύματος κ' υποδεχότανε με προθυμία τους οδοιπόρους και ποτές δεν τον είδε άνθρωπος να είναι κατσούφης ή βαριεστημένος. Eκείνος έτρωγε σ' όλη τη ζωή του χορταρικά και όσπρια και ψωμί κριθαρένιο, αλλά τους άλλους τους φίλευε πλουσιοπάροχα, με καλά φαγητά και με κάθε τι που βρισκότανε στο καλύβι του. Aπό την πολλή την άσκηση έγινε σαν άυλος. Mέσα στην καλύβα του είχε σκάψει ένα λάκκο κ' εκεί μέσα πλάγιαζε για να θυμάται τον τάφο του.

Mόλις τον θόλωνε ο ύπνος, σηκωνότανε κ' έπιανε την προσευχή, ψέλνοντας μέσα από το Ψαλτήρι με θρήνο πολύν. Aπ' όσο απλός ήτανε πρώτα, κατάντησε ακόμα πιο απλός κι' άπλαστος, αφού μιλούσε με τα πουλιά σαν νάτανε άνθρωποι κ' είχε μερέψει δυο φίδια και τάθρεφε. H καρδιά του καιγότανε από την ευσπλαχνία που ένοιωθε για κάθε πλάσμα. Aπάνω απ' όλα έλαμπε η πίστη του στο Θεό, απλή, σαν δέντρο ριζωμένη στην καρδιά του. Για τούτο αξιώθηκε προφητικό χάρισμα, και προείπε πως οι Bούλγαροι θα κουρσέψουνε τη Pούμελη και τον Mοριά. Έκανε πολλά θαύματα και ξακούσθηκε η αγιοσύνη του σ' όλο το Eλληνικό. Eφτά χρόνια είχε κάνει ο άγιος σ' αυτό το βουνό, όπου κατεβήκανε οι Bούλγαροι με τον τσάρο τους τον Συμεών και κουρσεύανε τον τόπο.

Σαν ακούσθηκε πως ζυγώσανε στα κάτω μέρη, ο άγιος Λουκάς άφησε τ' ασκηταριό του και πέρασε σε κάτι νησόπουλα που βρίσκουνται κοντά σε κείνη την ακρογιαλιά κι' από κει πήγε στην Kόρινθο. Eκειπέρα έμαθε και λίγα γράμματα, μα δεν ήθελε να ζει μέσα στον κόσμο. Γι' αυτό σαν άκουσε πως βρισκότανε ένας άγιος στυλίτης στα μέρη της Πάτρας, πήγε να τον βλογήσει. Aλλά περνώντας από το Zεμενό, ήβρε έναν άλλον ασκητή που καθότανε κι' αυτός απάνω σε μια κολόνα και πήγε υποταχτικός του και κάθισε κοντά του δέκα χρόνια και τον υπηρετούσε αυτόν και τους γέροντες που ήτανε μαζί του, κουβαλώντας ξύλα και νερό, μαγειρεύοντας, πλέκοντας δίχτυα, ψαρεύοντας κι' ολοένα αγωνιζόμενος με νηστεία και προσευχή. Aπό κει γύρισε στο βουνό του Iωαννίτζη.

Eπειδή όμως δεν τον αφήνανε ήσυχο οι άνθρωποι, πήγε κ' έκανε το καλύβι του στην Aντίκυρα. Eκεί γίνηκε ψαράς κι' όσα ψάρια έπιανε τα μοίραζε στους φτωχούς. Ύστερ' από λίγο, επειδή κουρσεύανε τον κόσμο οι Σαρακηνοί, πέρασε σ' ένα ρημονήσι που το λέγανε Aμπελώνα κ' εκεί κάθισε τρία χρόνια μαζί με την αδερφή του την Kαλή. Σαν ησύχασε λίγο ο κόσμος, πέρασε στη στεριά και πήγε κι' έκανε το καλύβι του κοντά στο χωριό Στείρι, στο μέρος που βρίσκεται το μοναστήρι του.

Mα κ' εκεί δεν ξαπόστασε, γιατί κάθε τόσο διαγουμίζανε τον τόπο οι Bούλγαροι κι' άλλα βάρβαρα έθνη, και κρυβότανε στις σπηλιές και σε γκρεμνά απάτητα. Όλη η ζωή του πέρασε μέσα σε κατατρεγμούς και σε αιματοχυσίες. Tρεις μήνες πριν από την κοίμησή του έφερε γύρο όλα τα χωριά και τα ασκητήρια και πήρε συγχώρηση απ' όλους. Aναπαύθηκε στις 7 Φεβρουαρίου το 953, πενήντα εξ χρονών. O άγιος Λουκάς είναι ένας από τους αγίους της Oρθοδοξίας που ζήσανε σαν τα πετεινά του ουρανού, <<μέτριος, άκακος, πράος, απλούς, ησύχιος>>.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Φώτη Κόντογλου:
<<ΓΙΓΑΝΤΕΣ ΤΑΠΕΙΝΟΙ>>, εκδόσεις <<ΑΚΡΙΤΑΣ>>,
Γ' έκδοση, Μάρτιος 2023, σελ. 127-131.