ΟΣΙΟΥ ΘΕΟΦΑΝΟΥΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΥ: ''ΧΕΙΡΑΓΩΓΙΑ ΣΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ'' (ΜΕΡΟΣ 11ον)

Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 75-84.
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.

 

 Εισαγωγικό σημείωμα

Ο Όσιος Θεοφάνης ο Έγκλειστος, μεγάλος Ρώσος ιεράρχης και συγγραφέας του 19ου αιώνα, είναι ήδη γνωστός στο ελληνορθόδοξο αναγνωστικό κοινό από τις ομιλίες του <<ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΑΔΕΛΦΕΣ ΜΟΝΑΧΕΣ>> και από το <<ΑΠΑΝΘΙΣΜΑ ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ>> του, δύο παλαιότερες εκδόσεις μας, του 1979 και του 1984 αντίστοιχα, με επανειλημμένες ανατυπώσεις μέχρι σήμερα. Ο αναγνώστης μπορεί να βρει σ' αυτές εκτενές βιογραφικό σημείωμα του οσίου. Έτσι περιοριζόμαστε εδώ μόνο σ' ένα σκιαγράφημα της ζωής του. Γεννήθηκε το 1815 σ' ένα χωριό της επαρχίας Ορλώφ. Σπούδασε στο Εκκλησιαστικό Σεμινάριο της γενέτειράς του και στη Θεολογική Ακαδημία του Κιέβου. Αμέσως μετά την αποφοίτησή του, το 1841, μοναχός ήδη, χειροτονήθηκε διάκονος και πρεσβύτερος. Δίδαξε σε διάφορες εκκλησιαστικές σχολές. Το 1857 έγινε πρύτανης της Θεολογικής Ακαδημίας της Πετρουπόλεως. Στα 44 χρόνια του χειροτονήθηκε επίσκοπος Ταμπώφ. Αργότερα καταστάθηκε στην επαρχία Βλαδιμίρ. Ως ποιμενάρχης εργάστηκε με περισσό ζήλο για την εποικοδομή και τη σωτηρία των ψυχών που του εμπιστεύθηκε ο Θεός. Έγραψε πολλά πνευματικά και ερμηνευτικά έργα. Μετέφρασε στα ρωσικά τη Φιλοκαλία, με σημαντικές προσθαφαιρέσεις. Το 1866,ύστερ' από είκοσι πέντε χρόνια καρποφόρας εκκλησιαστικής διακονίας, παραιτήθηκε από την επισκοπική του έδρα για να ζήσει ασκητικά. Κλείστηκε σ' ένα κελλί, στην έρημο Βισένσκ -γι' αυτό επονομάστηκε Βισένσκυ-, και διέμεινε εκεί ως την οσιακή κοίμησή του, το 1894. Περίπου έναν αιώνα αργότερα, το 1988, διακηρύχθηκε επίσημα η αγιότητά του από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ρωσίας. Στο διάστημα του εικοσιπεντάχρονου εγκλεισμού του, ο ασκητής ιεράρχης ασχολήθηκε συστηματικά με την εποικοδομητική επιστολογραφία. Καθημερινά έφταναν στο κελλί του από είκοσι μέχρι σαράντα γράμματα, από διάφορα πρόσωπα και με διάφορα ερωτήματα. Συνήθως απαντούσε σε όλα. Έτσι, ως την εκδημία του, έγραψε χιλιάδες επιστολές πάνω σε θέματα χριστιανικής πίστεως και ζωής, πολλές από τις οποίες εκδόθηκαν σε τόμους όσο ακόμα ζούσε. Διακρίνονται για την απλότητα και την αμεσότητά τους, αλλά και για το ορθόδοξο ήθος, το εκκλησιαστικό φρόνημα, την πατερική διάκριση, την αγιογραφική θεμελίωσή τους. Το βιβλίο τούτο είναι ένα ακόμη ανθολόγημα επιστολικών παραινέσεων του οσίου Θεοφάνους, που αναφέρονται σε προβλήματα του εσωτερικού αγώνα και του καθημερινού βίου των πιστών, στρέφονται δηλαδή, άμεσα ή έμμεσα, γύρω από την πνευματική ζωή, στην οποία χειραγωγούν τον αναγνώστη δίχως σύστημα και μέθοδο, ελεύθερα, φυσικά και ζωντανά. <<Ζήστε πνευματικά>>, έγραφε ο άγιος επίσκοπος σε μια χριστιανή του καιρού του. Με την ίδια φιλάδελφη προτροπή παραδίνουμε τον μικρό τούτο θησαυρό των σοφών συμβουλών του στα χέρια των χριστιανών του καιρού μας -όσων εγκάρδια ποθούν <<περπατήσαι αξίως του Κυρίου εις πάσαν αρέσκειαν, εν παντί έργω αγαθώ καρποφορούντες και αυξανόμενοι εις την επίγνωσιν του Θεού>> (Κολ. 1:10).

