ΟΣΙΟΥ ΙΓΝΑΤΙΟΥ ΜΠΡΙΑΝΤΣΑΝΙΝΩΦ: ΕΡΓΑ Ε', «Η ΣΤΕΝΗ ΠΥΛΗ» (ΜΕΡΟΣ 6ον)

 

Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη», σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'», Αθήνα 2014, σελ. 86-93.
Η στενή πύλη που πρέπει να διαβεί ο άνθρωπος για να οδηγηθεί στην αληθινή ζωή, δηλαδή στη Βασιλεία του Θεού, είναι η μετάνοια.
Από μόνη της η μετάνοια βέβαια δεν είναι αρκετή για να φτάσει κανείς εκεί. Την πύλη αυτή όμως είναι απαραίτητο να τη διαβεί. Πρέπει δηλαδή ν' αλλάξει, ν' αντιστρέψει τη στάση του πρώτου ανθρώπου, του Αδάμ. Ο Αδάμ υπάκουσε στο δικό του θέλημα, δεν έκαμε το θέλημα του Θεού. Εμείς πρέπει ν' αντιστρατευτούμε στο δικό μας θέλημα και να κάνουμε το θέλημα του Θεού. Μ' αυτόν τον τρόπο ανοίγει η στενή πύλη, όπως την ονομάζει ο Κύριος, η πύλη της μετάνοιας. Μια πύλη, που διέρχονται διά μέσου των αιώνων όλοι οι όσιοι, όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας μας.
Την πύλη αυτή τη διάβηκαν οι μάρτυρες που απαρνήθηκαν τον εαυτό τους, όχι μόνο το θέλημά τους, αλλά και τη ίδια τους την ύπαρξη θυσίασαν για τη χάρη του Θεού. Τη διαβαίνουν οι όσιοι που αφιερώνουν τη ζωή τους με το ν' απαρνηθούν το ίδιο θέλημα, είτε με την υποταγή στο Γέροντά τους, είτε αγωνιζόμενοι με κάθε τρόπο να ευαρεστήσουν στο Θεό.
Όλοι αυτοί διάλεξαν να διαβούν και ν' ακολουθήσουν τη στενή πύλη, τον μόνο αληθινό δρόμο που οδηγεί στη ζωή.
Δεν μπορεί όμως να είναι να είναι κανείς μέλος της Βασιλείας του Θεού, να γίνει άγιος, αν δε βρίσκεται μέσα στην Εκκλησία και δε βιώνει την εν Χριστώ σωτηρία, δε συμμετέχει δηλαδή στο Δείπνο της Βασιλεία, που είναι η θεία Ευχαριστία.
Ο όσιος Ιγνάτιος Μπριαντσανίνωφ, ένας από τους φωτισμένους συγγραφείς και μεγάλους νηπτικούς της Ρωσικής, αλλά και γενικότερα της οικουμενικής Εκκλησίας ερμηνεύει την εντολή αυτή του Χριστού για τη στενή πύλη με τη γνωστή του βαθιά θεολογική προσέγγιση και μας προσφέρει μια διδασκαλία ορθόδοξη και πατερική, χωρίς ν' αφήνει αναπάντητες τις ανεπίτρεπτες παρεξηγήσεις και πλανεμένες απόψεις που κυριαρχούν πολλές φορές ανάμεσα στους πιστούς.
Στο ίδιο πνεύμα αναφέρονται και τα υπόλοιπα κείμενα του Οσίου, που έχουν συμπεριληφθεί στο βιβλίο αυτό.
Η χάρη του Κυρίου ας μας βοηθήσει να διαβούμε τη στενή πύλη της μετάνοιας, να γευτούμε απ' αυτή τη ζωή τη Βασιλεία του Θεού μέσα στην Εκκλησία και ν' αξιωθούμε να τη ζήσουμε με πληρότητα, όταν ο Θεός ευδοκήσει να έρθει για να εγκαταστήσει τη Βασιλεία Του. Αμήν.
Πέτρος Μπότσης, Μάρτιος 2014
(Απόσπασμα εκ του προλόγου)
Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».

ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α'

Γενικά για την προσευχή του Ιησού

<<Η προσευχή του Ιησού αναφέρεται στην Αγία Γραφή;
Γέροντας: Αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη. Μην πιστεύεις
πως η προσευχή αυτή είναι επινόηση ή θεσμός των ανθρώπων.
Είναι θείος θεσμός. Ο ίδιος ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός θέσπισε την ιερή αυτή προσευχή.
Στο Μυστικό Δείπνο ο Χριστός παρέδωσε το ιερότερο μυστήριο, τη θεία ευχαριστία.
Στην τελευταία αυτή αποχαιρετιστήρια συνομιλία
που είχε με του μαθητές Του ο Χριστός, πριν από τα φριχτά πάθη
και το σταυρικό Του θάνατο που υπέστη για τη λύτρωση
όλων των ανθρώπων που ήταν καταδικασμένοι στη φθορά,
τους έδωσε και τις πιο σπουδαίες τελευταίες Του εντολές.
Ανάμεσα στις εντολές αυτές ήταν κι η εντολή να προσεύχονται
στ' όνομά Του. <<Αμήν αμήν λέγω υμίν ότι όσα αν αιτήσητε εν τω ονόματί μου, δώσει υμίν>> (Ιωάν. ιστ' 23).
Κι άλλη φορά πάλι τους είχε πει: <<Και ό,τι εάν αιτήσητε εν τω ονόματί μου,
τούτο ποιήσω, ίνα δοξασθή ο πατήρ εν τω υιώ. εάν τι αιτήσητε εν τω ονόματί μου,
εγώ ποιήσω (Ιωάν. ιδ' 13-14)>>.

Υπάρχουν τέσσερα είδη λογισμών που επηρεάζουν τον άνθρωπο της προσευχής. Μερικοί προέρχονται από τη χάρη του Θεού, που έχει ενοικήσει σε κάθε ορθόδοξο χριστιανό κατά το άγιο βάπτισμα. Άλλοι λογισμοί προέρχονται από το φύλακα άγγελο.

Μερικοί προκύπτουν από την εκπεσμένη μας φύση κι άλλοι τελικά από τα πονηρά πνεύματα. Τα δύο πρώτα είδη λογισμών, που θα τα ονομάζαμε καλύτερα στοχασμούς ή αναμνήσεις. βοηθούν την προσευχή. Την ζητιανεύουν.

Εντείνουν το αίσθημα της μετάνοιας. Δημιουργούν συντριβή, καρδιακό θρήνο και δάκρυα. Κάνουν τον προσευχόμενο να νιώθει πιο έντονα την άβυσσο της αμαρτωλότητάς του και το βάθος της ανθρώπινης πτώσης.

Του θυμίζουν το θάνατο, που δεν μπορεί ν' αποφύγει κανένας θνητός. Του επισημαίνουν τη φοβερή αυτή ώρα, την αμεροληψία της κρίσης του Θεού, τα αιώνια βάσανα, που υπερβαίνουν κάθε ανθρώπινη αντίληψη.

Στους λογισμούς που προκαλούνται από την εκπεσμένη μας φύση το καλό ανακατεύεται με το κακό, ενώ στους δαιμονικούς, το κακό συχνά επικαλύπτεται από το καλό, καμουφλάρεται.

Μερικές φορές βέβαια ενεργούν και τα δύο ανοιχτά, σαν κακά. Και τα δύο τελευταία είδη των λογισμών ενεργούν μαζί, επειδή στα πονηρά πνεύματα και στην εκπεσμένη μας φύση υπάρχει δεσμός, επικοινωνία.

Πρώτοι οι καρποί της συζυγίας αυτής είναι η υπερηφάνεια, η υψηλοφροσύνη, η υπεροψία κι ο περισπασμός την ώρα της προσευχής. Οι δαίμονες σπέρνουν λογισμούς που μοιάζουν πνευματικοί, υψηλοί.

