ΟΣΙΟΣ ΣΤΑΡΕΤΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση
«Πατερικό της Όπτινα»,
β' έκδοση, Αθήνα 2006, σελ. 100-96.
<<Στο βιβλίο αυτό, το <<Πατερικό της Όπτινα>>, καταχωρήσαμε όσα στοιχεία διασώθηκαν, εκείνα που εμείς μπορέσαμε να βρούμε από τους βίους και τα κατορθώματα των οσίων εκείνων πατέρων. Η ύλη κατανεμήθηκε σε τέσσερα κεφάλαια ως εξής:
Στο Α' κεφάλαιο αναφερόμαστε στην ιστορία της Όπτινα και το θεσμό των γερόντων, όπως εγκαθιδρύθηκε στο μοναστήρι και τη σκήτη. Στο Β' κεφάλαιο παραθέτουμε τις βιογραφίες των δεκατεσσάρων στάρετς που έχουν ήδη ανακηρυχτεί άγιοι. Μολονότι, όπως προαναφέραμε, οι βιογραφίες των έξι από τους οσίους αυτούς έχουν κυκλοφορήσει ήδη στην ελληνική, τους συμπεριλάβαμε κι εκείνους με σύντομες περιλήψεις των βίων τους, γιατί φρονούμε πως χωρίς αυτούς δε θά' ταν ολοκληρωμένο το <<Πατερικό>>.
Η σειρά με την οποία κατατάσσονται στο βιβλίο όλοι οι όσιοι, είναι χρονολογική κι όχι αξιολογική, αναφέρονται δηλαδή με τη σειρά προσέλευσης και διαμονής τους στο μοναστήρι. Θα πρέπει επίσης να σημειώσουμε πως, εκτός από τα βιβλία των έξι στάρετς που ήδη κυκλοφορούν στην ελληνική, για τους περισσότερους υπάρχουν πλήρεις και λεπτομερείς βιογραφίες (στη ρωσική ή στην αγγλική γλώσσα). Οι ανάγκες όμως κι ο σκοπός του βιβλίου αυτού μας περιορίζει στη σύντομη παρουσίασή τους. Στο ίδιο κεφάλαιο, σε παράρτημα, έχουμε παραθέσει τις σύντομες βιογραφίες πέντε άλλων οσίων στάρετς, των οποίων η αγιότητα δεν έχει ακόμα αναγνωριστεί από την Εκκλησία. Στο Γ' κεφάλαιο υπάρχουν οι βιογραφίες 19 οσίων και γερόντων που σχετίζονταν άμεσα με το μοναστήρι και τους γέροντες της Όπτινα.
Οι γέροντες αυτοί είτε προέρχονταν άμεσα από την Όπτινα κι αναγκάστηκαν για διάφορους λόγους ν' απομακρυνθούν απ' αυτήν, είτε ζούσαν σε κοντινά μοναστήρια κάτω από την απόλυτη καθοδήγηση των γερόντων. Αν και μερικές από τις βιογραφίες αυτές είναι πολύ σύντομες, θα συναντήσει κανείς περιστατικά θαυμαστά, γεμάτα δύναμη σημαντική. Στο Δ' Κεφάλαιο τέλος θεωρήσαμε σκόπιμο να παρουσιάσουμε έξι από τους σπουδαιότερους συγγραφείς που επηρεάστηκαν άμεσα από τους γέροντες της Όπτινα (Γκόγκολ, Ντοστογιέφσκυ, Τολστόϊ κλπ.). Αναφερόμαστε με συντομία στα βιογραφικά τους στοιχεία και δώσαμε περισσότερο χώρο και έμφαση στην παρουσίαση των περιστατικών εκείνων που φανερώνουν την καταλυτική σε πολλές περιπτώσεις επίδραση που είχε πάνω τους η συνάντηση κι η συναναστροφή τους με τους γέροντες.
Σε πολλούς από τους βίους των στάρετς ίσως να μη συναντήσει κανείς τη σοφία του κόσμου τούτου. Θα συναντήσει όμως, ακόμα και στην πιο σύντομη βιογραφία, την αύρα του Αγίου Πνεύματος, μια σοφία θεϊκή. Η χάρη του Θεού είναι ολοφάνερη και στους απλοϊκότερους των μοναχών, σ' αυτούς ίσως περισσότερο, γιατί <<τα μωρά του κόσμου εξελέξατο ο Θεός ίνα τους σοφούς καταισχύνη>>. Το μοναστήρι της Όπτινα για έναν αιώνα, από το 1821 που επανιδρύθηκε ως το 1923 που το έκλεισαν οι μπολσεβίκοι, αναδείχτηκε σε ορμητήριο αναβάσεων πνευματικών. Με την επιρροή των μεγάλων μορφών των στάρετς, αυτών των ανυπέρβλητων καθοδηγητών των ψυχών, η Όπτινα έγινε φυτώριο αγίων, τόπος παραμυθίας, προσευχής και αγιότητας. Και όπως λέει ο Γκόγκολ, επίδρασή της δεν περιορίστηκε μόνο στους μοναχούς κι όσους εργάζονταν στο μοναστήρι και τη σκήτη.
Όλη η γύρω περιοχή είχε υποστεί την αγαθή επιρροή του σπουδαίου αυτού μοναστηριού. Είναι ευχάριστο και πολύ παρήγορο το γεγονός ότι στις μέρες μας, μετά από μερικές δεκαετίες σκληρής δοκιμασίας και ερήμωσης, στην Όπτινα άρχισαν πάλι να καλλιεργούνται τα θαυμαστά άνθη της ερήμου. Οι μοναχοί που ζουν σήμερα εκεί και που αγγίζουν ήδη τους εκατό, επιθυμούν κι ελπίζουν, όπως και όλοι μας, ν' αποκτήσει ξανά το άγιο αυτό μοναστήρι την παλιά της πνευματική δόξα και λαμπρότητα. Ν' αναστηθούν ξανά αναστήματα του μεγέθους των οσίων αυτών πατέρων, για να οικοδομήσουν τώρα την πίστη και την ευλάβεια στο δοκιμασμένο και βασανισμένο λαό>>.
Πέτρος Μπότσης - Ιανουάριος 2002.
(Απόσπασμα εκ του προλόγου).
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».