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΡΑΚΛΗΤΟΥ

( Ε κ  τ ο υ  π ρ ο η γ ο ύ μ ε ν ο υ )

Τα τελώνια. Τα τελώνια είναι εναέρια δαιμόνια, που, μετά τον σωματικό θάνατο του ανθρώπου, προσπαθούν να εμποδίσουν την ανάβαση της ψυχής του στον ουρανό. Για να το πετύχουν, παρουσιάζουν στους αγγέλους, που συνοδεύουν την ψυχή, όσα αμαρτήματα έκανε στη γη. Οι άγγελοι, πάλι, παρουσιάζουν τα καλά έργα της ψυχής, διευκολύνοντας την πορεία της προς τον ουρανό. Η διαδικασία αυτή λέγεται τελωνισμός της ψυχής.

Είναι η πρώτη και ατομική μεταθανάτια κρίση του ανθρώπου, κατά την οποία εξετάζεται ολόκληρη η επίγεια ζωή του, με τα καλά και πονηρά της έργα. Τα αμαρτήματα που σβήστηκαν με τη μετάνοια και την Εξομολόγηση, θεωρείται ότι δεν διαπράχθηκαν ποτέ. Μετά την πρώτη αυτή κρίση, η ψυχή αναμένει τη δευτέρα παρουσία του Κυρίου, οπότε θα γίνει η τελική και γενική κρίση των ψυχών.

Πού βρίσκονται οι «κεκοιμημένοι» αμαρτωλοί. Πού βρίσκονται οι ψυχές των αμαρτωλών πού πέθαναν αμετανόητοι και ασυγχώρητοι; Αμέσως μετά τον σωματικό θάνατο του ανθρώπου, είτε ενάρετου είτε αμαρτωλού, η ψυχή του υφίσταται τη λεγόμενη μερική-ατομική κρίση. Κρίνεται, δηλαδή, σε μια πρώτη φάση από το Θεό και στη συνέχεια τοποθετείται σ' έναν υπεραισθητό χώρο, όπου, περιμένοντας την τελική και καθολική Κρίση, προγεύεται είτε την ευφροσύνη του παραδείσου, αν ήταν δίκαιη, είτε το βασανισμό της κολάσεως, αν ήταν αμαρτωλή και δεν μετανόησε ως την ώρα της εξόδου της από το σώμα. Περιορισμένες, λοιπόν, σ' αυτόν το χώρο, τον καθορισμένο από τον Κύριο και γνωστό μόνο σ' Αυτόν, οι ψυχές των αμετανόητων αμαρτωλών περιμένουν με τρόμο, φρίκη και οδύνη τη στιγμή της οριστικής τους καταδίκης.

Η στάση μας απέναντι στη ζωή και το θάνατο. Η επιθυμία σας να ζήσετε είναι φυσική και δεν έχει τίποτε το εφάμαρτο. Ωστόσο η χριστιανική στάση απέναντι στη ζωή και το θάνατο είναι: <<Το θέλημα του Κυρίου γινέσθω>> (Πράξ. 21:14). Γιατί, όπως λέει ο απόστολος Παύλος, κανένας μας δεν ζει για τον εαυτό του και κανένας μας δεν πεθαίνει για τον εαυτό του. Όταν ζούμε, ζούμε για τον Κύριο. Και όταν πεθαίνουμε, πεθαίνουμε για τον Κύριο. Είτε, λοιπόν, ζούμε είτε πεθαίνουμε, σ' Εκείνον ανήκουμε (Ρωμ. 14:7-8). Αυτή τη διάθεση πρέπει να καλλιεργήσουμε μέσα μας, διώχνοντας κάθε φόβο και κάθε ανησυχία. Πώς να παρουσιαστώ στον Κύριο, όταν πεθάνω; αναρωτιέστε.

