ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ: ΛΟΓΟΣ 38ος ΣΤΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ, ΔΗΛΑΔΗ ΣΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ (Γ' ΜΕΡΟΣ)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του θεολόγου - Φιλολόγου Αθανασίου Α. Φραγκοπούλου
«Πατερικές Ομιλίες Στη Γέννηση του Σωτήρος Χριστού»,
έκδοση δεύτερη, Βιβλιοπωλείο ο «Σωτήρ», Αθήνα 2013, σελ. 29-35.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»

Οι εορτές της Εκκλησίας μας, και μάλιστα οι Δεσποτικές - αυτές δηλαδή που αναφέρονται στα γεγονότα της επί γης ζωής του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού - περιέχουν έναν πλούτο χάριτος και αληθείας τον οποίο μπορούν να ανακαλύψουν και να χαρούν αληθινά οι καθαρές από την αμαρτία ψυχές, οι άγιοί μας.
Αυτοί αγάπησαν τον Κύριο με όλη την καρδιά τους, έθεσαν το θέλημά Του αυστηρά ρυθμιστικό κανόνα της ζωής τους, πάλαιψαν σκληρά με τα πάθη τους και τα νίκησαν, και έτσι χώρεσαν τον Θεό στην καρδιά τους, έγιναν κατοικητήρια του Αγίου Πνεύματος. Αυτοί είναι τα πιο κατάλληλα πρόσωπα να μας μιλήσουν για τον Θεό και την αγάπη Του, διότι Τον έζησαν, διότι όντως ανταποκρίθηκαν σ' αυτήν. Ο λόγος τους είναι βιωματικός, εμπνευσμένος, φωτισμένος, ζωντανός.
Γι' αυτόν τον λόγο, εν όψει της μεγάλης εορτής των Χριστουγέννων, κρίναμε ότι θα ήταν ωφέλιμο να εκδώσουμε χριστουγεννιάτικες ομιλίες αγίων Πατέρων συγκεντρωμένες σε ένα βιβλίο και με απόδοση στην κοινή Νεοελληνική, ώστε να είναι προσιτές στον μέσο αναγνώστη. Είναι εντυπωσιακό ότι και οι έξι ομιλίες που εκδίδονται παρουσιάζουν κοινό χαρακτηριστικό: συνδυάζουν την θεολογική εμβάθυνση στο μυστήριο της ενανθρωπήσεως του Υιού του Θεού με πρακτικές συμβουλές για τον αγώνα του πιστού, συνταιριάζουν αρμονικά το δόγμα με το ήθος' και αυθόρμητα κινούν τον ευλαβή αναγνώστη αφενός μεν σε θαυμασμό για το βάθος του μυστηρίου και σε βαθιά ευγνωμοσύνη για τον πλούτο των υψηλών ευεργεσιών που κομίζει στην ανθρωπότητα η επίσκεψη του Θεού -ο Θεός έγινε άνθρωπος! μυστήριο θείας συγκαταβάσεως, θείας δυνάμεως, θείας αγάπης!
Αφετέρου δε του γεννούν την αίσθηση ότι η πρωτοβουλία του Θεού δημιούργησε μια εκκρεμότητα: τη δική μας απάντηση στην αγάπη Του, τη δική μας κένωση, τη ζωή της μετανοίας και του αγιασμού. Σ' αυτό ευχόμαστε να συντελέσει με τη χάρη του Θεού το απλό αυτό βιβλίο, διά πρεσβειών των αγίων Πατέρων στους οποίους ανήκουν οι ομιλίες, Γρηγορίου του Θεολόγου, Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Αμφιλοχίου Ικονίου και Πρόκλου Κωνσταντινουπόλεως. (Εκ του προλόγου).

Α.Α.Φ.

 ΠΑΤΕΡΙΚΕΣ ΟΜΙΛΙΕΣ

ΣΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΧΡΙΣΤΟΥ

ΑΓΙΟΥ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΤΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ,
ΛΟΓΟΣ 38ος, ΣΤΑ ΘΕΟΦΑΝΕΙΑ, ΔΗΛΑΔΗ
ΣΤΑ ΓΕΝΕΘΛΙΑ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ

Το κοσμοχαρμόσυνο γεγονός
της ενανθρωπήσεως του Θεού

Η ζωή του ανθρώπου στον παράδεισο

Αυτόν λοιπόν τον τοποθέτησε στον παράδεισο -όποιος τέλος πάντων ήταν αυτός ο παράδεισος- και τον τίμησε με το αυτεξούσιο, ώστε η αρετή να είναι εκείνου που την επιλέγει όχι λιγότερο από ό,τι Εκείνου που εμφύτευσε στην ύπαρξή του τα σπέρματά της. Τον εγκατέστησε εκεί γεωργό αθάνατων φυτών, που είναι ίσως οι θείες έννοιες, οι απλούστερες και οι τελειότερες' γυμνό λόγο της απλότητος και της χωρίς τέχνες ζωής, και χωρίς κανένα κάλυμμα και προστατευτικό.