ΠΕΤΡΟΥ ΜΠΟΤΣΗ: ΠΑΤΕΡΙΚΟ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

(Μέρος 4ον)

ΟΙ ΟΣΙΟΙ ΓΕΡΟΝΤΕΣ ΤΗΣ ΟΠΤΙΝΑ

4. Όσιος Στάρετς Αμβρόσιος

Είκοσι χρόνια έμεινε υποτακτικός του στάρετς Μακαρίου ο π. Αμβρόσιος. Είκοσι χρόνια μαθητείας σ' έναν πραγματικά μεγάλο δάσκαλο. Ο υποτακτικός θαύμαζε την ταπείνωση, την υπομονή, την αγάπη και την αυταπάρνηση του γέροντά του και προσπαθούσε με κάθε τρόπο να τον μιμηθεί.

Σαν φίλεργη μέλισσα δούλευε άοκνα κοντά του και ρουφούσε κάθε λόγο που έβγαινε από τα χείλη του σοφού και αγίου αυτού ανθρώπου. Εκείνη την περίοδο ο μεγάλος στάρετς ασχολήθηκε με την έκδοση των πατερικών έργων που είχε μεταφράσει από την ελληνική ο όσιος Παϊσιος Βελιτσκόφσκυ.

Και σαν άριστος γνώστης και διδάσκαλος της αρχαίας ελληνικής γλώσσας ο π. Αμβρόσιος, μαζί με το φιλόσοφο Ιβάν Κιρεγιέφσκυ, ήταν οι κυριότεροι βοηθοί του σ' αυτό το <<έργο του Θεού>> όπως το αποκαλούσε.