Να παρουσιαστείτε έχοντας καθαριστεί από τις αμαρτίες σας με τη μετάνοια και την Εξομολόγηση, έχοντας λάβει το εφόδιο της αιώνιας ζωής, τα άχραντα Μυστήρια του Χριστού, έχοντας στο νου σας αγαθούς λογισμούς και στην καρδιά σας άγια αισθήματα –πίστη, ελπίδα, ταπείνωση, φόβο Θεού... Τα αισθήματα αυτά αντικαθιστούν όλα τα καλά έργα, πού η αρρώστια δεν σας επιτρέπει να κάνετε.

Πώς ν' αντιμετωπίζουμε το θάνατο των οικείων μας. Η κόρη σας πέθανε. Αφού ξεχώριζε για την ευσέβεια και την καλοσύνη της, θα έπρεπε να λέτε: <<Δόξα στ' όνομά Σου, Κύριε, που την πήρες τόσο γρήγορα, για να μην απατηθεί από τους πειρασμούς και τις μάταιες απολαύσεις του κόσμου!>>. Εσείς, απεναντίας, θρηνείτε και παραπονιέστε και βαρυγγωμάτε... Γιατί;

Επειδή γλύτωσε από τα βάσανα της πρόσκαιρης τούτης ζωής και βρέθηκε στην αιώνια βασιλεία του Κυρίου; Θα ήταν, λοιπόν, καλύτερα να ζούσε μερικά χρόνια ακόμα, να σκλαβωνόταν στα πάθη και την αμαρτία- κάτι συνηθισμένο για τις κοπέλες της εποχής μας και μάλιστα τις όμορφες, όπως ήταν εκείνη- κι έτσι να έχανε την αιώνια ζωή; Τί σοφή μητέρα που είστε![

Λυπάστε επειδή η κόρη σας σώθηκε και δεν καταστράφηκε! Η μνημόνευση των νεκρών. Ρωτάτε, γιατί μνημονεύουμε τούς «κεκοιμημένους». Γιατί έτσι διδαχθήκαμε από την αγία Εκκλησία μας. Γιατί έτσι παραλάβαμε από τους θεοφώτιστους και πνευματοφόρους πατέρες μας. Γιατί έτσι γινόταν και γίνεται σ' όλους τους χριστιανικούς αιώνες, από την αποστολική εποχή μέχρι σήμερα. Αλλά το φιλοπερίεργο μυαλουδάκι μας θέλει να χώνεται παντού και να φωνάζει: Γιατί; Γιατί; Γιατί;... Ξέρετε τι του χρειάζεται; Να του δώσετε, με την ακράδαντη πίστη σας, ένα γερό χαστούκι και να το αναγκάσετε έτσι να σωπάσει!

Όσο για κείνον τον φιλοτάραχο, που όλο τέτοια θέματα σκαλίζει, πέστε του θαρρετά: 'Ακου, ανόητε! Οι νεκροί ζουν. Και η επικοινωνία μας μαζί τους δεν έχει διακοπεί. Δεν προσευχόμαστε αδιάκριτα για όλους τούς ζωντανούς αδελφούς μας χριστιανούς, ανεξάρτητα από την αρετή ή την κακία τους; Ε, λοιπόν, έτσι προσευχόμαστε και για όλους τούς <<κεκοιμημένους>>, ανεξάρτητα από το αν συναριθμήθηκαν –κάτι άγνωστο σ' εμάς- με τούς δικαίους ή με τους αδίκους. Η προσευχή μας γι' αυτούς είναι εκδήλωση χριστιανικής αγάπης. Πριν από την τελική Κρίση, όσο ακόμα δεν έχουν χωριστεί τα <<πρόβατα>> από τα <<ερίφια>> (Ματθ. 25:33), όλοι οι πιστοί, ζωντανοί και <<κεκοιμημένοι>>, αποτελούμε μία Εκκλησία. Και όλοι, ως μέλη του Σώματος του Χριστού, επικοινωνούμε αγαπητικά. Ο θάνατος δεν μας χωρίζει!