Γιατί έτσι έπρεπε να είναι ο πρώτος άνθρωπος. Και του δίνει νόμο, ερέθισμα για το αυτεξούσιό του. Ο νόμος ήταν εντολή, ποιων φυτών επιτρεπόταν να δοκιμάσει τους καρπούς, και ποιό φυτό απαγορευόταν ν' αγγίξει. Αυτό ήταν το δένδρο της γνώσεως, το οποίο δεν ήταν κακό ως δημιούργημα, ούτε ο Θεός απαγόρευσε τη βρώση των καρπών του από φθόνο (ας μη φθάνουν να διδάσκουν τέτοια οι θεομάχοι, ούτε να μιμούνται το φίδι στη συκοφαντία)' αλλά ήταν καλό [324C] εφόσον δοκίμαζε κανείς τους καρπούς του στον κατάλληλο καιρό (δηλαδή το φυτό ήταν πραγματική θεωρία κατά την αντίληψή μου, την οποία μόνο οι πνευματικά τελειότεροι ήταν ακίνδυνο να δοκιμάσουν)' ενώ δεν ήταν καλό για όσους ήταν ακόμα ακατάρτιστοι και μη ασκημένοι να συγκρατούν τις επιθυμίες τους, όπως η στερεά τροφή δεν ωφελεί τα τρυφερά ακόμη βρέφη που έχουν ανάγκη από γάλα.

Η πτώση των πρωτοπλάστων και συνέπειες

Όταν όμως εξαιτίας του φθόνου του διαβόλου και της βλάβης της γυναίκας, την οποία υπέστη η ίδια ως πιο αδύναμη και υποχωρητική και την οποία επέφερε στον Αδάμ ως πιο κατάλληλη να να τον επηρεάσει –αλίμονο στην αδυναμία μου! διότι δική μου είναι η αδυναμία του προπάτορος –, λησμόνησε την εντολή που του είχε δοθεί και υπέκυψε στην πικρή γεύση, εξαιτίας της κακίας του εξορίζεται συγχρόνως και από το ξύλο της ζωής και από τον παράδεισο και από τον Θεό, και ενδύεται τους δερμάτινους χιτώνες, που είναι ίσως η παχύτερη σάρκα, που είναι και θνητή και αντιστέκεται στο αγαθό. Και αυτό πρώτο γνωρίζει, την ντροπή του, και κρύβεται [324D] από τον Θεό. Κερδίζει βέβαια κάτι από εδώ: τον θάνατο και τη διακοπή της αμαρτίας, για να μην είναι αθάνατο το κακό. Έτσι, γίνεται φιλανθρωπία η τιμωρία – γιατί έχω πεισθεί ότι με τέτοιο πνεύμα τιμωρεί ο Θεός.

Ο Θεός παιδαγωγεί τον άνθρωπο πριν από την ενανθρώπησή Του

[325Α] 13. Για τις πολλές αμαρτίες, που γέννησε η ρίζα της κακίας από διάφορες αιτίες και στις διάφορες εποχές, ο Θεός πρώτα παιδαγώγησε τον άνθρωπο με πολλά σωφρονιστικά μέσα, με λόγο, νόμο, προφήτες, ευεργεσίες, απειλές, πληγές, πλημμύρες, πυρκαγιές, πολέμους, νίκες, ήττες, σημεία από τον ουρανό, σημεία από τον αέρα, από τη γη, από τη θάλασσα, με ανέλπιστες μεταβολές ανθρώπων, πόλεων, εθνών, με τα οποία η επιδίωξη ήταν να εξαλειφθεί η αμαρτία. Τελικά ο άνθρωπος αρχίζει να έχει ανάγκη από ισχυρότερα φάρμακα για τις βαρύτερες ασθένειές του, τους αλληλοσκοτωμούς, τις μοιχείες, τις επιορκίες, τις ανώμαλες επιθυμίες και – το χειρότερο και μεγαλύτερο από όλα τα κακά –τις ειδωλολατρίες και τη μετάθεση της προσκυνήσεως από τον Δημιουργό στα δημιουργήματα.