Έτσι ο π. Αμβρόσιος εμπλούτισε ακόμα περισσότερο το νου του με το απόσταγμα της σοφίας των αγίων πατέρων. Ήταν μια ενασχόληση που τον ευχαριστούσε πολύ και τον έκανε να θαυμάσει μα και να ενστερνιστεί τον πλούτο της πατερικής σοφίας.

Κι όλη αυτή η γνώση του φάνηκε πολύ χρήσιμη αργότερα, όταν Ο Θεός οικονόμησε να διακονήσει κι αυτός ως γέροντας. Το 1860 ήταν μια θλιβερή χρονιά για την 'Οπτινα.

Ο στάρετς Μακάριος, πού με την παρουσία του, τη σοφία του και την αγιότητά του ξεκούραζε κι ωφελούσε πλήθος ψυχές, ήρθε η ώρα ν' αναπαυτεί από τους κόπους και τους ασκητι­κούς αγώνες του και να παρουσιαστεί στο νυμφίο Χριστό που τόσο αγάπησε από τη νεότητά του.

Προτού κοιμηθεί ακόμα ο στάρετς Μακάριος, είχε αρχί­σει να προετοιμάζει τον π. Αμβρόσιο για να τον διαδεχτεί στο διακόνημα της πνευματικής καθοδήγησης. Τον τελευταίο καιρό έστελνε πολλά από τα πνευματικά του παιδιά να τον συμβουλεύονται και να συζητούν τα προβλήματά τους μαζί του.

Κι η θητεία του π. Αμβροσίου κοντά στους μεγά­λους στάρετς Λεωνίδα και Μακάριο τον είχαν προετοιμάσει κατάλληλα για το έργο αυτό. Έτσι, μετά την κοίμηση του στάρετς Μακαρίου, τα πολυάριθμα πνευματικά του παιδιά άρχισαν φυσιολογικά να τρέχουν κοντά στον καινούργιο γέροντα για να κορέσουν την πνευματική τους δίψα.

Κι ο π. Αμβρόσιος αποδείχτηκε άξιος συνεχιστής και διάδοχος του γέροντά του. Η φήμη του νέου στάρετς άρχισε να διαδίδεται παντού. Ο κόσμος αντιλαμβανόταν πως στη θέση του παλιού φωστήρα, του στάρετς Μακαρίου, ανέτειλε τώρα άλλος.

Σιγά σιγά η αξία του αναγνωριζόταν κι από τους μοναχούς της Όπτινα, που ο ένας μετά τον άλλο τον καθιέρωσαν πνευματικό τους. Μέσα σε λίγα χρόνια ο π. Αμβρόσιος έγινε για όλους τους μοναχούς της Όπτινα, για όλους τους προσκυνητές της, για όλη την επαρχία της Καλούγκα και για τη Ρωσία ολόκληρη, ο στάρετς.

Δεν ήταν ένας συνηθισμένος εξομολόγος, αλλά ο χαρισματούχος πνευματικός καθοδηγητής στάρετς Αμβρόσιος. Κοντά του έβρισκαν καταφύγιο κάθε λογής άνθρωποι. 

Απλοί άνθρωποι του λαού, έμποροι, στρατιωτικοί, κληρικοί κάθε βαθμού και τάξης, ακόμα κι ευγενείς και συγγραφείς. Είναι γνωστό πως όλοι σχεδόν οι σπουδαίοι συγγραφείς της εποχής πέρασαν από το κελλί του στάρετς Αμβροσίου κι επηρεάστηκαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.

Ο Ντοστογιέφσκυ, ο Τολστόϊ, ο Κιρεγέφσκυ, ο Λεόντιεφ τον θαύμαζαν. -Να η αληθινή Ορθοδοξία! αναφώνησε ο Λεόντιεφ όταν τον γνώρισε. Ο λόγος του στάρετς Αμβροσίου απόπνεε σοφία, ήταν <<άλατι ηρτυμένος>>.