Σε τι τους ωφελούν οι προσευχές μας, αφού έχει ήδη αποφασιστεί η κατάταξή τους είτε στον παράδεισο είτε στην κόλαση;», αναρωτιέστε. Αλλά μέχρι τη γενική Κρίση, ο κολασμός μιας ψυχής δεν είναι οριστικά αποφασισμένος. Ώσπου ν' αποφανθεί τότε τελεσίδικα ο μόνος Κριτής, κανέναν δεν μπορούμε να θεωρούμε τελειωτικά καταδικασμένο. Γι' αυτό, ενισχυμένοι από την ελπίδα στην άπειρη ευσπλαχνία του Θεού, προσευχόμαστε σ' Αυτόν να ελεήσει ακόμα κι εκείνους που πέθαναν μέσα στην ασέβεια. Επιτρέπεται η μνημόνευση των αλλοπίστων; Όχι.

Η αγία Εκκλησία μας δεν τους αναγνωρίζει, αφού δεν έγιναν ποτέ μέλη της, και γι' αυτό δεν τούς μνημονεύει. Βέβαια, προσεύχεται γενικά για την επιστροφή εκείνων που είναι ακόμα ζωντανοί. Μπορούμε, πάντως, στην ατομική μας προσευχή να παρακαλάμε το Θεό για τη σωτηρία επώνυμων, συγγενών και γνωστών, αλλoπίστων. Εγκατάλειψη στα χέρια του Θεού. Συχνά σας απασχολεί το ερώτημα: <<Τι να κάνω;>>. Και η καρδιά σας σας απαντά: <<Τί άλλο, παρά να σώσω την ψυχή μου>>. Αυτή η απάντηση είναι ταιριαστή σε κάθε περίπτωση. Γιατί όταν ο κύριος στόχος της ζωής μας είναι η σωτηρία της ψυχής, όλα τα άλλα έχουν μικρή σημασία. Η ψυχή που αγωνίζεται για τη σωτηρία της όχι μόνο είναι ειρηνική ακόμα και στις πιο δύσκολες περιστάσεις, μα και τους άλλους γύρω της τούς ζωογονεί και τούς αγιάζει.

Ας αφεθούμε στα χέρια του Θεού. Εκείνος όλα θα τα ρυθμίσει με τον καλύτερο τρόπο. Και ήδη τα ρυθμίζει. Όσα σας συμβαίνουν ως τώρα, δείχνουν την πρόνοιά Του για σας, είτε το πιστεύετε είτε όχι. Για όλα να Τον ευχαριστείτε αυτό γράψτε το στην καρδιά σας, γιατί όλα προέρχονται από Κείνον. Μην αμφιβάλλετε. Αναλογιστείτε τα γεγονότα της ζωής σας. Πίσω από το καθένα θα δείτε το ευεργετικό χέρι του Θεού. Να Τον ευγνωμονείτε, λοιπόν. Η πρόνοια του Θεού και οι περιστάσεις της ζωής. Αν πιστεύετε στην πρόνοια του Θεού, που με κάθε τρόπο θέλει να οικονομήσει τη σωτηρία των ανθρώπων, τότε πρέπει να πιστέψετε και σε τούτο, ότι όλες οι περιστάσεις της ζωής σας είναι οι πιο κατάλληλες για την επίτευξη της δικής σας σωτηρίας. Απ' όσα μου γράφετε, αντιλαμβάνομαι ότι σας δίνουν την ελευθερία ν' ασχοληθείτε με την ψυχή σας. Μεγάλο πλεονέκτημα!

Ευχαριστήστε, λοιπόν, το Θεό όχι μόνο για τα ευχάριστα, μα και για τα δυσάρεστα. Υπομένοντας με καρτερία τα δυσάρεστα, πλησιάζετε τη δόξα των αγίων μαρτύρων. Απεναντίας, αν βαρυγγωμήσετε, όχι μόνο θ' απομακρυνθείτε απ' αυτή τη δόξα, αλλά θα δώσετε και λόγο στον Κριτή. Ανθρώπινη αδυναμία και θεία βοήθεια. Θα ήθελα να είχα περισσότερες δυνάμεις, μα ο Θεός δεν μου δίνει. Και μην περιμένετε ότι θα σας δώσει! Εξαρχής σας προίκισε μια για πάντα με ορισμένες δυνάμεις, τόσο σωματικές όσο και ψυχικές. Είναι λίγες, το ξέρω. Γι' αυτό χρειάζεστε την ενίσχυσή Του. Ο Κύριος, όμως, ενισχύει τον άνθρωπο όχι από πριν, δίνοντάς του πλεόνασμα δυνάμεων ως αποθεματικό, αλλά στην ώρα της ανάγκης.