Για χάρη αυτών όμως ο ασκητής εγκαταλείπει την προσευχή. Οι λογισμοί αυτοί του προκαλούν μια ματαιόδοξη χαρά, ιλαρότητα, ευχαρίστηση και αυτοικανοποίηση, που προέρχεται από την αποκάλυψη υψηλών πνευματικών διδαχών.

Μετά τη δαιμονική αυτή θεολογία και φιλοσοφία, τα πονηρά πνεύματα σπέρνουν στην ψυχή λογισμούς και φαντασίες μάταιες κι εμπαθείς. Έτσι απομακρύνουν σταδιακά ή κι εξ' ολοκλήρου τον ασκητή από την προσευχή.

Καταστρέφουν την καλή πνευματική κατάσταση της ψυχής. Από τους καρπούς της, που οι μεν είναι αληθινοί κι αγαθοί, οι δε φαινομενικά καλοί, μπορούμε να διακρίνουμε την προέλευσή τους.

Πόσο δίκιο είχαν οι άγιοι πατέρες που ονομάζουν τη νοερά προσευχή στενό δρόμο, αυταπάρνηση κι άρνηση του κόσμου! Οι ιδιότητες αυτές προσιδιάζουν σε κάθε προσεχτική κι ευλαβή προσευχή, ιδιαίτερα όμως στην προσευχή του Ιησού.

Η προσευχή αυτή είναι ξένη προς κάθε διασκορπισμό και κάθε σχήμα, καθώς και σε κάθε κανόνα κι ιδιότητα που συνιστούν τις άλλες προσευχές και τις ψαλμωδίες. Μαθητής: Ποιές λέξεις συνθέτουν την προσευχή του Ιησού;

Γέροντας: Την προσευχή του Ιησού απαρτίζουν οι εξής λέξεις: Κύριε Ιησού Χριστέ, Υιέ του Θεού, ελέησόν με τον αμαρτωλό. Μερικοί πατέρες διαιρούν την προσευχή αυτή για τους αρχάριους σε δύο τμήματα.

Το ένα είναι το κομμάτι Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με, και λέγεται από το πρωί μέχρι το μεσημέρι. Μετά το μεσημέρι προσθέτουν και το κομμάτι Υιέ Θεού, οπότε λέγεται ολόκληρο. Αυτή είναι μια αρχαία παράδοση.

Καλό όμως είναι να συνηθίσει κανείς να την λέει ολόκληρη. Η τμηματική χρήση της γίνεται σαν μια συγκατάβαση στους αδύνατους ή τους αρχάριους. Μαθητής: Η προσευχή του Ιησού αναφέρεται στην Αγία Γραφή;

Γέροντας: Αναφέρεται στην Καινή Διαθήκη. Μην πιστεύεις πως η προσευχή αυτή είναι επινόηση ή θεσμός των ανθρώπων. Είναι θείος θεσμός. Ο ίδιος ο Κύριός μας Ιησούς Χριστός θέσπισε την ιερή αυτή προσευχή.

Στο Μυστικό Δείπνο ο Χριστός παρέδωσε το ιερότερο μυστήριο, τη θεία ευχαριστία. Στην  τελευταία αυτή αποχαιρετιστήρια συνομιλία που είχε με του μαθητές Του ο Χριστός, πριν από τα φριχτά πάθη και το σταυρικό Του θάνατο που υπέστη για τη λύτρωση όλων των ανθρώπων που ήταν καταδικασμένοι στη φθορά, τους έδωσε και τις πιο σπουδαίες τελευταίες Του εντολές.

Ανάμεσα στις εντολές αυτές ήταν κι η εντολή να προσεύχονται στ' όνομά Του. <<Αμήν αμήν λέγω υμίν ότι όσα αν αιτήσητε εν τω ονόματί μου, δώσει υμίν>> (Ιωάν. ιστ' 23).

Κι άλλη φορά πάλι τους είχε πει: <<Και ό,τι εάν αιτήσητε εν τω ονόματί μου, τούτο ποιήσω, ίνα δοξασθή ο πατήρ εν τω υιώ. εάν τι αιτήσητε εν τω ονόματί μου, εγώ ποιήσω (Ιωάν. ιδ' 13-14).