Η ενανθρώπηση του Λόγου μυστήριο βαθύ και το κατ' εξοχήν σωτηριώδες γεγονός

για τον άνθρωπο

Επειδή γι' αυτά υπήρχε ανάγκη για μεγαλύτερη βοήθεια, δόθηκε όντως μεγαλύτερη. [325Β] Κι αυτή ήταν ο ίδιος ο Λόγος του Θεού, ο προαιώνιος, ο αόρατος, αυτός που δεν είναι δυνατόν να περιορισθεί, ο ­ασώματος, η αρχή από την αρχή (τον Πατέρα), το φως, που προήλθε προαιωνίως από το φως, η πηγή της ζωής και της αθανασίας, το αποτύπωμα του πρωτότυπου κάλλους, η α ­με­τάβλητη σφραγίδα, η απαράλλακτη εικόνα, ο όρος και λόγος του Πατρός. Αυτός λοιπόν πορεύεται προς την εικόνα Του και ενδύεται την σάρκα για χάρη της σάρκας και ενώνεται με ψυχή νοερά για χάρη της ψυχής μου, καθαρίζοντας έτσι το όμοιο με το όμοιο.

Και γίνεται άνθρωπος σε όλα εκτός από την αμαρτία· γεννήθηκε από την Παρθένο, η οποία πριν από την απόρρητη κατά σάρκα σύλληψή Του είχε καθαρισθεί και στην ψυχή και στο σώμα (διότι έπρεπε και η γέννηση να τιμηθεί και η παρθενία να προτιμηθεί)· λοιπόν Θεός με την ανθρώπινη φύση που προσέλαβε, ένα που προέκυψε από τα δύο αντίθετα, την ανθρώπινη και τη θεία φύση· από αυτά το ένα (η θεία φύση) [325C] θέωσε, το άλλο (η ανθρώπινη) θεώθηκε. Τί πρωτοφανής σύνθεση! Τί παράδοξη ένωση! Ο ων γίνεται, και ο άκτιστος δημιουργείται, και ο απεριόριστος περιορίζεται διά μέσου της νοεράς ψυχής που λειτουργεί τρόπον τινά ως ενδιάμεσος, ως σύνδεσμος μεταξύ της άυλης θείας φύσεως και της παχύτητος του υλικού ανθρώπινου σώματος.

Και Αυτός που πλουτίζει τους άλλους, γίνεται πτωχός· δηλαδή γίνεται πτωχός με την πρόσληψη της σάρκας μου, για να γίνω εγώ πλούσιος με την κοινωνία της θεότητός Του. Και ο πλήρης αδειάζει· αδειάζει από τη δόξα Του για μικρό χρονικό διάστημα, για να γίνω εγώ μέτοχος του πληρώματός Του, του ανεξάντλητου πλούτου των χαρίτων Του. Τί πλούτος αγάπης είναι αυτός! Τί είναι αυτό το μυστήριο που σφραγίζει την ύπαρξή μου! Έλαβα τη θεία εικόνα και δεν την φύλαξα· προσλαμβάνει Εκείνος τη σάρκα μου, με σκοπό και την εικόνα να σώσει και τη σάρκα ν' απαθανατίσει. Έρχεται σε δεύτερη κοινωνία μαζί μας πολύ πιο παράδοξη από την πρώτη, [325D] καθ' όσον τότε μας μετέδωσε το ανώτερο, τώρα κοινωνεί το κατώτερο. Αυτό είναι πιο ταιριαστό στον Θεό από το πρώτο. Αυτό για όσους διαθέτουν κρίση είναι υψηλότερο.

Κατά των αιρετικών που αρνούνταν ότι ο Κύριος Ιησούς είναι Θεός

[328Α] 14. Σχετικά με αυτά τί μας λένε οι συκοφάντες, οι πικροί ελεγκτές της θεότητος, οι κατήγοροι όσων είναι άξια επαίνου και τιμής, οι τυφλοί για το αληθινό Φως, οι ακατάρτιστοι στη θεία σοφία, για τους οποίους ο Χριστός μάταια πέθανε, τα αχάριστα δημιουργήματα, τα πλάσματα του Πονηρού; Γι' αυτό κατηγορείς τον Θεό, για την ευεργεσία; Τον κατηγορείς μικρό, επειδή για χάρη σου ταπεινώθηκε; επειδή ήλθε στο πρόβατο που είχε χαθεί, Αυτός που είναι ο Καλός Ποιμήν, που δίνει τη ζωή Του για χάρη των προβάτων, ήλθε στα όρη και τα βουνά όπου εσύ θυσίαζες στα είδωλα, και σε βρήκε στην πλάνη σου· κι αφού σε βρήκε, σε σήκωσε στους ώμους Του, στους οποίους σήκωσε και το ξύλο του Σταυρού· κι αφού σε πήρε, σ' επανέφερε στην ουράνια ζωή· κι αφού σε επανέφερε, σε συγκατέλεξε πάλι με τα πρόβατα που είχαν παραμείνει στη μάνδρα;