Τί γίνεται δηλαδή; Προσπαθεί κανείς να εκτελέσει ένα έργο, αλλά βλέπει ότι δεν τα βγάζει πέρα μόνος του. Ζητάει, λοιπόν, με προσευχή τη βοήθεια του Θεού. Η βοήθεια έρχεται. Μα μόλις ολοκληρωθεί το έργο, παύει. Και ο άνθρωπος μένει, όπως πρώτα, αδύναμος. Όταν και σ' άλλη περίπτωση χρειαστεί τη θεία βοήθεια, του ξαναδίνεται. Κάνει τη δουλειά του. Και μόλις τελειώσει, η παροχή της βοήθειας σταματάει. Έτσι μένει πάλι ο ίδιος, ο αδύναμος άνθρωπος. Αυτό γίνεται πάντα.

Όποιος, όμως, δεν κάνει τίποτα, όποιος δεν ενεργοποιεί όλες του τις δυνάμεις, δεν κοπιάζει ώσπου ν' αποκάμει και δεν ζητάει τότε τη βοήθεια του Θεού, δεν πρόκειται να τη λάβει. Αλλά κι εκείνος που νομίζει πως ό,τι κατορθώνει οφείλεται στη δική του ικανότητα και δύναμη, απατά τον εαυτό του. Για να βάλει μυαλό, λοιπόν, θα παιδαγωγηθεί οπωσδήποτε κάποια φορά από το Θεό. Και να πώς: Θα καταπιαστεί με μια δουλειά που έκανε πάντα χωρίς δυσκολία. <<Αυτό για μένα είναι παιχνιδάκι!>>, θα συλλογίζεται αυτάρεσκα. Απροσδόκητα, όμως, θα διαπιστώσει ότι δεν μπορεί να κάνει τίποτα. Ξάφνου, με θεία παραχώρηση, η ικανότητα και η δύναμή του, για τις οποίες τόσο καμάρωνε, έγιναν καπνός! Τότε αναγκάζεται να ταπεινωθεί και να επικαλεστεί το Θεό, πού, για να τον τιμωρήσει και να τον διδάξει, συχνά τον αφήνει αβοήθητο.

Σας παρακαλώ, λοιπόν, να ενεργείτε πάντα έχοντας το αίσθημα της αδυναμίας, να ζητάτε τη θεία βοήθεια και, αφού ολοκληρώνετε κάθε έργο σας, να διατηρείτε αμείωτο το ίδιο αίσθημα, που περιφρουρεί την ταπείνωση. Η μακροθυμία του Θεού. Σας προξενεί θλίψη ή καταπάτηση του νόμου του Θεού. Πώς, αλήθεια, ο πανάγιος Κύριος, <<ο πανταχού παρών και τα πάντα πληρών>>, ανέχεται τις τόσες αμαρτίες μας; Όλοι μας εξωτερικά κάτι καλό δείχνουμε, εσωτερικά όμως... Αλίμονο! Ωστόσο ο Κύριος μας υπομένει με μακροθυμία, περιμένοντας μήπως συνέλθουμε, μήπως μετανοήσουμε, μήπως διορθωθούμε.

Πνευματική ασθένεια και θείο έλεος. Αρχή της θεραπείας και της απαλλαγής της ψυχής από κάθε πνευματική ασθένεια είναι η μυστηριακή Εξομολόγηση. Η θεραπεία συνεχίζεται, μετά την Εξομολόγηση, με τον πνευματικό αγώνα. Και πότε ολοκληρώνεται; Όταν το πάθος γίνει σιχαμερό και πάψει να ελκύει την ψυχή. Όσο η διαδικασία της θεραπείας βρίσκεται σε εξέλιξη, η χάρη και το έλεος του Θεού σκεπάζουν προστατευτικά τον αγωνιστή χριστιανό, μολονότι αυτός δέχεται τραύματα από τον εχθρό, πέφτει και σηκώνεται. Μόνο όταν πέσει και δεν σηκωθεί, όταν δηλαδή κυλιστεί στην αμαρτία, τότε το θείο έλεος υποχωρεί.