Και <<έως άρτι ουκ ητήσατε ουδέν εν τω ονόματί μου' αιτείτε και λήψεσθε, ίνα η χαρά υμών ή πεπληρωμένη>> (Ιωάν. ιστ' 24). Τη μεγαλοσύνη του ονόματος του Κυρίου Ιησού Χριστού την είχαν προφητέψει οι προφήτες.

Ο Ησαίας για παράδειγμα, προβλέποντας τη λύτρωση που θα έφερνε ο Θεάνθρωπος στο ανθρώπινο γένος, είχε αναφωνήσει. <<Ιδού ο Θεός μου σωτήρ Κύριος, πεποιθώς έσομαι επ' αυτώ και σωθήσομαι εν αυτώ και ου φοβηθήσομαι, διότι η δόξα μου και η αίνεσίς μου Κύριος και εγένετό μοι εις σωτηρίαν.

και αντλήσατε ύδωρ μετ' ευφροσύνης εκ των πηγών του σωτηρίου. και ερείς εν τη ημέρα εκείνη' υμνείτε Κύριον, βοάτε το όνομα αυτού, αναγγείλατε εν τους έθνεσι τα ένδοξα αυτού, μιμνήσκεσθε, ότι υψώθη το όνομα αυτού...

η γαρ οδός Κυρίου κρίσις' ηλπίκαμεν επί τω ονόματί σου και επί τη μνεία. ή επιθυμεί η ψυχή ημών>> (Ησ. ιβ' 2-4 και κστ' 8-9). Μαζί με τον μεγαλοφωνότατο προφήτη Ησαία, κράζει κι ο προφητάνακτας Δαβίδ: <<Αγαλλιασόμεθα εν τω σωτηρίω σου και εν ονόματι Θεού ημών μεγαλυνθησόμεθα... ημείς δε εν τω ονόματι Κυρίου ημών μεγαλυνθησόμεθα>> (Ψαλμ. ιθ' 6, 8).

Μακάριοι είναι οι άνθρωποι που γνωρίζουν την ιερή κραυγή, εκείνοι δηλαδή που επιδίδονται στην προσευχή του Ιησού. Αυτοί, Κύριε, <<εν τω φωτί του προσώπου σου πορεύσονται και εν τω ονόματί σου αγαλλιάσονται όλην την ημέραν και εν τη δικαιοσύνη σου υψηθήσονται>> (Ψαλμ. πη' 16-17).

Μαθητής: Από πού αντλείται η δύναμη της προσευχής του Ιησού; Γέροντας: Από το θείο όνομα του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, του Θεανθρώπου. Όπως βλέπουμε στις Πράξεις των Αποστόλων αλλά και στο ευαγγέλιο, οι απόστολοι έκαναν μεγάλα θαύματα στο όνομα του Κυρίου Ιησού Χριστού.

Θεράπευαν αρρώστιες που δεν μπορούσαν να θεραπεύσουν με τ' ανθρώπινα μέσα. Ανάστησαν νεκρούς, διέταζαν τους δαίμονες και τους έβγαζαν από ανθρώπους που τους είχαν δεσμεύσει.

Κάποια μέρα, σύντομα μετά την Ανάληψη του Κυρίου στους ουρανούς, τότε που οι δώδεκα απόστολοι έμεναν ακόμα στην Ιερουσαλήμ, δυο απ' αυτούς, ο Πέτρος κι ο Ιωάννης, πήγαν στο ναό για να προσευχηθούν.

Τότε έφεραν έναν άνθρωπο που ήταν χωλός από τη γέννησή του και τον άφησαν εκεί, κοντά στην πύλη του ναού. Γι' αυτό και τον τοποθετούσαν εκεί για να ζητάει ελεημοσύνη από κείνους που έμπαιναν στο ναό.

Κι από τις ελεημοσύνες αυτές φαίνεται πως ζούσε. Όταν οι απόστολοι πλησίασαν στο ναό, ο ανάπηρος άνθρωπος έστρεψε το βλέμμα του προς αυτούς, ελπίζοντας πως θα λάβει ελεημοσύνη.