Τον κατηγορείς επειδή άναψε λυχνάρι τη σάρκα Του και σκούπισε το σπίτι (καθάρισε δηλαδή τον κόσμο από την αμαρτία) και αναζήτησε τη δραχμή, [328Β] τη βασιλική εικόνα που ήταν καλυμμένη και καταχωμένη από τα πάθη, και συγκαλεί τις φιλικές προς Αυτόν αγγελικές δυνάμεις με αφορμή την ανεύρεση της δραχμής και μοιράζεται τη χαρά μαζί τους, τις οποίες είχε μυήσει και στο μυστήριο, στο απόρρητο σχέδιο για τη σωτηρία του κόσμου; Τον κατηγορείς επειδή το Φως το υπέρλαμπρο ακολουθεί το λυχνάρι που προπορεύεται (τον Τίμιο Πρόδρομο), και ο Λόγος τη φωνή, και ο Νυμφίος εκείνον ο οποίος οδηγεί στον Νυμφίο και ο οποίος ετοιμάζει για τον Κύριο λαό περιούσιο, ξεχωρισμένο και αφιερωμένο σ' Εκείνον, και τον καθαρίζει συμβολικά με νερό για να δεχθεί αργότερα τη χάρη του Αγίου Πνεύματος;

Γι' αυτά κατηγορείς τον Θεό; Γι' αυτά Τον θεωρείς κατώτερο, επειδή ζώνεται ποδιά και πλένει τα πόδια των μαθητών και υποδεικνύει έτσι ότι ο καλύτερος τρόπος για να υψωθεί κανείς είναι η ταπείνωση; Επειδή ταπεινώνεται για την ψυχή που έχει ­κυρτώσει προς τα κάτω, για να υψώσει μαζί Του τον άνθρωπο, που ρέπει προς τα χαμηλά [328C] εξαιτίας της αμαρτίας; Για εκείνο πώς δεν Τον κατηγορείς, για το ότι τρώει μαζί με τελώνες και στα σπίτια των τελωνών και κάνει τελώνες μαθητές Του για να κερδίσει κι ο Ίδιος κάτι; Ποιό είναι αυτό; Τη σωτηρία των αμαρτωλών· ειδάλλως θά 'πρεπε κανείς να κατηγορήσει και τον γιατρό, διότι σκύβει στις πληγές και ανέχεται τη ­δυσωδία τους για να δώσει υγεία στους ασθενείς· και αυτόν που σκύβει σε λάκκο από ευσπλαχνία κατά την εντολή του Νόμου για να σώσει το ζώο που έχει πέσει εκεί.

Απεστάλη μεν, αλλ' ως άνθρωπος – διότι ήταν διπλός ως προς τις φύσεις· επειδή και ένιωσε κούραση και πείνασε και δίψασε και δοκίμασε αγωνία και δάκρυσε κατά τους νόμους της ανθρωπίνης φύσεως. Αλλά κι αν απεστάλη ως Θεός, τί πρόβλημα υπάρχει με αυτό; Να θεωρήσεις ότι είναι αποστολή [328D] η ευδοκία του Πατρός, στον Οποίο ανάγει όλα τα δικά Του, και τιμώντας έτσι τον Πατέρα ως την άχρονη αρχή Του, και για να μη φαίνεται ότι έρχεται σε αντίθεση με Αυτόν.

Γι’ αυτό και λέγεται ότι έχει παραδοθεί, αλλά και είναι γραμμένο ότι έχει παραδώσει τον Εαυτό του· και ότι ο Πατήρ Τον έχει αναστήσει και Τον έχει ανυψώσει στους ουρανούς, αλλά επίσης ότι ο Ίδιος έχει αναστηθεί και αναληφθεί. Εκείνα είναι της ευδοκίας, αυτά της εξουσίας. Εσύ όμως τα μεν ταπεινά τα αναφέρεις, [329Α] τα υψηλά όμως τα παρατρέχεις. Και ότι υπέστη το Πάθος, το λαμβάνεις υπ' όψιν· ότι όμως έπαθε με τη θέλησή Του, το παραλείπεις.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένου
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ»
Αποσπασματικές αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του θεολόγου - Φιλολόγου Αθανασίου Α. Φραγκοπούλου
«Πατερικές Ομιλίες Στη Γέννηση του Σωτήρος Χριστού»,
έκδοση δεύτερη, Βιβλιοπωλείο ο «Σωτήρ», Αθήνα 2013, σελ. 29-35.