Πέσατε, λοιπόν, και σηκωθήκατε και ξαναπιάσατε τα όπλα και συνεχίσατε την αντίσταση στον εχθρό; Μην απελπίζεστε! Ο Κύριος είναι κοντά σας. Οι θείες αλήθειες και η δύναμή τους. 'Οταν ένας άνθρωπος επιστρέφει στο Θεό, ξεσηκώνεται πόλεμος. Και ποιοι είναι οι αντίπαλοι; Από τη μια πλευρά η φιλαυτία και ο κόσμος, από την άλλη οι θείες αλήθειες. Με την εντρύφηση στις θείες αλήθειες, που έχουν μεγάλη δύναμη, ο άνθρωπος νικάει τη φιλαυτία και τον κόσμο. Οι αλήθειες αυτές, όμως, δεν επενεργούν εξίσου και συνολικά σε όλους. Στον έναν επενεργεί περισσότερο η μια, στον άλλον ή άλλη. Για τον καθένα, δηλαδή, υπάρχει κάποια θεία αλήθεια, που, μόλις συνειδητοποιηθεί, στρέφει την ψυχή του προς το Θεό. Αυτή η αλήθεια μπορεί δυναμικά και αποτελεσματικά να αποκρούει τις επιθέσεις των νοητών εχθρών.

Η αλήθεια βρίσκεται στην πίστη μας. Μην κοιτάς που απλώθηκε παντού η αμφισβήτηση. Στην πίστη μας υπάρχει η αδιαπραγμάτευτη αλήθεια, όπως αποδεικνύουν τα πράγματα. Μετά την Ανάληψη του Χριστού, οι μαθητές Του <<εκήρυξαν πανταχού, του Κυρίου συνεργούντος και τον λόγον βεβαιούντος διά των επακολουθούντων σημείων>> (Μάρκ. 16:20). Αλλά και στη συνέχεια, μέχρι σήμερα, το κήρυγμα ενισχύεται και η αλήθεια της πίστεως επιβεβαιώνεται με την αισθητή παρουσία της δυνάμεως του Θεού ανάμεσα στους πιστούς, μέσα στην αγία Εκκλησία μας, παρουσία που φανερώνεται με τα σημεία και τα θαύματα. Έτσι πραγματοποιείται η επαγγελία του Κυρίου: «Ιδού εγώ μεθ' υμών ειμι πάσας τας ημέρας έως της συντελείας του αιώνος» (Ματθ. 28:20). Καί <<εί ο Θεός υπέρ ημών, τίς καθ' ημών;>> (Ρωμ. 8:31). 

Από τα πανάρχαια χρόνια, άλλωστε, είχε υποσχεθεί ρητά: <<Ενοικήσω εν αυτοίς και έμπεριπατήσω, και έσομαι αυτών Θεός, και αυτοί έσονταί μοι λαός» (Β' Κορ. 6:16: πρβλ. Λευϊτ. 26:12). Ε, αυτό δεν βλέπουμε να συμβαίνει και στις μέρες μας; Πόσες σχετικές αποδείξεις έχουν καταγραφεί στη μνήμη μας! Δόξα τω Θεώ! Δόξα τω Θεώ! Δόξα τω Θεώ! Σ' όσους, πάλι, έχουν πλανηθεί, ο Κύριος, με τα στόματα των κηρύκων Του, ακατάπαυστα φωνάζει: <<Γιατί παρασύρεστε από τον άνεμο κάθε ψεύτικης διδασκαλίας; Η Εκκλησία μου είναι ο στύλος και το θεμέλιο της αλήθειας. Σας δείχνω τον μοναδικό δρόμο της σωτηρίας. Ελάτε στην Εκκλησία, όπου φανερώνεται η δύναμή μου, και θα γλυτώσετε από την καταστροφή, όπου σας οδηγούν οι κούφιες σοφιστείες σας>>.

( Σ υ ν ε χ ί ζ ε τ α ι )

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση κειμένων
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Συνακόλουθες αναρτήσεις εκ του βιβλίου
του Οσίου Θεοφάνους του Εγκλείστου (1815 - 1894),
<<Χειραγωγία στην Πνευματική Ζωή>>,
(αποσπάσματα επιστολών),
έκδοση της Ιεράς Μονής Παρακλήτου, Μήλεσι Αττικής,
έκδοση δωδεκάτη, Απρίλιος 2019, σελ. 75-84.