Τότε ο απόστολος Πέτρος του είπε: <<Αργύριον και χρυσίον ουχ υπάρχει μοι' ο δε έχω τούτό σοι δίδωμι' εν τω ονόματι Ιησού Χριστού του Ναζωραίου έγειρε και περιπάτει>> (Πράξ. γ' 6). Κι ο χωλός θεραπεύτηκε αμέσως.

Μπήκε μαζί με τους αποστόλους στο ναό και δοξολογούσε μεγαλόφωνα το Θεό. Οι άνθρωποι ξαφνιάστηκαν, θαύμασαν κι έτρεξαν όλοι προς τους αποστόλους. Ο απόστολος Πέτρος τότε μίλησε κι είπε στους συγκεντρωμένους:

<<Άνδρες Ισραηλίται, τί θαυμάζετε επί τούτω, ή ημίν τί ατενίζετε ως ιδίᾳ δυνάμει η ευσεβείᾳ πεποιηκόσι του περιπατείν αυτόν; Ο Θεὸς Αβραὰμ καὶ Ισαὰκ καὶ Ιακώβ, ο Θεὸς των πατέρων ημών, εδόξασε τον παίδα αυτού Ιησούν... και επὶ τη πίστει του ονόματος αυτού τούτον, ον θεωρείτε και οίδατε, εστερέωσε το όνομα αυτού>> (Πράξ. γ' 12-16).

Τα νέα για το καταπληκτικό αυτό θαύμα σύντομα τα έμαθαν κι οι Σαδδουκαίοι, που ως γνωστό εχθρεύονταν το Χριστό. Εκείνοι όμως θορυβήθηκαν πολύ σαν άκουσαν το θαύμα. Αμέσως συνέλαβαν τους αποστόλους και τους έθεσαν σε επιτήρηση.

Την άλλη μέρα μαζεύτηκαν οι άρχοντες του λαού, οι πρεσβύτεροι κι οι γραμματείς κι έδωσαν εντολή στους αποστόλους ν' απολογηθούν μπροστά τους. Μπροστά σ' αυτούς που λίγο νωρίτερα είχαν καταδικάσει σε θάνατο τον Θεάνθρωπο, Εκείνον στο όνομα του Οποίου οι ίδιοι έκαναν το καταπληκτικό αυτό θαύμα, έχοντας τόσους πολλούς αυτόπτες μάρτυρες.

Αντί λοιπόν να δεχτούν κι αυτοί το θαύμα και να θαυμάσουν τα θαυμάσια του Θεού, ρώτησαν τους αποστόλους; -Με ποιά δύναμη ή στο όνομα ποίου το κάματε αυτό; Τότε ο Πέτρος, γεμάτος από το φωτισμό και την έμπνευση του Αγίου Πνεύματος, τους απάντησε: 

<<Γνωστόν έστω πάσιν υμίν και παντί τω λαώ Ισραήλ ότι εν τω ονόματι Ιησού Χριστού του Ναζωραίου ον υμείς εσταυρώσατε, ον ο θεος ήγειρεν εκ νεκρών εν τούτω ούτος παρέστηκεν ενώπιον υμών υγιής...

Και ουκ έστιν εν άλλω ουδενί η σωτηρία. ούτε γαρ όνομα έστιν έτερον υπό τον ουρανόν το δεδομένον εν ανθρώποις εν ω δει σωθήναι ημάς (Πράξ. δ' 10,12).

Εισαγωγή στο διαδίκτυο, επιμέλεια, παρουσίαση
«ΑΓΙΟΚΥΠΡΙΑΝΙΤΗΣ».
Αποσπασματικές αναρτήσεις από το βιβλίο του Οσίου Ιγνατίου Μπριαντσανίνωφ «Η Στενή Πύλη»,
σε μετάφραση και επιμέλεια του συγγραφέα Πέτρου Μπότση, «Έργα Ε'»,
Αθήνα 2014, σελ. 86-93.