Ήταν πάντα διακριτικός κι εξακολουθούσε τη μέση, τη <<βασιλική οδό>>, απόφευγε τα άκρα. -Όταν ζούμε ενάρετα μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τη σωτηρία μας; τον ρώτησαν κάποτε.

-Δεν είναι σωστό, απάντησε, να τη λογαριάζουμε σίγουρη τη σωτηρία μας, αλλά ούτε και ν' απελπιζόμαστε γι' αυτήν. Η σωστή θέση βρίσκεται στη μέση. Και να ελπίζουμε πως θα την κερδίσουμε και να φοβόμαστε μήπως τη χάσουμε.

Και δεν πρέπει να ξεχνάμε πως εκείνοι που σήμερα ζουν ενάρετα, αύριο αν δεν προσέξουν, μπορεί να πέσουν στην αμαρτία. Σ' άλλη περίπτωση τόνιζε:

-Πρέπει ν' αγωνιζόμαστε να κάνουμε κάποια καλοσύνη στους εχθρούς μας, έστω κι αν μέσα μας αντιδρούμε. -Αν βλέπεις πως μέσα σου δεν έχεις αγάπη, ν' αρχίσεις να κάνεις αγαθοεργίες, έστω και χωρίς αγάπη.

Ο Κύριος θα δει τον πόθο και τις προσπάθειές σου και θα φυτέψει μέσα σου τη μεγάλη αυτή αρετή. -Τρεις είναι οι βαθμοί της ταπεινοφροσύνης.

Ο πρώτος, να υποτάσσεσαι στους μεγαλυτέρους και να μην υπερυψώνεσαι στους ίσους. Ο δεύτερος, να υποτάσσεσαι στους ίσους και να μην υπερυψώνεσαι στους μικρότερους. Και ο τρίτος, να υποτάσσεσαι στους μικρότερους και να λογαριάζεις τον εαυτό σου ίσο με τα ζώα, ανάξιο να συναναστρέφεσαι με ανθρώπους.

-Να μην επιτρέπεις να σε επαινούν. Από τους επαίνους δεν προκύπτει κανένα όφελος. Οι πολλοί έπαινοι, οι τιμές κι οι υποκλίσεις μπορούν να έχουν άσχημες συνέπειες. -Όταν μιλάς, να μη χρησιμοποιείς το <<εγώ>>.

Ο ηγούμενος Μωυσής ποτέ δεν το χρησιμοποιούσε, έλεγε πάντα <<εμείς>>. -Να επιμείνεις πολύ στην ευχή του Ιησού. Αυτή θα ηρεμήσει την ψυχή σου περισσότερο κι από έναν μεγάλο κανόνα προσευχών.

Αυτή θα σε βοηθήσει ν' αποκτήσεις και ταπεινό φρόνημα. -Για να γίνει κανείς μοναχός πρέπει να είναι φτιαγμένος ή από σίδερο ή από χρυσάφι. Το σίδερο σημαίνει τη μεγάλη υπομονή και το χρυσάφι την μεγάλη ταπείνωση.

Με τέτοια σοφά λόγια έτρεφε τις ψυχές όσων τον πλησίαζαν ο θεόσοφος στάρετς. Κι οι διδαχές του έπεφταν πάνω τους σαν ζωογόνες ηλιαχτίδες, τους θέρμαιναν και τους φώτιζαν. 

Μα τον βοηθούσε πολύ στο έργο της καθοδήγησης και διαποίμανσης των ψυχών το ιδιαίτερα αναπτυγμένο προορατικό του χάρισμα. Χιλιάδες περιστατικά που μαρτυρούν το καταπληκτικό αυτό χάρισμά του, που έκανε πολλούς ανθρώπους να τον πλησιάζουν και να δοξάζουν το Θεό που στις μέρες τους, τους έστειλε έναν αληθινό προφήτη.

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ.
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Πέτρου Μπότση:
<<Πατερικό της Όπτινα>>, β' έκδοση,
Αθήνα 2006, σελ. 100-103.